| σύντομη περιγραφή: Προσέγγισετε, αφού δεν το έχετε πει, να σας δώσετε ένα μήνυμα. Να μήσω πρωί να αρχίσουμε. Πήρα από εσάς κάποια email από τη Θαράτη, η Βωβώ, που είναι η Βωγόν, για βιβλία να σας στείλω, μηδιογραφία για τα θέματα της ετοιμασίας που στα οποία καταλήξατε. Δεν θα πάτεσα σε κανένα email ειδικός, εκτός από το email το συλλογικό που έστειλα σε όλους, το πήρατε αυτό, έτσι. Εκτός από εσάς, στους δυο σας... Εγώ δεν είχα το email. Α, δεν έχεις πάει email. Όχι, δεν είχα το email. Πάντως σου έστειλα, αν έχω το mail έξω και τώρα θα δω εγώ, έστειλα mail, έτσι, σε όλους. Σε όλους, ένα λεπτό να δω, να δω τι έχω κάνει. Θα σας πω, αμέ, για να συνοηθούμε. Ξέρω ότι από εσάς τους δυο μου ήμουν πίσω και σήμερα, πολύ σύντομα που το έλεγξα, είδα ότι το είχα γράψει σωστά, σε βάση περιπτώση. Για να δω, πώς είναι το email σου. Εδώ είσαι, εδώ είσαι, τόστοι, όχι σε εσένα. Λοιπόν, θα πάρετε όμως εσείς που δεν το πήρατε, θα πάρετε μια χοροτυπία, ένα λεπτό, για να βγάλουμε άκρη και να συνολογηθούμε, έτσι. Λίγο άφησα λιγά, για να... Λοιπόν, αυτό έστειλα. Καλησπέρα, κύριέ μου. Παιδί μου, δεν θα μοιάζε να είμαι εγώ. Εγώ είμαι το Ζουλού που είχα τα καρδιά σου. Όχι καλέ. Αυτό με τρέπεσαι. Έχεις humor, έχεις humor. Δεν το πήρα, Ζουλού-Παύλα-Τζιμ, έτσι. Βέβαια, το Ζουλού-Παύλα-Τζιμ και το Ανδρομάχι μου ήταν πίσω. Στάνια πρέπει να βάλετε στην ίδια, έτσι, μια Ανδρομάχι. Αυτά τα δύο. Ενώ αυτών των παιδιών έχουμε εδώ πέρα, τα έχετε. Πάρτε κι άλλο ένα να βλέπετε. Αυτό που σας έστειλα είναι για να συνολογηθούμε. Λοιπόν, εδώ παιδιά, ένα λεπτό. Εδώ κάθεσα και κατέγραψα την Κυριακή, έτσι. Αναφέρουμε στο email που πήρατε. Κοιτά σας, πρώτα απ' όλα. Και τα έβαλα σε μια λογική και χρονική σειρά. Βάζοντας πρώτα τα δύο ιστορικά θέματα και βάζοντας στη συνέχεια τα θέματα στα οποία θα ακολουθήσουμε συστηματική προσέγγιση. Και αυτά τα θέματα τα έβαλα σε μια λογική σειρά, ώστε θεώρησα λογουχάρι παράδειγμα να συζητηθεί η καταπραγματική φροντίδα μαζί με την ευθανασία. Αυτά τα δύο περίπου πάνε πακέτο. Μην ξεχνάτε, ηχογραφούμεθα και βίντεο σκοπούμεθα. Να μην φλέγουνε στο βίντεο διάφορα. Λοιπόν, θα το δούμε. Εκεί θα καταλήξω. Λοιπόν, απλώς σας εξηγώ με ποια λογική δεν αυθαιρέτησα, γιατί βλέπετε, το φέρνει εδώ να το συζητήσουμε. Απλώς τα έβαλα σε μια λογική σειρά, δηλαδή, μαζί με την ευθανασία να συζητηθεί την ίδια μέρα η καταπραγματική φροντίδα. Είναι