| : Συνεχίσουμε με τον Μίλτο το Πασχαλίθι. Ο Μίλτος Πασχαλίθις γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1969, σπούδασε μαθηματικά και φιλοσοφία στο Πανακήτημιο της Κρήτης. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος στον Χαΐλίθι. Ως τραγουδοποιός έχει στο ενεργητικό του 13 προσωπικούς δίσκους και περισσότερες από 80 συμμετοχές σε δίσκος συναδελφών. Έχει συνεργασία με τους συνθέτες. Μίκη Θεοδωράκη, Θάνο Μικρούτσ, Κωνστάβρο, Ξαρχάκο, Χρήστο Λεωτή, Γιάννη Μαρκόπουλο, Νάντη Μαβουδή, Γιώργος Σταβριανό και άλλους, καθώς και με τους περισσότερους έλληνους ποιούς και τραγουδιστές. Βασίλη Παπακωνσταντίνο, Γιώργο Ταλάρα, Δημήτρη Μηθροπάνο, Χρήστο Θηβαίος, Οπραττή Μάλαμα, Ελέγκη Σαλιγοπούλου, Λαβρέτη Μαχαιρίτσα, Γιάννη Χαρούλη, Βαγκέκ, Γερμανό, Βασίλη Χαζούλη και άλλους. Έχει εκδόσει τρία μυστορήματα με πιο πρόσβατο το αγίριστο κεφάλι ο Άλκης Αρχαίος που γνώρισε. Εκδόσεις διβάλλει το 2014 και προφόρησε. Ζει στην Αθήνα και έχει μια κόρη την Ευγενία. Ο τίτλος της ομιλίας του Μίρτου Πασχαλίδη είναι «Ο μαθηματικός θάνος μικρούτσικος». Το λόγο έχει ο κύριος Πασχαλίδη. Γεια σας. Ωραίο να σε φωνάζω καμιά φορά ξανμαθηματικό. Μια πάρα πολύ συνηθισμένη ερώτηση που μας κάνουν οι δημοσιογράφοι όταν μαθαίνουν ότι εκτός από μουσική ξέρουμε και μαθηματικά είναι συμφωνείται με την άποψη ότι η μουσική είναι μαθηματικά. Κατάγεινα ξεκαθαρίσουμε ότι ο Ουδήσοβαρος μπορεί να το έχει πει ακριβολογώντας αυτό. Ο Ιάννης Ξενάκης πιθανόν, αλλά το δικό του μουσικό μοντέλο ήταν από κατασκευής φτιαγμένο για πολύ λίγους. Αυτό που εννοούν με την ερώτηση είναι ότι κάπου έχει πάρει το αυτί τους ότι η μουσική δομίται πάνω στα μαθηματικά. Η απάντηση είναι πολύ πιο απλή. Η μουσική δομίται πάνω στην αριθμητική, όχι στα μαθηματικά. Ας πούμε, στηρίζεται σε πάρα πολύ απλούς μαθηματικούς κανόνες, αριθμητικούς κανόνες και αυτό για να μπορούν, κατ' αρχήν, να τη μάθουν όλοι. Ας πούμε, οι νότες είναι εφτά, τα μέτα τα συμπολίζουμε με κλάσματα, τα κλειδιά είναι τροποντινά μετάφραση αλγορίθμων και ούτω κατ' αξής. Απλά πράγματα στοιχειώδης. Σαν να λέμε πρώτοι είναι οι φυσικοί αριθμοί που διαιρούνται μόνο με τον εαυτό τους και τη μονάδα. Το θέμα είναι τι κάνει κανείς με αυτές τις εφτανότες, όπως και τι σύμπαρ μπορεί να φτιάξει κανείς μόνο με πρώτους αριθμούς. Εν τούτης, η μουσική και τα μαθηματικά έχουν πολλά κοινά, ας πούμε χαριτολογώντας ότι η τομή τους δεν είναι το κενό σύνολο. Εμπεριέχουν το χάος και το άπειρο, το χρόνο και το φέλγος, την αγωνία και την εντροπία. Απ' την άλλη, πιθανώς να γράφει κάποιος με μελωδία ή να ενοχισθώνει δεν κάνει μαθηματικά. Σας δε αβεβαιώνω όμως, από προσωπική πείρα, ότι όταν ολοκληρώνεται μια σύνθεση, νιώθεις ακριβώς την ίδια άθρια χαρά σαν έχεις λύσει τη δύσκολη μερική διαφορική εξίσωση. Αν πρέπει να μιλήσω με μαθηματικούς όρους για το μουσικό θάνο, θα έλεγα με δύο λόγια. Προσπαθεί να βάλει τάξη στο χάος και να ερμηνεύσει το άπειρο. Και θα πρόσθετα πασχίζει να βάλει χαλινάρι στον χρόνο. Αλλά τότε θα μπλέκαμε και στα φοράβκια της φυσικής και αυτή η ρημάδα, η κατάθεσή μου για το θάνο, δεν τελειώνει ποτέ. Ο θάνος κατάγεται από μαθηματική