Διάλεξη 4: Η μετάφραση λογοτεχνίας ως πράξη και ως εκδοτικό γεγονός / Διάλεξη 3 / σύντομη περιγραφή

Διάλεξη 4: Η μετάφραση λογοτεχνίας ως πράξη και ως εκδοτικό γεγονός / Διάλεξη 3 / σύντομη περιγραφή

σύντομη περιγραφή: Σήμερα θα ξαναδιαβάσω το κείμενο της Χελώνας, δηλαδή το απόσπασμα αναφοράς που χρησιμοποιήσαμε για να δούμε λάθη που κάνανε φοιτητές στα μαθήματα μετάφρασης, καθώς μεταφράζανε ένα απόσπασμα από λογοτεχνικό κείμενο. Σας διαβάζω λοιπόν το ελληνικό κείμενο, όπως μεταφράστηκε από τη μ...

Πλήρης περιγραφή

Λεπτομέρειες βιβλιογραφικής εγγραφής
Κύριος δημιουργός: Κασάπη Ελένη (Καθηγήτρια)
Γλώσσα:el
Φορέας:Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Είδος:Ανοικτά μαθήματα
Συλλογή:Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας / Εισαγωγή στις Μεταφραστικές Σπουδές
Ημερομηνία έκδοσης: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2015
Θέματα:
Γλώσσα και Λογοτεχνία
Ανοικτά μαθήματα
Άδεια Χρήσης:Αναφορά-Παρόμοια Διανομή
Διαθέσιμο Online:https://delos.it.auth.gr/opendelos/videolecture/show?rid=c1dccc1d
id 06899fe2-64d9-45ce-8382-88909c79c1eb
title Διάλεξη 4: Η μετάφραση λογοτεχνίας ως πράξη και ως εκδοτικό γεγονός / Διάλεξη 3 / σύντομη περιγραφή
spellingShingle Διάλεξη 4: Η μετάφραση λογοτεχνίας ως πράξη και ως εκδοτικό γεγονός / Διάλεξη 3 / σύντομη περιγραφή
Γλώσσα και Λογοτεχνία
Κασάπη Ελένη
publisher ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
url https://delos.it.auth.gr/opendelos/videolecture/show?rid=c1dccc1d
publishDate 2015
language el
thumbnail http://oava-admin-api.datascouting.com/static/b3c1/9cc8/cfe1/38a2/ad4b/4510/8623/bf0d/b3c19cc8cfe138a2ad4b45108623bf0d.jpg
topic Γλώσσα και Λογοτεχνία
topic_facet Γλώσσα και Λογοτεχνία
author Κασάπη Ελένη
author_facet Κασάπη Ελένη
hierarchy_parent_title Εισαγωγή στις Μεταφραστικές Σπουδές
hierarchy_top_title Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας
rights_txt License Type:(CC) v.4.0
rightsExpression_str Αναφορά-Παρόμοια Διανομή
organizationType_txt Πανεπιστήμια
hasOrganisationLogo_txt http://delos.it.auth.gr/opendelos/resources/logos/auth.png
author_role Καθηγήτρια
author2_role Καθηγήτρια
relatedlink_txt https://delos.it.auth.gr/
durationNormalPlayTime_txt 01:43:31
genre Ανοικτά μαθήματα
genre_facet Ανοικτά μαθήματα
institution Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
asr_txt Σήμερα θα ξαναδιαβάσω το κείμενο της Χελώνας, δηλαδή το απόσπασμα αναφοράς που χρησιμοποιήσαμε για να δούμε λάθη που κάνανε φοιτητές στα μαθήματα μετάφρασης, καθώς μεταφράζανε ένα απόσπασμα από λογοτεχνικό κείμενο. Σας διαβάζω λοιπόν το ελληνικό κείμενο, όπως μεταφράστηκε από τη μετάφραση που χαρακτήρησα και αντικειμενικά είναι έτσι, πολύ καλή, «Τάξεις του Ιταλικού Ιστητούτου», την οποία τάξη συντώνιζε δασκάλα ιταλικής καταγωγής. Άρα εκεί είχαμε το τεκμήριο ότι καταλαβαίναν πολύ καλά, έστω και με τη βοήθεια της δασκάλας τα ιταλικά κείμενα. Και είχαμε και το τεκμήριο της ιταλωμάθειας, γιατί ήταν τάξη για το superiore, δηλαδή για το ανώτερο δυνατό δίπλωμα γλωσσομάθειας ιταλικής γλώσσας. Διαβάζω λοιπόν το απόσπασμα, γιατί θα μιλήσουμε για αποσπάσματα αναφοράς. Διαβάζω «Περνούσα ώρες πολλές συζητώντας με τη σκληρούλα, τη χελώνα, και μερικές φορές τη ζήλευα, επειδή εκείνη είχε το δικαίωμα να πηγαίνει σιγά. Κανένας δεν την πίεζε να βιαστεί, κανένας δεν ήθελε να της επιβάλλει ένα χρόνο διαφορετικό από τον δικό της. Της χάιδευα το καβούκι, κι αυτή η αυτονομία, το να μπορεί να καταφύγει μέσα στον εαυτό της, αφήνοντας έξω όλους τους εχθρούς της, μου φαινόταν μια μοναδική αρετή. Όταν μια μέρα η σκληρούλα εξαφανίστηκε, την έψαξα παντού αδίκως. Την επόμενη μέρα βρέθηκε νεκρή στο βάθος του κήπου. Για να της κάνω μια κυβή αντάξειά της, ζήτησα από τη γιαγιά την όμορφη ξύλινη κασετίνα, όπου έβαζε συνήθως το πλεχτό της με το βελονάκι και έφτιαξα με τα χέρια μου ένα δάφνινο στεφάνι που αναπόθεσα πάνω στο μικρό λίψανο. Ο κυπουρώς έθαψε τη σκληρούλα, μα μου φάνηκε ότι είχε κάνει μια τρύπα πολύ μικρή. Είχα την ακλώνητη πεποίθηση ότι οι νεκροί θα έπρεπε να θάβονται πολύ βαθιά. Ίσως πίστευα ότι μόνο ένα παχύ στρώμα γης θα μπορούσε να τους προφυλάξει από τον κόσμο και μόνο έτσι θα μπορούσαν να κοιμηθούν ανενόκλητοι. Στριφογύριζα όλη τη νύχτα μη ξέροντας τι να κάνω. Σκεφτόμουν ότι η σκληρούλα είχε θαυτει άσχημα σε ένα μέρος που δεν μου άρεσε, σε μια γωνιά του κήπου όπου δεν έφτανε ο ήλιος. Τις επόμενες μέρες άρχισα να ψάχνω κάποιον να με βοηθήσει να μετακινήσω τη σκληρούλα. Ένα απόγευμα ήρθε να μας βρει η παραμάνα μου με την κόρη της, την ταλφίνα, την ομογαλακτή μου και καλοί μου φίλοι. Σε αυτή μπορούσα να εκμυστυρευτώ τα βάσανά μου. Την πήγα μέσω στο βάθος του κήπου για να πάρει τα εργαλεία του κυπουρού που αυτή, πολύ πιο ψηλή και γεροδεμένη από μένα, ήξερε να χρησιμοποιεί. Το να ξεθάψουμε το κουτάκι με τη σκληρούλα ήταν πολύ κοπιαστικό. Μετά από μακρές συζητήσεις μας φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για εκείνη ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα. Εκεί καταφέραμε να κάνουμε μια βαθιά τρύπα και την τοποθετήσαμε προσεκτικά στο βάθος της. Μετά την σκεπάσαμε με χώμα και κατασκευάσαμε γύρω από τον τάφο ένα τυχάκι από πέτρες. Ένα κομματάκι μάρμαρο που βγάλαμε από ένα σκαλοπάτι της ταράτσας χρησίμευσε ως επιτύμβια πλάκα και πάνω σε αυτό απόθεσα ένα νέο δάφνινο στεφάνι. Ζήτησα στην τελφύνα, εξήγησα στην τελφύνα ότι ο δάντης είχε ένα δάφνινο στεφάνι, ότι ο δάντης ήταν πεθαμένος, ότι είχα ακούσει να λένε ότι ο θάνατος τους εξομοιώνει όλους και μου φαινόταν λογικό, ότι εφόσον και ο δάντης και η σκληρούλα ήταν και οι δυο πεθαμένοι ο ένας δεν έπρεπε να έχει διαφορετική μεταχείριση από τον άλλο. Η τελφύνα με κοίταξε προβληματισμένη αλλά δεν τόλμησε να μου απαντήσει. Λοιπόν αυτό ήταν ένα απόσπασμα αναφοράς του μυθιστορήματος που είχε αυτοβιογραφικό χαρακτήρα της Βαλεντίνας Σουπίνο και η μετάφραση που ακούσατε αυτού του αποσπάσματος αναφοράς ήταν μετάφραση που έγινε σε τάξη του Ιταλικού Ιστητούτου. Θα μιλήσουμε λοιπόν για τη σημασία που έχουν τα αποσπάσματα αναφοράς, θα μιλήσουμε για την αξία που έχουν τα αποσπάσματα αναφοράς στην αποτίμηση ποιότητας μιας μετάφρασης. Γιατί όπως είδατε σε αυτό το εμπρότο κύκλο μαθημάτων από τους τρεις κύκλους μαθημάτων που θα κάνουμε στο συγκεκριμένο μάθημα της εισαγωγής της μεταφραστικές σπουδές, ο πρώτος κύκλος είχε να κάνει με συζητήσεις μεταφραστικών λαθών. Γιατί είναι πολύ πιο εύκολο να μάθουμε να μεταφράζουμε βλέποντας λάθη άλλων για να τα αποφύγουμε, για να καταλάβουμε τι είναι το λάθος κάθε φορά. Ο δεύτερος κύκλος τώρα θα έχει μια συζήτηση θεωρητική που θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα τα λάθη και καλύτερα να τα αποφεύγουμε. Το απόσπασμα αναφοράς, λοιπόν, στην κριτική μιας μετάφρασης λογοτεχνικού κειμένου, στην αποτίμηση δηλαδή της ποιότητάς της, είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχει πάντοτε μια αυτοδυναμία. Στο όνομα των φιδιών, που είναι το αφηγηματικό αυτοβιογραφικό μυθιστόριμα της Βαλεντίνας Σουπίνο, αυτό το απόσπασμα που διαλέξαμε και που στην ουσία καλύπτει μία σελίδα μόνο μέσα στο αφηγηματικό αυτοβιογραφικό μυθιστόριμα μόνο μία σελίδα στη μετάφραση, έχει όντως αυτοδυναμία, μπορεί να σταθεί και από μόνο του. Επομένως πάντοτε διαλέγουμε για να αξιολογήσουμε ποιο είναι τα μετάφρασης κείμενα τα οποία διατηρούν την αυτοδυναμία τους ακόμα και όταν τα αφαιρέσουμε από το συνολικό έργο. Το δεύτερο έχει κρίσιμες μεταφραστικές μονάδες. Τι σημαίνει αυτό, διαλέγουμε αποσπάσματα αναφοράς τα οποία να έχουν αυτοδυναμία και να έχουν κρίσιμες μεταφραστικές μονάδες γιατί πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχουν πραγματικές δυσκολίες. Μια και λέω τώρα δυσκολίες, οι δυσκολίες θα πρέπει να είναι μικροκειμενικές. Γιατί μικροκειμενικές, γιατί αν ήταν μακροκειμενικές σημαίνει ότι δεν έχει καμία εξικίωση ο μεταφραστής που σχολιάζουμε με τον τύπο ενός κειμένου. Αντίθετα, οι δυσκολίες οι μικροκειμενικές μπορούν να συμβούνε τόσο σε ένα κείμενο που δεν έχουμε καμία σχέση μαζί του εννοιολογική και οντολογική και οικιότητας, εξικίωσης, αλλά μπορούν να συμβούνε και σε κείμενα με τα οποία έχουμε εξικίωση. Θεωρείται ότι ένα κείμενο λογοτεχνικό του 20ου αιώνα το οποίο αφηγείται εμπειρίες υπαρξιακές είναι ένα κείμενο που παρουσιάζει μακροκειμενικά ελάχιστες δυσκολίες, άρα μπορεί να συζητηθεί σαν ένα απόσπασμα αναφοράς το οποίο θα αξιολογηθεί ως μετάφραση μόνο για τις μικροκειμενικές του δυσκολίες. Οι μικροκειμενικές τώρα δυσκολίες είναι δυσκολίες, παίρνω το κόκκινο γιατί αυτό μας ενδιαφέρει, οι μικροκειμενικές δυσκολίες είναι δυσκολίες ιδιοσυγκρασίας και έχουν να κάνουν με το κείμενο, με τον συγγραφέα του πρωτότυπου και με τον συγγραφέα της μετάφρασης. Εδώ έχουμε να κάνουμε με τους συγγραφείς της μετάφρασης. Σε αυτό λοιπόν το κείμενο θα δούμε ποια πράγματα παρουσίασαν, δηλώνουν δυσκολίες και θα εξηγήσουμε ποιος είναι ο τύπος των δυσκολιών που εντοπίζονται για να προσπαθούμε να τις αποφύγουμε. Δεν είναι δηλαδή ένα κείμενο που είχε τα λάθη των φοιτητών που συζητήσαμε την προηγούμενη φορά, είναι ένα κείμενο το οποίο μεταφράστηκε πολύ καλά, ωστόσο επειδή η μετάφραση είναι μια πράξη ανοιχτή και κλειστή, συνεχώς ανοιχτή και κλειστή, τι σημαίνει, γίνεται και μπορεί να ξαναγίνει και κάθε φορά που την κοιτάμε μπορεί να γίνει καλύτερη και κάθε φορά που δεν φτάνει σε μια τέλεια μορφή προκαλεί συνεχώς έναν καινούργιο μεταφραστή να ξαναμεταφράσει το ίδιο κείμενο. Για να δούμε λοιπόν τι έγινε σε αυτό το απόσπασμα μικροκειμενικά. Το πρώτο πρόβλημα που υπάρχει είναι το συζητώντας. Θα ήθελα να θυμίσω το πλαίσιο επικοινωνίας. Το πλαίσιο επικοινωνίας είναι ένα παιδί και ένα ζώο. Λοιπόν, αφού είναι ένας εκπρόσωπος του ζωικού βασιλείου και ένας εκπρόσωπος του κόσμου των ανθρώπων δεν μπορεί αυτό που νομίζει το παιδί ότι γίνεται να είναι μια συζήτηση. Η λέξη ελληνική που μας χρειάζεται εδώ είναι μιλώντας. Δηλαδή η ομιλία είναι κάτι που περιλαμβάνει τα πάντα. Συζητώντας δεν μπορεί να σταθεί εδώ γιατί όταν το παιδί μιλούσε στη χελώνα η χελώνα δεν απαντούσε. Επομένως το μόνο που μπορούμε εδώ να χρησιμοποιήσουμε με ασφάλεια για αυτή την περίσταση επικοινωνίας είναι το μιλώντας. Για να δούμε λοιπόν τώρα από τις κατηγορίες των λαθών ποιο λάθος έγινε. Θα πρέπει να μετακινήσω λίγο την καρέκλα μου και θα ακουστεί θόρυβος. Και για να γράψω λίγο τι πιθανά μπορεί να συνέβησαν. Μπορούμε να έχουμε μικροκημενικά ρεπετήτσιο. Μπορούμε να έχουμε μικροκημενικά σαπστητούτσιο. Μπορούμε να έχουμε μικροκημενικά αδιέκτσιο. Δελέτσιο. Δετράκτσιο. Τρασμουτάτσιο. Εδώ στην ουσία έγινε το εξής. Στο ιταλικό κείμενο, το οποίο θα το βρω τώρα αμέσως, η λέξη που υπήρχε ήταν κιακεράντο. Είχαμε λοιπόν αυτή τη λέξη στο ιταλικό κείμενο. Ακιακεράρε. Αυτή η μεταφραστική μονάδα, σε αυτή την πραγματικά πολύ καλή μετάφραση, ελληνικά αποδόθηκε ως συζητώντας. Η αναμενόμενη μετάφραση είναι μιλώντας. Τι έκαναν τώρα οι μεταφραστές. Οι μεταφραστές έκαναν μία λάθος πράξη ρεπεττσιο. Γιατί πήραν το κιακεράρε κυριολακτικά, χωρίς να σκεφτούν καθόλου ότι ήταν μια λέξη μέσα στην αφήγηση του μικρού παιδιού, που νόμιζε και φαντασιώνονταν ότι μιλούσε με τη χελώνα, ξεχνώντας ότι αυτή τη στιγμή την αφήγηση τη γράφει η συγγραφέας σε μεγάλη ηλικία, οπότε κρατήσαν μόνο το ένα επίπεδο του χρόνου, όταν προσδιορίζαν πώς θα μεταφραστεί ελληνικά, του χρόνου αφήγησης δηλαδή και του πραγματικού χρόνου της ιστορίας. Κρατήσαν μόνο τον πραγματικό χρόνο της ιστορίας μέσα στο αφήγημα, της παιδικής ηλικίας δηλαδή της Βαλεντίνας, γράψαν επομένως εδώ συζητώντας και αφήσαν το μιλώντας. Ξαφνικά δηλαδή κατέβασαν την αφήγηση στο λογοτεχνικό κείμενο από την αφήγηση ενός ενήλικα στην αφήγηση ενός παιδιού. Και αυτό δεν ήταν κάτι που βοηθάει να καταλάβουμε σε ποια διάσταση βρίσκεται υπαρξιακά αυτή τη στιγμή ο άνθρωπος που μας περιγράφει και αυτοκριτικά και με απόσταση τα γεγονότα. Επομένως ελληνικά εμείς περιμέναμε ένα substitute. Ελληνικά δηλαδή εμείς περιμέναμε να απελευθερωθεί από τη φυλακή στην οποία μπαίνει ο μεταφραστής βλέποντας το και κεράρε και να πάει με μια πιο ελεύθερη μετάφραση που θα λαμβάνει υπόψη όχι τόσο φορμαλιστικά το κείμενο αλλά νεοερμηνευτικά να πάει στη λέξη μιλώντας. Αυτά μπορούν να συμβούν πάρα πολύ συχνά στη λογοτεχνία γιατί στη λογοτεχνία υπάρχει μία ένταση μεγάλη στη συζήτηση για τις προτεραιότητες κατά τη μετάφραση ενός λογοτεχνικού κειμένου. Η ένταση λοιπόν αυτή εντοπίζεται στο εξής διόνυμο φορμαλισμός νεοερμηνευτική. Αυτή η ένταση, αυτό το δίλημα, στην πραγματικότητα είναι ψευτό δίλημα γιατί κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τη φορμαλιστική επεξεργασία ενός κειμένου κατά τη μετάφραση και ιδίως ενός λογοτεχνικού κειμένου και από την άλλη μεριά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την ερμηνευτική επεξεργασία ενός λογοτεχνικού κειμένου και ιδίως κατά τη μετάφρασή του. Επομένως στην πραγματικότητα αυτά τα δύο είναι εναλλασσόμενα. Μια το ένα είναι πρώτο και το άλλο δεύτερο. Επομένως στην πραγματικότητα δεν μπορεί να φυλακίσουμε τον μεταφραστή ούτε στο όνομα της χήμερας της καταλέξης μετάφρασης ούτε στο όνομα της μαξιμαλιστικά ενωούμενης ερμηνευτικής και ελεύθερης μετάφρασης. Αυτό τώρα είναι το λάθος γιατί έγινε ανάλογα σε ένα ιταλικό κείμενο και σε ένα ελληνικό κείμενο όταν το ιταλικό ήταν το πρωτότυπο και το ελληνικό ήταν η μετάφραση. Έχει να κάνει πολύ φοβάμαι και με το κύρος που δίνει εκείνη την ώρα ο μεταφραστής στην ξένη γλώσσα όπου είναι γραμμένο το πρωτότυπο. Δηλαδή αν θεωρήσει μίζον ως σημασία ο μεταφραστής για κάποιον λόγο το πρωτότυπο προσπαθεί κατά λέξη να το μεταφράσει στα ελληνικά και μπορεί να συμβούν τέτοια πράγματα. Γιατί τώρα κατά τη γνώμη τη δική μου, κατά τη γνώμη την κριτικά δική μου γνώμη που μπορεί κάποιος άλλος να έχει αντίθετη άποψη γι' αυτό, αλλά τουλάχιστον δίνω μια φόρμουλα και εκεί επάνω μπορεί ο καθένας να στήσει τους δικούς τους συλλογισμούς. Κατά τη γνώμη τη δική μου το λάθος οφείλεται στο ότι ενισχύθηκε πάρα πολύ το ιταλικό μέρος του κειμένου, γιατί πρώτον η μετάφραση γινόταν στο ιταλικό ιστιτούτο, δεύτερον γιατί η δασκάλα ήταν ιταλίδα άρα η γλώσσα εργασίας ήταν κυρίως η ιταλική όταν επικοινωνούσε η τάξη με τη δασκάλα. Τρίτο, ούτως ή άλλως θεωρείται από τους Έλληνες συχνά όταν δεν είναι επαγγελματίες μεταφραστές λογοτεχνικού κειμένου, θεωρείται συχνά από τους Έλληνες μίζονο σημασία η ιταλική λογοτεχνία σε σχέση με την ελληνική λογοτεχνία και αυτό επηρεάζει και τις μεταφραστικές επιλογές. Τώρα θα σβήσω τον πίνακα και θα δώσω το επόμενο παράδειγμα. Το δεύτερο που μας ενδιαφέρει πάρα πολύ είναι να μάθουμε όταν αποτιμούμε την ποιότητα μιας μετάφρασης σε επίπεδο αρχής αλλά και στην πράξη μας, να μην ψάχνουμε μόνο τα αρνητικά σημεία μιας μετάφρασης, να ψάχνουμε και τα θετικά. Όπως ακριβώς γενικότερα ζητούμε να έχουμε βαθμούς εκεί μέσα να φέρουν την πληροφορία οι βαθμοί και των θετικών σημείων μιας εξέτασης και των αρνητικών σημείων μιας εξέτασης. Το ίδιο γίνεται και όταν αποτιμούμε την ποιότητα μιας μετάφρασης. Πάμε λοιπόν σε μια καλή επιλογή των μεταφραστών. Σκληρούλα. Αυτή είναι η χελώνα. Το όνομά της στα Ιταλικά ήταν ντουρίνα. Τεχνικά εδώ τι έγινε. Εδώ έγινε ένα ρεπετίτσιο. Μεταφράστηκε δηλαδή κατά λέξη. Εάν οι μεταφραστές αφήνανε το ντουρίνα και στα ελληνικά, τότε δεν ήταν κατά λέξη η μετάφραση. Θα ήταν ένας άμεσος μη μεταφραστικός δανεισμός, ο οποίος θα δημιουργούσε μεγάλη φτώχεια στο ελληνικό κείμενο. Επομένως σκληρούλα. Σκληρούλα γιατί αυτό περιγράφει την υπαρξιακή της κατάσταση. Εδώ είμαστε στρατηγικά στο ρεπετίτσιο. Εδώ είμαστε δηλαδή στην κατά λέξη μετάφραση. Και αυτό ήταν ένα θετικό σημείο στη μετάφραση. Για να δούμε λίγο επόμενες μεταφρασικές μονάδες, θα μπορούμε να κατανοήσουμε το θεωρητικό μέρος που περιγράφει τις στρατηγικές. Μια τρύπα πολύ μικρή. Μια τρύπα πολύ μικρή. Εδώ κάτι δεν πήγε καλά στη μετάφραση. Και δεν πήγε καλά στη μετάφραση, γιατί εδώ ελληνικά χρειαζότανε ή έναν λάκκο πολύ μικρό, ή ένα λακουβάκι. Άλλωστε σε αυτό το κείμενο, εφόσον έχουμε ήδη την δουρίνα, που έγινε σκληρούλα, υφολογικά μπορούμε τον πολύ μικρό λάκκο να τον ονομάσουμε λακουβάκι. Τι παθαίνουν τώρα εδώ οι μεταφραστές. Βλέπουν λοιπόν στο ιταλικό κείμενο, ένα μπούκα τρόπο πίκολα. Τι συμβαίνει τώρα εδώ. Αυτό τι είναι θηλυκό λα μπούκα. Αυτό τι είναι τώρα η τρύπα θηλυκό ή τρύπα. Τι παθαν τώρα εδώ οι μεταφραστές. Βρήκαν εδώ ένα θηλυκό. Βρήκαν και το θηλυκό στο αντίστοιχο ελληνικό. Και οδηγήθηκαν στην επιλογή να κάνουν καταλέξη μετάφραση. Εδώ δημιουργείται διαγλωσική ένταση. Και δημιουργείται διαγλωσική ένταση, γιατί ξεχνούν οι μεταφραστές ότι, ότι είναι θηλυκό γραμματικά στα ιταλικά, δεν είναι οπωσδήποτε θηλυκό ελληνικά στο γραμματικό γένος. Εάν αυτό το θυμόντουσαν, ότι δηλαδή δεν υπάρχουν συμμετρίες στα γραμματικά γένη μεταξύ ιταλικής και ελληνικής, θα είχαν απελευθερωθεί από τον Μπούκα και θα γράφανε Λάκος. Ούτως ή άλλως ελέγχεται πραγματολογικά αυτό που κάνανε. Ελέγχεται οπωσδήποτε πραγματολογικά και είναι απολύτως βέβαιο, ότι θαύουμε ότι δεν ζει από το ζωικό βασίλειο σε κάποιον Λάκο, ή σε μια άλλα κουβίτσα ή σε μια άλλα κούβα ανάλογα με το μέγεθός του, αλλά όχι σε τρύπες. Το λάθος λοιπόν που έγινε εδώ ήταν πάλι ένα αρνητικό ρεπετήτσιο. Για να δούμε τι άλλο μπορούμε εδώ να συζητήσουμε. Έχουμε λοιπόν το όνομα Δελφίνα. Αυτό εδώ το όνομα τώρα σε σχέση με την παράδοση που ήδη δημιούργησαν οι ίδιοι οι μεταφραστές, όταν τον τουρίνα το κάνανε σκληρούλα, έχει πρόβλημα. Γιατί στα ελληνικά αυτή τη λέξη την έχουμε συνηθίσει έτσι. Δελφίνος συνήθως τη χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να μιλήσουμε για τη διαδοχή που ετοιμάζει ένας πολιτικός αρχηγός στο κόμμα του σε κάποιον ή περ κάποιου άλλου νεότερου. Λοιπόν, και εδώ όντως εφόσον η τουρίνα μεταφράζεται σαν σκληρούλα, εφόσον η παραμάνα είχε ένα παιδί, εφόσον αυτό το παιδί η Βαλεντίνα το θεωρούσε εκτός από φίλοι, αυτό το κορίτσι το θεωρούσε εκτός από φίλοι, το θεωρούσε κιόλας μπρατσομένο, δυνατό και ικανό να κάνει δουλειές που δεν μπορούσε η ίδια να κάνει και που της ανέθεται στο βοηθητικό προσωπικό του σπιτιού της. Άρα αυτό το παιδί ήτανε για την αφήγηση ή διάδοχος, η αναπαραγωγή δηλαδή της παραμάνας σε ένα άλλο επίπεδο. Ελληνικά επομένως η λέξη που εδώ χρειαζότανε, εφόσον υφολογικά μπήκαμε στις επιλογές να έχουμε τη σκληρούλα, η λέξη που εδώ χρειαζόταν ήταν δελφίνα και όχι δελφίνα. Επιμένως αυτό και επιμένως αυτό γιατί για να μπορέσει να κάνει αλυσίδες νοημάτων ένας αναγνώστης, για να μπορέσει να κάνει διακείμενα με άλλες εμπειρίες του, για να μπορέσει να μπει βαθύτερα μέσα σε ένα λογοτεχνικό κείμενο μεταφρασμένο, θα πρέπει οπωσδήποτε ο αναγνώστης να έχει ερεθίσματα τα οποία του ανακαλούν οικείες γλωσσικές εικόνες και οικείους γλωσσικούς και κοινωνικούς κόσμους. Διαφορετικά δεν μπορεί να καταλάβει τι ακούει ή τι διαβάζει. Επομένως για να τον κρατήσουμε πληροφορημένο πρέπει να του δίνουμε και τη σωστή μορφή πληροφοριών όταν κάνουμε τη μετάφραση. Βάζουμε το κουτάκι με τη σκληρούλα και ξεθάψουμε το κουτάκι με τη σκληρούλα. Δεν ήταν πια το κουτάκι από τη στιγμή που έγινε η ταφή, ήταν το φερετράκι. Αυτό είναι πάλι ένα αρνητικό ρεπετήτσιο. Μετά από μακρές συζητήσεις μου φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για εκείνη ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα. Εδώ τώρα θέλω να πω κάτι άλλο, δεν είναι λάθος αυτό, αλλά πρέπει να το προσέχουμε. Αυτό δεν μας βολεύει καθόλου στη μετάφραση, όταν έχουμε τελεία και μετά αρχίζει κάτι άλλο, χίλιες φορές να ξαναπούμε σκληρούλα. Ακούστε το λοιπόν τώρα. Το να ξεθάψουμε το κουτάκι με τη σκληρούλα ήταν πολύ κοπιαστικό, τελεία. Μετά από μακρές συζητήσεις μας φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για εκείνη ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα, τελεία. Εκεί καταφέραμε να κάνουμε μια βαθιά τρύπα και να την τοποθετήσουμε προσεκτικά στο βάθος της, τελεία. Μετά την σκεπάσαμε με χώμα και κατασκευάσαμε γύρω από τον τάφο ένα τυχάκι από τρεις πέτρες. Μετά από μακρές συζητήσεις επομένως μας φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για εκείνη ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα. Αυτό το εκείνη ακούστε το τώρα σαν σκληρούλα. Μετά από μακρές συζητήσεις μας φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για τη σκληρούλα ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα. Έχει πρόσωπο για το παιδί, ούτως ή άλλως έχει πρόσωπο. Έχει ανθρώπινο πρόσωπο σχεδόν αυτή η χελώνα. Μιλάει αυτό το παιδί κάθε μέρα με τη χελώνα. Ξαφνικά δεν μπορεί να γίνει τόσο απρόσωπη εκείνη σαν να είναι αντικείμενο. Συνεχίζει να βλέπει τριφερά τη χελώνα το παιδί μέσα από την αφήγηση που κάνει πια η Βαλεντίνα ως ενήλικη. Άρα εδώ μας χρειάζεται ούτως ή άλλως και υφολογικά η λέξη σκληρούλα πάλι, το όνομα της χελώνας. Και επίσης αφού έχουμε τόσες πολλές τελείες και τόσες πολλές αποστάσεις από την προηγούμενη αναφορά, σίγουρα χρειαζόμαστε τη λέξη σκληρούλα εδώ πέρα. Και αυτό ισχύει για όλες τις μεταφράσεις. Το άλλο πρόβλημα είναι οι μακρές συζητήσεις. Αυτό τώρα το σημείο, για να μην φύγουμε χωρίς να μιλήσουμε για στρατηγική, το εκείνη ήταν ένα τρανσμουτάτσιο. Γιατί? Γιατί στη θέση της σκληρούλας μπήκε μία αναφορά, εκείνη. Αυτή λοιπόν η μεταφραστική αναφορά, με κανέναν τρόπο δεν μπορεί κανείς να πει ότι είναι γλωσσικά λάθος, μεταφραστικά όμως μας απομακρύνει πάρα πολύ από τη σκληρούλα. Είναι μία μετακίνηση, είναι σαν να έχουμε εδώ τη σκληρούλα και εμείς αρχίζουμε και πηγαίνουμε τρία μέτρα παραπέρα, μας απομακρύνει συναισθηματικά από τη σκληρούλα. Είναι μία μετακίνηση, μετατόπιση, τρανσμουτάτσιο έγινε εδώ, αλλά δεν ήταν χρήσιμο εδώ να γίνει. Το άλλο ζήτημα που πρέπει εδώ να σχολιάσουμε είναι οι μακρές συζητήσεις. Δεν μπορεί όταν μιλούνε η Δελφίνα και η Βαλεντίνα να κάνουν μακρές συζητήσεις, δεν είναι δυνατόν τα δυο παιδιά να κάνουν μακρές συζητήσεις. Ελληνικά αυτό γλωσσικά δεν είναι λάθος, αλλά κάθε τύπο γλωσσικά δεν είναι λάθος, δεν σημαίνει ότι είναι και σωστό μεταφραστικά ως επιλογή, είναι η καλύτερη, η βέλτη στη μεταφραστική επιλογή. Μακρές συζητήσεις λοιπόν, τι θα γίνει αυτό ελληνικά για να μπορέσει να μπει στο πλαίσιο της σχέσης των δύο παιδιών, της αντίδρασης των δύο παιδιών, όλης εκείνης της σκηνής της αναστάτωσης και τέλος πάντων της ευαισθησίας που βγάζει. Λοιπόν, οι μακρές συζητήσεις, ούτως ή άλλως, είναι συζητήσεις που κράτησαν πολύ στο χρόνο. Άρα, μία λύση θα ήταν τα λόγια, μία λύση θα ήταν οι κουβέντες. Μία λύση θα ήταν, άρα θα μπορούσα να πω, μετά από πάρα πολλά λόγια, μετά από πάρα πολλές κουβέντες, μετά από πάρα πολλές απόψεις της μιας και της άλλης, δηλαδή της Βαλεντίνας και της Δελφίνας, καταλήξαμε εκεί. Οι μακρές συζητήσεις θυμίζουν διδάσκο-δημοσιογραφικό λόγο στη μετάφραση και είναι από τα κείμενα που αγαπώ περισσότερο από όλα τα άλλα και μάλιστα τα διδάσκω από το 1984-85, αλλά είναι πολύ διαφορετικό ένα λογοτεχνικό κείμενο από ένα δημοσιογραφικό κείμενο. Το δημοσιογραφικό κείμενο είναι ένα κείμενο που έχει μεγάλη φόρτιση πληροφοριών και πρέπει να ακριβολογούμε στη μετάφραση, γιατί αν δεν ακριβολογούμε μπορεί να αλλιώσουμε το πληροφοριακό του φορτίο, άρα να χρηστεύσουμε το original στη μετάφραση του. Αντιθέτω στο λογοτεχνικό κείμενο είπαμε ότι έχει στοιχεία εναλλασσόμενα φορμαλιστικής αναγιότητας και ερμηνευτικής αναγιότητας ως πρωτότυπο για να φτάσουμε σε μια καλή μετάφραση. Επομένως εδώ χρειζόταν μετά από πάρα πολλά λόγια, μετά από πάρα πολλές κουβέντες, μετά από πάρα πολλές απόψεις καταλήξαμε εκεί. Αυτό λοιπόν οι μακρές συζητήσεις για να γίνουν ή πολλά λόγια, ή πολλές κουβέντες, ή πολλές απόψεις χρειάζονται ένα substitute. Επομένως μέχρι τώρα έχουμε μιλήσει για αυτή τη στρατηγική, για αυτή τη στρατηγική και για αυτή τη στρατηγική. Άρα ελπίζω να βρούμε ένα αντιέξιο, τελέτσιο και τετράξιο για να κάνουμε και τις υπόλοιπες παρουσιάσεις. Ένα κομματάκι μάρμαρο που βγάλαμε από ένα σκαλοπάτι της ταράτσας χρησήμαυσε ως επιτύμβια πλάκα και πάνω σε αυτό απόθεσε ένα δάφυνο στεφάνι. Εξήγησα στην τελφίνα ότι ο δάντης είχε ένα δάφυνο στεφάνι, ότι ο δάντης ήταν πεθαμένος, ότι είχε ακούσει να λένε ότι ο θάνατος τους εξομοιώνει όλους και μου φαινόταν λογικό ότι εφόσον και ο δάντης και η σκληρούλα ήταν και οι δύο πεθαμένοι, ο ένας δεν έπρεπε να έχει διαφορετική μεταχείριση από τον άλλον. Η τελφίνα με κοίταξε προβληματισμένη, αλλά δεν τόλμησε να μου αντιμιλήσει. Όχι, το υπόλοιπο κυλάει πάρα πολύ καλά. Νομίζω ότι θα ψάξουμε από τους φοιτητές πάλι τις άλλες στρατηγικές να τις περιγράψουμε και εκεί πάμε τώρα. Ας μιλήσουμε για το αντιέξιο. Έχουμε λοιπόν στα Ιταλικά νεσούνο, λε, εντζουνζέβα, α, σπιτσάρση. Έχουμε αυτό το Ιταλικό κείμενο. Είναι ένα μικρό απόσπασμα αναφοράς μέσα στο κείμενο που συζητούμε. Αυτή τη φορά όμως θα δούμε μετάφραση φοιτητών. Αντιέξιο λοιπόν έχουμε εδώ. Κανείς δεν την ανάγκαζε, έσπροχνε να βιαστεί. Εδώ λοιπόν έχουμε αντιέξιο. Τι θα πει αυτό. Εδώ έχουμε μια ερμηνευτική προσθήκη. Σας έτυχε ποτέ να μιλάτε με ένα μικρό παιδί, με έναν λοδαπό ή με κάποιον άνθρωπο που για κάποιο λόγο νομίζει ότι δεν καταλαβαίνει καλά τι του λέτε. Μιλάτε αργά, μιλάτε αντιοικονομικά, δηλαδή λέτε περισσότερες πληροφορίες, προσθέτετε κι άλλες πληροφορίες. Λοιπόν, τι κάνει ο μεταφραστής όταν αισθάνεται ανασφάλεια. Ο μεταφραστής όταν αισθάνεται ανασφάλεια, νομίζει εκείνη την ώρα ότι αυτός που θα τον διαβάσει δεν θα τον καταλάβει. Στην πραγματικότητα εκείνη την ώρα ο μεταφραστής στο γλωσσικό του συνέσθημα, εσωτερικά, ξέρει ότι πάει να κάνει κάποιο λάθος. Ξέρει ίσως ότι κάτι δεν καταλαβαίνει. Οπότε συνήθως τότε κάνει ερμηνευτικές προσθήκες. Εδώ λοιπόν γράφει ο μεταφραστής φοιτητής. Κανείς δεν την ανάγκαζε να βιαστεί. Δεν αισθάνεται όμως ότι θα κάνει όλα όσα πρέπει να κάνει σωστά. Οπότε τι προσθέτει μέσα σε παρένθεση. Προσθέτει μια εναλλακτική μεταφραστική επιλογή. Εγώ εδώ θα έλεγα καλύτερα να πέσει μετά από ένα γενναίο λάθος ένας μεταφραστής, παρά να κάνει πυρουέτες με μεταφραστικές επιλογές. Δεν υπάρχει λόγος ο μεταφραστής με κανέναν τρόπο να βάζει δύο εναλλασσόμενες επιλογές για να κρύψει την αδυναμία του, να βρει καλύτερη και μοναδική μεταφραστική επιλογή. Όντως εδώ έχει δίκιο ο φοιτητής που αισθάνεται ανασφάλεια. Δεν έχει δίκιο με τον τρόπο που την κρύβει ή που νομίζει πως πάει να την κρύψει. Γιατί συμβαίνει το εξής. Η ελληνική μετάφραση που εδώ θα αναμένονταν είναι η εξής. Κανείς δεν μπορούσε να την αναγκάσει να βιαστεί. Τι συμβαίνει τώρα εδώ. Θα σβήσω λίγο το επάνω παράδειγμα. Ωραία. Αν εδώ είναι η σκληρούλα, αυτή είναι η σκληρούλα λοιπόν. Και ας υποθέσουμε ότι εδώ είμαστε εγώ, η Δελφίνα, η Βαλεντίνα και άλλοι δέκα όσοι θέλουν. Ας υποθέσουμε όμως ότι είμαι εγώ. Η χελώνα από τη φύση της, στη συνείδηση όλων μας, στον πραγματικό κόσμο, στη βιολογία, οπουδήποτε, τι είναι. Είναι αργή στην κίνηση. Τελείωσε. Είναι λοιπόν αργή στην κίνηση η χελώνα και άρα η χελώνα έχει ένα χαρακτηριστικό. Ποιο είναι αυτό το χαρακτηριστικό. Δεν μπορεί να πάει γρήγορα. Αφού λοιπόν δεν μπορεί να πάει γρήγορα η χελώνα, τι θα γίνει. Αναγκαστικά θα πρέπει να δεχθούμε ότι αυτό το χαρακτηριστικό της είναι η ταυτότητά της και δεν αλλάζει ότι και να συμβεί. Επομένως, δεν μπορεί εδώ πέρα να υπάρχει κάποιος που θα θέλει, κάποιος που δεν θα θέλει να την κάνει να βιαστεί. Δεν μπορεί να υπάρχει απ' έξω κάποιος που θα μπορεί ή κάποιος άλλος που δεν θα μπορεί να την κάνει να βιαστεί. Κανείς από τον έξω κόσμο, κανένας παράγοντας από τον έξω κόσμο, δεν μπορεί να αλλάξει αυτή την ταυτότητα της χελώνας. Και αφού, λοιπόν, κανένας παράγοντας από τον έξω κόσμο, δεν μπορεί να αλλάξει αυτή την ταυτότητα, δεν γίνεται. Σαφώς καταλάβαινε ο φοιτητής μεταφραστής ότι κάτι του λείπει εδώ και βέβαια αυτό που του λείπε είναι το εξής. Κανείς δεν μπορούσε μία τροπικότητα που θα αποκλεί με οποιοδήποτε τρόπο να υποθέσουμε ότι ήταν δυνατόν ένας εξωτερικός παράγοντας να αλλάξει τα χαρακτηριστικά της χελώνας. Αυτό όμως που λείπει από το φοιτητή, η τροπικότητα που έχει να κάνει με την προσαρμογή της μετάφρασης στα πραγματολογικά και υπαρξιακά χαρακτηριστικά που δίνει στη χελώνα η αφηγήτρια, αυτό το πράγμα δεν καλύπταται από μία ερμηνευτική μετάφραση. Συνεχίζουμε επομένως με τα παραδείγματα με τα οποία μπαίνουμε πια στη συζήτηση των στρατηγικών των μεταφραστών και αυτή η συζήτηση έχει να κάνει με το θεωρητικό πλαίσιο του μαθήματος που κάνουμε, γιατί στον πρώτο κύκλο των μαθημάτων, όπως ήδη έχει αναφερθεί, γίνανε παραδείγματα μεταφράσεων και μεταφραστικών λαθών, γιατί είναι πιο εύκολο να μάθουμε να μεταφράζουμε μέσα από την παρατήρηση και την περιγραφή λαθών. Σε αυτό το κομμάτι που είναι το δεύτερο μέρος του μαθήματος, η δεύτερη ενότητα δηλαδή του μαθήματος, ό,τι κείμενα είδαμε στο πρώτο μέρος απλά σαν μεταφράσεις με τα μεταφραστικά τους λάθη, θα τα συζητήσουμε κοιτώντας σε μεταφραστικές στρατηγικές. Στο τρίτο μέρος θα συζητήσουμε και άλλες μεταφραστικές στρατηγικές για να επιλέξουμε με ποια θα δουλεύουμε, ποια είναι η πιο αξιόπιστη που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε εκτός ασφαλούς για να συνεχίσουμε να δουλεύουμε στην ποιότητα των μεταφράσεων ακόμα και μετά από αυτό το μάθημα. Και θα μιλήσουμε λίγο για εξετάσεις, για το πώς θα γίνουν οι εξετάσεις. Το παράδειγμα λοιπόν είναι formidabile virtu. Αυτό το formidabile virtu οι φοιτητές όπως είχαμε δει στο προηγούμενο μάθημα το έχουν μεταφράσει σαν εξαιρετική αρετή. Το έχουν μεταφράσει σαν αξιοσημείωτη αρετή συν σπουδαία αρετή ο ίδιος φοιτητής έτσι. Το έχουν μεταφράσει σαν απαράμιλη αρετή, το έχουν μεταφράσει σαν καταπληκτική αρετή. Εδώ τώρα τι συμβαίνει, τα κείμενα δεν υπάρχουν από μόνα τους. Δεν υπάρχουν ποτέ από μόνα τους τα κείμενα και θα σας το εξηγήσω αμέσως μετά με μία άλλη διαδικασία. Τα κείμενα υπάρχουν σε σχέση με άλλα κείμενα. Εκ του μη όντως δεν δημιουργείται κείμενο. Αυτό τι σημαίνει, για να μπορέσει κανείς τη formidabile virtu να τη μεταφράσει ελληνικά πρέπει να βρει. Ο άνθρωπος που το έγραψε αυτό το κείμενο που σχολιάζουμε τώρα ως πρωτότυπο είναι η Βαλεντίνα Σουπίνο. Η Βαλεντίνα Σουπίνο είναι ένας μορφωμένος ιταλός συγγραφέας και μορφωμένος και με τις εγκύκλειες γνώσεις που δίνει το σχολείο και έχει διαβάσει πολύ και το λέει η ίδια και γνωρίζει το παρελθόν την ιστορία της ιταλικής λογοτεχνίας. Άρα θα ψάξουμε προς τα πίσω αυτή τη λέξη ενδογλωσικά στην ιταλική γλώσσα για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι θα κάνουμε στα ελληνικά. Ενδογλωσικά ψάχνοντας λοιπόν αυτή την επιλογή formidabile virtu της Βαλεντίνας Σουπίνο φτάνουμε μέχρι τον Αριώστο. Όταν το βρίσκουμε αυτό στον Αριώστο, όταν λοιπόν αυτή η επιλογή δημιουργεί διακυμενική σχέση με τον Αριώστο, ελληνικά τι πρέπει να κάνουμε, να δούμε πώς έχει μεταφραστεί ελληνικά η formidabile virtu του Αριώστο σε ελληνικές μεταφράσεις. Επομένως φτάνουμε στην εξής επιλογή, αυτή είναι η αναμενόμενη επιλογή τρομερό φοβερό χάρισμα. Για να σας εξηγήσω τώρα, α, στρατηγικά που είμαστε, εδώ είμαστε πάλι, στο Τρασμουτάτσιο. Για να γίνει αυτή η επιλογή κάναμε ολόκληρη μετατόπιση, μετακινηθήκαμε από το πρωτότυπο που είχαμε πολύ πιο βαθιά μέσα στο χρόνο, φτάσαμε μέχρι τον Ορθάντο Φουριόζο και ξαναμετακινηθήκαμε δίπλα μας στην τώρα στιγμή που συζητούμε για να βρούμε ελληνικές μεταφράσεις που παγιώνουν το formidabile virtu όπως ακριβώς το βρίσκουμε μέσα στον Ορλάντο Φουριόζο στα νεοελληνικά κείμενα της μεταφρασμένης ιταλικής λογοτεχνίας. Κάναμε δηλαδή πολλές μετατοπίσεις πίσω στο χρόνο και μπροστά στο χρόνο. Τι μας επιτρέπει να το κάνουμε αυτό. Μας μένουν τώρα δύο επιλογές οι οποίες επιλογές αυτή την ώρα αφού δεν το συναντήσαμε για να μην σας απασχολώ άλλο γιατί είναι σίγουρο ότι στα κείμενα που συζητήσαμε στην πρώτη ομάδα θα το βρούμε και αυτό. Σας εξηγώ όμως τι είναι γιατί δεν μ' αρέσει να μένουμε με την ιδέα ότι κάτι είναι αδιαφανές. Λοιπόν, τελέτσιο συμβαίνει όταν κατά λάθος έχουμε ξεχάσει να μεταφράσουμε κάτι σε μία μετάφραση. Συμβαίνει συχνά να μεταφράσουμε και να μας έχει ξεφύγει κάτι. Όταν λοιπόν ξεχνάμε κάτι να μεταφράσουμε είναι τελέτσιο. Όταν έχουμε τετράκτσιο είναι μια άλλη κατάσταση. Είναι λογοκρισία. Όταν έχουμε λογοκρισία σε ένα μετάφρασμα και δεν εμφανίζονται όλα όσα υπάρχουν στο πρωτότυπο για οποιοδήποτε λόγο τότε έχουμε στρατηγική τετράκτσιο. Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι ένας μεταφραστής εάν του ζητηθεί να αυτολογοκριθεί για τη μετάφραση ενός κειμένου, το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να μην πάρει καθόλου αυτή τη μετάφραση παρά να κάνει μεταφραστικές λογοκρισίες και αυτολογοκρισίες κατά την ώρα που ασκεί το λειτούργημα του μεταφραστή ή το επάγγελμα του μεταφραστή. Θα σας δείξω λοιπόν τώρα τι μας επιτρέπει να μιλήσουμε για μετατοπίσεις και να είμαστε θεωρητικά σε σωστό έδαφος, να πατάμε γερά δηλαδή τα πόδια μας στη θεωρία της μετάφρασης. Θα κάνουμε ένα τρίγωνο, το κάναμε, να το το τρίγωνο, αυτό λοιπόν το τρίγωνο αν εδώ έχει τον συγγραφέα του πρωτότυπου, συγγραφέας 1, εδώ έχει τον συγγραφέα που γράφει τη μετάφραση, συγγραφέας 2, εδώ έχει τον αναγνώστη της μετάφρασης, ωστόσο υπάρχει άλλος ένας αναγνώστης πριν γίνει συγγραφέας, αυτός είναι ο αναγνώστης 1, είναι ο μεταφραστής και εδώ υπάρχει ένας αναγνώστης, επομένως 2, που είναι αυτός που διαβάζει τη μετάφραση του δεύτερου συγγραφέα. Ο δεύτερος συγγραφέας είναι ο μεταφραστής και υπάρχει και ένας τρίτος συγγραφέας που είναι αφανής, που όμως φαίνεται πως θα έκανε τη μετάφραση από τον τρόπο που κρίνει, όχι ημπρεσιονιστικά καλή κακή μετάφραση, με πραγματικά παραδείγματα από τον τρόπο που κρίνει μια μετάφραση, αυτός είναι συγγραφέας 3. Ο κριτικός δηλαδή της μετάφρασης. Αυτό ως προς τους ανθρώπινους ρόλους που εμπλέκονται σε μια μετάφραση. Για να δούμε λίγο τώρα αυτόν τον πίνακα χωρίς τους ρόλους αλλά με τις γλώσσες. Έχουμε λοιπόν γλώσσα 1 η γλώσσα του πρωτότυπου, έχουμε γλώσσα 2 η γλώσσα της μετάφρασης, έχουμε γλώσσα 1, γλώσσα 2, αυτό είναι ένας πραγματικός πολτός, δεν είναι γλώσσα είναι πολτός. Είναι η μεγαλύτερη ένταση που μπορεί να μας συμβεί. Εδώ συγκρούονται δύο κόσμοι και δύο επικονίσεις τους γιατί στον πρωτότυπο αυτό που αποτυπώνεται στο κείμενο είναι η γλώσσα και ο πολιτισμός του πρωτότυπου. Στη μετάφραση αυτό που υποτίθεται ότι περιμένουμε να αποτυπωθεί είναι η γλώσσα και ο πολιτισμός της γλώσσας στόχου που όμως θα μας μεταφέρουν εικόνες του κόσμου του πρωτότυπου. Οι εικόνες κόσμου λοιπόν μεταφέρει η μετάφραση και εδώ υπάρχει ένας πολτός, μια μεγάλη θολούρα. Σίγουρα σας έχει τύχει πριν μεταφράσετε κάτι να ζυγίζετε τον εαυτό σας απέναντι στο κείμενο, να ζυγίζετε το κείμενο απέναντι στον εαυτό σας. Υπάρχουν λέξεις που δεν καταλαβαίνετε, ένα πρόβλημα. Υπάρχουν νοήματα που δεν μπορείτε να βρείτε τρόπο να τα πείτε ελληνικά. Υπάρχουν ζητήματα που δεν τα ξέρετε ούτε οντολογικά ούτε πραγματολογικά στα ελληνικά. Υπάρχουν πράγματα που τα καταλαβαίνετε στην εντέλεια και δεν μπορείτε να τα πείτε ακόμα ελληνικά και αυτό είναι ένας γλωσσικός πολτός. Συνήθως την αρχαίο γλωσσικός πολτός για όλους μας ακόμα και αυτούς που δεν το ακολουθούμε είναι μια διαρκής μετάφραση κατά λέξη και μετά παίρνει την τελική μορφή. Για να δούμε τώρα ξανά γιατί αυτό που υποσχέθηκα από την αρχή ήταν να δούμε γιατί έχουμε τη θεωρητική δυνατότητα εκτός ασφαλούς να κάνουμε τρανσμουτάτσιο στο σημείο του formidabile virtu. Λοιπόν, στο πρωτότυπο έχουμε κείμενο 1, στη μετάφραση έχουμε κείμενο 2. Εδώ υπάρχει κείμενο 1, κείμενο 2, κείμενα 