λογικό. Δεν έχει νόημα να τα ξεχωρίσουμε. Μετά, για το νόμο για την ιατρικόσυκοποιθήμενη αναπαραγωγή, την ίδια μέρα να συζητηθεί και η υποκατάστατη και παρένθετη. Τώρα, το ποιος το έχει αναλαβεί και εσύ, ωραία. Άρα, το θεωρώ λογικό. Μετά, αμέσως μετά, πάει ο Δημήτρης που λέει ότι είναι ευγονική και συνειστά η προεμπιτευτική γενετική διάγνωση, η μορφή ευγονικής, η προεμπιτευτική γενετική διάγνωση, είναι μια τεχνολογία που το χρησιμοποιούμε, στις οσοματικές γονιμοποιήσεις. Άρα, μετά πάει πειραματισμός πάνω σε ανθρώπινα έμπρυα. Πιένει, Βυσάντη, εσύ, ωραία. Και μετά πάει ο Νίκος, θα δούμε τώρα τη δυσκολία που μπορείς να έχεις. Δηλαδή, να ακούσουμε πρώτα τον πειραματισμό πάνω σε ανθρώπινα έμπρυα και μετά να πάμε στα ζώα, έτσι. Γιατί, δηλαδή, όπως θα συζητάμε αυτά τα θέματα, σας διαμορφώνεται μια άποψη, ενώ διαφορετικά τα ανακατεύουμε και δεν θα ξέρουμε τι να λέμε. Μετά, πια λίγο εγώ, είπαμε, μου ζήτησες τελικά θεωρίες δικαιωμάτων. Απλώς το είχα γράψει αυτό, γι' αυτό έμεινε. Η Μαρία, πιένει η Μαρία, ωραία, η συγκατάθεση του ασθενείου και η Ευαγγελία είχε ασπίτις απόψη του χάβερμας, έτσι. Άρα, απλώς, εγώ τα κατέγραψα, για να ξέρουμε τι μας γίνεται. Μετά άρχισα να υπολογίζω, να δω πόσα μαθήματα θα χρειαστούμε. Είπα ότι θα σας βάλω, θα βάλω δύο παρουσιάσεις σε κάθε μάθημα. Για τις δυο τελευταίες ημερομηνίες, είναι τρεις παρουσιάσεις το κάθε μάθημα. Τώρα, λέει ο Νίκος ότι πιθανόν να μην μπορεί στις 17, σεβαστώ. Θα κάνουμε εκεί μια μικρή αλλαγή, δηλαδή κάποιος από τις 14 θα κάνει παρουσίασεις στις 17 και εσύ θα πας στις 14. Ωραίστε, ορίστε. Μετά την επόμενη το βάθμι να τα ξεκινήσω. Ε, μάλλον έτσι. Μάλλον έτσι θα πας, δηλαδή θα σε αλλάξω μέναν από τους επόμενους. Θα σε αλλάξω με τη Σοφία που είναι. Θες να το πούμε, η Σοφία που είναι. Η Σοφία πάνω, όχι, όχι, όχι, όχι. Εσύ θα το θες να το κάνεις πιο νωρίς. Ναι. Πιο αργά σε πειράζει. Όχι. Θα έχεις πιο πολύ χρόνο. Άρα θα προτιμούσα πιο αργά, γιατί δεν θα ήθελα. Τη Σοφία θα ήθελα την ίδια μέρα, μαζί με το νόμο για την υπουμοίδηση της Ατρικός Υπουμοϊκόμενης. Αυτό είναι το σκεπτικό. Δεν θα ήθελα να τα διαχωρήσω αυτά τα δύο. Να απουστεί όλος ο προβληματισμός. Άρα εγώ βάζω, Νίκο, να μη πούμε, βάζω ένα ερωτηματικό για την ημερομηνία. Και τα φύγουμε έτσι. Δηλαδή, σημειώνω εδώ πέρα ότι σε δυσκολεύει το 17η Δεκεμβρίου. Και θα σε πάμε, μάλλον θα σε αλλάξουμε με έναν από τους τρεις επόμενους. Οπότε