υπογένεια, δεν ξέρω αν το ξέρετε. Ο αδερφός του Αντρέας είναι μαθηματικός επίσης και προφανώς ήταν πολύ ισχυρό το παράδειγμα του πατέρα του Στέργιου Μικρούτσικου, επίσης μαθηματικού για τον οποίο υποπτεύομαι ότι ίσως θα πει περισσότερο ο θάνος. Αξίζει μόνο να πούμε ένα στιγμιότυπο για να καταδείξουμε τις σχέσεις των δύο. Πατέρα δηλαδή και θάνη. Ο θάνος του Υπουργείου Πολιτισμού πηγμένο σε ραντεβού και εργασία χτυπάει τηλέφωνο. Είναι ο πατήρ Στέργιος. Έλα πατέρα πες μου γρήγορα πνίγομαι. Δεν μου λες πόσα δευτερόλεπτα έχει μια ώρα. Προφανώς είναι ένα παιχνίδι που παίζουν από την παιδική ηλικία του θάνου. 3600 απαντάει ανώρρευτο ο Υπουργός. Μπράβο παιδί μου. Τημέρα πόσα δευτερόλεπτα έχει. Ακάθεντος ο παπάς. 86400 κλείσε ρε πατέρα θα σε πάρω αργότερα έχω δουλειά δεν μπορώ να μιλήσω. Απτόειτος. Και πόσα δευτερόλεπτα έχει η εβδομάδα. Ο θάνος παρατείται. 604.800 και ο στέριος υψώνει τον τόνο. Και δεν βρήκε ζεγαϊδούρι 30 δευτερόλεπτα να πάρεις τον πατέρα στο τηλέφωνο. Η καταγωγή και η οικογένεια είναι το μισό. Το μισό που μας χρειάζεται. Αν δεν αγαπάς τα μαθηματικά, αν δεν χάνεσαι στον κόσμο τους, αν δεν ονειρεύεσαι μη ευκλήδιους τόπους και τον καθαριοδορεί να έχεις πατέρα, μαθηματικός δε γίνεσαι. Ο θάνος αγαπάει τα μαθηματικά. Ακόμα και αν δεν προστρέχει σε αυτά όταν συνθέτει, ένα έμπειρο αυτή μπορεί να εντοπίσει στο έργο του αντιστοιχτικά μοτίβα και παραλλαγές σε θέματα που είναι άψογα αρχιτεκτονικά δομημένες. Είναι σχεδόν πρόδυλη η αγωνία του άλλοτε να βάλει μια κάποια τάξη στο χάος που δημιουργούν οι νότες, ήχε και υπαρχήσεις, κυρίως όταν δεν γράφει κυκλικό τραγούδι, δηλαδή την κλασική φόρμα εισαγωγή κουπλέρεφρεν, και άλλοτε να δημιουργήσει χάος για να κάνει πιο έντονη την ανάγκη της νηνεμίας. Σας καλώ να προσέξετε το 7, που είναι η εισαγωγή στους 7 νάνους και τη δημιουργία του χάους που ξεπηδάει από αριστερό του χέρι, την ώρα που το δεξί συνήθως παίζει μια απλή χατζιδακικού τύπου μελωδική γραμμή. Ρώτησα κάποτε τον Βαγγέλη Γερμανό, έτερο μαθηματικό και συνάδητο τραγουδοποιό. Κάνεις ποτέ χρήση των μαθηματικών όταν γράφεις? Μου λέει συνειδητά όχι, αλλά όταν πρέπει να ολοκληρώσω μια μελωδία ή με βασανίζει ένα στίχος, ξέρω ότι με βοηθάει υπό συνείδητα το τάχος που δάσει, το είδε και εγώ. Στο έργο του Θάνου, νομίζω, είναι πιο φανερή η σχέση του με τα υψηλά μαθηματικά. Ακούστε προσεκτικά τους κύκλους τραγουδιών, τροπάρια για φωνιάδες, τα πολιτικά τραγούδια, ειδικά τη μελοποίηση στον Μπίρμαν και το επάρκον. Ακούστε πίσω από τις λέξεις, ακόμα και πίσω από τους φθόκους, των πνευστών και του πιανού. Αφού κραστείτε, πρόκειται για ένα μοναδικό κλειστό αφτάρκες σύμπαν. Είναι ένα τέλειο σχήμα, κομψό σαν τη γεωμετρική απόδειξη του Πιθαγώριου θεωρήματος και ταυτόχρονα συγκινητικό και πανανθρώπινο. Δεν είναι εύκολο, δεν είναι εύκολο, να φτιάξεις ένα τόσο μουσικό, θαυμαστό μουσικό επιτεύμα και όταν το ακούει ο άλλος να μην νιώθει ότι το έγραψες με εγκεφαλικό τρόπο, αλλά να στοχεύει και να πετυχαίνει κατευθείαν στο θημικό του. Αυτοί οι τρεις κύκλοι τραγουδιών άλλαξαν εντός μου το ρυθμό της τραγουδοποίας και ίσως όχι μόνο σε εμένα. Πιο πάνω έκανα μια ανοίξη για το