1, 2. Εδώ έχουμε τις διακειμενικές σχέσεις. Τι είναι οι διακειμενικές σχέσεις. Η βασική θεωρητική προσέγγιση ενός κειμένου προς μετάφραση, ενός κειμένου που έχει ήδη μεταφραστεί είναι κείμενο γλωσσολογική. Και εκείνο που μας χρειάζεται για να μπορούμε να μεταφράσουμε και να είμαστε ασφαλείς είναι έλεγχος διακειμένων. Να μπορούμε δηλαδή πριν από το κείμενο αυτό που θα μεταφράσουμε να ξέρουμε πως άλλα όμια υπαρρεμφερεί ή από πού ξεκίνησε αυτό το κείμενο να υπάρχει στο πρωτότυπο. Πως άλλα κείμενα φωνάζουν κάτω από την επιφάνειά του και πως άλλα κείμενα σαν αυτό που ετοιμάζουμε υπαρρεμφερεί υπάρχουν πρωτογενός στη γλώσσα μας. Μόνο τότε μπορεί να γίνει η μετάφραση. Επομένως έχουμε διακειμενικές σχέσεις. Τι κάναμε για το Formidable Virtue. Γυρίσαμε πολύ πίσω. Φτάσαμε στον Ορλάντο Φουριόζο. Αφού φτάσαμε στον Ορλάντο Φουριόζο είμασταν σε πολύ προηγούμενο κείμενο ένα από το κείμενο ένα που έχουμε εδώ. Ποιος ήταν ο άξονας που μας επέτρεψε να το κάνουμε αυτό. Ήταν οι διακειμενικές σχέσεις που οριοθέτησε η μεταφραστική μονάδα Formidable Virtue. Ήταν η γνώση μας ιστορίας ιταλικής λογοτεχνίας. Ήταν η κληρονομία που έχει κάθε πολιτισμική και γλωσσική κοινότητα. Η οποία είναι μια συνέχεια που μας επιτρέπει να διαχειριστούμε καλύτερα την ανάγνωση και την κατανόηση των υλικών και των νάλων προϊόντων κάθε πολιτισμικής κοινότητας. Όλα αυτά μαζί μας δώσανε τη δυνατότητα διακειμενικά να φτάσουμε στην καλύτερη δυνατή μετάφραση της μεταφραστικής μονάδας Formidable Virtue. Αυτά ως προς τις κατηγορίες των λαθών. Αυτή τη στιγμή θα ήθελα να μιλήσουμε λίγο για κάποια άλλα σημεία θεωρίας που χρειαζόμαστε για να κατανοήσουμε τι κάνουμε με αυτές τις ασκήσεις. Πράγμα που θα συμβεί πάρα πολύ γρήγορα. Θα ήθελα να σας μιλήσω λίγο για την αξία που έχει, όχι απλά το μάθημα που παρακολουθείτε, την αξία που έχει να μπαίνετε στην πλατφόρμα γιατί υπάρχουν κι άλλες ασκήσεις που θα σας επιτρέπουν να ενισχύσετε ακόμα περισσότερο την κατανόηση πάνω σε αυτά που λέμε ή να αποκτήστε μεγαλύτερη εμπειρία. Θα ήθελα δηλαδή να σας μιλήσω λίγο για την αξία που έχουν οι πλατφόρμες στην εκπαίδευση των μεταφραστών. Πλατφόρμες για παράδειγμα στο πανεπιστήμιό μας, τουλάχιστον μέχρι τώρα γνωρίζετε δύο, το E-Class και το Blackboard. Προφανώς υπάρχουν κι άλλες πλατφόρμες, προφανώς θα δούμε κι άλλες πλατφόρμες, εγώ αυτή τη στιγμή δεν θα μιλήσω για μια συγκεκριμένη πλατφόρμα. Θα μιλήσω όμως για τα προτερήματα που έχει η εκπαίδευση μεταφραστών, γενικότερα μέσα από τις πλατφόρμες και θα το κάνω σαν μία πρόσκληση. Να μην αρκείστε μόνο σε αυτά που βλέπετε από το βίντεο, να μην αρκείστε μόνο σε αυτά που γίνονται στην τάξη, σε αυτά που διαβάζετε στο βιβλίο, αλλά συμμετέχετε πολύ δυναμικά μέσα στις δράσεις που σας περιμένουν στις πλατφόρμες. Θα αναλύσω αυτό το ζήτημα σε λίγα λεπτά. Θα ήθελα να σας εξηγήσω πόσο σημαντικό θεωρώ να μπείτε μέσα στις πλατφόρμες. Το μάθημα αυτό διαθέτει πλατφόρμες, όχι μία, πολλές. Θα ήθελα να μπείτε στην κάθε μια για να αξιοποιήσετε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει. Δεν θα επιλέξω εγώ σε ποια πλατφόρμα θα μπείτε, γιατί αυτό εξαρτάται από τις δικές σας επιθυμίες, ικανότητες, δυνατότητες την απόφασή σας για το χρόνο που θα δώσετε σε αυτό το μάθημα ή για την εμπλοκή σας μαζί με τους υπόλοιπους φοιτητές για το ίδιο μάθημα. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια γινόταν το μάθημα της μετάφρασης σαν ένα κλειστό σύστημα. Δηλαδή, θυμάμαι όταν ήμουν φοιτήτρια, είχα καθηγητεί έναν πάρα πολύ καλό μεταφραστή τον Κάρολο Τσίζεκ, ο οποίος μας έμαθε ακόμα και για τα παράλληλα κείμενα, πριν ακόμα γράψει η Σνελ Χόρμπη για παράλληλα κείμενα. Δηλαδή, τη δεκαετία του 70, που η διατριβή της Σνελ Χόρμπη γράφτηκε το 88 και έθηγε για πρώτη φορά την αξία των παράλληλων κειμένων στη διδακτική της μετάφρασης και στη μεταφραστική πράξη, είχαμε εμείς τον Κάρολο Τσίζεκ μέσα στην τάξη και χρησιμοποιούσε παράλληλα κείμενα. Ωστόσο, ήμασταν σε ένα κλειστό σύστημα εκπαίδευσης μεταφραστών και ήτανε κλειστό το σύστημα, και μην το βλέπετε κάθε φορά μέσα από την ψηφιακή τεχνολογία, ήταν κλειστό το σύστημα μέσα στην τάξη. Γιατί? Γιατί έμπαινε ο Κάρολος Τσίζεκ, κρατούσε τα παράλληλα κείμενα στα χέρια του, μας έδινε λοιπόν το παράδειγμα της καλής πρακτικής των παράλληλων κειμένων, να οργανώνουμε δηλαδή σώματα κειμένων για να μπορέσουμε να κάνουμε τη μετάφρασή μας, αλλά από την άλλη μεριά, έκανε μόνος του τη μετάφραση. Και εμείς απλά ακούγαμε, η διδακτική λοιπόν που προσλαμβάναμε, μέσα από την οποία προσλαμβάναμε τη γνώση της μεταφραστικής πράξης, ήταν ένα παράδειγμα. Ήταν το παράδειγμα ενός πολύ καλού μεταφραστή, ο οποίος έκανε μόνος του τη μετάφραση μιλώντας δυνατά πάνω σε αυτό που μετάφραζε και πήγαινε και ερχότανε μέσα στην τάξη και εμείς ακούγαμε, τον θαυμάζαμε, κάποιοι θέλαμε να τον μιμηθούμε και δεν μπορούσαμε να τον μιμηθούμε εκείνη τη στιγμή, αλλά πάντως μάθαμε να χρησιμοποιούμε από αυτό το παράδειγμα παράλληλα κείμενα. Μάθαμε δηλαδή τα εργαλεία που χρησιμοποιούσε καλά, δεν μπορέσαμε όμως να μπούμε μέσα στις στρατηγικές, γιατί δεν κάναμε στην ουσία εμείς καμία άσκηση. Έκανε ασκήσεις εκείνος. Ήταν όμως ένας πολύ μεγάλος δάσκαλος και μας έμαθε πολύ σπουδαία πράγματα. Λοιπόν, αυτό είναι ένα κλειστό σύστημα. Δεν το συνηστώ. Εάν θέλετε να μάθετε μετάφραση, αν δεν το έχετε πάρει μόνο σαν ένα υποχρεωτικό μάθημα του τμήματος, τότε θα πρέπει να εμπλακείτε στη διαδικασία. Η εμπλοκή στη διαδικασία αμέσως αμέσως μεταβάλλει την τάξη σε ένα ανοιχτό σύστημα. Δεν το λέω πάλι με την πληροφορική ορολογία. Ένα ανοιχτό σύστημα εκπαίδευσης, δηλαδή να υπάρχει ένα κείμενο που πάντοτε θα το βρίσκετε μέσα στις πλατφόρμες που χρησιμοποιώ, που πάντοτε θα το ετοιμάζετε από την προηγούμενη μέρα και όταν θα μπαίνετε μέσα στην τάξη όποιος και αν το μεταφράζει θα έχετε μια κριτική στάση απέναντί του. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, γιατί σε αυτό το μάθημα εκτός από τις μεταφράσεις που έχουν λάθει και τις φέρνω εγώ και τις συζητούμε όλοι μαζί, καλό είναι να τολμήσετε να φέρετε και δικές σας μεταφράσεις από τα κείμενα που σας δίνω μέσα στις πλατφόρμες. Θα είμαστε λοιπόν ένα ανοιχτό σύστημα εκπαίδευσης μεταφραστών και θα είμαστε και ένα εξ αποστάσεως σύστημα εκπαίδευσης μεταφραστών, με μια δυτή λειτουργία, εξ αποστάσεως γιατί υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που εργάζονται, που μένουν αλλού, που δεν έχουν τη δυνατότητα να έρχονται εδώ, που παρακολουθούν άλλα μαθήματα και εκείνη την ώρα δεν μπορούν να μπουν στην τάξη. Για παράδειγμα στη δική μου τάξη δεν έχουμε παρουσίες, υπάρχουν άλλες τάξεις που έχουν παρουσίες. Όταν λοιπόν έχουμε παρουσίες δεν μπορούμε την ίδια ώρα ταυτόχρονα να είμαστε σε μια τάξη που παίρνει παρουσίες και στη δική μου τάξη. Άρα τι θα γίνει, θα μετατραπεί το μάθημα σε εξ αποστάσεως. Όλα όσα συζητούνται εδώ θα είναι μέσα στην πλατφόρμα. Αυτό το θεωρώ ένα υλικό που θα μπαίνει στις πλατφόρμες, σαν ένα υλικό που θα μας κρατάει συνέχεια όλους μαζί με έναν ισχυρό εκπαιδευτικό δεσμό, ώστε να μπορούμε όποτε μας δίνει την ευκαιρία από κοντά ή από μακριά να είμαστε όλοι πολύ δεμένοι μεταξύ μας για να μπορέσουμε να υπερβούμε και εσείς και εγώ τις μεταφραστικές μας ικανότητες. Είναι ικανότητες που ποτέ δεν σταματούν να αναπτύσσονται. Άρα η ίδια πρόκληση που νιώθω όταν δουλεύω μαζί σας εγώ να υπερβώ τον εαυτό μου τον μεταφραστικό, την ίδια πρόκληση παρακαλώ και προτείνω να την βάλετε μέσα στη ζωή σας όσο περπατάμε μαζί στο μάθημα και μετά μόνοι σας να προσπαθείτε συνέχεια στη μετάφραση να υπερβείτε τον εαυτό σας. Γιατί είναι φυκτό, γιατί γίνεται. Μέσα στην τάξη είμαστε σε ένα συμβατικό περιβάλλον. Είναι ένα συμβατικό περιβάλλον γιατί έχει μια στατικότητα, είναι πάντοτε μια αίθουσα, είναι πάντοτε ένα κείμενο που από την προηγούμενη ξέρετε ποιο είναι. Είναι πάντοτε ο δάσκαλος μαζί σας δηλαδή εγώ και προσπαθούμε όλοι μαζί να λύσουμε μεταφραστικά προβλήματα. Στο εξαποστάσεως περιβάλλον αυτό που βοηθάει πάρα πολύ στην εκπαίδευσή σας είναι ότι για πρώτη φορά μέσα από τις δουλειές που γίνονται με τη βιντεοσκόπηση ανοιχτών μαθημάτων, για πρώτη φορά ακόμα και εσείς που είστε μακριά εκτός από το ψηφιακό υλικό των μαθημάτων θα έχετε τη δυνατότητα να παρακολουθείτε πραγματικά όσα ακούν οι συμφυτητές σας μέσα στην τάξη. Αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό. Γραφτείτε λοιπόν στις πλατφόρμες, παρακολουθήστε τι γίνεται μέσα στις πλατφόρμες και να ξέρετε ότι θα συμβαδίζουμε συνέχεια. Εγώ θα θυμάμαι εσάς, εσείς θα θυμάστε την τάξη, θα είμαστε συνέχεια σε μια σχέση επαφής και αλληλοσυμπλήρωσης. Το διαδραστικό τώρα περιβάλλον που χρειάζεται για τη μετάφραση χρειάζεται για πολλούς λόγους. Παρακαλώ θερμά και γι' αυτό το λόγο να γραφτείτε στις πλατφόρμες, γιατί θέλω να σας θυμίσω ότι οι μεγάλες μεταφραστικές επιχειρήσεις που είναι επαγγελμιοποιημένες, που έχουν ένα γραφείο στο Βουκουρέστη και ένα στην Λάρισα και ένα στην Τεριέστη και ένα στη Νέα Υόρκη και ένα στο Πεκίνο, οι μεγάλες λοιπόν μεταφραστικές επιχειρήσεις που δεν είναι κατά ανάγκηνες ελληνικές, δουλεύουν διαδραστικά, δουλεύουν με ομάδες μεταφραστών. Θα ήθελα να θυμίσω ένα ελληνικό παράδειγμα που δεν έγινε καν σε μια μεταφραστική επιχείρηση. Στην Αγνατία Οδό χρειάστηκε κάποια στιγμή να μεταφραστούνε κανόνες γερμανικών σιδηροδρόμων. Δεν ήταν δυνατόν χιλιάδες λήματα να μεταφραστούνε, χιλιάδες μεταφραστικές μονάδες το ομοιολόκληρη κανονισμό να μεταφραστούν από έναν μεταφραστή. Οπότε τότε συνεργάστηκαν περισσότεροι από δύο μεταφραστές, συντονίστηκαν, δουλέψαν διαδραστικά, δουλέψαν κοντά, δουλέψαν από μακριά, μπορούσαν στο τέλος να δώσουν μια υφολογική ενότητα και ορολογική ενότητα στο κείμενο, δούλεψαν πάντως διαδραστικά και δώσανε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ένα έργο που ήταν πραγματικός άθλος, μεταφραστικός, δηλαδή ελληνικής γλώσσας, τους κανόνες των γερμανικών σιδηροδρόμων, ειδικά για τα τούνελ και για τους κανόνες ασφαλείας σε τέτοιες κατασκευές. Διαδραστικό λοιπόν θα είναι το περιβάλλον που συνιστώ να κινήσετε όλοι σας μέσα από τις πλατφόρμες για να μάθετε να συνηπάρχετε με άλλους μεταφραστές, να συντονίζεστε, να δέχεστε άλλους μεταφραστές και το κυριότερο να δέχεστε την αξιολόγηση σε ομάδα. Να μπορείτε δηλαδή να ακούσετε για το μεταφραστικό λάθος χωρίς να σοκάρεστε. Δεν υπάρχει περίπτωση να πάει κάποιος να δουλέψει σε μια μεταφραστική επιχείρηση σοβαρή, στις Ευρωπαϊκές Επιτροπές μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο, μέσα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει σοβαρός μεταφραστής σε σοβαρή ομάδα μεταφραστών, ο οποίος να δυσκολεύεται να δεχθεί την αξιολόγηση. Δεν είναι δυνατό να βγει μια μετάφραση με λάθη, γιατί οι απώλειες στο μέλλον, εξαιτίας μιας μετάφρασης με λάθη, θα πέσουν σαν μολύβι, σαν ένα βουνό ολόκληρο που θα συνθλίψει μια ολόκληρη δομή μεταφραστική, άρα οι μεταφράσεις πρέπει να βγαίνουν σωστές και για να βγουν σωστές δεν είναι δυνατό να διορθωθούν τελική μορφή από αυτό που τις έχει κάνει. Ένας ούτως ή άλλως είμαστε διαδραστικοί, εφόσον θέλουμε να είμαστε σύγχρονοι μεταφραστές, δεχόμαστε τη συζήτηση για το λάθος μας, δεν φοβόμαστε να εκφράσουμε στην ομάδα αυτά που δεν ξέρουμε, γιατί πρέπει ανά πάσα στιγμή να έχουμε την ορειμότητα να ζητούμε βοήθεια από την ομάδα για να λύσουμε μεταφραστικές μας δυσκολίες. Η αξιολόγηση λοιπόν είναι κομμάτι της ζωής μας και πρέπει συνέχεια η ποιότητα των επιλογών μας να τίθεται ενώπιον όλων σε μια συζήτηση που θα τη βελτιστοποιεί χωρίς να μας κομπλεξάρει. Ο μεταφραστής είναι γενναίος γιατί από την αρχή ξέρει ότι έχει όρια, γιατί από την αρχή ξέρει ότι θα κριθεί και θα βγουν και λάθη σε αυτά που έκανε, γιατί δεν φοβάται τα λάθη του, γιατί αν αρχίσει να τα φοβάται δεν θα μπορέσει να τα υπερβεί. Τώρα, σε τι άλλο χρειάζονται οι πλατφόρμες που για μένα είναι από το 2005 υποχρεωτικό κομμάτι της δουλειάς μου μέσα στην τάξη στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Χρειάζονται γιατί πρώτα απ' όλα όταν ένας εκπαιδευόμενος μεταφραστής βλέπει μέσα στην πλατφόρμα και άλλες μεταφράσεις άλλων εκπαιδευόμενων μεταφραστών στην ίδια τάξη με αυτόν, αποκτά αυτοαντίληψη, αυτοαντίληψη των μεταφραστικών του ικανοτήτων. Στις τάξεις που δεν θέλουν να δώσουν ψευδόνιμα οι φοιτητές, εμφανίζονται με τα ονόματά τους και τότε κάθε διόρθωση είτε επιστρέφει ως feedback δικό μου στους φοιτητές που εκπαιδεύω και δεν το βλέπει κανείς άλλος, ή στις τάξεις που οι φοιτητές δίνουν ψευδόνιμα, οι μεταφράσεις τους εμφανίζονται με τα ψευδόνιμα σε όλους και μπορούν όλοι να έχουν εικόνες των μεταφραστικών δυσκολιών που παρουσίασε η ομάδα για μια συγκεκριμένη μετάφραση. Αυτό μειώνει πάρα πολύ τις ενοχές των εκπαιδευόμενων μεταφραστών. Τα τελευταία χρόνια προσπαθώ να το τυρώ, δηλαδή στο username που γράφουν οι φοιτητές για να μπουν σε μια πλατφόρμα μου, τους ζητώ να μου δώσουν ένα ψευδόνιμο. Αυτό το ψευδόνιμο το χρησιμοποιώ για να μπορώ να κάνω συζήτηση μαζί τους και όταν μιλώ για λάθη ή όταν εμφανίζω κείμενα διορθωμένα από μένα κάνω αναφορά στο ψευδόνιμο. Αυτό χαλαρώνει πάρα πολύ τις αντιστάσεις των φοιτητών. Εσείς θα διαλέξετε αν θέλετε, γιατί υπάρχουν κάποιοι φοιτητές που μου λένε εγώ θέλω επιστροφή της διόρθωσης μόνο για μένα και μόνο από την ανταλλαγή αρχείων και δεν θέλω να το βλέπει κανείς. Δεχτώ και αυτό. Ωστόσο ο άνθρωπος που συμπεριφέρεται έτσι στερεί από τον εαυτό του την ευκαιρία και τη χαρά να αναπτυχθεί μεταφραστικά και στερεί από τον εαυτό του τη δυνατότητα κάποια μέρα να συνηθίσει να υπερβαίνει ακόμα και τους φόβους του. Εργαλείο πολύ σημαντικό για έναν μεταφραστή που θα διεκδικήσει στο δημόσιο χάρτη της μετάφρασης μία ισχυρή θέση. Το δεύτερο που προσφέρουν οι πλατφόρμες είναι η θεωρητική κατάρτιση των μεταφραστών. Δεν είναι δυνατόν. Δεν πρόκειται να το κάνω ποτέ. Έχουμε 13 εβδομάδες μαθημάτων. Η μία ή τελευταία εβδομάδα αφιερώνεται πάνω τε στο πώς θα γίνουν οι εξετάσεις. Η πρώτη εβδομάδα αφιερώνεται πάνω τε στο τι θα διδαχθούμε. Έχουμε δηλαδή 11 εβδομάδες μαθημάτων. Δεν πρόκειται να μάθετε θεωρία μετάφρασης με αυτό το μάθημα. Θα μάθετε να υποψιάζεστε τι συμβαίνει στη θεωρία της μετάφρασης και θα μάθετε να κάνετε επιλογές θεωρητικές για τις γραμμές και τους δρόμους που θα ακολουθήσετε και θα υιοθετήσετε σαν μεταφραστές. Αυτή τη θεωρητική κατάρτιση μπορείτε να την έχετε την πλήρη θεωρητική κατάρτιση στην μεταφρασιολογία. Όχι δε θα την έχετε. Εγώ είχα αρχίσει να διαβάζω για παράδειγμα Βίλς, είχα αρχίσει να διαβάζω Κάινγκλ, είχα αρχίσει να διαβάζω Κουσμάουλ το 1989. Όταν πρωτοέβαλα αυτούς την τάξη το 1996 σχεδόν δεν καταλάβαινε τι έλεγα και κάποια στιγμή ανακάλυψα το 2002 ότι καταλαβαίνω πια τι συμβαίνει με αυτούς και άρχισε να αλλάζει η συμπεριφορά μου όταν έκανα αναφορά σε αυτούς τους συγγραφείς. Δεν μαθαίνονται λοιπόν αυτά γρήγορα και δεν μαθαίνονται χωρίς να ζουπιχτούμε όλοι μαζί πάνω σε αυτά τα θέματα. Το άλλο που προσφέρουν οι πλατφόρμες είναι η επίλυση προβλημάτων στη θεωρία που για τον καθένα μας είναι διαφορετικά. Να θυμίσω ξανά ότι η μετάφραση έχει μία διεπιστημονική βάση που ξεκινάει από τη γλωσσολογία, φτάνει μέχρι τη φιλοσοφία, πηγαίνει στην ψυχογλωσσολογία, καταλήγει στην λεξικογραφία, διέπεται ολόκληρη από την κείμενο-γλωσσολογία, δεν μπορεί να κάνει χωρίς την ιστορία και τις κοινωνικές σπουδές. Αυτό σημαίνει ότι όταν θα συζητούμε στη θεωρία πράγματα γλωσσολογικής βάσεως δεν είναι δυνατόν ένας μεταφραστής ο οποίος δεν έχει προπαρασκευή στη γλωσσολογία χωρίς τη βοήθεια άλλων φοιτητών που έχουν αυτή την προπαρασκευή να μπορέσει να επιλύσει τα προβλήματά του. Όταν συζητούμε για ψυχογλωσσολογία δεν είναι δυνατόν να μη μας βοηθήσουν οι φοιτητές που έχουν την προπαρασκευή. Όταν θα μιλούμε για λεξικογραφία το ίδιο πιο εύκολα θα είναι τα θέματα ιστορίας, μπορούμε να κατανοήσουμε όλοι πιο εύκολα το ιστορικό πλαίσιο αλλά και πάλι για να βρούμε τις πηγές και να κατανοήσουμε το ιστορικό πλαίσιο κάθε κειμένου πάλι χρειάζεται να δουλέψουμε όλοι μαζί. Και για τις κοινωνικές σπουδές όπως και για τη φιλοσοφία εκεί πάλι μόνο φοιτητές οι οποίοι έχουν προπαρασκευή μπορούν να αμβλύνουν τις δυσκολίες των υπόλοιπων που δεν θα έχουν την ίδια προπαρασκευή. Δεν έχουμε όλοι την ίδια προπαρασκευή, δεν πρόκειται να γίνουμε όλοι ομοί γι' αυτό χρειάζεται να μάθουμε να συνεργασόμαστε. Και επίσης το τελευταίο η συνεργασία στη μεταφραστική πράξη μέσα στις πλατφόρμες είναι εγγυημένη γιατί υπάρχουν τρόποι για να μπορούν να βλέπουν όλοι οι μεταφραστές ανά πάσα στιγμή πώς προχωράει μια μετάφραση ή πώς προχωράει η επίλυση ενός προβλήματος. Θεωρώ πάρα πολύ σημαντικά αυτά τα θέματα παρακαλώ θερμά γιατί δεν μπορώ να σας αναγκάσω όχι απλώς να γραφτείτε στις πλατφόρμες αλλά να είναι πολύ δυναμική η παρουσία σας εκεί και θα είμαι συνέχεια δίπλα σας. Θα μιλήσουμε για εκδοτικές στρατηγικές. Εκδοτικές στρατηγικές εννοείται στη μετάφραση. Οι εκδοτικές στρατηγικές στη μετάφραση έχουν να κάνουν με τον τρόπο που προωθεί ο εκδοτικός κόσμος μέσα από τα έντυπα φιλολογικά, έντυπα ευρίας κυκλοφορίας, κυρίως μέσα από αυτά, νέες μεταφράσεις. Υπάρχουν κάποιες αρχές για την κριτική αποτίμηση των μεταφράσεων έτσι όπως τις περιγράφει ο Βίλς, οι οποίες αναφέρονται στην καλή μετάφραση και η καλή μετάφραση είναι μια μετάφραση η οποία αντέχει στον λογικό έλεγχο. Είναι επιτυχώς προσαρμοσμένη στο διακειμενικό περιβάλλον που λέγαμε πριν για το διακείμενο που μας επιτρέπει να κάνουμε σωστές λήψεις μεταφραστικών αποφάσεων. Η καλή μεταφράση κατά τον Βίλς είναι εναρμονισμένη όπως και ο καλός μεταφραστής εναρμονίζει τις πράξεις του με αξίες που ξεπερνούν τα όρια της μεταφραστικής ρουτίνας. Αυτά τώρα θεωρητικά. Τι γίνεται στην πράξη. Στην πράξη υπάρχουν