θα το διευκολύνουμε. Ίσως αν η Ευαγγελία είναι έτοιμη, σε πάμε πριν τα Χριστούγεννα και σε πάμε σε ένα μετά. Θα το δούμε. Στην πορεία. Έτσι. Άρα γι' αυτό το έκανα, για να ξέρουμε κάθε φορά ποιους θα ακούμε. Έτσι, παιδιά. Μετά. Κάποιοι, πολύ λογικά, μου στείλατε email και μου είπατε, του πήρα αυτό το θέμα, μήπως μπορείτε να με βοηθήσετε με την βιβλιογραφή μου. Και απαντώ. Πρώτοι που έστειλε χαρά. Έτσι. Λοιπόν, σου έχω φέρει κάποια πράγματα επάνω στο γραφείο μετά. Για αυτό δεν απάντησα, γιατί δεν σταύφευνα. Γιατί θα μην κάθομαι να απαντάω, κέρδιζα λίγο χρόνο. Θα έρθεις επάνω με το μάθημα, θα στα δώ, θα πας να το τυπήσεις και θα μου το επιστρέψεις. Είναι περίπου τα ίδια με αυτά που πήρε ο Χάρης. Μιλάει, αλλά περίπου. Και αστεία σε ένα είναι ευρύτερο. Και θα σου εξηγήσω με ποιο σκοπτικό είναι ευρύτερο. Έτσι και ξέρε, θα σου φέρω και ένα άρθρο. Θα σου φέρω το επόμενο τετάρτη, δεν υπάρχει θέμα. Και μετά. Και μετά άρχισα εγώ να παίρνω τα θέματα με τη σειρά, όπως τα κατέγραψα εδώ. Να δω αν μπορώ να βοηθήσω με την βιβλιογραφία. Του Χάρην του είχα δώσει. Τις αμαλίες δεν τις έχω δώσει καθόλου. Αλλά έχω πάνω στο γραφείο πάλι κάτι για την αυτοκτονία. Ένα συνοπτικό. Καθίσαι πάνω να στα δώσεις. Έτσι θα το φωτοτυπήσεις και θα μου το επιστρέψεις. Καλώς στο Χάρη. Λοιπόν, για την καταπραϊδική φροντίδα που την παίρνει η Στεγενή Στελίνα. Ποια είναι? Δεν έχεις ακόμα. Ωραία, κάτι σε έφερα. Παιδιά, πήρα τις πέντε-έξι εργασίες της πρώτης και βρήκα βιβλιογραφία. Και μέχρι την επόμενη εβδομάδα θα δω και τις έξι τελευταίες. Εντάξει. Λοιπόν, έφυγε... Συγγνώμη, θέλω να στείλω τα κοιμένες. Όχι, όχι. Σας τυπάμε. Ένα λεπτό. Μου στείλετε, δεν μου στείλετε τώρα που τα κατέγραψα. Και ξέρω η καθεμία ποιο. Εγώ θα έρθω σήμερα ήρθα με βιβλιογραφία για τους έξι πρώτους, ας πούμε, και την επόμενη φορά θα έρθω με βιβλιογραφία για τους επόμενους. Άρα, μου το πείτε, δεν μου το πείτε, ναι. Λοιπόν, να το πούμε μετά, να το πούμε μετά. Κράω την ερώτηση και θα το πούμε μετά. Γιατί νομίζω και ο Νίκος με ρώτησε για την παρόμοιοση που έχουμε να πάρουμε. Λοιπόν, άρα με τη Στεριανή της βρήκα, αλλά εκεί έχω ένα πρόβλημα, και γι' αυτό όταν έρθει και αν έρθει σήμερα της να το πω, της βρήκα δυο καλά άρθρα στα γλυκά. Δεν είναι δύσκολα, αλλά είναι στα γλυκά. Και έχω έναν δισταγμό, ενός που στο μεταπτυχιακό δεν έχω πρόβλημα, διότι οφείλετε να μπορείτε να χειριστείτε μια