θάνο και το χρόνο, σας είπα να μην μπλέξουμε στα χωράφια της φυσικής και σας εξαπάτησα. Το θέμα του χρόνου, του θάνου, δεν είναι ούτε το χάος ούτε το άπιο. Κατοικούν και τα δύο εντός του, τα διαχειρίζεται και ενίωται, τα επεκτείνει. Και το χάος και το άπιο. Το μεγάλο ερώτημα του θάνου είναι ο χρόνος. Είναι 71 χρονών και κάλλιστα θα μπορούσε να έχει ζήσει 6 ή 7 ζωές ενός λίγο πιο συμβατικού ανθρώπου. Άρα, ήδη συμπυκνώνει το χρόνο. Από το 75 που εκδίδει η μουσική μέχρι σήμερα, έχουν περάσει 43 χρόνια και πάνω από 20 τραγούδια του έχουν διηστεί σε περισσότερες από τρεις γενιές ακροατών. Άρα μπορεί και διαστέλει το χρόνο. Από η διάπήρα σας διαβεβαιώνω ότι στις πρόβες πηγαίνει τουλάχιστον μισή ώρα πριν την έναρξη ώστε να μπορεί άνετα να επιπλήξει οποιονδήποτε έρθει μετά από αυτόν έστω κι αν έχει έρθει στην ώρα του. Άρα ο χρόνος γι' αυτόν είναι ήδη σχετικός. Ο κουμπάλος μας ο Δησέας Ιωάννου έχει γράψει για του χρόνου τα σκυλιά που όλους θα μας νικήσουν. Ο θάνος και ο χρόνος. Ένα αδέσποτο κουτάβι που κυνηγάει την δουρά του. Τόσο τριφερό, τόσο πισματάρικο, τόσο κομικό, τόσο συγκινητικό όσο το εντός έδρασμά της Βαρσελόνα που θα δει παρέα με το στέλιο του γιο του το 2025 και μου έχει τάξει ότι θα με πάρει και εμένα μαζί. Σκεφτείτε, το 2025 ο μέσης θα έχει αποσιλθεί. Ο θάνος όχι. Αν ένας από εμάς νικήσει το χρόνο θα είναι ο θάνος. Όχι τα τραγούδια του. Αυτά τον έχουν νικήσει ήδη. Ο ίδιος ο θάνος Μικρούτσιχος θα δει έναν τρόπο να λύσει και αυτή την εξίσουση. Και αν και όταν όλες οι λύσεις αποτύχουν και η απλούστερη θα είναι πλέον η μόνη πιθανή τότε θα χρησιμοποιήσει έναν τρόπο να λύσει και αυτή την εξίσουση. Και αν και όταν όλες οι λύσεις αποτύχουν και η απλούστερη θα είναι πλέον η μόνη πιθανή τότε θα χρησιμοποιήσει το ξηράδι του ΟΚΑ για να χαράξει την οριστική πορεία του βέλους του ζήνονα. Σας ευχαριστώ. Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Πασχαλίδη. Και τώρα θα παρακαλέσω το πρόεδρο της Ελληνικής Μαθηματικής Τερίας, κ. Φελούρη, να αποδώσει, να δώσει στον πρόεδρο της Ελληνικής Μαθηματικής Τερίας κ. Φελούρη, να αποδώσει, να δώσει στον συνθέτη δημιουργό και μαθηματικό Θάνο Μικρουτσκώ παρακαλώ τον κ. Μικρουτσκώ να ανέβει μια τιμητική πλακέτα από μέρους της Μαθηματικής Τερίας. Η Ελληνική Μαθηματική Τερία απομένει αυτή την πλακέτα στον συνθέτη δημιουργό και μαθηματικό Θάνο Μικρουτσκώ ως ένδειξη τιμής για το σπουδαίο έργο του και την προσφορά του στον πολιτισμό. Αθήνα 7 Δεκεμβρίου 2018 από το Νικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Μαθηματικής Τερίας Κυρίες και κύριοι, θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον Πρόεδρο και τον Δημιουργό Συμβούλιο της Ελληνικής Μαθηματικής Τερίας που αποφάσισαν με τιμήσει για το έργο μου, ειδικά φέτος που η Μαθηματική Τερία γιορτάζει τα 100 χρόνια παρουσίας της στα επιστημονικά και εκπαιδευτικά δρόματα της χώρας μας. Με ευχαριστήσω τον Γιάννη, την Ανταστασία, τον Μίλτο για όσα είπα για μένα εσάς που είστε εδώ. Είναι γεγονός αμαμφισβήτητο ότι τα μαθηματικά έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μου και της προσωπικότητάς μου. Αυτό έγινε αντιληπτό και από το συνάφημό