διάφοροι τρόποι που οι εκδότες προωθούν τις διάφορες μεταφράσεις. Στην ουσία γίνεται μια προσπάθεια με διάφορους τρόπους να δημιουργηθούν φιλολογικά γούστα. Για τα φιλολογικά γούστα έχει μιλήσει πάρα πολύ από την πλευρά της κοινωνιολογίας και συλλογοτεχνίας ο Σούκυν. Να δούμε λίγο τι γίνεται κατά την πρόωθηση μεταφράσεων. Κατά την πρόωθηση μεταφράσεων, τουλάχιστον στην Ελλάδα, έχουν εντοπιστεί οι εξής κατηγορίες. Στο βήμα στις 22 εν δεκάτου 98 εντοπίστηκαν παρουσιάσεις μεταφράσεων που σχολιάστηκαν ως πολύ καλές και οι οποίες ήταν μεταφράσεις ιστορίας. Μεταφράσεις μυθιστοριμάτων. Μεταφράσεις πεζογραφίας. Μεταφράσεις δοκιμίων. Μεταφράσεις μουσικολογίας. Μεταφράσεις λογοτεχνίας για παιδιά. Μεταφράσεις ταξιδιωτικών. Συγκεκριμένα επειδή αναφέρομαι σε ποσοστά ξεκινούσανε οι μεταφράσεις κειμένων ιστορίας να είναι περίπου στο συγκεκριμένο βήμα 22 Νοεμβρίου το 98 να καλύπτουν περίπου το 16% των μεταφράσεων που συζητήθηκαν και φτάνανε μέχρι το 6% για παράδειγμα κείμενα ταξιδιωτικά. Τι συμβαίνει τώρα είναι δυνατόν να κριθεί μια μετάφραση χωρίς να ορίσουμε συγκεκριμένα αποσπάσματα αναφοράς χωρίς δηλαδή να μιλήσουμε για το που ήτανε καλή και που ήτανε λιγότερο καλή ως μεταφραστική επιλογή στο σύνολό της ή στα επιμέρους της είναι δυνατόν λοιπόν αυτό αυτός ο τύπος κριτικής παρουσίασης μεταφράσεων ονομάζεται ανεκδοτικός ανεκδοτικός τρόπος κριτικής παρουσίας της μεταφράσεων τι σημαίνει ότι γίνεται μία αποτίμηση καλή κακή μετάφραση χωρίς να έχουνε σχολιαστεί καθόλου επιμέρους αποσπάσματα αναφοράς της μετάφρασης είτε ως επιτυχή αποσπάσματα αναφοράς είτε ως λιγότερη επιτυχή αποσπάσματα αναφοράς συνεχίζω να βάζω το ίδιο ερώτημα είναι δυνατόν όταν μιλούμε για την απάντηση του αναγνώστη σε μία μετάφραση δηλαδή εγώ ως τυχαίος αναγνώστης ή εσείς ως τυχαίοι αναγνώστες όταν λοιπόν συζητούμε σε αυτή τη βάση ναι είναι δυνατόν να χαρακτηριστεί μία μετάφραση ως καλή ή λιγότερο καλή ή κακή μετάφραση χωρίς να κάνουμε συζήτηση πάνω σε αποσπάσματα αναφοράς που πήγαν καλά ή που δεν πήγανε καλά. Που στηρίζεται αυτό αυτό στηρίζεται στη βεβαιότητα ότι στον πολιτισμό έχουμε γλωσσικό μέρος έχουμε τεχνικό μέρος τεχνολογικό μέρος και έχουμε και υποσυνείδητο μέρος. Τι γίνεται τώρα με το υποσυνειδητό μέρος και εγώ και εσείς και όλοι μας. Από τότε που η μητέρα μας μας έμαθε να μιλούμε τη μητρική μας γλώσσα όταν ακούμε κάτι που δεν λέγεται σωστά στη μητρική μας γλώσσα το καταλαβαίνουμε αμέσως δεν χρειάζεται επομένως να φτάσουμε σε παραδείγματα. Εάν κάτι είναι καλό το αντιλαμβανόμαστε αμέσως στη φυσική μας γλώσσα ως πρωτότυπο. Εάν κάτι δεν είναι διατυπωμένο καλά πάλι το αντιλαμβανόμαστε αμέσως. Ποιο είναι το πρόβλημα που έχει όμως η ανεκδοτική μετάφραση τεχνικά. Τεχνικά έχει το εξής πρόβλημα. Από τη στιγμή που δεν εμφανίζεται η μετάφραση ως πρωτότυπο και δίπλα μετάφραση και εμφανίζεται μόνο το μεταφρασμένο κείμενο ακόμα και αν είναι πολύ καλό μπορεί να είναι μια μεταφραστική εφεύρεση. Μπορεί δηλαδή να έχει βάλει πολλές προσθήκες στη μετάφραση αυτός που την έκανε ή μπορεί να έχει κάνει τροποποιήσεις πολύ σοβαρές και να μην βρισκόμαστε σε εναρμόνηση με το πρωτότυπο. Άρα τεχνικά ακόμα και αν αυτός ο τρόπος μπορεί να μας δώσει το αίσθημα της αποδοχής που πρέπει να αναπτύξουμε απέναντι σε ένα καλά διατυπωμένο κείμενο στη μητρική μας γλώσσα, δεν μπορεί να μας δώσει τα τεκμήρια ότι το κείμενο αυτό που μας αρέσει ή δεν μας αρέσει είναι πιστή μεταφορά κάποιου πρωτότυπου. Επομένως από τη στιγμή που υπάρχουν εκδοτικές στρατηγικές οι οποίες προωθούν την ανεκδοτική παρουσίαση μεταφράσεων, αυτό είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να μας προβληματίζει. Αυτό είναι ένα ζήτημα που δείχνει ότι δεν έχει ακόμα αποκτήσει μεγάλο κύρος στον κόσμο της κριτικής, στον κόσμο των εκδόσεων, στον κόσμο των μέσων ενημέρωσης. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει αποκτήσει ακόμα μεγάλο κύρος με την ευρύτερη έννοια του ορού ο ρόλος του μεταφραστή. Και αυτό πρέπει να μας προβληματίζει και αυτό πρέπει με κάποιο τρόπο να το ανατρέψουμε. Άλλος τρόπος τώρα που παρουσιάζονται από τα μέσα ενημέρωσης οι νέες μεταφράσεις είναι ο εξής. Σχολιασμένες μεταφράσεις σημαίνει μεταφράσεις όπου πάρθηκαν πραγματικά παραδείγματα από το κείμενο το μεταφρασμένο, ότι συγκρίθηκαν με το original και ότι καθώς συγκρίθηκαν με το original βγάλανε κάποια συμπεράσματα αυτοί που κάναν την κριτική παρουσίαση και αυτά εμφανίζονται μέσα στο έντυπο. Στις 25 δεκάτου το 98ο στο βήμα είχαμε 10 παρουσιάσεις πεζογραφίας, είχαμε μία παρουσίαση λογοτεχνίας για παιδιά, είχαμε μία παρουσίαση ανθρωπολογίας, δηλαδή είχαμε 25 και 10, 35, 36, 37 έργα και από αυτά τα 37 έργα που ήτανε μεταφρασμένα όλα και παρουσιασμένα σε αυτό το φύλλο του βήματος μόνο τα 4 ήτανε σχολιασμένες μεταφράσεις. Δηλαδή παρουσιάζονταν μεταφράσεις με την εικόνα του εξώφυλου, με τον τίτλο στα ελληνικά, με τον συγγραφέα του πρωτότυπου να αναφέρεται, με μία περίληψη του έργου τριών σειρών ας πούμε αλλά μόνον 4 στα 37 είχανε σχολιασμένοι τη μετάφραση. Αυτό είναι λίγο καλύτερο από το προηγούμενο που σχολιάστηκε δηλαδή παρουσιάσεις μεταφράσεις χωρίς κανένα σχολιασμό, αλλά δεν μας παρηγορεί γιατί μόνον σε ένα φύλλο μένουνε 33 μεταφράσεις έναντι τεσσάρων μόνον που δεν σχολιάστηκαν καθόλου, που απλά παρουσιάστηκαν σαν μία διαφήμιση του εκδότη μέσα στην εφημερίδα βήμα, στις φιλολογικές εννοείτες σελίδες. Άλλος τρόπος τώρα παρουσίασης των μεταφράσεων. Η διαφορά ανάμεσα στις μη σχολιασμένες και στις ανεκδοτικές, για να συνοψίζω κιόλας επειδή θα μπουν και άλλες κατηγορίες, είναι η εξής, ότι οι ανεκδοτικές έχουν τον χαρακτηρισμό καλή μετάφραση, κακή μετάφραση, χωρίς να υπάρχουν σχόλια με τεκμηρίωση, χωρίς παραδείγματα. Η άλλη ομαδοποίηση που είδατε είναι από άλλο βήμα και έχει να κάνει με τα φιλολογικά φύλλα και εκεί οι μη σχολιασμένες ήταν απλώς. Αναφορές σε μια μετάφραση, όπως σας είπα πριν, με το εξώφυλλο, φωτοτυπία του εξώφυλλου σε σμίκρυνση, τίτλο του έργου και όνομα του συγγραφέα του πρωτότυπου, χωρίς κανένα σχόλιο στη μετάφραση. Όταν τώρα υπάρχει εγκυρότητα στην παρουσία των μεταφράσεων, πάμε λίγο να δούμε το βήμα 26.07.1998. Λοιπόν, στο βήμα 26.07.1998 υπάρχει το εξής. Υπάρχει σχολιασμός για τους νεολογισμούς σε μετάφραση. Αυτό τι σημαίνει, αυτό σημαίνει ότι εδώ έχουμε έναν κριτικό, ο οποίος διάβασε πραγματικά το κείμενο και μπήκε στην καρδιά της μεταφραστικής διαδικασίας. Όπως αυτή εκφράζεται από τις δηλώσεις που κάνει ο μεταφραστής μέσω των νεολογισμών που παραθέτει. Γενικά θα πρέπει να θυμίσω εδώ ότι όταν γίνεται μια μετάφραση ο μεταφραστής πολλές φορές εισάγει και νέους όρους στην ελληνική γλώσσα. Αυτοί οι νέοι όροι ονομάζονται νεολογισμοί. Το φαινόμενο της νεολογίας δημιουργεί πλούτο σε κάθε γλώσσα. Οι νεολογισμοί τώρα για να επικρατήσουν θα πρέπει μετά από αυτό που θα πρωτοεμφανιστούν, ένα έργο στο οποίο θα πρωτοεμφανιστούν, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και από άλλους ανθρώπους, να γράφονται και από άλλους ανθρώπους για να μπορέσουν να επικρατήσουν. Εδώ έχουμε σε αυτό το βήμα παρουσίαση μεταφραστικών αποτελεσμάτων όπου σχολιάζονται νεολογικές επιλογές μεταφραστών. Είμαστε λοιπόν στην καρδιά της κριτικής των μεταφράσεων, είμαστε σε μια σοβαρή κριτική παρουσίαση και ο άξονας ανάλυσης μιας επιτυχούς μετάφρασης είναι από τους πιο δύσκολους. Είναι ο σχολιασμός της επιλογής νεολογισμών. Οι ατιμολογικές τώρα αναλύσεις των μεταφραστών είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Δεν γίνεται συχνά. Όταν ο κριτικός σχολιάζει ατιμολογικές αναλύσεις ενός μεταφραστή σημαίνει ότι βρίσκεται μπροστά σε μια πάρα πολύ σοβαρή μεταφραστική δουλειά. Είναι σπάνιες οι μεταφράσεις που έχουν προλόγους ή που έχουν επίμετρο. Είναι σπάνιες οι μεταφράσεις που έχουν ατιμολογικές αναλύσεις. Πρόκειται δηλαδή για μεταφράσεις οι οποίες παίρνουν πολύ στα σοβαρά τον τελικό αναγνώστη τους που είναι άγνωστος στο μεταφραστή. Και όταν ο κριτικός σχολιάζει ατιμολογικές αναλύσεις σημαίνει ότι όχι απλά έχει διαβάσει πάρα πολύ προσεκτικά τη μετάφραση, αλλά και ότι είναι σε θέση να αξιολογήσει αυτές τις αναλύσεις. Έχουμε λοιπόν δύο άξονες πάνω στους οποίους μπορεί να κριθεί η σοβαρότητα και το βάθος της μεταφραστικής δουλειάς. Ο ένας άξονας είναι να σχολιάσουμε τους νεολογισμούς. Πα να πει μια μετάφραση πολύ δύσκολη. Ένα πολιτισμικό αντικείμενο ήταν το κείμενο το πρωτότυπο σε αυτή την περίπτωση που δεν έβρισκε το τέρι τους στα ελληνικά και αναγκαστικά χωρίς σώματα κειμένων χρειάστηκε οι μεταφραστές να ορίσουν λεξτά ελληνικά. Είναι πάρα πολύ σοβαρό. Και το δεύτερο, ετυμολογικές αναλύσεις των μεταφραστών. Πολλές φορές για να γίνει κατανοητό ενδογλωσικά αλλά και διαγλωσικά τι λέει ένας μεταφραστής, χρειάζεται να γίνει στο πρωτότυπο κείμενο ανάλυση ενός όρου για να μπορέσει να κατοχυρωθεί και μια μεταφραστική παγίωση ενός μεταφραστή στη γλώσσα στόχο. Πρόκειται για σοβαρές μεταφραστικές δουλειές και πρόκειται για πολύ σημαντικές κριτικές δουλειές όταν παρουσιάζονται νέες μεταφράσεις στις φιλολογικές σελίδες με αυτές τις τεχνικές. Επίσης υπάρχουν και πολλές φορές άρθρα για τη μετάφραση. Στις 7 Εκτου του 1998 πάλι στο βήμα, εγώ θα έλεγα να διαβάζει κανείς βήμα και καθημερινή για να βλέπει πώς πορεύεται η κριτική τεχνική δουλειά. Γιατί δεν αναφέρω λογοτεχνικά περιοδικά, εκεί είναι διαφορετικά τα πράγματα. Το βήμα το διαβάζει ο μέσος Έλληνας. Αν θυμηθούμε τι λέει ο Εσκαρπίτ, ο Εσκαρπίτ λέει για την κοινωνιολογία του βιβλίου, ότι αν ένας αναγνώστης διαβάζει ένα κείμενο, γίνεται κοινωνιολογία. Κοινωνιολογία του βιβλίου, ότι αν ένας αναγνώστης διαβάζει ένα κείμενο, γίνεται πολλαπλασιαστής της διάδοσης του κειμένου επί τέσσερα. Επομένως, αν το βήμα έχει ένα τράβηγμα χιλιαναγνωστών κάθε Κυριακή και αν χιλιαναγνώστες διαβάζουν αυτά τα σημειώματα, τα κριτικά, των εκδοτικών παρουσιάσεων, των μεταφράσεων, τότε πολλαπλασιάζονται αυτά επί τέσσερα, σαν πιθανείοι αγοραστές ή τουλάχιστον πολλαπλασιαστές της ιδέας να διαβαστεί ή να αγοραστεί μία νέα μετάφραση. Άρα αυτά πρέπει να τα μελετούμε και να τα γνωρίζουμε. Στο βήμα, στις 7 έκτου του 1998, υπήρχαν τέσσερα σχόλια, τέσσερις σχολιασμοί, μεταφράσεων λογοτεχνίας. Από αυτούς τους τέσσερις σχολιασμούς μεταφράσεων λογοτεχνίας, ο ένας ήταν αφιερωμένος στη μετάφραση λογοτεχνίας, δεν ήταν απλώς μία κριτική παρουσίαση μεταφράσεως λογοτεχνίας, μιλούσε και για θεωρητικά ζητήματα της μετάφρασης ο άνθρωπος που έκανε την κριτική παρουσίαση. Και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι η σημαντικότερη μορφή παρουσίασης μετάφρασης λογοτεχνικού κειμένου, όταν περιέχει στο κριτικό κείμενο και στοιχεία θεωρίας της μετάφρασης. Δηλαδή όταν περιέχει στοιχεία που δείχνουν μία κοσμοαντίληψη γύρω από τη μετάφραση με κάποιες συγκεκριμένες αρχές. Άρα έτσι μπορεί ο αναγνώστης και να γνωρίζει από την αρχή αν αποδέχεται το πρίσμα ανάγνωσης του κριτικού και να ξέρει αν είναι συνεπής στο πρίσμα ανάγνωσης που θέτει ο κριτικός από την αρχή μέχρι το τέλος στην κριτική του παρουσίαση. Επίσης τα μέσα μαζικής ενημέρωσης όπως το Δήμα, ψάξτε να βρείτε και άλλα. Εγώ πιστεύω ότι αυτά τα δύο τουλάχιστον πάντοτε έχουν στις φιλωδικές σελίδες όπως και τα νέα πάρα πολύ σοβαρές παρουσιάσεις μεταφράσεων. Ασφαλώς θα χαρώ πολύ να βρείτε και άλλα και να μας τα στείλετε. Στις 7-6 του 1988 υπήρχαν και άρθρα για τη μετάφραση τα οποία σχολιάζανε δοκίμια για τη μετάφραση πέρα από τα λογοτεχνικά κείμενα που αναφέρθηκαν πριν. Βλέπουμε δηλαδή ότι οι εκδοτικές στρατηγικές παρουσίασεις του θέματος μετάφραση στο τέλος της δεκαετίας του 90 αρχίζουν να έχουν ένα επίκεντρο τα λογοτεχνικά κείμενα, ένα επίκεντρο άλλο τη θεωρία της μετάφρασης, ένα επίκεντρο άλλο δοκίμια για τη μετάφραση λογοτεχνίας. Πώς γίνονται όλα αυτά? Πολύ φυσικό. Στα τέλη της δεκαετίας του 90 δημιουργούνται οι πρώτες θέσεις καθηγητών μεταφρασεολογίας στην Ελλάδα. Επίσης στα τέλη της δεκαετίας του 90 αρχίζουν να γίνονται πολύ περισσότερες μεταφράσεις ξένων έργων στην ελληνική γλώσσα από ότι στο παρελθόν. Υπάρχει ένα μπουμ εκδοτικό και στρατηγικά οι εκδοτικές εταιρίες για να μπορέσουν να πολλαπλασιάσουν τους αναγνώστες πέρα από την ανεκδοτική κριτική παρουσίαση μεταφράσεων που βγάζουν στην κυκλοφορία. Πέρα από τις παρουσιάσεις νέων βιβλίων και μεταφρασμένων βιβλίων σε βιβλιοπωλεία που είναι κλασικός τρόπος πρόοφησης ενός έργου. Χρησιμοποιούν τις εφημερίδες, χρησιμοποιούν τις φιλολογικές σελίδες των εφημερίδων και αρχίζουν πλέον μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο να υπάρχουν πάρα πολύ σοβαρές κριτικές παρουσιάσεις μεταφράσεων. Οι εκδοτικές στρατηγικές μπορεί να μην κυριαρχούν με αυτά τα πρότυπα στην αγορά μεταφράσης αλλά δείχνουν και μία αλλαγή στο περιβάλλον παραγωγής μεταφράσεων. Να δούμε τώρα λίγο όταν υπάρχει κριτική παρουσίαση της μετάφρασης, ποιες στρατηγικές ακολουθεί η κριτική παρουσίαση της μετάφρασης πέρα απ' το αν είναι ανεκδοτική ή αν ασχολείται με τους νεολογισμούς ή αν ασχολείται με την ατιμολογία. Να δούμε επομένως ποιες στρατηγικές υιοθετούν οι εκδοτικές εταιρίες και οι κριτικοί που εργάζονται για την προώθηση ενός νέου βιβλίου ή που προσφέρουν στην παρουσίαση ενός νέου βιβλίου μεταφρασμένου, πώς προσπαθούν να επικοινωνήσουν με το κοινό, πώς άμεσα προσπαθούν να επικοινωνήσουν με το κοινό και αυτό έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Στο σημερινό μας μάθημα μιλήσαμε για το θεωρητικό πλαίσιο που μας χρειάζεται για να κατονοήσουμε καλύτερα τα παραδείγματα που κάναμε στο πρώτο μέρος του μαθήματός μας. Το πρώτο μέρος του μαθήματός μας ολοκληρώθηκε με μία μετάφραση πάνω στη διαφήμιση ενός βιβλίου πολιτικής αγωγής της Ιταλικής Μέσης Εκπαίδευσης, μία μετάφραση ενός κειμένου από την κοριέρα Τελασέρα που μιλούσε για τον επιστήθειο φίλο και για τους ιντερνετικούς φίλους, για μία μετάφραση άρθρου του εκπαιδευτικού κανονισμού στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας, για μία μετάφραση από σπάσματος λογοτεχνικού κειμένου της Βαλεντίνας Σουπίνω το όνομα των φιδιών τίτλος στα ελληνικά. Αυτό ήταν το πρώτο μέρος. Στο πρώτο μέρος δείξαμε και ποια λάθη κάνανε φοιτητές μεταφραστές οι οποίοι μεταφράσανε το έργο το ιταλικό της Βαλεντίνας Σουπίνω. Αυτό κλείνει τον πρώτο κύκλο των μαθημάτων. Ο δεύτερος κύκλος των μαθημάτων τώρα έχει να κάνει με θεωρία, τη θεωρία που χρειαζόμαστε όπως προανέφερα για να κατανοούμε καλύτερα τις ασκήσεις, για να κατανοούμε καλύτερα τα μεταφραστικά λάθη. Εδώ ξεκινούμε με έμφαση στις μεταφραστικές στρατηγικές. Οι μεταφραστικές στρατηγικές περιγράφονται από πάρα πολλούς, περιγράφονται από τον Νιούμαρκ, περιγράφονται από τον Κάιντλ, περιγράφονται από άλλους μεταφραστές ή συνειοτικούς. Σήμερα είχαμε την ευκαιρία και θα επιμείνουμε πολύ στο μοντέλο περιγραφής των μεταφραστικών στρατηγικών, έτσι όπως το διατύπωσε ο Κάιντλ. Ο Κλάους Κάιντλ είναι καθηγητής μετάφρασης στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, εργάζεται πάρα πολύ με σημειωτικά εργαλεία της μετάφρασης και για πρώτη φορά υιοθέτησε τις στρατηγικές της κλασικής ρητορικής και υφολογίας για να περιγράψει μεταφραστικές στρατηγικές. Το 1999 όταν σχολίαζε τις στρατηγικές που χρησιμοποιήθηκαν για εικονικό και γλωσσικό υλικό μετάφρασης comic από τα γερμανικά στα αγγλικά. Κάτι που θα το δούμε διεξοδικότερα στο επόμενο μάθημα. Χρησιμοποιήσαμε λοιπόν αυτούς τους τίτλους αυτών των στρατηγικών για να ξαναδούμε καλές ή λιγότερο καλές μεταφράσεις πάνω στο θέμα του ονόματος των φιδιών και αμέσως μετά μιλήσαμε για κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την εκπαίδευση των μεταφραστών, για την διαδραστικότητα, για την αντοχή στην κριτική, για την συναργασία με άλλους μεταφραστές και για τις δυνατότητες που δίνουν οι πλατφόρμες εκπαίδευσης που διαθέτει το πανεπιστήμιό μας, ειδικά στους φοιτητές μας, να εκπαιδευτούν πολύ πολύ καλύτερα και πολύ πολύ βαθύτερα από ό,τι μέσα στην τάξη συμπληρωματικά με τις πλατφόρμες. Βεβαίως το μάθημα αυτό επειδή είναι ανοιχτό και απευθύνεται και σε μη φοιτητές, δεν καλεί όλους να γραφτούν στις πλατφόρμες. Ασφαλώς και μπορούν να περπατήσουν, να φιλομετρήσουν τις πλατφόρμες όσοι παρακολουθούν ως ελεύθεροι τέλος πάντων ακροατές αυτά τα μαθήματα. Μπορούν να περπατήσουν και να φιλομετρήσουν τις πλατφόρμες, τα οποία έχουν τη δυνατότητα όμως εγγραφή στο διαδραστικό μέρος γιατί αυτό αφορά μόνο τους φοιτητές. Ωστόσο για οποιοδήποτε κεφάλαιο έχουν κάτι να παρατηρήσουν, έχουν κάτι να στείλουν, έχουν να προτείνουν κάποιο κείμενο που θα θέλα να το δούμε όλοι μαζί, θεωρία της μετάφρασης, αυτό είναι πρόσδεκτο και θα μπορούν να το στέλνουν στη διεύθυνσή μου και από εκεί να αξιοποιείται από εμένα σε επόμενο μάθημα και για τους ακροατές όπως αυτούς που ανέφερα τώρα και για τους φοιτητές μας. Μιλήσαμε τέλος για τις εκδοτικές στρατηγικές. Οι εκδοτικές στρατηγικές είναι ένα πραγματικό κεφάλαιο πολύ σημαντικό τόσο στην κοινωνιολογία της λογοτεχνίας και στην κοινωνιολογία του βιβλίου και του φιλολογικού γούστου, όσο και στην εκπαίδευση μεταφραστών. Θέλω να πιστεύω ότι κάποιοι φοιτητές θα μπορέσουν στο τέλος να ασχοληθούν με την κριτική των μεταφράσεων και θέλω να ελπίζω ότι κάποιοι θα μπορούσαν να κάνουν ένα συνδυασμένο μεταπτυχιακό τόσο με το τμήμα δημοσιογραφίας όσο και με το τμήμα μας ώστε να μπορέσουν να ετοιμαστούν είτε ως φοιτητές ιταλικής τώρα είτε ως φοιτητές δημοσιογραφίας για να μπορέσουν να εργαστούν κάποια στιγμή σε μεταπτυχιακό επίπεδο ή σε επίπεδο διδακτορικού πάνω σε θέματα βασικής ή εφαρμοσμένης έρευνας στην κριτική των μεταφράσεων ή γιατί όχι εάν κάνουν πρακτική τέτοια και σαν άνθρωποι οι οποίοι ασχολούνται με την κριτική των μεταφράσεων στα μέσα ενημέρωσης. Στο επόμενο μάθημα θα συνεχίσουμε να συζητούμε για τις εκδοτικές στρατηγικές.