γλώσσα. Στο μεταπτυχιακό δεν θέλω να πιέσω το φοιτητή, να του δώσω δύο ή τρία άρθρα μόνο στα γλυκά. Το θεωρώ λίγο βαρύ, άρα θα ήθελα μόλις έρθει να το συζητήσω μαζί μου. Λοιπόν, οι ανδρομάχοι, τους έχω φέρει η πλειογραφία για να ξεκινήσεις, για να μην καθυστερείς. Το πρώτο από το οποίο θα ξεκινήσεις θα είναι ο νόμος, αυτός ο νόμος, ο οποίος μάλιστα συμπληρώνται και από κάπου, κάπου το είδα, δεν σου το έγραψα, κάπου συμπληρώνεται και από έναν άλλο νόμο του 2005, ένα λεπτό. Ναι, είναι αυτός ο νόμος και ο νόμος λέει, το έχω γράψει εδώ σε αυτό που θα πάρεις, το 2305 του 2005 που συμπληρώνει τον αρχικό νόμο ένα λεπτό, να σου δώσω αντίδρα. Αυτοί οι άνθρωποι θα τα ανοίξουν τη σύμμεση, δεν έχουμε ακόμα λάβη και την δική μας, δεν μπορούμε να αναδαλείσουμε το ουρανό. Εγώ έκανα μια έρευνα, δηλαδή τον Διδάλη έπαιξε και τον Καράστη, που είμαστε συνολικοί, αλλά δεν έχουμε ακόμα ταυτότητα. Πότε αρχίζουν οι εγγραφές? Άρχισαν από την... Ωραία, επομένως, αύριο μετά πρέπει να την έχεις. Η ταυτότητα είναι, κοίταξε... Επιπλέον μέχρι την αρχή της αύριος. Όχι, καλέ, μην τύπο ρε σκέφτομαι, θα γραφτείς αύριο και εσύ θα γραφτείς αύριο. Ναι, αλλά είναι να κάνουμε ηλεκτρονικά, πρέπει να μας πει πώς... Η ταυτότητα είναι από τη βόλτα, από κάποιο κατάστημα, μετά από... δεν ξέρω, λοιπόν. Ωραία, εντάξει. Λοιπόν, μόνο εγώ, καλά το είπατε και με ενημερώσετε, εγώ σ' αυτά που σας έχω βαλάψει εδώ πέρα, αυτά θα τα βρείτε σε ποδοτυπία στο Ιντερνάσονα. Δηλαδή, εκτός από αυτό που ονόμασα εχθές, γενική βιβλιογραφία. Η γενική βιβλιογραφία υπάρχει στο Φιλιασοπικό Σπιταστήριο και όντως εκεί πριν δώσετε τη δική ταυτότητα, τα κάρτα για να αντισθείτε, υπάρχει και μια άλλη βιβλιογραφία, η γενική, πιο εξειδικευμένη, δεν υπάρχει. Αν βρείτε τίποτα στη νομική, κάποια άγχρα, αλλά έχουν θεωρηποιείς αφήσεις στο Ιντερνάσονα, έτσι, και θα τα βρείτε εκεί πέρα. Γι' αυτό να τα ακούσετε όλοι, επειδή έχω δυό φακέλους στο Ιντερνάσονα. Ένα για το μεταπτυχιακό μου, ένα για το προπτυχιακό μου, για αυτό το μάθημα, ΦΙ 619, και ένα για το μεταπτυχιακό μάθημα που λέμε Πελτιωτικές Τεχνολογίες. Μπορεί κάποια άρθρα να υπάρχουν, εσείς θα κοιτάτε το δικό σας τοσιαν κανονικά, έτσι, θα πηγαίνετε και θα ψάχνετε εκεί πέρα. Και θέλω να σας πω και κάτι άλλο λογουχάρι, για να είμαι σαφής. Εγώ μπορεί να σας πω να διαβάσετε ένα άρθρο του Τάδε, πάτε εσείς θα ξεβηλήσετε, δεν το βρίσκετε. Γιατί δεν το