με τον τρόπο που καταρχή διαχειρίστηκα και καθοδήγησα μια σειρά πολιτιστικούς θεσμούς όπως το Μουσικό Εργαστήρι στη δεκαετία του 70, την Εταιρεία Νέας Μουσικής, κυρίως το Διεθνές Φεστιβάλ της ΠΑΤΡΑ στη δεκαετία του 80, θεσμός που αμέσως καταγράφθηκε στον Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Χάρτη. Επίσης το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, αλλά και το Υπουργείο Πολιτισμού μεταξύ 93-96, καθώς και πολλούς άλλους. Το οργανωτικό κομμάτι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ήταν υψηλών προδιαγραφών και αυτό οφείλω να σας πω ότι εξέπληξε ακόμα κι εμένα αν αναλογιστεί κανείς ότι κυριαρχούσε σε αυτούς τους θεσμούς εκείνη την εποχή η αναοργανωσιά, η προχειρότητα και ένας αυτοσχεδιασμός κατά κανόνα αποτυχημένας. Θεωρώ ότι αυτό ήταν αποτέλεσμα μιας μαθηματικά δομιμένης προσωπικότητας. Πρώτα όμως συνάντησα τη μουσική, τεσσάρων χρονών. Αφενός η γλυκή τατιθία ηλέκτρα, σπουδαία πλενίστα, αφεντέρου το αστικό περιβάλλον της οικογένειάς μου με τους δίσκους των 78 στροφών και τις συμφωνίες του Μπετόβεν και του Σούμπερτ να ηχούν καθημερινά στο σπίτι δημιούργησαν το πρώτο αγκονάρι εντός μου. Έπαιζα πιάνο καθημερινά θα μπαλαβώ. Ήμουνα 7 χρονών όταν έγραψα το πρώτο μου κομμάτι μια σουίτα για πιάνο. Βυθιζόμουνα στους ήχους και άρχισα να αυτοσχεδιάζω πάνω σε κλασικά θέματα. Το 1961, σε ηλικία 14 χρονών, ήμουνα πρώτος του τυχείου του πιάνου. Αλλά σχεδόν ταυτόχρονος αγάπησα και την πίηση. Ηθικός αυτουργός ο πατέρας μου, που καθημερινά μετά τα βραδινά οικογενειακά δείπνα με έπαιρνε στην αγκαλιά του και μου διάβαζε έλληνες ποιητές, μίζωνες και ελάσσωνες. Και αυτό ίσως εξηγεί την προνομιακή θέση που έχει η μουσική μου στην μελοποιημένη πίηση. Είτε αφορά το τραγούδι, είτε την κλασική, είτε τη σύγχρονη, είτε την πειραματική δημιουργία μου, η μελοποιημένη πίηση είναι κεντρικό στοιχείο στη μουσική μου. Αλλά ο πατέρας μου ήταν μαθηματικός. Σπουδαίος δάσκαλος. Δίδαξε χιλιάδες μαθητές, όχι στη δημόσια εκπαίδευση γιατί απολύθηκε σχεδόν αμέσως το 1946 λόγω πολιτικών φρονιμάτων, είχε όμως σε πολύ υψηλό επίπεδο το χάρις μας της μεταδοτικότητας. Ακόμα και σήμερα, σας διαβεβαιώνω, με πλησιάζουν μαθητές του στον δρόμο για να με συγχαρούν για τον πατέρα μου και να μου πούν ότι αγάπησαν τα μαθηματικά εξαιτίας μου. Και φυσικά αυτό συνέβη και με μένα. Στο γυμνάσιο η ευκλίδιος γεωμετρία έγινε μόνη μια αγάπη μου. Καθημερινά ξενύχτια με τον πολιτό μου φίλο τον Θόδωρο Παπαθαιογόρο, που δυστυχώς έφυγε νωρίς, έναν πολύ σημανικό καθηγητής στις ΗΠΑ και μετά στο Παρεπιστήμιο της Πάτρας, ξενύχτια κυριολεκτικά, αγκαλιά με το χοντρό βιβλίο των Ιησουϊτών, που δεν είχε καμιά σχέση με την τότε διδακτέα ήλιη του γυμνασίου. Θα μπορούσα να το πω ότι ως έντονη ερωτική σχέση του Θόδωρου εμένα και των Ιησουϊτών. Μπαίροντας το Παρεπιστήμιο η μουσική είχε υποχωρήσει, αλλά υπήρχε εντός μου έστω κοιμόμενο. Και αγάπησα την αστρονομία που μετά εξελίχθηκε σε αγάπη για την κοσμολογία. Ακόμα και σήμερα είμαι εξέχορμα βροτρυπάς. Και όταν στο τρίτο έτος ήρθε μια φουνιά νεαρών υφυγητών και καθηγητών από την Αμερική, γοητεύτηκα την τοπολογία και την αλγευρική