_version_ 1782818018071412736
description σύντομη περιγραφή: Σήμερα θα ξαναδιαβάσω το κείμενο της Χελώνας, δηλαδή το απόσπασμα αναφοράς που χρησιμοποιήσαμε για να δούμε λάθη που κάνανε φοιτητές στα μαθήματα μετάφρασης, καθώς μεταφράζανε ένα απόσπασμα από λογοτεχνικό κείμενο. Σας διαβάζω λοιπόν το ελληνικό κείμενο, όπως μεταφράστηκε από τη μετάφραση που χαρακτήρησα και αντικειμενικά είναι έτσι, πολύ καλή, «Τάξεις του Ιταλικού Ιστητούτου», την οποία τάξη συντώνιζε δασκάλα ιταλικής καταγωγής. Άρα εκεί είχαμε το τεκμήριο ότι καταλαβαίναν πολύ καλά, έστω και με τη βοήθεια της δασκάλας τα ιταλικά κείμενα. Και είχαμε και το τεκμήριο της ιταλωμάθειας, γιατί ήταν τάξη για το superiore, δηλαδή για το ανώτερο δυνατό δίπλωμα γλωσσομάθειας ιταλικής γλώσσας. Διαβάζω λοιπόν το απόσπασμα, γιατί θα μιλήσουμε για αποσπάσματα αναφοράς. Διαβάζω «Περνούσα ώρες πολλές συζητώντας με τη σκληρούλα, τη χελώνα, και μερικές φορές τη ζήλευα, επειδή εκείνη είχε το δικαίωμα να πηγαίνει σιγά. Κανένας δεν την πίεζε να βιαστεί, κανένας δεν ήθελε να της επιβάλλει ένα χρόνο διαφορετικό από τον δικό της. Της χάιδευα το καβούκι, κι αυτή η αυτονομία, το να μπορεί να καταφύγει μέσα στον εαυτό της, αφήνοντας έξω όλους τους εχθρούς της, μου φαινόταν μια μοναδική αρετή. Όταν μια μέρα η σκληρούλα εξαφανίστηκε, την έψαξα παντού αδίκως. Την επόμενη μέρα βρέθηκε νεκρή στο βάθος του κήπου. Για να της κάνω μια κυβή αντάξειά της, ζήτησα από τη γιαγιά την όμορφη ξύλινη κασετίνα, όπου έβαζε συνήθως το πλεχτό της με το βελονάκι και έφτιαξα με τα χέρια μου ένα δάφνινο στεφάνι που αναπόθεσα πάνω στο μικρό λίψανο. Ο κυπουρώς έθαψε τη σκληρούλα, μα μου φάνηκε ότι είχε κάνει μια τρύπα πολύ μικρή. Είχα την ακλώνητη πεποίθηση ότι οι νεκροί θα έπρεπε να θάβονται πολύ βαθιά. Ίσως πίστευα ότι μόνο ένα παχύ στρώμα γης θα μπορούσε να τους προφυλάξει από τον κόσμο και μόνο έτσι θα μπορούσαν να κοιμηθούν ανενόκλητοι. Στριφογύριζα όλη τη νύχτα μη ξέροντας τι να κάνω. Σκεφτόμουν ότι η σκληρούλα είχε θαυτει άσχημα σε ένα μέρος που δεν μου άρεσε, σε μια γωνιά του κήπου όπου δεν έφτανε ο ήλιος. Τις επόμενες μέρες άρχισα να ψάχνω κάποιον να με βοηθήσει να μετακινήσω τη σκληρούλα. Ένα απόγευμα ήρθε να μας βρει η παραμάνα μου με την κόρη της, την ταλφίνα, την ομογαλακτή μου και καλοί μου φίλοι. Σε αυτή μπορούσα να εκμυστυρευτώ τα βάσανά μου. Την πήγα μέσω στο βάθος του κήπου για να πάρει τα εργαλεία του κυπουρού που αυτή, πολύ πιο ψηλή και γεροδεμένη από μένα, ήξερε να χρησιμοποιεί. Το να ξεθάψουμε το κουτάκι με τη σκληρούλα ήταν πολύ κοπιαστικό. Μετά από μακρές συζητήσεις μας φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για εκείνη ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα. Εκεί καταφέραμε να κάνουμε μια βαθιά τρύπα και την τοποθετήσαμε προσεκτικά στο βάθος της. Μετά την σκεπάσαμε με χώμα και κατασκευάσαμε γύρω από τον τάφο ένα τυχάκι από πέτρες. Ένα κομματάκι μάρμαρο που βγάλαμε από ένα σκαλοπάτι της ταράτσας χρησίμευσε ως επιτύμβια πλάκα και πάνω σε αυτό απόθεσα ένα νέο δάφνινο στεφάνι. Ζήτησα στην τελφύνα, εξήγησα στην τελφύνα ότι ο δάντης είχε ένα δάφνινο στεφάνι, ότι ο δάντης ήταν πεθαμένος, ότι είχα ακούσει να λένε ότι ο θάνατος τους εξομοιώνει όλους και μου φαινόταν λογικό, ότι εφόσον και ο δάντης και η σκληρούλα ήταν και οι δυο πεθαμένοι ο ένας δεν έπρεπε να έχει διαφορετική μεταχείριση από τον άλλο. Η τελφύνα με κοίταξε προβληματισμένη αλλά δεν τόλμησε να μου απαντήσει. Λοιπόν αυτό ήταν ένα απόσπασμα αναφοράς του μυθιστορήματος που είχε αυτοβιογραφικό χαρακτήρα της Βαλεντίνας Σουπίνο και η μετάφραση που ακούσατε αυτού του αποσπάσματος αναφοράς ήταν μετάφραση που έγινε σε τάξη του Ιταλικού Ιστητούτου. Θα μιλήσουμε λοιπόν για τη σημασία που έχουν τα αποσπάσματα αναφοράς, θα μιλήσουμε για την αξία που έχουν τα αποσπάσματα αναφοράς στην αποτίμηση ποιότητας μιας μετάφρασης. Γιατί όπως είδατε σε αυτό το εμπρότο κύκλο μαθημάτων από τους τρεις κύκλους μαθημάτων που θα κάνουμε στο συγκεκριμένο μάθημα της εισαγωγής της μεταφραστικές σπουδές, ο πρώτος κύκλος είχε να κάνει με συζητήσεις μεταφραστικών λαθών. Γιατί είναι πολύ πιο εύκολο να μάθουμε να μεταφράζουμε βλέποντας λάθη άλλων για να τα αποφύγουμε, για να καταλάβουμε τι είναι το λάθος κάθε φορά. Ο δεύτερος κύκλος τώρα θα έχει μια συζήτηση θεωρητική που θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα τα λάθη και καλύτερα να τα αποφεύγουμε. Το απόσπασμα αναφοράς, λοιπόν, στην κριτική μιας μετάφρασης λογοτεχνικού κειμένου, στην αποτίμηση δηλαδή της ποιότητάς της, είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχει πάντοτε μια αυτοδυναμία. Στο όνομα των φιδιών, που είναι το αφηγηματικό αυτοβιογραφικό μυθιστόριμα της Βαλεντίνας Σουπίνο, αυτό το απόσπασμα που διαλέξαμε και που στην ουσία καλύπτει μία σελίδα μόνο μέσα στο αφηγηματικό αυτοβιογραφικό μυθιστόριμα μόνο μία σελίδα στη μετάφραση, έχει όντως αυτοδυναμία, μπορεί να σταθεί και από μόνο του. Επομένως πάντοτε διαλέγουμε για να αξιολογήσουμε ποιο είναι τα μετάφρασης κείμενα τα οποία διατηρούν την αυτοδυναμία τους ακόμα και όταν τα αφαιρέσουμε από το συνολικό έργο. Το δεύτερο έχει κρίσιμες μεταφραστικές μονάδες. Τι σημαίνει αυτό, διαλέγουμε αποσπάσματα αναφοράς τα οποία να έχουν αυτοδυναμία και να έχουν κρίσιμες μεταφραστικές μονάδες γιατί πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχουν πραγματικές δυσκολίες. Μια και λέω τώρα δυσκολίες, οι δυσκολίες θα πρέπει να είναι μικροκειμενικές. Γιατί μικροκειμενικές, γιατί αν ήταν μακροκειμενικές σημαίνει ότι δεν έχει καμία εξικίωση ο μεταφραστής που σχολιάζουμε με τον τύπο ενός κειμένου. Αντίθετα, οι δυσκολίες οι μικροκειμενικές μπορούν να συμβούνε τόσο σε ένα κείμενο που δεν έχουμε καμία σχέση μαζί του εννοιολογική και οντολογική και οικιότητας, εξικίωσης, αλλά μπορούν να συμβούνε και σε κείμενα με τα οποία έχουμε εξικίωση. Θεωρείται ότι ένα κείμενο λογοτεχνικό του 20ου αιώνα το οποίο αφηγείται εμπειρίες υπαρξιακές είναι ένα κείμενο που παρουσιάζει μακροκειμενικά ελάχιστες δυσκολίες, άρα μπορεί να συζητηθεί σαν ένα απόσπασμα αναφοράς το οποίο θα αξιολογηθεί ως μετάφραση μόνο για τις μικροκειμενικές του δυσκολίες. Οι μικροκειμενικές τώρα δυσκολίες είναι δυσκολίες, παίρνω το κόκκινο γιατί αυτό μας ενδιαφέρει, οι μικροκειμενικές δυσκολίες είναι δυσκολίες ιδιοσυγκρασίας και έχουν να κάνουν με το κείμενο, με τον συγγραφέα του πρωτότυπου και με τον συγγραφέα της μετάφρασης. Εδώ έχουμε να κάνουμε με τους συγγραφείς της μετάφρασης. Σε αυτό λοιπόν το κείμενο θα δούμε ποια πράγματα παρουσίασαν, δηλώνουν δυσκολίες και θα εξηγήσουμε ποιος είναι ο τύπος των δυσκολιών που εντοπίζονται για να προσπαθούμε να τις αποφύγουμε. Δεν είναι δηλαδή ένα κείμενο που είχε τα λάθη των φοιτητών που συζητήσαμε την προηγούμενη φορά, είναι ένα κείμενο το οποίο μεταφράστηκε πολύ καλά, ωστόσο επειδή η μετάφραση είναι μια πράξη ανοιχτή και κλειστή, συνεχώς ανοιχτή και κλειστή, τι σημαίνει, γίνεται και μπορεί να ξαναγίνει και κάθε φορά που την κοιτάμε μπορεί να γίνει καλύτερη και κάθε φορά που δεν φτάνει σε μια τέλεια μορφή προκαλεί συνεχώς έναν καινούργιο μεταφραστή να ξαναμεταφράσει το ίδιο κείμενο. Για να δούμε λοιπόν τι έγινε σε αυτό το απόσπασμα μικροκειμενικά. Το πρώτο πρόβλημα που υπάρχει είναι το συζητώντας. Θα ήθελα να θυμίσω το πλαίσιο επικοινωνίας. Το πλαίσιο επικοινωνίας είναι ένα παιδί και ένα ζώο. Λοιπόν, αφού είναι ένας εκπρόσωπος του ζωικού βασιλείου και ένας εκπρόσωπος του κόσμου των ανθρώπων δεν μπορεί αυτό που νομίζει το παιδί ότι γίνεται να είναι μια συζήτηση. Η λέξη ελληνική που μας χρειάζεται εδώ είναι μιλώντας. Δηλαδή η ομιλία είναι κάτι που περιλαμβάνει τα πάντα. Συζητώντας δεν μπορεί να σταθεί εδώ γιατί όταν το παιδί μιλούσε στη χελώνα η χελώνα δεν απαντούσε. Επομένως το μόνο που μπορούμε εδώ να χρησιμοποιήσουμε με ασφάλεια για αυτή την περίσταση επικοινωνίας είναι το μιλώντας. Για να δούμε λοιπόν τώρα από τις κατηγορίες των λαθών ποιο λάθος έγινε. Θα πρέπει να μετακινήσω λίγο την καρέκλα μου και θα ακουστεί θόρυβος. Και για να γράψω λίγο τι πιθανά μπορεί να συνέβησαν. Μπορούμε να έχουμε μικροκημενικά ρεπετήτσιο. Μπορούμε να έχουμε μικροκημενικά σαπστητούτσιο. Μπορούμε να έχουμε μικροκημενικά αδιέκτσιο. Δελέτσιο. Δετράκτσιο. Τρασμουτάτσιο. Εδώ στην ουσία έγινε το εξής. Στο ιταλικό κείμενο, το οποίο θα το βρω τώρα αμέσως, η λέξη που υπήρχε ήταν κιακεράντο. Είχαμε λοιπόν αυτή τη λέξη στο ιταλικό κείμενο. Ακιακεράρε. Αυτή η μεταφραστική μονάδα, σε αυτή την πραγματικά πολύ καλή μετάφραση, ελληνικά αποδόθηκε ως συζητώντας. Η αναμενόμενη μετάφραση είναι μιλώντας. Τι έκαναν τώρα οι μεταφραστές. Οι μεταφραστές έκαναν μία λάθος πράξη ρεπεττσιο. Γιατί πήραν το κιακεράρε κυριολακτικά, χωρίς να σκεφτούν καθόλου ότι ήταν μια λέξη μέσα στην αφήγηση του μικρού παιδιού, που νόμιζε και φαντασιώνονταν ότι μιλούσε με τη χελώνα, ξεχνώντας ότι αυτή τη στιγμή την αφήγηση τη γράφει η συγγραφέας σε μεγάλη ηλικία, οπότε κρατήσαν μόνο το ένα επίπεδο του χρόνου, όταν προσδιορίζαν πώς θα μεταφραστεί ελληνικά, του χρόνου αφήγησης δηλαδή και του πραγματικού χρόνου της ιστορίας. Κρατήσαν μόνο τον πραγματικό χρόνο της ιστορίας μέσα στο αφήγημα, της παιδικής ηλικίας δηλαδή της Βαλεντίνας, γράψαν επομένως εδώ συζητώντας και αφήσαν το μιλώντας. Ξαφνικά δηλαδή κατέβασαν την αφήγηση στο λογοτεχνικό κείμενο από την αφήγηση ενός ενήλικα στην αφήγηση ενός παιδιού. Και αυτό δεν ήταν κάτι που βοηθάει να καταλάβουμε σε ποια διάσταση βρίσκεται υπαρξιακά αυτή τη στιγμή ο άνθρωπος που μας περιγράφει και αυτοκριτικά και με απόσταση τα γεγονότα. Επομένως ελληνικά εμείς περιμέναμε ένα substitute. Ελληνικά δηλαδή εμείς περιμέναμε να απελευθερωθεί από τη φυλακή στην οποία μπαίνει ο μεταφραστής βλέποντας το και κεράρε και να πάει με μια πιο ελεύθερη μετάφραση που θα λαμβάνει υπόψη όχι τόσο φορμαλιστικά το κείμενο αλλά νεοερμηνευτικά να πάει στη λέξη μιλώντας. Αυτά μπορούν να συμβούν πάρα πολύ συχνά στη λογοτεχνία γιατί στη λογοτεχνία υπάρχει μία ένταση μεγάλη στη συζήτηση για τις προτεραιότητες κατά τη μετάφραση ενός λογοτεχνικού κειμένου. Η ένταση λοιπόν αυτή εντοπίζεται στο εξής διόνυμο φορμαλισμός νεοερμηνευτική. Αυτή η ένταση, αυτό το δίλημα, στην πραγματικότητα είναι ψευτό δίλημα γιατί κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τη φορμαλιστική επεξεργασία ενός κειμένου κατά τη μετάφραση και ιδίως ενός λογοτεχνικού κειμένου και από την άλλη μεριά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την ερμηνευτική επεξεργασία ενός λογοτεχνικού κειμένου και ιδίως κατά τη μετάφρασή του. Επομένως στην πραγματικότητα αυτά τα δύο είναι εναλλασσόμενα. Μια το ένα είναι πρώτο και το άλλο δεύτερο. Επομένως στην πραγματικότητα δεν μπορεί να φυλακίσουμε τον μεταφραστή ούτε στο όνομα της χήμερας της καταλέξης μετάφρασης ούτε στο όνομα της μαξιμαλιστικά ενωούμενης ερμηνευτικής και ελεύθερης μετάφρασης. Αυτό τώρα είναι το λάθος γιατί έγινε ανάλογα σε ένα ιταλικό κείμενο και σε ένα ελληνικό κείμενο όταν το ιταλικό ήταν το πρωτότυπο και το ελληνικό ήταν η μετάφραση. Έχει να κάνει πολύ φοβάμαι και με το κύρος που δίνει εκείνη την ώρα ο μεταφραστής στην ξένη γλώσσα όπου είναι γραμμένο το πρωτότυπο. Δηλαδή αν θεωρήσει μίζον ως σημασία ο μεταφραστής για κάποιον λόγο το πρωτότυπο προσπαθεί κατά λέξη να το μεταφράσει στα ελληνικά και μπορεί να συμβούν τέτοια πράγματα. Γιατί τώρα κατά τη γνώμη τη δική μου, κατά τη γνώμη την κριτικά δική μου γνώμη που μπορεί κάποιος άλλος να έχει αντίθετη άποψη γι' αυτό, αλλά τουλάχιστον δίνω μια φόρμουλα και εκεί επάνω μπορεί ο καθένας να στήσει τους δικούς τους συλλογισμούς. Κατά τη γνώμη τη δική μου το λάθος οφείλεται στο ότι ενισχύθηκε πάρα πολύ το ιταλικό μέρος του κειμένου, γιατί πρώτον η μετάφραση γινόταν στο ιταλικό ιστιτούτο, δεύτερον γιατί η δασκάλα ήταν ιταλίδα άρα η γλώσσα εργασίας ήταν κυρίως η ιταλική όταν επικοινωνούσε η τάξη με τη δασκάλα. Τρίτο, ούτως ή άλλως θεωρείται από τους Έλληνες συχνά όταν δεν είναι επαγγελματίες μεταφραστές λογοτεχνικού κειμένου, θεωρείται συχνά από τους Έλληνες μίζονο σημασία η ιταλική λογοτεχνία σε σχέση με την ελληνική λογοτεχνία και αυτό επηρεάζει και τις μεταφραστικές επιλογές. Τώρα θα σβήσω τον πίνακα και θα δώσω το επόμενο παράδειγμα. Το δεύτερο που μας ενδιαφέρει πάρα πολύ είναι να μάθουμε όταν αποτιμούμε την ποιότητα μιας μετάφρασης σε επίπεδο αρχής αλλά και στην πράξη μας, να μην ψάχνουμε μόνο τα αρνητικά σημεία μιας μετάφρασης, να ψάχνουμε και τα θετικά. Όπως ακριβώς γενικότερα ζητούμε να έχουμε βαθμούς εκεί μέσα να φέρουν την πληροφορία οι βαθμοί και των θετικών σημείων μιας εξέτασης και των αρνητικών σημείων μιας εξέτασης. Το ίδιο γίνεται και όταν αποτιμούμε την ποιότητα μιας μετάφρασης. Πάμε λοιπόν σε μια καλή επιλογή των μεταφραστών. Σκληρούλα. Αυτή είναι η χελώνα. Το όνομά της στα Ιταλικά ήταν ντουρίνα. Τεχνικά εδώ τι έγινε. Εδώ έγινε ένα ρεπετίτσιο. Μεταφράστηκε δηλαδή κατά λέξη. Εάν οι μεταφραστές αφήνανε το ντουρίνα και στα ελληνικά, τότε δεν ήταν κατά λέξη η μετάφραση. Θα ήταν ένας άμεσος μη μεταφραστικός δανεισμός, ο οποίος θα δημιουργούσε μεγάλη φτώχεια στο ελληνικό κείμενο. Επομένως σκληρούλα. Σκληρούλα γιατί αυτό περιγράφει την υπαρξιακή της κατάσταση. Εδώ είμαστε στρατηγικά στο ρεπετίτσιο. Εδώ είμαστε δηλαδή στην κατά λέξη μετάφραση. Και αυτό ήταν ένα θετικό σημείο στη μετάφραση. Για να δούμε λίγο επόμενες μεταφρασικές μονάδες, θα μπορούμε να κατανοήσουμε το θεωρητικό μέρος που περιγράφει τις στρατηγικές. Μια τρύπα πολύ μικρή. Μια τρύπα πολύ μικρή. Εδώ κάτι δεν πήγε καλά στη μετάφραση. Και δεν πήγε καλά στη μετάφραση, γιατί εδώ ελληνικά χρειαζότανε ή έναν λάκκο πολύ μικρό, ή ένα λακουβάκι. Άλλωστε σε αυτό το κείμενο, εφόσον έχουμε ήδη την δουρίνα, που έγινε σκληρούλα, υφολογικά μπορούμε τον πολύ μικρό λάκκο να τον ονομάσουμε λακουβάκι. Τι παθαίνουν τώρα εδώ οι μεταφραστές. Βλέπουν λοιπόν στο ιταλικό κείμενο, ένα μπούκα τρόπο πίκολα. Τι συμβαίνει τώρα εδώ. Αυτό τι είναι θηλυκό λα μπούκα. Αυτό τι είναι τώρα η τρύπα θηλυκό ή τρύπα. Τι παθαν τώρα εδώ οι μεταφραστές. Βρήκαν εδώ ένα θηλυκό. Βρήκαν και το θηλυκό στο αντίστοιχο ελληνικό. Και οδηγήθηκαν στην επιλογή να κάνουν καταλέξη μετάφραση. Εδώ δημιουργείται διαγλωσική ένταση. Και δημιουργείται διαγλωσική ένταση, γιατί ξεχνούν οι μεταφραστές ότι, ότι είναι θηλυκό γραμματικά στα ιταλικά, δεν είναι οπωσδήποτε θηλυκό ελληνικά στο γραμματικό γένος. Εάν αυτό το θυμόντουσαν, ότι δηλαδή δεν υπάρχουν συμμετρίες στα γραμματικά γένη μεταξύ ιταλικής και ελληνικής, θα είχαν απελευθερωθεί από τον Μπούκα και θα γράφανε Λάκος. Ούτως ή άλλως ελέγχεται πραγματολογικά αυτό που κάνανε. Ελέγχεται οπωσδήποτε πραγματολογικά και είναι απολύτως βέβαιο, ότι θαύουμε ότι δεν ζει από το ζωικό βασίλειο σε κάποιον Λάκο, ή σε μια άλλα κουβίτσα ή σε μια άλλα κούβα ανάλογα με το μέγεθός του, αλλά όχι σε τρύπες. Το λάθος λοιπόν που έγινε εδώ ήταν πάλι ένα αρνητικό ρεπετήτσιο. Για να δούμε τι άλλο μπορούμε εδώ να συζητήσουμε. Έχουμε λοιπόν το όνομα Δελφίνα. Αυτό εδώ το όνομα τώρα σε σχέση με την παράδοση που ήδη δημιούργησαν οι ίδιοι οι μεταφραστές, όταν τον τουρίνα το κάνανε σκληρούλα, έχει πρόβλημα. Γιατί στα ελληνικά αυτή τη λέξη την έχουμε συνηθίσει έτσι. Δελφίνος συνήθως τη χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να μιλήσουμε για τη διαδοχή που ετοιμάζει ένας πολιτικός αρχηγός στο κόμμα του σε κάποιον ή περ κάποιου άλλου νεότερου. Λοιπόν, και εδώ όντως εφόσον η τουρίνα μεταφράζεται σαν σκληρούλα, εφόσον η παραμάνα είχε ένα παιδί, εφόσον αυτό το παιδί η Βαλεντίνα το θεωρούσε εκτός από φίλοι, αυτό το κορίτσι το θεωρούσε εκτός από φίλοι, το θεωρούσε κιόλας μπρατσομένο, δυνατό και ικανό να κάνει δουλειές που δεν μπορούσε η ίδια να κάνει και που της ανέθεται στο βοηθητικό προσωπικό του σπιτιού της. Άρα αυτό το παιδί ήτανε για την αφήγηση ή διάδοχος, η αναπαραγωγή δηλαδή της παραμάνας σε ένα άλλο επίπεδο. Ελληνικά επομένως η λέξη που εδώ χρειαζότανε, εφόσον υφολογικά μπήκαμε στις επιλογές να έχουμε τη σκληρούλα, η λέξη που εδώ χρειαζόταν ήταν δελφίνα και όχι δελφίνα. Επιμένως αυτό και επιμένως αυτό γιατί για να μπορέσει να κάνει αλυσίδες νοημάτων ένας αναγνώστης, για να μπορέσει να κάνει διακείμενα με άλλες εμπειρίες του, για να μπορέσει να μπει βαθύτερα μέσα σε ένα λογοτεχνικό κείμενο μεταφρασμένο, θα πρέπει οπωσδήποτε ο αναγνώστης να έχει ερεθίσματα τα οποία του ανακαλούν οικείες γλωσσικές εικόνες και οικείους γλωσσικούς και κοινωνικούς κόσμους. Διαφορετικά δεν μπορεί να καταλάβει τι ακούει ή τι διαβάζει. Επομένως για να τον κρατήσουμε πληροφορημένο πρέπει να του δίνουμε και τη σωστή μορφή πληροφοριών όταν κάνουμε τη μετάφραση. Βάζουμε το κουτάκι με τη σκληρούλα και ξεθάψουμε το κουτάκι με τη σκληρούλα. Δεν ήταν πια το κουτάκι από τη στιγμή που έγινε η ταφή, ήταν το φερετράκι. Αυτό είναι πάλι ένα αρνητικό ρεπετήτσιο. Μετά από μακρές συζητήσεις μου φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για εκείνη ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα. Εδώ τώρα θέλω να πω κάτι άλλο, δεν είναι λάθος αυτό, αλλά πρέπει να το προσέχουμε. Αυτό δεν μας βολεύει καθόλου