βρίσκετε, γιατί εγώ στο άρθρο του Τάδε βάζω πάτε και το εξώφυλλο του βιβλίου, δηλαδή μπορεί να είναι Επιμελητής Ελέγγου Αλοκαίδου, παράδειγμα λέω, και συγγραφέρας να είναι τίτερ Μπιν Μπάχερ. Και σας λέω εγώ, για να βρείτε το άρθρο του Μπιν Μπάχερ, κοιτάτε, εσείς έτσι δεν το βρίσκετε πουθενά. Εγώ θα το τυπώ και το εξώφυλλο του βιβλίου ή του περιοδικού στο οποίο υπάρχει το άρθρο, για να μπορείτε να παραπέμψετε μετά, να μη με ρωτάτε, έτσι. Λοιπόν, άρα εσείς όταν θα ψάχνετε το άρθρο του Μπιν Μπάχερ, θα κάνετε και λίγο έτσι. Ωραία. Δεν τα κοιτάξετε μόνο, δεν θα πιάσετε το ντοσιέρα προσοχή. Θα τα δείτε ένα ένα και όταν σας λέω ότι είναι εκεί, εννοώ ότι είναι εκεί, έτσι. Καμιά φορά μπορεί να τύχει, αλλά καμιά φορά. Αλλά όταν λέω εκεί, το θυμάμαι. Λοιπόν, τώρα έρχομαι στο θέμα, μετά θα ακούσω τις ειδικές ερωτήσεις, έτσι. Έρχομαι στο θέμα της Ανδρομάκης, ο νόμος για την ιατρικό σκουμί με νέα τα παραγωγή. Λοιπόν, και προτείνω εδώ κάποια άθλια, τα οποία ήδη τα άφησα σε φωτοτυπίες στο International. Μάλιστα τα μισά άφησα, τα άλλα μισά έχω άλλο ένα πακέτο στο γραφείο. Θα πας εσύ, θα φωτοτυπήσεις αυτά που θέλεις και θα τους πεις να βάλουν στο ντοσιέρα της 2019 αυτό το πακέτο που θα σου δώσουν. Λοιπόν, αυτά που προτείνω αυτή τη στιγμή, θα τα γράψω εδώ πέρα, έτσι. Θα δεις και ότι θέλεις να ρωτάς, δεν χρειάζεται να δανειστείς τίποτε. Ναι, αυτό. Και μετά, αν χρειαστείς κάτι παραπάνω στην πορεία, το συζητάμε και εγώ αν σκεφτώ. Ποιος κάνει η Σοφία, που είναι η Σοφία? Εδώ, εγώ. Ωραία, αλλού κοιτάω. Λοιπόν, επειδή η Σοφία και εσύ ασχολείσαι με την παρένθετη και υποκατάστατη μικρότητα, και για να το καταλάβεις λίγο αυτό το θέμα, αν αρχίσεις και διαβάζεις τα, απευθείας, τι είναι παρένθετη, λιγάκι θα μπερδευθείς. Πρέπει να δεις αυτό το θέμα στο πλαίσιο του νόμου της ιετρικός υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Και αυτό προτείνω και σε εσένα να ξεκινήσεις πάλι με τον νόμο, έτσι περίπου δηλαδή σε εσάς τις δυο, δίνω την ίδια βιβλιογραφία με μια διαφορά. Εσύ θα επικεντρωθείς μετά, αφού διαβάζεις τον νόμο, θα δεις να είμαι άλλος. Θα δεις τα άθρα που αναφέρω και στην παρένθετη και υποκατάστατη μικρότητα, έτσι. Άρα και σένα σου δίνω περίπου την ίδια βιβλιογραφία. Και θα υπάρχει στο International. Λοιπόν, εντάξει και εσείς δύο. Και βέβαια και ήδη κάτι που υπάρχουν στο φάγγελο του μαθήματος στο International, αυτά που σας είπα να