τοπολογία, παιδεία, άγνωστα τότε που δεν υπήρχαν στη διδακτέα ήλιου του Παρεπιστήμιου. Αψευθύς Μάρτιγας και ο Σταύρος Παπασταυρίδης, που είμαστε τότε μαζί σε σεμινάρια, εγώ ήμουνα το στευροπέδι σας, έτσι δεν είναι. Εξασφάλισα δύο υποτροφίες, μία για τον Παρίσι και μία για τις ΗΠΑ. Όμως ήταν τότε δικτατορία και εγώ αριστερό με έντονη δράση διαβατήριο ΙΟΚ. Αλλά πρέπει να πω, για να είμαι δίκαιος, ότι η μουσική επανερχόταν εντός μου κατά κύματα. Πολλές μελλοποιήσεις ποιημάτων κατά το διάστημα που φοιτούσα στο Παρεπιστήμιο, καθώς και ξεκίνημα της επαγγελματικής μου δραστηριότητας από το 1967. Αρχικά ως πιανίστας της Μπουάρ της εποχής και μετά ως συνθέτης, με τον πρώτο μου δίσκο 45 στροφών σε ποιηση Κώστα Καριοτάκη, να εκδίδεται το 1969. Δόκτω Τζέγγιλ, μιστέρ Χάιντ, δηλαδή. Και η απόφαση για το τι θα κάνω στη ζωή μου πάρθηκε το 1969, λίγο πριν ξεκινήσω τις εξετάσεις για το πτυχίο των μαθηματικών. Πολύ δύσκολο εξάμενο εκείνο, πολύ. Ξυπνούσα την Δευτέρα μουσικία. Ξύπναγα την Τρίτη, μαθηματικά. Τελικά, αποφάσισα. Η μουσική θα είναι η ζωή μου. Ξεκίνησα αμέσως μαθήματα ανώτερων θεωρητικών και μουσικής του 20ου αιώνα με το μοναδικό τότε συνθέτη δάσκαλο του Ιάννη Παπαϊωάννου. Για μία ώρα μαθήματος με τον Παπαϊωάννου, μελετούσα 60 ώρες την εβδομάδα χωρίς καμία υπερβολή. Σαν να έβρεπε ως υποβήλτος να συντύξω τον χρόνο. Και είχα δίκιο, γιατί εγώ είχα μείνει στους κλασικούς και ρομαντικούς συνθέτες, αλλά η μουσική στον 20ο αιώνα είχε κάνει τερατόδια άλματα. Μέσα σε όλα αυτά πήρα και το πτυχίο του Παπαϊωάννου. Στον 20ο αιώνα έγιναν μεγάλα άλματα και ανατροπές σε όλους τους κομείς της επιστήμης, της τέχνης και της κοινωνικής ζωής. Η θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιντ του 1905 και η εκβαδομηχανική ήταν επανάσταση στη φυσική, ενώ ο εξπρεσιονισμός, ο συμβολισμός, ο ντανταϊσμός, ο σουριαλισμός φέραναν τα πάνω κάτω στην ποιηση και στη ζωγραφική. Όπως και ο Μπρέκτ βέβαια, λίγο αργότερα, με τη θεωρία της αποστασιωποίησης άλλαξε τις μέχρι τότε αντιλήψεις για την αριστοτελική εκδοχή του θεάτου. Η επανάσταση του 1917 στη Ρωσία, μετά από 5.000 χρόνια ταξικών κοινωνιών, δημιούργησε την πιο απελευθερωμένη κοινωνία στη δεκαετία του 1920, συνταράσσοντας στον κόσμο. Η μουσική, δεν μπορούσε να μείνει σε παλαιά μου, τι είπα πια, η δυτική μουσική έφτασε σε περίοδους τεράστιας αγμής, αρχικά στο 15ο αιώνα, με τους φλαμανδούς ανιστυκτικούς, που το φτάσανε στα όρια. Και μετά την αρμονία των Γάλλων, περνώντας από τον μεγαλοφύι Μπαχ, καταλήξανε στα τέλη του 18ου και σ' όλο το 19ο αιώνα, στις μέγισσες προσωπικότητες Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σούμπεν, Σούμαν, Μπραμς, Μάλερ, Βέρντι, Βάκνερ. Κλείνοντας όμως έτσι τον κύκλο της τονικότητας, που για τριακόσα χρόνια ήταν η βάση της. Έτσι λοιπόν, εξ ανάγκης προκύπτει ο Γερμανός Άρμον Σέμπεργ, που γράφει το 1904 το συμφωνικό έργο Πελέας και Μελισάνθη, δεν εννοώ την όπερα από την Εμπισή, ένα ακραίο ατονικό έργο, ιδιοφιές κατά τη γνώμη μου, που τότε χαρακτηρίστηκε χαωτικό. Ο Σέμπεργ επηρεάθηκε από την Κρητική, αλλά ταυτόχρονος είχε την ανάγκη να ανακαλύψει νέους κανόνες, που θα αντικαθιστούσαν