στη μετάφραση, όταν έχουμε τελεία και μετά αρχίζει κάτι άλλο, χίλιες φορές να ξαναπούμε σκληρούλα. Ακούστε το λοιπόν τώρα. Το να ξεθάψουμε το κουτάκι με τη σκληρούλα ήταν πολύ κοπιαστικό, τελεία. Μετά από μακρές συζητήσεις μας φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για εκείνη ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα, τελεία. Εκεί καταφέραμε να κάνουμε μια βαθιά τρύπα και να την τοποθετήσουμε προσεκτικά στο βάθος της, τελεία. Μετά την σκεπάσαμε με χώμα και κατασκευάσαμε γύρω από τον τάφο ένα τυχάκι από τρεις πέτρες. Μετά από μακρές συζητήσεις επομένως μας φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για εκείνη ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα. Αυτό το εκείνη ακούστε το τώρα σαν σκληρούλα. Μετά από μακρές συζητήσεις μας φάνηκε ότι το πιο κατάλληλο μέρος για τη σκληρούλα ήταν το παρτέρι με τα τριαντάφυλλα. Έχει πρόσωπο για το παιδί, ούτως ή άλλως έχει πρόσωπο. Έχει ανθρώπινο πρόσωπο σχεδόν αυτή η χελώνα. Μιλάει αυτό το παιδί κάθε μέρα με τη χελώνα. Ξαφνικά δεν μπορεί να γίνει τόσο απρόσωπη εκείνη σαν να είναι αντικείμενο. Συνεχίζει να βλέπει τριφερά τη χελώνα το παιδί μέσα από την αφήγηση που κάνει πια η Βαλεντίνα ως ενήλικη. Άρα εδώ μας χρειάζεται ούτως ή άλλως και υφολογικά η λέξη σκληρούλα πάλι, το όνομα της χελώνας. Και επίσης αφού έχουμε τόσες πολλές τελείες και τόσες πολλές αποστάσεις από την προηγούμενη αναφορά, σίγουρα χρειαζόμαστε τη λέξη σκληρούλα εδώ πέρα. Και αυτό ισχύει για όλες τις μεταφράσεις. Το άλλο πρόβλημα είναι οι μακρές συζητήσεις. Αυτό τώρα το σημείο, για να μην φύγουμε χωρίς να μιλήσουμε για στρατηγική, το εκείνη ήταν ένα τρανσμουτάτσιο. Γιατί? Γιατί στη θέση της σκληρούλας μπήκε μία αναφορά, εκείνη. Αυτή λοιπόν η μεταφραστική αναφορά, με κανέναν τρόπο δεν μπορεί κανείς να πει ότι είναι γλωσσικά λάθος, μεταφραστικά όμως μας απομακρύνει πάρα πολύ από τη σκληρούλα. Είναι μία μετακίνηση, είναι σαν να έχουμε εδώ τη σκληρούλα και εμείς αρχίζουμε και πηγαίνουμε τρία μέτρα παραπέρα, μας απομακρύνει συναισθηματικά από τη σκληρούλα. Είναι μία μετακίνηση, μετατόπιση, τρανσμουτάτσιο έγινε εδώ, αλλά δεν ήταν χρήσιμο εδώ να γίνει. Το άλλο ζήτημα που πρέπει εδώ να σχολιάσουμε είναι οι μακρές συζητήσεις. Δεν μπορεί όταν μιλούνε η Δελφίνα και η Βαλεντίνα να κάνουν μακρές συζητήσεις, δεν είναι δυνατόν τα δυο παιδιά να κάνουν μακρές συζητήσεις. Ελληνικά αυτό γλωσσικά δεν είναι λάθος, αλλά κάθε τύπο γλωσσικά δεν είναι λάθος, δεν σημαίνει ότι είναι και σωστό μεταφραστικά ως επιλογή, είναι η καλύτερη, η βέλτη στη μεταφραστική επιλογή. Μακρές συζητήσεις λοιπόν, τι θα γίνει αυτό ελληνικά για να μπορέσει να μπει στο πλαίσιο της σχέσης των δύο παιδιών, της αντίδρασης των δύο παιδιών, όλης εκείνης της σκηνής της αναστάτωσης και τέλος πάντων της ευαισθησίας που βγάζει. Λοιπόν, οι μακρές συζητήσεις, ούτως ή άλλως, είναι συζητήσεις που κράτησαν πολύ στο χρόνο. Άρα, μία λύση θα ήταν τα λόγια, μία λύση θα ήταν οι κουβέντες. Μία λύση θα ήταν, άρα θα μπορούσα να πω, μετά από πάρα πολλά λόγια, μετά από πάρα πολλές κουβέντες, μετά από πάρα πολλές απόψεις της μιας και της άλλης, δηλαδή της Βαλεντίνας και της Δελφίνας, καταλήξαμε εκεί. Οι μακρές συζητήσεις θυμίζουν διδάσκο-δημοσιογραφικό λόγο στη μετάφραση και είναι από τα κείμενα που αγαπώ περισσότερο από όλα τα άλλα και μάλιστα τα διδάσκω από το 1984-85, αλλά είναι πολύ διαφορετικό ένα λογοτεχνικό κείμενο από ένα δημοσιογραφικό κείμενο. Το δημοσιογραφικό κείμενο είναι ένα κείμενο που έχει μεγάλη φόρτιση πληροφοριών και πρέπει να ακριβολογούμε στη μετάφραση, γιατί αν δεν ακριβολογούμε μπορεί να αλλιώσουμε το πληροφοριακό του φορτίο, άρα να χρηστεύσουμε το original στη μετάφραση του. Αντιθέτω στο λογοτεχνικό κείμενο είπαμε ότι έχει στοιχεία εναλλασσόμενα φορμαλιστικής αναγιότητας και ερμηνευτικής αναγιότητας ως πρωτότυπο για να φτάσουμε σε μια καλή μετάφραση. Επομένως εδώ χρειζόταν μετά από πάρα πολλά λόγια, μετά από πάρα πολλές κουβέντες, μετά από πάρα πολλές απόψεις καταλήξαμε εκεί. Αυτό λοιπόν οι μακρές συζητήσεις για να γίνουν ή πολλά λόγια, ή πολλές κουβέντες, ή πολλές απόψεις χρειάζονται ένα substitute. Επομένως μέχρι τώρα έχουμε μιλήσει για αυτή τη στρατηγική, για αυτή τη στρατηγική και για αυτή τη στρατηγική. Άρα ελπίζω να βρούμε ένα αντιέξιο, τελέτσιο και τετράξιο για να κάνουμε και τις υπόλοιπες παρουσιάσεις. Ένα κομματάκι μάρμαρο που βγάλαμε από ένα σκαλοπάτι της ταράτσας χρησήμαυσε ως επιτύμβια πλάκα και πάνω σε αυτό απόθεσε ένα δάφυνο στεφάνι. Εξήγησα στην τελφίνα ότι ο δάντης είχε ένα δάφυνο στεφάνι, ότι ο δάντης ήταν πεθαμένος, ότι είχε ακούσει να λένε ότι ο θάνατος τους εξομοιώνει όλους και μου φαινόταν λογικό ότι εφόσον και ο δάντης και η σκληρούλα ήταν και οι δύο πεθαμένοι, ο ένας δεν έπρεπε να έχει διαφορετική μεταχείριση από τον άλλον. Η τελφίνα με κοίταξε προβληματισμένη, αλλά δεν τόλμησε να μου αντιμιλήσει. Όχι, το υπόλοιπο κυλάει πάρα πολύ καλά. Νομίζω ότι θα ψάξουμε από τους φοιτητές πάλι τις άλλες στρατηγικές να τις περιγράψουμε και εκεί πάμε τώρα. Ας μιλήσουμε για το αντιέξιο. Έχουμε λοιπόν στα Ιταλικά νεσούνο, λε, εντζουνζέβα, α, σπιτσάρση. Έχουμε αυτό το Ιταλικό κείμενο. Είναι ένα μικρό απόσπασμα αναφοράς μέσα στο κείμενο που συζητούμε. Αυτή τη φορά όμως θα δούμε μετάφραση φοιτητών. Αντιέξιο λοιπόν έχουμε εδώ. Κανείς δεν την ανάγκαζε, έσπροχνε να βιαστεί. Εδώ λοιπόν έχουμε αντιέξιο. Τι θα πει αυτό. Εδώ έχουμε μια ερμηνευτική προσθήκη. Σας έτυχε ποτέ να μιλάτε με ένα μικρό παιδί, με έναν λοδαπό ή με κάποιον άνθρωπο που για κάποιο λόγο νομίζει ότι δεν καταλαβαίνει καλά τι του λέτε. Μιλάτε αργά, μιλάτε αντιοικονομικά, δηλαδή λέτε περισσότερες πληροφορίες, προσθέτετε κι άλλες πληροφορίες. Λοιπόν, τι κάνει ο μεταφραστής όταν αισθάνεται ανασφάλεια. Ο μεταφραστής όταν αισθάνεται ανασφάλεια, νομίζει εκείνη την ώρα ότι αυτός που θα τον διαβάσει δεν θα τον καταλάβει. Στην πραγματικότητα εκείνη την ώρα ο μεταφραστής στο γλωσσικό του συνέσθημα, εσωτερικά, ξέρει ότι πάει να κάνει κάποιο λάθος. Ξέρει ίσως ότι κάτι δεν καταλαβαίνει. Οπότε συνήθως τότε κάνει ερμηνευτικές προσθήκες. Εδώ λοιπόν γράφει ο μεταφραστής φοιτητής. Κανείς δεν την ανάγκαζε να βιαστεί. Δεν αισθάνεται όμως ότι θα κάνει όλα όσα πρέπει να κάνει σωστά. Οπότε τι προσθέτει μέσα σε παρένθεση. Προσθέτει μια εναλλακτική μεταφραστική επιλογή. Εγώ εδώ θα έλεγα καλύτερα να πέσει μετά από ένα γενναίο λάθος ένας μεταφραστής, παρά να κάνει πυρουέτες με μεταφραστικές επιλογές. Δεν υπάρχει λόγος ο μεταφραστής με κανέναν τρόπο να βάζει δύο εναλλασσόμενες επιλογές για να κρύψει την αδυναμία του, να βρει καλύτερη και μοναδική μεταφραστική επιλογή. Όντως εδώ έχει δίκιο ο φοιτητής που αισθάνεται ανασφάλεια. Δεν έχει δίκιο με τον τρόπο που την κρύβει ή που νομίζει πως πάει να την κρύψει. Γιατί συμβαίνει το εξής. Η ελληνική μετάφραση που εδώ θα αναμένονταν είναι η εξής. Κανείς δεν μπορούσε να την αναγκάσει να βιαστεί. Τι συμβαίνει τώρα εδώ. Θα σβήσω λίγο το επάνω παράδειγμα. Ωραία. Αν εδώ είναι η σκληρούλα, αυτή είναι η σκληρούλα λοιπόν. Και ας υποθέσουμε ότι εδώ είμαστε εγώ, η Δελφίνα, η Βαλεντίνα και άλλοι δέκα όσοι θέλουν. Ας υποθέσουμε όμως ότι είμαι εγώ. Η χελώνα από τη φύση της, στη συνείδηση όλων μας, στον πραγματικό κόσμο, στη βιολογία, οπουδήποτε, τι είναι. Είναι αργή στην κίνηση. Τελείωσε. Είναι λοιπόν αργή στην κίνηση η χελώνα και άρα η χελώνα έχει ένα χαρακτηριστικό. Ποιο είναι αυτό το χαρακτηριστικό. Δεν μπορεί να πάει γρήγορα. Αφού λοιπόν δεν μπορεί να πάει γρήγορα η χελώνα, τι θα γίνει. Αναγκαστικά θα πρέπει να δεχθούμε ότι αυτό το χαρακτηριστικό της είναι η ταυτότητά της και δεν αλλάζει ότι και να συμβεί. Επομένως, δεν μπορεί εδώ πέρα να υπάρχει κάποιος που θα θέλει, κάποιος που δεν θα θέλει να την κάνει να βιαστεί. Δεν μπορεί να υπάρχει απ' έξω κάποιος που θα μπορεί ή κάποιος άλλος που δεν θα μπορεί να την κάνει να βιαστεί. Κανείς από τον έξω κόσμο, κανένας παράγοντας από τον έξω κόσμο, δεν μπορεί να αλλάξει αυτή την ταυτότητα της χελώνας. Και αφού, λοιπόν, κανένας παράγοντας από τον έξω κόσμο, δεν μπορεί να αλλάξει αυτή την ταυτότητα, δεν γίνεται. Σαφώς καταλάβαινε ο φοιτητής μεταφραστής ότι κάτι του λείπει εδώ και βέβαια αυτό που του λείπε είναι το εξής. Κανείς δεν μπορούσε μία τροπικότητα που θα αποκλεί με οποιοδήποτε τρόπο να υποθέσουμε ότι ήταν δυνατόν ένας εξωτερικός παράγοντας να αλλάξει τα χαρακτηριστικά της χελώνας. Αυτό όμως που λείπει από το φοιτητή, η τροπικότητα που έχει να κάνει με την προσαρμογή της μετάφρασης στα πραγματολογικά και υπαρξιακά χαρακτηριστικά που δίνει στη χελώνα η αφηγήτρια, αυτό το πράγμα δεν καλύπταται από μία ερμηνευτική μετάφραση. Συνεχίζουμε επομένως με τα παραδείγματα με τα οποία μπαίνουμε πια στη συζήτηση των στρατηγικών των μεταφραστών και αυτή η συζήτηση έχει να κάνει με το θεωρητικό πλαίσιο του μαθήματος που κάνουμε, γιατί στον πρώτο κύκλο των μαθημάτων, όπως ήδη έχει αναφερθεί, γίνανε παραδείγματα μεταφράσεων και μεταφραστικών λαθών, γιατί είναι πιο εύκολο να μάθουμε να μεταφράζουμε μέσα από την παρατήρηση και την περιγραφή λαθών. Σε αυτό το κομμάτι που είναι το δεύτερο μέρος του μαθήματος, η δεύτερη ενότητα δηλαδή του μαθήματος, ό,τι κείμενα είδαμε στο πρώτο μέρος απλά σαν μεταφράσεις με τα μεταφραστικά τους λάθη, θα τα συζητήσουμε κοιτώντας σε μεταφραστικές στρατηγικές. Στο τρίτο μέρος θα συζητήσουμε και άλλες μεταφραστικές στρατηγικές για να επιλέξουμε με ποια θα δουλεύουμε, ποια είναι η πιο αξιόπιστη που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε εκτός ασφαλούς για να συνεχίσουμε να δουλεύουμε στην ποιότητα των μεταφράσεων ακόμα και μετά από αυτό το μάθημα. Και θα μιλήσουμε λίγο για εξετάσεις, για το πώς θα γίνουν οι εξετάσεις. Το παράδειγμα λοιπόν είναι formidabile virtu. Αυτό το formidabile virtu οι φοιτητές όπως είχαμε δει στο προηγούμενο μάθημα το έχουν μεταφράσει σαν εξαιρετική αρετή. Το έχουν μεταφράσει σαν αξιοσημείωτη αρετή συν σπουδαία αρετή ο ίδιος φοιτητής έτσι. Το έχουν μεταφράσει σαν απαράμιλη αρετή, το έχουν μεταφράσει σαν καταπληκτική αρετή. Εδώ τώρα τι συμβαίνει, τα κείμενα δεν υπάρχουν από μόνα τους. Δεν υπάρχουν ποτέ από μόνα τους τα κείμενα και θα σας το εξηγήσω αμέσως μετά με μία άλλη διαδικασία. Τα κείμενα υπάρχουν σε σχέση με άλλα κείμενα. Εκ του μη όντως δεν δημιουργείται κείμενο. Αυτό τι σημαίνει, για να μπορέσει κανείς τη formidabile virtu να τη μεταφράσει ελληνικά πρέπει να βρει. Ο άνθρωπος που το έγραψε αυτό το κείμενο που σχολιάζουμε τώρα ως πρωτότυπο είναι η Βαλεντίνα Σουπίνο. Η Βαλεντίνα Σουπίνο είναι ένας μορφωμένος ιταλός συγγραφέας και μορφωμένος και με τις εγκύκλειες γνώσεις που δίνει το σχολείο και έχει διαβάσει πολύ και το λέει η ίδια και γνωρίζει το παρελθόν την ιστορία της ιταλικής λογοτεχνίας. Άρα θα ψάξουμε προς τα πίσω αυτή τη λέξη ενδογλωσικά στην ιταλική γλώσσα για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι θα κάνουμε στα ελληνικά. Ενδογλωσικά ψάχνοντας λοιπόν αυτή την επιλογή formidabile virtu της Βαλεντίνας Σουπίνο φτάνουμε μέχρι τον Αριώστο. Όταν το βρίσκουμε αυτό στον Αριώστο, όταν λοιπόν αυτή η επιλογή δημιουργεί διακυμενική σχέση με τον Αριώστο, ελληνικά τι πρέπει να κάνουμε, να δούμε πώς έχει μεταφραστεί ελληνικά η formidabile virtu του Αριώστο σε ελληνικές μεταφράσεις. Επομένως φτάνουμε στην εξής επιλογή, αυτή είναι η αναμενόμενη επιλογή τρομερό φοβερό χάρισμα. Για να σας εξηγήσω τώρα, α, στρατηγικά που είμαστε, εδώ είμαστε πάλι, στο Τρασμουτάτσιο. Για να γίνει αυτή η επιλογή κάναμε ολόκληρη μετατόπιση, μετακινηθήκαμε από το πρωτότυπο που είχαμε πολύ πιο βαθιά μέσα στο χρόνο, φτάσαμε μέχρι τον Ορθάντο Φουριόζο και ξαναμετακινηθήκαμε δίπλα μας στην τώρα στιγμή που συζητούμε για να βρούμε ελληνικές μεταφράσεις που παγιώνουν το formidabile virtu όπως ακριβώς το βρίσκουμε μέσα στον Ορλάντο Φουριόζο στα νεοελληνικά κείμενα της μεταφρασμένης ιταλικής λογοτεχνίας. Κάναμε δηλαδή πολλές μετατοπίσεις πίσω στο χρόνο και μπροστά στο χρόνο. Τι μας επιτρέπει να το κάνουμε αυτό. Μας μένουν τώρα δύο επιλογές οι οποίες επιλογές αυτή την ώρα αφού δεν το συναντήσαμε για να μην σας απασχολώ άλλο γιατί είναι σίγουρο ότι στα κείμενα που συζητήσαμε στην πρώτη ομάδα θα το βρούμε και αυτό. Σας εξηγώ όμως τι είναι γιατί δεν μ' αρέσει να μένουμε με την ιδέα ότι κάτι είναι αδιαφανές. Λοιπόν, τελέτσιο συμβαίνει όταν κατά λάθος έχουμε ξεχάσει να μεταφράσουμε κάτι σε μία μετάφραση. Συμβαίνει συχνά να μεταφράσουμε και να μας έχει ξεφύγει κάτι. Όταν λοιπόν ξεχνάμε κάτι να μεταφράσουμε είναι τελέτσιο. Όταν έχουμε τετράκτσιο είναι μια άλλη κατάσταση. Είναι λογοκρισία. Όταν έχουμε λογοκρισία σε ένα μετάφρασμα και δεν εμφανίζονται όλα όσα υπάρχουν στο πρωτότυπο για οποιοδήποτε λόγο τότε έχουμε στρατηγική τετράκτσιο. Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι ένας μεταφραστής εάν του ζητηθεί να αυτολογοκριθεί για τη μετάφραση ενός κειμένου, το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να μην πάρει καθόλου αυτή τη μετάφραση παρά να κάνει μεταφραστικές λογοκρισίες και αυτολογοκρισίες κατά την ώρα που ασκεί το λειτούργημα του μεταφραστή ή το επάγγελμα του μεταφραστή. Θα σας δείξω λοιπόν τώρα τι μας επιτρέπει να μιλήσουμε για μετατοπίσεις και να είμαστε θεωρητικά σε σωστό έδαφος, να πατάμε γερά δηλαδή τα πόδια μας στη θεωρία της μετάφρασης. Θα κάνουμε ένα τρίγωνο, το κάναμε, να το το τρίγωνο, αυτό λοιπόν το τρίγωνο αν εδώ έχει τον συγγραφέα του πρωτότυπου, συγγραφέας 1, εδώ έχει τον συγγραφέα που γράφει τη μετάφραση, συγγραφέας 2, εδώ έχει τον αναγνώστη της μετάφρασης, ωστόσο υπάρχει άλλος ένας αναγνώστης πριν γίνει συγγραφέας, αυτός είναι ο αναγνώστης 1, είναι ο μεταφραστής και εδώ υπάρχει ένας αναγνώστης, επομένως 2, που είναι αυτός που διαβάζει τη μετάφραση του δεύτερου συγγραφέα. Ο δεύτερος συγγραφέας είναι ο μεταφραστής και υπάρχει και ένας τρίτος συγγραφέας που είναι αφανής, που όμως φαίνεται πως θα έκανε τη μετάφραση από τον τρόπο που κρίνει, όχι ημπρεσιονιστικά καλή κακή μετάφραση, με πραγματικά παραδείγματα από τον τρόπο που κρίνει μια μετάφραση, αυτός είναι συγγραφέας 3. Ο κριτικός δηλαδή της μετάφρασης. Αυτό ως προς τους ανθρώπινους ρόλους που εμπλέκονται σε μια μετάφραση. Για να δούμε λίγο τώρα αυτόν τον πίνακα χωρίς τους ρόλους αλλά με τις γλώσσες. Έχουμε λοιπόν γλώσσα 1 η γλώσσα του πρωτότυπου, έχουμε γλώσσα 2 η γλώσσα της μετάφρασης, έχουμε γλώσσα 1, γλώσσα 2, αυτό είναι ένας πραγματικός πολτός, δεν είναι γλώσσα είναι πολτός. Είναι η μεγαλύτερη ένταση που μπορεί να μας συμβεί. Εδώ συγκρούονται δύο κόσμοι και δύο επικονίσεις τους γιατί στον πρωτότυπο αυτό που αποτυπώνεται στο κείμενο είναι η γλώσσα και ο πολιτισμός του πρωτότυπου. Στη μετάφραση αυτό που υποτίθεται ότι περιμένουμε να αποτυπωθεί είναι η γλώσσα και ο πολιτισμός της γλώσσας στόχου που όμως θα μας μεταφέρουν εικόνες του κόσμου του πρωτότυπου. Οι εικόνες κόσμου λοιπόν μεταφέρει η μετάφραση και εδώ υπάρχει ένας πολτός, μια μεγάλη θολούρα. Σίγουρα σας έχει τύχει πριν μεταφράσετε κάτι να ζυγίζετε τον εαυτό σας απέναντι στο κείμενο, να ζυγίζετε το κείμενο απέναντι στον εαυτό σας. Υπάρχουν λέξεις που δεν καταλαβαίνετε, ένα πρόβλημα. Υπάρχουν νοήματα που δεν μπορείτε να βρείτε τρόπο να τα πείτε ελληνικά. Υπάρχουν ζητήματα που δεν τα ξέρετε ούτε οντολογικά ούτε πραγματολογικά στα ελληνικά. Υπάρχουν πράγματα που τα καταλαβαίνετε στην εντέλεια και δεν μπορείτε να τα πείτε ακόμα ελληνικά και αυτό είναι ένας γλωσσικός πολτός. Συνήθως την αρχαίο γλωσσικός πολτός για όλους μας ακόμα και αυτούς που δεν το ακολουθούμε είναι μια διαρκής μετάφραση κατά λέξη και μετά παίρνει την τελική μορφή. Για να δούμε τώρα ξανά γιατί αυτό που υποσχέθηκα από την αρχή ήταν να δούμε γιατί έχουμε τη θεωρητική δυνατότητα εκτός ασφαλούς να κάνουμε τρανσμουτάτσιο στο σημείο του formidabile virtu. Λοιπόν, στο πρωτότυπο έχουμε κείμενο 1, στη μετάφραση έχουμε κείμενο 2. Εδώ υπάρχει κείμενο 1, κείμενο 2, κείμενα 1, 2. Εδώ έχουμε τις διακειμενικές σχέσεις. Τι είναι οι διακειμενικές σχέσεις. Η βασική θεωρητική προσέγγιση ενός κειμένου προς μετάφραση, ενός κειμένου που έχει ήδη μεταφραστεί είναι κείμενο γλωσσολογική. Και εκείνο που μας χρειάζεται για να μπορούμε να μεταφράσουμε και να είμαστε ασφαλείς είναι έλεγχος διακειμένων. Να μπορούμε δηλαδή πριν από το κείμενο αυτό που θα μεταφράσουμε να ξέρουμε πως άλλα όμια υπαρρεμφερεί ή από πού ξεκίνησε αυτό το κείμενο να υπάρχει στο πρωτότυπο. Πως άλλα κείμενα φωνάζουν κάτω από την επιφάνειά του και πως άλλα κείμενα σαν αυτό που ετοιμάζουμε υπαρρεμφερεί υπάρχουν πρωτογενός στη γλώσσα μας. Μόνο τότε μπορεί να γίνει η μετάφραση. Επομένως έχουμε διακειμενικές σχέσεις. Τι κάναμε για το Formidable Virtue. Γυρίσαμε πολύ πίσω. Φτάσαμε στον Ορλάντο Φουριόζο. Αφού φτάσαμε στον Ορλάντο Φουριόζο είμασταν σε πολύ προηγούμενο κείμενο ένα από το κείμενο ένα που έχουμε εδώ. Ποιος ήταν ο άξονας που μας επέτρεψε να το κάνουμε αυτό. Ήταν οι διακειμενικές σχέσεις που οριοθέτησε η μεταφραστική μονάδα Formidable Virtue. Ήταν η γνώση μας ιστορίας ιταλικής λογοτεχνίας. Ήταν η κληρονομία που έχει κάθε πολιτισμική και γλωσσική κοινότητα. Η οποία είναι μια συνέχεια που μας επιτρέπει να διαχειριστούμε καλύτερα την ανάγνωση και την κατανόηση των υλικών και των νάλων προϊόντων κάθε πολιτισμικής κοινότητας. Όλα αυτά μαζί μας δώσανε τη δυνατότητα διακειμενικά να φτάσουμε στην καλύτερη δυνατή μετάφραση της μεταφραστικής μονάδας Formidable Virtue. Αυτά ως προς τις κατηγορίες των λαθών. Αυτή τη στιγμή θα ήθελα να μιλήσουμε λίγο για κάποια άλλα σημεία θεωρίας που χρειαζόμαστε για να κατανοήσουμε τι κάνουμε με αυτές τις ασκήσεις. Πράγμα που θα συμβεί πάρα πολύ γρήγορα. Θα ήθελα να σας μιλήσω λίγο για την αξία που έχει, όχι απλά το μάθημα που παρακολουθείτε, την αξία που έχει να μπαίνετε στην πλατφόρμα γιατί υπάρχουν κι άλλες ασκήσεις που θα σας επιτρέπουν να ενισχύσετε ακόμα περισσότερο την κατανόηση πάνω σε αυτά που λέμε ή να αποκτήστε μεγαλύτερη εμπειρία. Θα ήθελα δηλαδή να σας μιλήσω λίγο για την αξία που έχουν οι πλατφόρμες στην εκπαίδευση των μεταφραστών. Πλατφόρμες για παράδειγμα στο πανεπιστήμιό μας, τουλάχιστον μέχρι τώρα γνωρίζετε δύο, το E-Class και το Blackboard. Προφανώς υπάρχουν κι άλλες πλατφόρμες, προφανώς θα δούμε κι άλλες πλατφόρμες, εγώ αυτή τη στιγμή δεν θα μιλήσω για μια συγκεκριμένη πλατφόρμα. Θα μιλήσω όμως για τα προτερήματα που έχει η εκπαίδευση μεταφραστών, γενικότερα μέσα από τις πλατφόρμες και θα το κάνω σαν μία πρόσκληση. Να μην αρκείστε μόνο σε αυτά που βλέπετε από το βίντεο, να μην αρκείστε μόνο σε αυτά που γίνονται στην τάξη, σε αυτά που διαβάζετε στο βιβλίο, αλλά συμμετέχετε πολύ δυναμικά μέσα στις δράσεις που σας περιμένουν στις πλατφόρμες. Θα αναλύσω αυτό το ζήτημα σε λίγα λεπτά. Θα ήθελα να σας εξηγήσω πόσο σημαντικό θεωρώ να μπείτε μέσα στις πλατφόρμες. Το μάθημα αυτό διαθέτει πλατφόρμες, όχι μία, πολλές. Θα ήθελα να μπείτε στην κάθε μια για να αξιοποιήσετε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει. Δεν θα επιλέξω εγώ σε ποια πλατφόρμα θα μπείτε, γιατί αυτό εξαρτάται από τις δικές σας επιθυμίες, ικανότητες, δυνατότητες την απόφασή σας για το χρόνο που θα δώσετε σε αυτό το μάθημα ή για την εμπλοκή σας μαζί με τους υπόλοιπους φοιτητές για το ίδιο μάθημα. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια γινόταν το μάθημα της μετάφρασης σαν ένα κλειστό σύστημα. Δηλαδή, θυμάμαι όταν ήμουν φοιτήτρια, είχα καθηγητεί έναν πάρα πολύ καλό μεταφραστή τον Κάρολο Τσίζεκ, ο οποίος μας έμαθε ακόμα και για τα παράλληλα κείμενα, πριν ακόμα γράψει η Σνελ Χόρμπη για παράλληλα κείμενα. Δηλαδή, τη δεκαετία του 70, που η διατριβή της Σνελ Χόρμπη γράφτηκε το 88 και έθηγε για πρώτη φορά την αξία των παράλληλων κειμένων στη διδακτική της μετάφρασης και στη μεταφραστική πράξη, είχαμε εμείς τον Κάρολο Τσίζεκ μέσα στην τάξη και χρησιμοποιούσε παράλληλα κείμενα. Ωστόσο, ήμασταν σε ένα κλειστό σύστημα εκπαίδευσης μεταφραστών και ήτανε κλειστό το σύστημα, και μην το βλέπετε κάθε φορά μέσα από την ψηφιακή τεχνολογία, ήταν κλειστό το σύστημα μέσα στην τάξη. Γιατί? Γιατί έμπαινε ο Κάρολος Τσίζεκ, κρατούσε τα παράλληλα κείμενα στα χέρια του, μας έδινε λοιπόν το παράδειγμα της καλής πρακτικής των παράλληλων κειμένων, να οργανώνουμε δηλαδή σώματα κειμένων για να μπορέσουμε να κάνουμε τη μετάφρασή μας, αλλά από την άλλη μεριά, έκανε μόνος του τη μετάφραση. Και εμείς απλά ακούγαμε, η διδακτική λοιπόν που προσλαμβάναμε, μέσα από την οποία προσλαμβάναμε τη γνώση της μεταφραστικής πράξης, ήταν ένα παράδειγμα. Ήταν το παράδειγμα ενός πολύ καλού μεταφραστή, ο οποίος έκανε μόνος του τη μετάφραση μιλώντας δυνατά πάνω σε αυτό που μετάφραζε και πήγαινε και ερχότανε μέσα στην τάξη και εμείς ακούγαμε, τον θαυμάζαμε, κάποιοι θέλαμε να τον μιμηθούμε και δεν μπορούσαμε να τον μιμηθούμε εκείνη τη στιγμή, αλλά πάντως μάθαμε να χρησιμοποιούμε από αυτό το παράδειγμα παράλληλα κείμενα. Μάθαμε δηλαδή τα εργαλεία που χρησιμοποιούσε καλά, δεν μπορέσαμε όμως να μπούμε μέσα στις στρατηγικές, γιατί δεν κάναμε στην ουσία εμείς καμία άσκηση. Έκανε ασκήσεις εκείνος. Ήταν όμως ένας πολύ μεγάλος δάσκαλος και μας έμαθε πολύ σπουδαία πράγματα. Λοιπόν, αυτό είναι ένα κλειστό σύστημα. Δεν το συνηστώ. Εάν θέλετε να μάθετε μετάφραση, αν δεν το έχετε πάρει μόνο σαν ένα υποχρεωτικό μάθημα του τμήματος, τότε θα πρέπει να εμπλακείτε στη διαδικασία. Η εμπλοκή στη διαδικασία αμέσως αμέσως μεταβάλλει την τάξη σε ένα ανοιχτό σύστημα. Δεν το λέω πάλι με την πληροφορική ορολογία. Ένα ανοιχτό σύστημα εκπαίδευσης, δηλαδή να υπάρχει ένα κείμενο που πάντοτε θα το βρίσκετε μέσα στις πλατφόρμες που χρησιμοποιώ, που πάντοτε θα το ετοιμάζετε από την προηγούμενη μέρα και όταν θα μπαίνετε μέσα στην τάξη όποιος και αν το μεταφράζει θα έχετε μια κριτική στάση απέναντί του. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, γιατί σε αυτό το μάθημα εκτός από τις μεταφράσεις που έχουν λάθει και τις φέρνω εγώ και τις συζητούμε όλοι μαζί, καλό είναι να τολμήσετε να φέρετε και δικές σας μεταφράσεις από τα κείμενα που σας δίνω μέσα στις πλατφόρμες. Θα είμαστε λοιπόν ένα ανοιχτό σύστημα εκπαίδευσης μεταφραστών και θα είμαστε και ένα εξ αποστάσεως σύστημα εκπαίδευσης μεταφραστών, με μια δυτή λειτουργία, εξ αποστάσεως γιατί υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που εργάζονται, που μένουν αλλού, που δεν έχουν τη δυνατότητα να έρχονται εδώ, που παρακολουθούν άλλα μαθήματα και εκείνη την ώρα δεν μπορούν να μπουν στην τάξη. Για παράδειγμα στη δική μου τάξη δεν έχουμε παρουσίες, υπάρχουν άλλες τάξεις που έχουν παρουσίες. Όταν λοιπόν έχουμε παρουσίες δεν μπορούμε την ίδια ώρα ταυτόχρονα να είμαστε σε μια τάξη που παίρνει παρουσίες και στη δική μου τάξη. Άρα τι θα γίνει, θα μετατραπεί το μάθημα σε εξ αποστάσεως. Όλα όσα συζητούνται εδώ θα είναι μέσα στην πλατφόρμα. Αυτό το θεωρώ ένα υλικό που θα μπαίνει στις πλατφόρμες, σαν ένα υλικό που θα μας κρατάει συνέχεια όλους μαζί με έναν ισχυρό εκπαιδευτικό δεσμό, ώστε να μπορούμε όποτε μας δίνει την ευκαιρία από κοντά ή από μακριά να είμαστε όλοι πολύ δεμένοι μεταξύ μας για να μπορέσουμε να υπερβούμε και εσείς και εγώ τις μεταφραστικές μας ικανότητες. Είναι ικανότητες που ποτέ δεν σταματούν να αναπτύσσονται. Άρα η ίδια πρόκληση που νιώθω όταν δουλεύω μαζί σας εγώ να υπερβώ τον εαυτό μου τον μεταφραστικό, την ίδια πρόκληση παρακαλώ και προτείνω να την βάλετε μέσα στη ζωή σας όσο περπατάμε μαζί στο μάθημα και μετά μόνοι σας να προσπαθείτε συνέχεια στη μετάφραση να υπερβείτε τον εαυτό σας. Γιατί είναι φυκτό, γιατί γίνεται. Μέσα στην τάξη είμαστε σε ένα συμβατικό περιβάλλον. Είναι ένα συμβατικό περιβάλλον γιατί έχει μια στατικότητα, είναι πάντοτε μια αίθουσα, είναι πάντοτε ένα κείμενο που από την προηγούμενη ξέρετε ποιο είναι. Είναι πάντοτε ο δάσκαλος μαζί σας δηλαδή εγώ και προσπαθούμε όλοι μαζί να λύσουμε μεταφραστικά προβλήματα. Στο εξαποστάσεως περιβάλλον αυτό που βοηθάει πάρα πολύ στην εκπαίδευσή σας είναι ότι για πρώτη φορά μέσα από τις δουλειές που γίνονται με τη βιντεοσκόπηση ανοιχτών μαθημάτων, για πρώτη φορά ακόμα και εσείς που είστε μακριά εκτός από το ψηφιακό υλικό των μαθημάτων θα έχετε τη δυνατότητα να παρακολουθείτε πραγματικά όσα ακούν οι συμφυτητές σας μέσα στην τάξη. Αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό. Γραφτείτε λοιπόν στις πλατφόρμες, παρακολουθήστε τι γίνεται μέσα στις πλατφόρμες και να ξέρετε ότι θα συμβαδίζουμε συνέχεια. Εγώ θα θυμάμαι εσάς, εσείς θα θυμάστε την τάξη, θα είμαστε συνέχεια σε μια σχέση επαφής και αλληλοσυμπλήρωσης. Το διαδραστικό τώρα περιβάλλον που χρειάζεται για τη μετάφραση χρειάζεται για πολλούς λόγους. Παρακαλώ θερμά και γι' αυτό το λόγο να γραφτείτε στις πλατφόρμες, γιατί θέλω να σας θυμίσω ότι οι μεγάλες μεταφραστικές επιχειρήσεις που είναι επαγγελμιοποιημένες, που έχουν ένα γραφείο στο Βουκουρέστη και ένα στην Λάρισα και ένα στην Τεριέστη και ένα στη Νέα Υόρκη και ένα στο Πεκίνο, οι μεγάλες λοιπόν μεταφραστικές επιχειρήσεις που δεν είναι κατά ανάγκηνες ελληνικές, δουλεύουν διαδραστικά, δουλεύουν με ομάδες μεταφραστών. Θα ήθελα να θυμίσω ένα ελληνικό παράδειγμα που δεν έγινε καν σε μια μεταφραστική επιχείρηση. Στην Αγνατία Οδό χρειάστηκε κάποια στιγμή να μεταφραστούνε κανόνες γερμανικών σιδηροδρόμων. Δεν ήταν δυνατόν χιλιάδες λήματα να μεταφραστούνε, χιλιάδες μεταφραστικές μονάδες το ομοιολόκληρη κανονισμό να μεταφραστούν από έναν μεταφραστή. Οπότε τότε συνεργάστηκαν περισσότεροι από δύο μεταφραστές, συντονίστηκαν, δουλέψαν διαδραστικά, δουλέψαν κοντά, δουλέψαν από μακριά, μπορούσαν στο τέλος να δώσουν μια υφολογική ενότητα και ορολογική ενότητα στο κείμενο, δούλεψαν πάντως διαδραστικά και δώσανε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ένα έργο που ήταν πραγματικός άθλος, μεταφραστικός, δηλαδή ελληνικής γλώσσας, τους κανόνες των γερμανικών σιδηροδρόμων, ειδικά για τα τούνελ και για τους κανόνες ασφαλείας σε τέτοιες κατασκευές. Διαδραστικό λοιπόν θα είναι το περιβάλλον που συνιστώ να κινήσετε όλοι σας μέσα από τις πλατφόρμες για να μάθετε να συνηπάρχετε με άλλους μεταφραστές, να συντονίζεστε, να δέχεστε άλλους μεταφραστές και το κυριότερο να δέχεστε την αξιολόγηση σε ομάδα. Να μπορείτε δηλαδή να ακούσετε για το μεταφραστικό λάθος χωρίς να σοκάρεστε. Δεν υπάρχει περίπτωση να πάει κάποιος να δουλέψει σε μια μεταφραστική επιχείρηση σοβαρή, στις Ευρωπαϊκές Επιτροπές μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο, μέσα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει σοβαρός μεταφραστής σε σοβαρή ομάδα μεταφραστών, ο οποίος να δυσκολεύεται να δεχθεί την αξιολόγηση. Δεν είναι δυνατό να βγει μια μετάφραση με λάθη, γιατί οι απώλειες στο μέλλον, εξαιτίας μιας μετάφρασης με λάθη, θα πέσουν σαν μολύβι, σαν ένα βουνό ολόκληρο που θα συνθλίψει μια ολόκληρη δομή μεταφραστική, άρα οι μεταφράσεις πρέπει να βγαίνουν σωστές και για να βγουν σωστές δεν είναι δυνατό να διορθωθούν τελική μορφή από αυτό που τις έχει κάνει. Ένας ούτως ή άλλως είμαστε διαδραστικοί, εφόσον θέλουμε να είμαστε σύγχρονοι μεταφραστές, δεχόμαστε τη συζήτηση για το λάθος μας, δεν φοβόμαστε να εκφράσουμε στην ομάδα αυτά που δεν ξέρουμε, γιατί πρέπει ανά πάσα στιγμή να έχουμε την ορειμότητα να ζητούμε βοήθεια από την ομάδα για να λύσουμε μεταφραστικές μας δυσκολίες. Η αξιολόγηση λοιπόν είναι κομμάτι της ζωής μας και πρέπει συνέχεια η ποιότητα των επιλογών μας να τίθεται ενώπιον όλων σε μια συζήτηση που θα τη βελτιστοποιεί χωρίς να μας κομπλεξάρει. Ο μεταφραστής είναι γενναίος γιατί από την αρχή ξέρει ότι έχει όρια, γιατί από την αρχή ξέρει ότι θα κριθεί και θα βγουν και λάθη σε αυτά που έκανε, γιατί δεν φοβάται τα λάθη του, γιατί αν αρχίσει να τα φοβάται δεν θα μπορέσει να τα υπερβεί. Τώρα, σε τι άλλο χρειάζονται οι πλατφόρμες που για μένα είναι από το 2005 υποχρεωτικό κομμάτι της δουλειάς μου μέσα στην τάξη στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Χρειάζονται γιατί πρώτα απ' όλα όταν ένας εκπαιδευόμενος μεταφραστής βλέπει μέσα στην πλατφόρμα και άλλες μεταφράσεις άλλων εκπαιδευόμενων μεταφραστών στην ίδια τάξη με αυτόν, αποκτά αυτοαντίληψη, αυτοαντίληψη των μεταφραστικών του ικανοτήτων. Στις τάξεις που δεν θέλουν να δώσουν ψευδόνιμα οι φοιτητές, εμφανίζονται με τα ονόματά τους και τότε κάθε διόρθωση είτε επιστρέφει ως feedback δικό μου στους φοιτητές που εκπαιδεύω και δεν το βλέπει κανείς άλλος, ή στις τάξεις που οι φοιτητές δίνουν ψευδόνιμα, οι μεταφράσεις τους εμφανίζονται με τα ψευδόνιμα σε όλους και μπορούν όλοι να έχουν εικόνες των μεταφραστικών δυσκολιών που παρουσίασε η ομάδα για μια συγκεκριμένη μετάφραση. Αυτό μειώνει πάρα πολύ τις ενοχές των εκπαιδευόμενων μεταφραστών. Τα τελευταία χρόνια προσπαθώ να το τυρώ, δηλαδή στο username που γράφουν οι φοιτητές για να μπουν σε μια πλατφόρμα μου, τους ζητώ να μου δώσουν ένα ψευδόνιμο. Αυτό το ψευδόνιμο το χρησιμοποιώ για να μπορώ να κάνω συζήτηση μαζί τους και όταν μιλώ για λάθη ή όταν εμφανίζω κείμενα διορθωμένα από μένα κάνω αναφορά στο ψευδόνιμο. Αυτό χαλαρώνει πάρα πολύ τις αντιστάσεις των φοιτητών. Εσείς θα διαλέξετε αν θέλετε, γιατί υπάρχουν κάποιοι φοιτητές που μου λένε εγώ θέλω επιστροφή της διόρθωσης μόνο για μένα και μόνο από την ανταλλαγή αρχείων και δεν θέλω να το βλέπει κανείς. Δεχτώ και αυτό. Ωστόσο ο άνθρωπος που συμπεριφέρεται έτσι στερεί από τον εαυτό του την ευκαιρία και τη χαρά να αναπτυχθεί μεταφραστικά και στερεί από τον εαυτό του τη δυνατότητα κάποια μέρα να συνηθίσει να υπερβαίνει ακόμα και τους φόβους του. Εργαλείο πολύ σημαντικό για έναν μεταφραστή που θα διεκδικήσει στο δημόσιο χάρτη της μετάφρασης μία ισχυρή θέση. Το δεύτερο που προσφέρουν οι πλατφόρμες είναι η θεωρητική κατάρτιση των μεταφραστών. Δεν είναι δυνατόν. Δεν πρόκειται να το κάνω ποτέ. Έχουμε 13 εβδομάδες μαθημάτων. Η μία ή τελευταία εβδομάδα αφιερώνεται πάνω τε στο πώς θα γίνουν οι εξετάσεις. Η πρώτη εβδομάδα αφιερώνεται πάνω τε στο τι θα διδαχθούμε. Έχουμε δηλαδή 11 εβδομάδες μαθημάτων. Δεν πρόκειται να μάθετε θεωρία μετάφρασης με αυτό το μάθημα. Θα μάθετε να υποψιάζεστε τι συμβαίνει στη θεωρία της μετάφρασης και θα μάθετε να κάνετε επιλογές θεωρητικές για τις γραμμές και τους δρόμους που θα ακολουθήσετε και θα υιοθετήσετε σαν μεταφραστές. Αυτή τη θεωρητική κατάρτιση μπορείτε να την έχετε την πλήρη θεωρητική κατάρτιση στην μεταφρασιολογία. Όχι δε θα την έχετε. Εγώ είχα αρχίσει να διαβάζω για παράδειγμα Βίλς, είχα αρχίσει να διαβάζω Κάινγκλ, είχα αρχίσει να διαβάζω Κουσμάουλ το 1989. Όταν πρωτοέβαλα αυτούς την τάξη το 1996 σχεδόν δεν καταλάβαινε τι έλεγα και κάποια στιγμή ανακάλυψα το 2002 ότι καταλαβαίνω πια τι συμβαίνει με αυτούς και άρχισε να αλλάζει η συμπεριφορά μου όταν έκανα αναφορά σε αυτούς τους συγγραφείς. Δεν μαθαίνονται λοιπόν αυτά γρήγορα και δεν μαθαίνονται χωρίς να ζουπιχτούμε όλοι μαζί πάνω σε αυτά τα θέματα. Το άλλο που προσφέρουν οι πλατφόρμες είναι η επίλυση προβλημάτων στη θεωρία που για τον καθένα μας είναι διαφορετικά. Να θυμίσω ξανά ότι η μετάφραση έχει μία διεπιστημονική βάση που ξεκινάει από τη γλωσσολογία, φτάνει μέχρι τη φιλοσοφία, πηγαίνει στην ψυχογλωσσολογία, καταλήγει στην λεξικογραφία, διέπεται ολόκληρη από την κείμενο-γλωσσολογία, δεν μπορεί να κάνει χωρίς την ιστορία και τις κοινωνικές σπουδές. Αυτό σημαίνει ότι όταν θα συζητούμε στη θεωρία πράγματα γλωσσολογικής βάσεως δεν είναι δυνατόν ένας μεταφραστής ο οποίος δεν έχει προπαρασκευή στη γλωσσολογία χωρίς τη βοήθεια άλλων φοιτητών που έχουν αυτή την προπαρασκευή να μπορέσει να επιλύσει τα προβλήματά του. Όταν συζητούμε για ψυχογλωσσολογία δεν είναι δυνατόν να μη μας βοηθήσουν οι φοιτητές που έχουν την προπαρασκευή. Όταν θα μιλούμε για λεξικογραφία το ίδιο πιο εύκολα θα είναι τα θέματα ιστορίας, μπορούμε να κατανοήσουμε όλοι πιο εύκολα το ιστορικό πλαίσιο αλλά και πάλι για να βρούμε τις πηγές και να κατανοήσουμε το ιστορικό πλαίσιο κάθε κειμένου πάλι χρειάζεται να δουλέψουμε όλοι μαζί. Και για τις κοινωνικές σπουδές όπως και για τη φιλοσοφία εκεί πάλι μόνο φοιτητές οι οποίοι έχουν προπαρασκευή μπορούν να αμβλύνουν τις δυσκολίες των υπόλοιπων που δεν θα έχουν την ίδια προπαρασκευή. Δεν έχουμε όλοι την ίδια προπαρασκευή, δεν πρόκειται να γίνουμε όλοι ομοί γι' αυτό χρειάζεται να μάθουμε να συνεργασόμαστε. Και επίσης το τελευταίο η συνεργασία στη μεταφραστική πράξη μέσα στις πλατφόρμες είναι εγγυημένη γιατί υπάρχουν τρόποι για να μπορούν να βλέπουν όλοι οι μεταφραστές ανά πάσα στιγμή πώς προχωράει μια μετάφραση ή πώς προχωράει η επίλυση ενός προβλήματος. Θεωρώ πάρα πολύ σημαντικά αυτά τα θέματα παρακαλώ θερμά γιατί δεν μπορώ να σας αναγκάσω όχι απλώς να γραφτείτε στις πλατφόρμες αλλά να είναι πολύ δυναμική η παρουσία σας εκεί και θα είμαι συνέχεια δίπλα σας. Θα μιλήσουμε για εκδοτικές στρατηγικές. Εκδοτικές στρατηγικές εννοείται στη μετάφραση. Οι εκδοτικές στρατηγικές στη μετάφραση έχουν να κάνουν με τον τρόπο που προωθεί ο εκδοτικός κόσμος μέσα από τα έντυπα φιλολογικά, έντυπα ευρίας κυκλοφορίας, κυρίως μέσα από αυτά, νέες μεταφράσεις. Υπάρχουν κάποιες αρχές για την κριτική αποτίμηση των μεταφράσεων έτσι όπως τις περιγράφει ο Βίλς, οι οποίες αναφέρονται στην καλή μετάφραση και η καλή μετάφραση είναι μια μετάφραση η οποία αντέχει στον λογικό έλεγχο. Είναι επιτυχώς προσαρμοσμένη στο διακειμενικό περιβάλλον που λέγαμε πριν για το διακείμενο που μας επιτρέπει να κάνουμε σωστές λήψεις μεταφραστικών αποφάσεων. Η καλή μεταφράση κατά τον Βίλς είναι εναρμονισμένη όπως και ο καλός μεταφραστής εναρμονίζει τις πράξεις του με αξίες που ξεπερνούν τα όρια της μεταφραστικής ρουτίνας. Αυτά τώρα θεωρητικά. Τι γίνεται στην πράξη. Στην πράξη υπάρχουν διάφοροι τρόποι που οι εκδότες προωθούν τις διάφορες μεταφράσεις. Στην ουσία γίνεται μια προσπάθεια με διάφορους τρόπους να δημιουργηθούν φιλολογικά γούστα. Για τα φιλολογικά γούστα έχει μιλήσει πάρα πολύ από την πλευρά της κοινωνιολογίας και συλλογοτεχνίας ο Σούκυν. Να δούμε λίγο τι γίνεται κατά την πρόωθηση μεταφράσεων. Κατά την πρόωθηση μεταφράσεων, τουλάχιστον στην Ελλάδα, έχουν εντοπιστεί οι εξής κατηγορίες. Στο βήμα στις 22 εν δεκάτου 98 εντοπίστηκαν παρουσιάσεις μεταφράσεων που σχολιάστηκαν ως πολύ καλές και οι οποίες ήταν μεταφράσεις ιστορίας. Μεταφράσεις μυθιστοριμάτων. Μεταφράσεις