φωτοτυπίσετε για τις ηθικοδεοδολογικές περιπέτειες του εμβρίου και αυτά θα σας βοηθήσουν, δεν τα συμπεριέλαβα. Μετά είναι ο Δημήτρης. Ο Δημήτρης λέει, στέλνει την ευγονική. Λοιπόν, προς το παρόν σκέφτη για κάτι που σου το είπα στον προηγούμενο μάθημα, αλλά στον που προχωρηγά και ίσως πέταξε, τώρα. Στο βράδυ δεν μου θύμησες, ήταν η Εύα εκεί, η κουκκή. Ναι, μίλησες μαζί της. Μίλησα με έξω όλα, δεν είχαν φεξόλες στο νοτιακό για το νοτιακό. Όχι, καλέ, έξω στο διάλειμμα να της μιλούσες, να της πεις. Μπορείς να τη στείλεις, αν δεν έχω το e-mail της. Άσε τη στείλω εγώ γιατί μου σκλάει ένα e-mail να της πω, αλλά δεν μπορεί να γίνει που είναι την τρίτη, γιατί και εσύ δεν είσαι κοντά. Να μοιραστείτε το βιβλίο, είναι δύο και τέσσερα κεφάλια από τη Μπουχάνα, που αναφέρονται στην ευγονική. Ξεκίνα από εκεί. Είναι μια ιστορία της ευγονικής, έτσι, γιατί οι Γερμανοί έχουν τη φύλλη μεν, αλλά και άλλες χώρες, Αμερική και Σκανδιναβική χώρες, δεν πάνε πιο πίσω. Λοιπόν, Χρυσάνθη, πειραματισμός. Ναι, ποιο είναι η Χρυσάνθη. Ναι, μέχρι εκεί σταμάτησα, έτσι. Για σένα στο επόμενο μάθημα, εννοείτε. Πειράματα πάνω στα ζώα. Δεν θέλω να σου δώσω το κόμμα, γιατί έχω αγγλική μπλιογραφία και προσπαθώ να βρω ελληνική. Ορίστε. Ωραία, όχι μόνο αγγλική, δηλαδή. Άλλο να σου δώσω τρία κειμενάκια ελληνικά και ένα αγγλικό, τέσσερα. Και άλλο να σου δώσω δύο-τρία άλφα αγγλικά. Αυτό το θεωρώ βαρύ για ένα πρωτοτυχιακό. Μπορεί να έχεις καλή διάθεση, το εκτιμώ αυτό το πράγμα, αλλά θέλω να είμαι στο πλαίσιο του λογικού. Ας πούμε, δεν λειτουργώ έτσι στο μεταφτυχιακό μάθημα, που εκεί η προϋπόθεση είναι ότι ξέρουν να χειρίζονται μία ξένη γλώσσα καλά. Αλλά σε εσάς δεν θέλω να πιέσω. Άρα από τη Χρυσάνθη και κάτω, Χρυσάνθη-Νίκος Βογγό. Ναι, αυτό για τα δικαιώματα θέλω λίγο να το ψάξω. Είναι πελόριο το θέμα. Και θέλω να σου βρω πολύ χαρακτηριστική πλειογραφία. Και θα είναι και στο εμέρι που έστειλες, έλεγες από ποια πλευρά θα το εξετάσω. Είπες από νομική. Και θα το εξετάσεις από φιλοσοφική. Γι' αυτό θέλω να σου βρω ένα δυο καλά κειμενάκια. Κάτσε να βρεις. Η Μαρία και η Συγκατάθεση είναι ένα δύσκολο θέμα. Ποιος το έχει, Μαρία, και αυτό. Άσε με να βρω. Δεν ξέρω τι υπάρχει στα ελληνικά. Ξέρω τι υπάρχει στα ελληνικά. Δεν μπορώ να σου δώσω δυο βιβλία στα ελληνικά να διαβάζει. Δεν το διανοεί. Άσε με να το... Τώρα ο Χάπερ μας έχει γράψει το βιβλίο του... Είναι ένα σύγγραμμα, έτσι. Είναι