τη μέχρι τότε τονική μουσική. Θέλει οπωσδήποτε να βρει στέρεη δομή και νέους κανόνες. Και 19 χρόνια αργότερα, το 1923, προτείνει το δωδεκαφτωνικό σύστημα με συλλοδηπόρους τους μαθητές συνεργάτες του, Άγκον Βέμπερ και Άλμπαν Μπέρκ, κατοπινός μαθητής του λίγα χρόνια αργότερα και ο δικός μαθητής του Καλκώτα. Η μουσική αρχίζει να αλλάζει καθοριστικά. Όχι εύκολα, γιατί υπήρχαν σπουδαίοι συνθέτες που δεν ακολούθησαν τις ιδέες του Σέμπερκ, αλλά διέπρεπαν δικαίως εκ των ιστέρων, θα έλεγα, ΔΕΜΙΣΙ, ΣΤΡΑΒΙΝΣΚΙ, ΜΠΑΡΤΟΚ, ΠΡΟΚΟΦΙΕΦ και βεβαίως ΔΜΙΤΡΙΣ ΩΣΤΑΚΟΥΤΣ. Όμως, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με τα 50 εκατομμύρια νεκρούς, την πρωτοφανή αυτή αιματοχυσία και τα αδιέξοδα του διεθνούς καπιταλισμού, γιατί, φίλες και φίλοι, ο ναζισμός παιδί του καπιταλισμού ήτανε και είναι, υπήρξε η τάση να ανατραπούν τα πάντα και στο επικοδόμημα στο οποίο ανήκει η τέχνη. Ο Σέμπεκ μόλις είχε πεθάνει, αλλά μια σειρά νέων μουσικών με ισχυρή προσωπικότητα μαζεύτηκαν το 1950 στο Ντάρνισταπ, κάναν σημαία του στο δωδεκαφθογισμό του Σέμπεκ και τον σπρώχνουν στα έσχα τα οριά του σειραϊσμός, πολυσειραϊσμός, αλεατορισμός. Μπροστάριδες, ο Μπουλέζ, ο Μπέριο, ο Νόνο, ο Στοκάουζεν και λίγο αργότερα η Ιδιοφυΐς Ολογική Σχολή. Πλήρης αμελεφέρωση. Τα πάντα επιτρέπονται. Τα πάντα, όχι βέβαια, έτσι και υπήρχε ήχνος ή μυρωδιά τονικότητας ήσουνα αποδιοπομπέως στράβος. Και αυτό ακριβώς ο γεγονός υπονόμευσε ιστορικά αυτή την προσπάθεια. Χιλιάδες έργα που κατασκευάστηκαν βασίστηκαν στην πρωτοτυπία μιας αρχικής ιδέας και χάθηκαν στα χρόνια που ακολούθησαν. Ελάχιστα έργα έπαιξαν ρόλο και ακόμα πιο ελάχιστα μείνανε και καταγράφτηκαν στην ιστορία της μουσικής. Υπήρξε και η τάση να γράφονται έργα που ήταν ανθρωπίνως αδύνατο να εκτελεστούν με το πρόσχυμα ότι η εκτελεστής πρέπει να ξεπερνά τα οριά του. Αυτό είναι σωστό στην τέχνη, να ξεπερνάς τα οριά σου. Αλλά τις περισσότερες φορές τότε ήταν καθαρά προσχηματικό. Ο Ξενάκης το 1975, σε μια συζήτηση που είχαμε, μου είχε πει, το θυμάμαι πάρα πολύ καλά, βράδυ απ' έξω από να φέρνω, ότι για ένα έργο του για πιάνο διάρκειας 5 μόλις λεπτών, ήταν υπερήφανος που ο πιο μεγάλος δεξιοτέχνης πιανίστας εκείνη την εποχή παγκοσμίως, ο Ιαπωνέζος Γιούτζι Τακαχάσι, χρειάθηκε να το μελετήσει τρεις μήνες στις δώδεκα ώρες ημερισίως. Περίεργο κριτήριο. Και περίεργη υπερηφάνεια. Η μουσική με αυτόν τον τρόπο έμεινε στο ράθος. Οφείλω να σας πω ότι παρασύρθηκα και εγώ σε ένα βαθμό τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 70' από τέτοιες ιδέες. Τρία από τα πρώτα έργα μου εκείνης εποχής δεν έχουν εκτελεστεί και σας διαβεβαιώνω δεν θα εκτελεστούν ποτέ. Όμως ηγείλθα γρήγορα, και ίσως αυτό να οφείλεται στο ότι ο άλλος με αυτός, Ορτωρντζέ και Μίστρ Χάιτ που λέγαμε, εξακολουθούσε να μελοποιεί η πίηση και να γράφει τραγούδια που σύντομα άρχισαν να εκβίδονται. Στην δεκαετία του 50' γίνονται επίσης οι πρώτες προσπάθειες διασύνδεσης της μουσικής με τα μαθηματικά. Η πρώτη περίπτωση αφορά τον Ιάννη Ξενάκη και η δεύτερη τον Αμερικανό θεωρητικό και συνθέτη Λιτζάρν Χίλερ. Δεν θα ασχοληθώ εδώ με τις θεωρίες αυτές, υπάρχει εκτενής βιβλιογραφία. Ούτε θα