πεζογραφίας. Μεταφράσεις δοκιμίων. Μεταφράσεις μουσικολογίας. Μεταφράσεις λογοτεχνίας για παιδιά. Μεταφράσεις ταξιδιωτικών. Συγκεκριμένα επειδή αναφέρομαι σε ποσοστά ξεκινούσανε οι μεταφράσεις κειμένων ιστορίας να είναι περίπου στο συγκεκριμένο βήμα 22 Νοεμβρίου το 98 να καλύπτουν περίπου το 16% των μεταφράσεων που συζητήθηκαν και φτάνανε μέχρι το 6% για παράδειγμα κείμενα ταξιδιωτικά. Τι συμβαίνει τώρα είναι δυνατόν να κριθεί μια μετάφραση χωρίς να ορίσουμε συγκεκριμένα αποσπάσματα αναφοράς χωρίς δηλαδή να μιλήσουμε για το που ήτανε καλή και που ήτανε λιγότερο καλή ως μεταφραστική επιλογή στο σύνολό της ή στα επιμέρους της είναι δυνατόν λοιπόν αυτό αυτός ο τύπος κριτικής παρουσίασης μεταφράσεων ονομάζεται ανεκδοτικός ανεκδοτικός τρόπος κριτικής παρουσίας της μεταφράσεων τι σημαίνει ότι γίνεται μία αποτίμηση καλή κακή μετάφραση χωρίς να έχουνε σχολιαστεί καθόλου επιμέρους αποσπάσματα αναφοράς της μετάφρασης είτε ως επιτυχή αποσπάσματα αναφοράς είτε ως λιγότερη επιτυχή αποσπάσματα αναφοράς συνεχίζω να βάζω το ίδιο ερώτημα είναι δυνατόν όταν μιλούμε για την απάντηση του αναγνώστη σε μία μετάφραση δηλαδή εγώ ως τυχαίος αναγνώστης ή εσείς ως τυχαίοι αναγνώστες όταν λοιπόν συζητούμε σε αυτή τη βάση ναι είναι δυνατόν να χαρακτηριστεί μία μετάφραση ως καλή ή λιγότερο καλή ή κακή μετάφραση χωρίς να κάνουμε συζήτηση πάνω σε αποσπάσματα αναφοράς που πήγαν καλά ή που δεν πήγανε καλά. Που στηρίζεται αυτό αυτό στηρίζεται στη βεβαιότητα ότι στον πολιτισμό έχουμε γλωσσικό μέρος έχουμε τεχνικό μέρος τεχνολογικό μέρος και έχουμε και υποσυνείδητο μέρος. Τι γίνεται τώρα με το υποσυνειδητό μέρος και εγώ και εσείς και όλοι μας. Από τότε που η μητέρα μας μας έμαθε να μιλούμε τη μητρική μας γλώσσα όταν ακούμε κάτι που δεν λέγεται σωστά στη μητρική μας γλώσσα το καταλαβαίνουμε αμέσως δεν χρειάζεται επομένως να φτάσουμε σε παραδείγματα. Εάν κάτι είναι καλό το αντιλαμβανόμαστε αμέσως στη φυσική μας γλώσσα ως πρωτότυπο. Εάν κάτι δεν είναι διατυπωμένο καλά πάλι το αντιλαμβανόμαστε αμέσως. Ποιο είναι το πρόβλημα που έχει όμως η ανεκδοτική μετάφραση τεχνικά. Τεχνικά έχει το εξής πρόβλημα. Από τη στιγμή που δεν εμφανίζεται η μετάφραση ως πρωτότυπο και δίπλα μετάφραση και εμφανίζεται μόνο το μεταφρασμένο κείμενο ακόμα και αν είναι πολύ καλό μπορεί να είναι μια μεταφραστική εφεύρεση. Μπορεί δηλαδή να έχει βάλει πολλές προσθήκες στη μετάφραση αυτός που την έκανε ή μπορεί να έχει κάνει τροποποιήσεις πολύ σοβαρές και να μην βρισκόμαστε σε εναρμόνηση με το πρωτότυπο. Άρα τεχνικά ακόμα και αν αυτός ο τρόπος μπορεί να μας δώσει το αίσθημα της αποδοχής που πρέπει να αναπτύξουμε απέναντι σε ένα καλά διατυπωμένο κείμενο στη μητρική μας γλώσσα, δεν μπορεί να μας δώσει τα τεκμήρια ότι το κείμενο αυτό που μας αρέσει ή δεν μας αρέσει είναι πιστή μεταφορά κάποιου πρωτότυπου. Επομένως από τη στιγμή που υπάρχουν εκδοτικές στρατηγικές οι οποίες προωθούν την ανεκδοτική παρουσίαση μεταφράσεων, αυτό είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να μας προβληματίζει. Αυτό είναι ένα ζήτημα που δείχνει ότι δεν έχει ακόμα αποκτήσει μεγάλο κύρος στον κόσμο της κριτικής, στον κόσμο των εκδόσεων, στον κόσμο των μέσων ενημέρωσης. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει αποκτήσει ακόμα μεγάλο κύρος με την ευρύτερη έννοια του ορού ο ρόλος του μεταφραστή. Και αυτό πρέπει να μας προβληματίζει και αυτό πρέπει με κάποιο τρόπο να το ανατρέψουμε. Άλλος τρόπος τώρα που παρουσιάζονται από τα μέσα ενημέρωσης οι νέες μεταφράσεις είναι ο εξής. Σχολιασμένες μεταφράσεις σημαίνει μεταφράσεις όπου πάρθηκαν πραγματικά παραδείγματα από το κείμενο το μεταφρασμένο, ότι συγκρίθηκαν με το original και ότι καθώς συγκρίθηκαν με το original βγάλανε κάποια συμπεράσματα αυτοί που κάναν την κριτική παρουσίαση και αυτά εμφανίζονται μέσα στο έντυπο. Στις 25 δεκάτου το 98ο στο βήμα είχαμε 10 παρουσιάσεις πεζογραφίας, είχαμε μία παρουσίαση λογοτεχνίας για παιδιά, είχαμε μία παρουσίαση ανθρωπολογίας, δηλαδή είχαμε 25 και 10, 35, 36, 37 έργα και από αυτά τα 37 έργα που ήτανε μεταφρασμένα όλα και παρουσιασμένα σε αυτό το φύλλο του βήματος μόνο τα 4 ήτανε σχολιασμένες μεταφράσεις. Δηλαδή παρουσιάζονταν μεταφράσεις με την εικόνα του εξώφυλου, με τον τίτλο στα ελληνικά, με τον συγγραφέα του πρωτότυπου να αναφέρεται, με μία περίληψη του έργου τριών σειρών ας πούμε αλλά μόνον 4 στα 37 είχανε σχολιασμένοι τη μετάφραση. Αυτό είναι λίγο καλύτερο από το προηγούμενο που σχολιάστηκε δηλαδή παρουσιάσεις μεταφράσεις χωρίς κανένα σχολιασμό, αλλά δεν μας παρηγορεί γιατί μόνον σε ένα φύλλο μένουνε 33 μεταφράσεις έναντι τεσσάρων μόνον που δεν σχολιάστηκαν καθόλου, που απλά παρουσιάστηκαν σαν μία διαφήμιση του εκδότη μέσα στην εφημερίδα βήμα, στις φιλολογικές εννοείτες σελίδες. Άλλος τρόπος τώρα παρουσίασης των μεταφράσεων. Η διαφορά ανάμεσα στις μη σχολιασμένες και στις ανεκδοτικές, για να συνοψίζω κιόλας επειδή θα μπουν και άλλες κατηγορίες, είναι η εξής, ότι οι ανεκδοτικές έχουν τον χαρακτηρισμό καλή μετάφραση, κακή μετάφραση, χωρίς να υπάρχουν σχόλια με τεκμηρίωση, χωρίς παραδείγματα. Η άλλη ομαδοποίηση που είδατε είναι από άλλο βήμα και έχει να κάνει με τα φιλολογικά φύλλα και εκεί οι μη σχολιασμένες ήταν απλώς. Αναφορές σε μια μετάφραση, όπως σας είπα πριν, με το εξώφυλλο, φωτοτυπία του εξώφυλλου σε σμίκρυνση, τίτλο του έργου και όνομα του συγγραφέα του πρωτότυπου, χωρίς κανένα σχόλιο στη μετάφραση. Όταν τώρα υπάρχει εγκυρότητα στην παρουσία των μεταφράσεων, πάμε λίγο να δούμε το βήμα 26.07.1998. Λοιπόν, στο βήμα 26.07.1998 υπάρχει το εξής. Υπάρχει σχολιασμός για τους νεολογισμούς σε μετάφραση. Αυτό τι σημαίνει, αυτό σημαίνει ότι εδώ έχουμε έναν κριτικό, ο οποίος διάβασε πραγματικά το κείμενο και μπήκε στην καρδιά της μεταφραστικής διαδικασίας. Όπως αυτή εκφράζεται από τις δηλώσεις που κάνει ο μεταφραστής μέσω των νεολογισμών που παραθέτει. Γενικά θα πρέπει να θυμίσω εδώ ότι όταν γίνεται μια μετάφραση ο μεταφραστής πολλές φορές εισάγει και νέους όρους στην ελληνική γλώσσα. Αυτοί οι νέοι όροι ονομάζονται νεολογισμοί. Το φαινόμενο της νεολογίας δημιουργεί πλούτο σε κάθε γλώσσα. Οι νεολογισμοί τώρα για να επικρατήσουν θα πρέπει μετά από αυτό που θα πρωτοεμφανιστούν, ένα έργο στο οποίο θα πρωτοεμφανιστούν, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και από άλλους ανθρώπους, να γράφονται και από άλλους ανθρώπους για να μπορέσουν να επικρατήσουν. Εδώ έχουμε σε αυτό το βήμα παρουσίαση μεταφραστικών αποτελεσμάτων όπου σχολιάζονται νεολογικές επιλογές μεταφραστών. Είμαστε λοιπόν στην καρδιά της κριτικής των μεταφράσεων, είμαστε σε μια σοβαρή κριτική παρουσίαση και ο άξονας ανάλυσης μιας επιτυχούς μετάφρασης είναι από τους πιο δύσκολους. Είναι ο σχολιασμός της επιλογής νεολογισμών. Οι ατιμολογικές τώρα αναλύσεις των μεταφραστών είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Δεν γίνεται συχνά. Όταν ο κριτικός σχολιάζει ατιμολογικές αναλύσεις ενός μεταφραστή σημαίνει ότι βρίσκεται μπροστά σε μια πάρα πολύ σοβαρή μεταφραστική δουλειά. Είναι σπάνιες οι μεταφράσεις που έχουν προλόγους ή που έχουν επίμετρο. Είναι σπάνιες οι μεταφράσεις που έχουν ατιμολογικές αναλύσεις. Πρόκειται δηλαδή για μεταφράσεις οι οποίες παίρνουν πολύ στα σοβαρά τον τελικό αναγνώστη τους που είναι άγνωστος στο μεταφραστή. Και όταν ο κριτικός σχολιάζει ατιμολογικές αναλύσεις σημαίνει ότι όχι απλά έχει διαβάσει πάρα πολύ προσεκτικά τη μετάφραση, αλλά και ότι είναι σε θέση να αξιολογήσει αυτές τις αναλύσεις. Έχουμε λοιπόν δύο άξονες πάνω στους οποίους μπορεί να κριθεί η σοβαρότητα και το βάθος της μεταφραστικής δουλειάς. Ο ένας άξονας είναι να σχολιάσουμε τους νεολογισμούς. Πα να πει μια μετάφραση πολύ δύσκολη. Ένα πολιτισμικό αντικείμενο ήταν το κείμενο το πρωτότυπο σε αυτή την περίπτωση που δεν έβρισκε το τέρι τους στα ελληνικά και αναγκαστικά χωρίς σώματα κειμένων χρειάστηκε οι μεταφραστές να ορίσουν λεξτά ελληνικά. Είναι πάρα πολύ σοβαρό. Και το δεύτερο, ετυμολογικές αναλύσεις των μεταφραστών. Πολλές φορές για να γίνει κατανοητό ενδογλωσικά αλλά και διαγλωσικά τι λέει ένας μεταφραστής, χρειάζεται να γίνει στο πρωτότυπο κείμενο ανάλυση ενός όρου για να μπορέσει να κατοχυρωθεί και μια μεταφραστική παγίωση ενός μεταφραστή στη γλώσσα στόχο. Πρόκειται για σοβαρές μεταφραστικές δουλειές και πρόκειται για πολύ σημαντικές κριτικές δουλειές όταν παρουσιάζονται νέες μεταφράσεις στις φιλολογικές σελίδες με αυτές τις τεχνικές. Επίσης υπάρχουν και πολλές φορές άρθρα για τη μετάφραση. Στις 7 Εκτου του 1998 πάλι στο βήμα, εγώ θα έλεγα να διαβάζει κανείς βήμα και καθημερινή για να βλέπει πώς πορεύεται η κριτική τεχνική δουλειά. Γιατί δεν αναφέρω λογοτεχνικά περιοδικά, εκεί είναι διαφορετικά τα πράγματα. Το βήμα το διαβάζει ο μέσος Έλληνας. Αν θυμηθούμε τι λέει ο Εσκαρπίτ, ο Εσκαρπίτ λέει για την κοινωνιολογία του βιβλίου, ότι αν ένας αναγνώστης διαβάζει ένα κείμενο, γίνεται κοινωνιολογία. Κοινωνιολογία του βιβλίου, ότι αν ένας αναγνώστης διαβάζει ένα κείμενο, γίνεται πολλαπλασιαστής της διάδοσης του κειμένου επί τέσσερα. Επομένως, αν το βήμα έχει ένα τράβηγμα χιλιαναγνωστών κάθε Κυριακή και αν χιλιαναγνώστες διαβάζουν αυτά τα σημειώματα, τα κριτικά, των εκδοτικών παρουσιάσεων, των μεταφράσεων, τότε πολλαπλασιάζονται αυτά επί τέσσερα, σαν πιθανείοι αγοραστές ή τουλάχιστον πολλαπλασιαστές της ιδέας να διαβαστεί ή να αγοραστεί μία νέα μετάφραση. Άρα αυτά πρέπει να τα μελετούμε και να τα γνωρίζουμε. Στο βήμα, στις 7 έκτου του 1998, υπήρχαν τέσσερα σχόλια, τέσσερις σχολιασμοί, μεταφράσεων λογοτεχνίας. Από αυτούς τους τέσσερις σχολιασμούς μεταφράσεων λογοτεχνίας, ο ένας ήταν αφιερωμένος στη μετάφραση λογοτεχνίας, δεν ήταν απλώς μία κριτική παρουσίαση μεταφράσεως λογοτεχνίας, μιλούσε και για θεωρητικά ζητήματα της μετάφρασης ο άνθρωπος που έκανε την κριτική παρουσίαση. Και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι η σημαντικότερη μορφή παρουσίασης μετάφρασης λογοτεχνικού κειμένου, όταν περιέχει στο κριτικό κείμενο και στοιχεία θεωρίας της μετάφρασης. Δηλαδή όταν περιέχει στοιχεία που δείχνουν μία κοσμοαντίληψη γύρω από τη μετάφραση με κάποιες συγκεκριμένες αρχές. Άρα έτσι μπορεί ο αναγνώστης και να γνωρίζει από την αρχή αν αποδέχεται το πρίσμα ανάγνωσης του κριτικού και να ξέρει αν είναι συνεπής στο πρίσμα ανάγνωσης που θέτει ο κριτικός από την αρχή μέχρι το τέλος στην κριτική του παρουσίαση. Επίσης τα μέσα μαζικής ενημέρωσης όπως το Δήμα, ψάξτε να βρείτε και άλλα. Εγώ πιστεύω ότι αυτά τα δύο τουλάχιστον πάντοτε έχουν στις φιλωδικές σελίδες όπως και τα νέα πάρα πολύ σοβαρές παρουσιάσεις μεταφράσεων. Ασφαλώς θα χαρώ πολύ να βρείτε και άλλα και να μας τα στείλετε. Στις 7-6 του 1988 υπήρχαν και άρθρα για τη μετάφραση τα οποία σχολιάζανε δοκίμια για τη μετάφραση πέρα από τα λογοτεχνικά κείμενα που αναφέρθηκαν πριν. Βλέπουμε δηλαδή ότι οι εκδοτικές στρατηγικές παρουσίασεις του θέματος μετάφραση στο τέλος της δεκαετίας του 90 αρχίζουν να έχουν ένα επίκεντρο τα λογοτεχνικά κείμενα, ένα επίκεντρο άλλο τη θεωρία της μετάφρασης, ένα επίκεντρο άλλο δοκίμια για τη μετάφραση λογοτεχνίας. Πώς γίνονται όλα αυτά? Πολύ φυσικό. Στα τέλη της δεκαετίας του 90 δημιουργούνται οι πρώτες θέσεις καθηγητών μεταφρασεολογίας στην Ελλάδα. Επίσης στα τέλη της δεκαετίας του 90 αρχίζουν να γίνονται πολύ περισσότερες μεταφράσεις ξένων έργων στην ελληνική γλώσσα από ότι στο παρελθόν. Υπάρχει ένα μπουμ εκδοτικό και στρατηγικά οι εκδοτικές εταιρίες για να μπορέσουν να πολλαπλασιάσουν τους αναγνώστες πέρα από την ανεκδοτική κριτική παρουσίαση μεταφράσεων που βγάζουν στην κυκλοφορία. Πέρα από τις παρουσιάσεις νέων βιβλίων και μεταφρασμένων βιβλίων σε βιβλιοπωλεία που είναι κλασικός τρόπος πρόοφησης ενός έργου. Χρησιμοποιούν τις εφημερίδες, χρησιμοποιούν τις φιλολογικές σελίδες των εφημερίδων και αρχίζουν πλέον μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο να υπάρχουν πάρα πολύ σοβαρές κριτικές παρουσιάσεις μεταφράσεων. Οι εκδοτικές στρατηγικές μπορεί να μην κυριαρχούν με αυτά τα πρότυπα στην αγορά μεταφράσης αλλά δείχνουν και μία αλλαγή στο περιβάλλον παραγωγής μεταφράσεων. Να δούμε τώρα λίγο όταν υπάρχει κριτική παρουσίαση της μετάφρασης, ποιες στρατηγικές ακολουθεί η κριτική παρουσίαση της μετάφρασης πέρα απ' το αν είναι ανεκδοτική ή αν ασχολείται με τους νεολογισμούς ή αν ασχολείται με την ατιμολογία. Να δούμε επομένως ποιες στρατηγικές υιοθετούν οι εκδοτικές εταιρίες και οι κριτικοί που εργάζονται για την προώθηση ενός νέου βιβλίου ή που προσφέρουν στην παρουσίαση ενός νέου βιβλίου μεταφρασμένου, πώς προσπαθούν να επικοινωνήσουν με το κοινό, πώς άμεσα προσπαθούν να επικοινωνήσουν με το κοινό και αυτό έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Στο σημερινό μας μάθημα μιλήσαμε για το θεωρητικό πλαίσιο που μας χρειάζεται για να κατονοήσουμε καλύτερα τα παραδείγματα που κάναμε στο πρώτο μέρος του μαθήματός μας. Το πρώτο μέρος του μαθήματός μας ολοκληρώθηκε με μία μετάφραση πάνω στη διαφήμιση ενός βιβλίου πολιτικής αγωγής της Ιταλικής Μέσης Εκπαίδευσης, μία μετάφραση ενός κειμένου από την κοριέρα Τελασέρα που μιλούσε για τον επιστήθειο φίλο και για τους ιντερνετικούς φίλους, για μία μετάφραση άρθρου του εκπαιδευτικού κανονισμού στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας, για μία μετάφραση από σπάσματος λογοτεχνικού κειμένου της Βαλεντίνας Σουπίνω το όνομα των φιδιών τίτλος στα ελληνικά. Αυτό ήταν το πρώτο μέρος. Στο πρώτο μέρος δείξαμε και ποια λάθη κάνανε φοιτητές μεταφραστές οι οποίοι μεταφράσανε το έργο το ιταλικό της Βαλεντίνας Σουπίνω. Αυτό κλείνει τον πρώτο κύκλο των μαθημάτων. Ο δεύτερος κύκλος των μαθημάτων τώρα έχει να κάνει με θεωρία, τη θεωρία που χρειαζόμαστε όπως προανέφερα για να κατανοούμε καλύτερα τις ασκήσεις, για να κατανοούμε καλύτερα τα μεταφραστικά λάθη. Εδώ ξεκινούμε με έμφαση στις μεταφραστικές στρατηγικές. Οι μεταφραστικές στρατηγικές περιγράφονται από πάρα πολλούς, περιγράφονται από τον Νιούμαρκ, περιγράφονται από τον Κάιντλ, περιγράφονται από άλλους μεταφραστές ή συνειοτικούς. Σήμερα είχαμε την ευκαιρία και θα επιμείνουμε πολύ στο μοντέλο περιγραφής των μεταφραστικών στρατηγικών, έτσι όπως το διατύπωσε ο Κάιντλ. Ο Κλάους Κάιντλ είναι καθηγητής μετάφρασης στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, εργάζεται πάρα πολύ με σημειωτικά εργαλεία της μετάφρασης και για πρώτη φορά υιοθέτησε τις στρατηγικές της κλασικής ρητορικής και υφολογίας για να περιγράψει μεταφραστικές στρατηγικές. Το 1999 όταν σχολίαζε τις στρατηγικές που χρησιμοποιήθηκαν για εικονικό και γλωσσικό υλικό μετάφρασης comic από τα γερμανικά στα αγγλικά. Κάτι που θα το δούμε διεξοδικότερα στο επόμενο μάθημα. Χρησιμοποιήσαμε λοιπόν αυτούς τους τίτλους αυτών των στρατηγικών για να ξαναδούμε καλές ή λιγότερο καλές μεταφράσεις πάνω στο θέμα του ονόματος των φιδιών και αμέσως μετά μιλήσαμε για κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την εκπαίδευση των μεταφραστών, για την διαδραστικότητα, για την αντοχή στην κριτική, για την συναργασία με άλλους μεταφραστές και για τις δυνατότητες που δίνουν οι πλατφόρμες εκπαίδευσης που διαθέτει το πανεπιστήμιό μας, ειδικά στους φοιτητές μας, να εκπαιδευτούν πολύ πολύ καλύτερα και πολύ πολύ βαθύτερα από ό,τι μέσα στην τάξη συμπληρωματικά με τις πλατφόρμες. Βεβαίως το μάθημα αυτό επειδή είναι ανοιχτό και απευθύνεται και σε μη φοιτητές, δεν καλεί όλους να γραφτούν στις πλατφόρμες. Ασφαλώς και μπορούν να περπατήσουν, να φιλομετρήσουν τις πλατφόρμες όσοι παρακολουθούν ως ελεύθεροι τέλος πάντων ακροατές αυτά τα μαθήματα. Μπορούν να περπατήσουν και να φιλομετρήσουν τις πλατφόρμες, τα οποία έχουν τη δυνατότητα όμως εγγραφή στο διαδραστικό μέρος γιατί αυτό αφορά μόνο τους φοιτητές. Ωστόσο για οποιοδήποτε κεφάλαιο έχουν κάτι να παρατηρήσουν, έχουν κάτι να στείλουν, έχουν να προτείνουν κάποιο κείμενο που θα θέλα να το δούμε όλοι μαζί, θεωρία της μετάφρασης, αυτό είναι πρόσδεκτο και θα μπορούν να το στέλνουν στη διεύθυνσή μου και από εκεί να αξιοποιείται από εμένα σε επόμενο μάθημα και για τους ακροατές όπως αυτούς που ανέφερα τώρα και για τους φοιτητές μας. Μιλήσαμε τέλος για τις εκδοτικές στρατηγικές. Οι εκδοτικές στρατηγικές είναι ένα πραγματικό κεφάλαιο πολύ σημαντικό τόσο στην κοινωνιολογία της λογοτεχνίας και στην κοινωνιολογία του βιβλίου και του φιλολογικού γούστου, όσο και στην εκπαίδευση μεταφραστών. Θέλω να πιστεύω ότι κάποιοι φοιτητές θα μπορέσουν στο τέλος να ασχοληθούν με την κριτική των μεταφράσεων και θέλω να ελπίζω ότι κάποιοι θα μπορούσαν να κάνουν ένα συνδυασμένο μεταπτυχιακό τόσο με το τμήμα δημοσιογραφίας όσο και με το τμήμα μας ώστε να μπορέσουν να ετοιμαστούν είτε ως φοιτητές ιταλικής τώρα είτε ως φοιτητές δημοσιογραφίας για να μπορέσουν να εργαστούν κάποια στιγμή σε μεταπτυχιακό επίπεδο ή σε επίπεδο διδακτορικού πάνω σε θέματα βασικής ή εφαρμοσμένης έρευνας στην κριτική των μεταφράσεων ή γιατί όχι εάν κάνουν πρακτική τέτοια και σαν άνθρωποι οι οποίοι ασχολούνται με την κριτική των μεταφράσεων στα μέσα ενημέρωσης. Στο επόμενο μάθημα θα συνεχίσουμε να συζητούμε για τις εκδοτικές στρατηγικές.

Παρόμοια τεκμήρια