προσπαθήσω να τις αντικρούσω θεωρητικά. Ακόμα κι αν όπως στην περίπτωση του Ξενάκη δεν είναι αυθαίρετες οι αναλογίες ανάμεσα σε συναρτήσεις και μουσικά στοιχεία, το να μεταθέτεις την παραγωγή ενός μουσικού έργου από την τέχνη της μουσικής στο πεδίο της επιστήμης των μαθηματικών και να φτάνεις στο μουσικό αποτέλεσμα μέσω της λύσης κάποιων εξισώσεων, αυτό είναι για μένα άνευ νοήματος. Πείτε μου ποιος είναι και ποιος δεν είναι συνθέτης τα τελευταία 800 χρόνια στη συγκεκριμένη συγκυρία του χώμος άπειας, από 1200 μέχρι τις μέρες μας. Πέραν του ταλέμνιου του, που προσδιορίζεται μόνο από το αποτελέσματος και των γνώσεων, υπάρχουν δύο βασικές αναστασίες προϋποθέσεων. Πρώτα, να αναπτύσεις μια μουσική ιδέα που έχεις, που σου γεννήθηκε, για μια συγκεκριμένη φόρμα που επιλέγεις σε εκείνο ακριβώς το χρόνο που η ίδια η μουσική ιδέα απαιτεί για τη συγκεκριμένη φόρμα. Δεν είναι θέμα δικό σου, περιέχεται εκεί, σε αυτό που σκέφτηκες. Αν δηλαδή απαιτούνται τρία λεπτά για να κάνεις σε ένα βιολί τα τα τα τα τα τα τα τα τα τα τα τα τα τα τα για να το αναπτύχεις, και εσύ το κάνεις σε εφτά λεπτά, είσαι σχηνοτενής και κουραστικός. Αν το κάνεις σε ένα, τότε είσαι ψεκάστης, σκουπής και τελειώσαμε. Και δεύτερο και βασικό, αυτό που γράφεις στο χαρτί, γιατί στο χαρτί γράφουμε, πρέπει να μπορείς να το ελέγχεις απολύτως και να το ακούς ηχητικά πριν εκτελεστεί. Και όχι όταν εκτελείται, να μην ξέρεις αν είναι αυτό που έγραψες. Περιπτώσεις σαν του ξενάκι, δεν ελέγχουν τίποτα από το ελληνικό. Η δεύτερη πιο διαδεδομένη προσέγγιση είναι αυτή με τη συμβολή και τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Τότε που οι υπολογιστές έφτιαναν ένα ολόκληρο δωμάτιο, δεκαετία του 50, ο Λιτζάρν Σχίλερ, νεαρός τότε και κάποιοι μαθητές του, στα τέλη της δεκαετίας του 50, ξεκίνησαν αυτήν την ιστορία. Επιστρατεύθηκε η θεωρία των πιθανότητων αρχικά, η θεωρία των παιγνίων, και επίσης το εξής τρελό, η εισαγωγή ολόκληρων τμήματων ήδη γραμμένων μουσικών έργων από γνωστούς συνδέτες ακόμα και κλασικούς. Άλλαζαν τεχνικά με κουμπάκια κάποια μουσικά στοιχεία, ρυθμός, διαστήματα, με αποτέλεσμα τη δημιουργία χιλιάδων έργων χωρίς συνέστημα, χωρίς ψυχή και χωρίς καμιά μουσική διαδικασία. Μόνο παιχνίδια του μυαλού. Και δυστυχώς, για όλους αυτούς προέκυψαν οφέλη, θέσεις πανεπιστημιακές, συμμετοχές σε φεστιβάλ, οικονομική άνεση, από τη στιγμή όμως που έργο δεν παρήχθη, το μέλλον δεν τους ανήκει. Εγώ υποστηρίζω ότι υπάρχει σαφό σχέση μεταξύ μαθηματικών και μουσικής. Σχέση σε βάθος. Σχέση νουσίας. Και αφορά τη δομή της οργανωμένης φόρμας στη μουσική που δεν χρειάζεται μετάφραση σε μαθηματικά σύμβολα και εξισώσεις ούτε λύσεις μαθηματικών προβλημάτων για να παράξεις το ηγητικό αποτέλεσμα. Αλλά όταν, για παράδειγμα, τρέχει μια παρτιτούρα και έχουμε ενέργειες σε ψηλές περιοχές από βιολιά, φλάουτρα, τα ψηλά όργανα έχουμε την ανάγκη στην επόμενη σελίδα οι ενέργειες να μεταφερθούν στις χαμηλές περιοχές κοντραβάσα, τρομπόνια κλπ. Ή οι ρυθμικές σχέσεις των εγχόρδων που παρουσιάζονται να απαντηθούν από ίδιες ρυθμικές σχέσεις των πλευστών. Αυτό είναι η δομή. Έτσι δημιουργούνται ακολουθίες με συγκεκριμένες αναλογίες για να δημιουργηθεί μια φόρμα συμπαγής με στέρεα δομή. Αλλά αυτή η διαδικασία δεν πρέπει να είναι επιφαγειακή πρέπει να την περιόχει ο συνθέτης εντός του. Και αυτά που σας λέω προκύπτουν από τη μελέτη έργων μεγάλων συνθετών του παραλθόντος. Είτε των αντιστοιχτικών συνθετών της αντίστοιξης του 15ου ή και του 16ου είτε βέβαια μπάθει. Αλλά επίσης ο συνθέτης πρέπει να είναι λιτός. Θυμάμαι τον Μακαρέκ τον πατέρα μου όταν μου έβαζε μια άσκηση να λύσω. Πατέρα μπέλησα. Την κοίταγε και μου λέει Μπράβο, 15 με άρεσε το 20. Ρε πατέρα, αυτό χρειάζεται σωστά. Άκου, σου είπα να πας από την Πάντρα στην Αθήνα και εσύ πήγες μέσα στους Ισαλονίκες. Μην ξεχνάς ποτέ ό,τι κι αν κάνεις στη ζωή σου την πιο κομψή λύση. Ό,τι λοιπόν ισχύει στα μαθηματικά ισχύει και στη μουσική το timing της ιδέας που λέγαμε και από μαθηματική άποψη η τέλεια εκδοχή είναι οι φούγκες του Μπαχ κι ας μην είναι ξέρω Μπαχ να λύνει η εξισώση. Αν υπολογίσει κανείς ότι έτος μηδέν της μουσικής μου πορείας είναι τα 4 μου χρόνια πορεύομαι 67 χρόνια βυθισμένος στους ήχους λατρεύω να γράφω μουσική να παίζω μουσική να ακούω μουσική τα 50 από αυτά είναι 50 χρόνια επαγγελματικά μελοποιώ μεγάλους μοίτες αποκαλύπτοντας τα κρυμμένα που κάθε μεγάλο πήμα περιέχει τόσο γιατί τότε μόνο αξίζει μελοποιήσεις γιατί αλλιώς μετατρέπεται σε υπόκρουση και γίνεται απλώς μεταφορέας του κειμένου. Αυτοσχεδιάζω στο πιάνο γιατί το απρόβλεπτο πρέπει να έχει πάντα θέση στη μουσική μου αλλιώς ενεδρεύει την υποποιήσει που είναι ο θάνατος της τέχνης αλλά και της ζωής έτσι κι αλλιώς είμαι ορκισμένος εχθρός του καπιταλισμού που μια από τις βάσεις του είναι η τυποποίηση και η εμπορευματοποίηση σε πολλές μορφές της ζωής μας γιατί βέβαια αυτά τον βοηθούν στην εμπέδοση της κυριαρχίας. Πορεύομαι στη ζωή μου φίλες και φίλοι με την αγάπη των δικών μου ανθρώπων της οικογένειάς μου, των συναδέλφων μου και όλων ανεξαιρέτως των συνεργατών μου των στενών μου φίλων. Όλοι αυτοί είναι μια μεγάλη αγκαλιά για ένα τείχος προστασίας αλλά αυτό που μου συμβαίνει τα τελευταία χρόνια είναι πληκτοφανές. Χιλιάδες άνθρωποι που με γνώρισαν μέσα από τη μουσική και τα τραγούδια μου που περπάτησαν κρυφά ή φανερά μαζί μου τουλάχιστον τρεις γενιές από δεκαπεντάριδες μέχρι και μεγαλύτεροι μου που ερωτεύτηκαν με τα τραγούδια μου, που αγωνίστηκαν με αυτά που όπως μου λένε σκεφτόμαστε αλλιώς μετά τον μπρέχτη του δεβαδία σου μου στέλνουν καθημερινά κατακύματα την αγάπη τους και τον θαυμασμό τους ουσιαστικά και σε βάθους. Δεν έχει να κάνει αυτό με συναισθήματα συγκυριακά και στιγμία, είναι διαρκίας. Το ότι γεύτηκα αυτό ακριβώς εν ζωή είναι μοναδικό, με συγκινεί βαθύτατα και με κάνει αυτοιχισμένο και με υποχρεώνει να συνεχίσω έτσι μέχρι τέλος. Το μόνο που με στενοχωρεί είναι ότι δεν φαίνεται ότι θα δω την εκκίνηση για τη μετάβαση σε μια άλλη κοινωνία. Στη μοναδική κοινωνία που θα επιτρέψει στον άνθρωπο να αυτοπραγματοθεί. Δηλαδή όπως είπε ο Μεγαλοφύνης Καρόλος σε αυτήν που ο ποιητής θα ψαρεύει και ο ψαράς θα γραφεί μετα. Αλλά παρόλοιπη η βαρβαρότητα και το σκοτάδι μέσα στο οποίο ζούμε θα συνεχίσω μέχρι τέλος να την ονειρεύω. Σας ευχαριστώ όλους. Ευχαριστούμε. |