ένα σύγγραμμα, αλλά δεν χρειάζεται να το διαβάσεις όλο. Κεφάλια. Άρα θα σου στείλω ένα email. Ποια κεφάλια συγκεκριμένα. Το Μέλλον της Ανθρώπινης Φύσης. Το βιβλίο λέγεται Το Μέλλον της Ανθρώπινης Φύσης. Είναι μεταπλασμένο στα ελληνικά. Άρα δεν θα έχεις πρόβλημα. Ένα λοιπόν να δω εδώ τη βιβλιογραφή. Να σου πω του λίγο. Αλλά... Βιογραφία. Λοιπόν, το Μέλλον... Ανέγεται τη βιογραφία, είναι το επαριθμό 15. Το Μέλλον της Ανθρώπινης Φύσης. Μεταπλασμένο στα ελληνικά. Θέλω να σου περιορίσω είναι κάποια κεφάλαια στη μέση... τα οποία αναφέρονται ειδικώς στις γενετικές. Δεν έχεις όλο το βιβλίο. Έτσι δεν σου βαζω όλο το βιβλίο. Θα ήταν λίγο πολύ καλά. Άρα, πρασικά, θα δεις τις θέσεις του. Θα τις καταλάβεις. Θα μας τις καταγράψεις στην εργασία. Και μετά θα πεις τι γνώμεις. Τι γνώμη έχεις εσύ για τις απόψεις που έχει ο Χάμπερ μας... για τις γενετικές τεχνολογίες. Αυτό είναι το θέμα σου. Να σας πω κάτι. Η μήπως είναι λίγο... θα είναι λίγο μικρό. Θα είσαι λίγο μικρό. Είναι μαχαλά τα κεφάλαια του βιβλίου. Αυτό θέλω να σας ρωτήσω. Είναι οι τρία ή τέσσερα κεφάλαια. Σκέφτομαι να στα κάνω τρία. Οτι το βιβλίο είναι μεγαλύτερο. Έχει 7 κεφάλαια. Ούτε στο περιορίσταται. Δεν μιλάει σε όλα για τις γενετικές τεχνολογίες. Μήπως χρειαστώ και κάτι που πέραμε στο βιβλίο. Ξεκινά με αυτό. Θα διαβάσω πρώτα. Τόσο είπαμε. Τόσο θα σου μιλήσει. Τόσο θα σου μιλήσει. Ναι, ναι. Και κοίταξε, ο χάμερ μες είναι και λίγο δύσκολος. Θέλει και λίγο να σκεφτείς και ολίμων να υδρώσεις για να το καταλάβεις. Δεν καταλαβαίνεται εύκολα. Έτσι, άρα πρέπει να προσπαθείς και να σου μιλήσει 10 σελίδες. Να σου πει κανείς τίποτα. Καταλαβαίνεται κάτι και αυτό. Εγώ το έχω σαν αρχή. Και όταν βάζουμε κάτω ένα όριο συνεργασία, γιατί πρέπει έναν έθιμο σελίδο. Δεν είναι λογικό, έτσι. Βάζω 15 στο μεταπτυχιακό και βάζω 12 στο προπτυχιακό. Όταν βλέπω μια καλογραμμένη εργασία, είτε 13 σελίδες μου μιλεί 14, είτε 10, δεν θα πω τίποτα. Δεν τη χαλάω την εργασία. Λέω, ξέρει τι γράψει, κατάλαβε το θέμα, τελείωσε. Δεν με απασχολεί το αν είναι δύο παραπάνω ή δύο παρακάτω. Αλλά είχα μια περίπτωση στο μεταπτυχιακό, τους είχα πει 15 σελίδες και μου φέρα 50. Έτσι, ε, μου φέρα ένα πράγμα τέτοιο. Και το κοιτάζω λίγο και δεν ήξερα τι έγραφε. Και βέβαια τον κάλεσα και του είπα, τι είναι αυτό, πάρ' το πίσω. Λέω, αρμόμα να το διαβάσω και φώναξα και λίγο για να το καταλάβω. Και πάλι δεν το κατάλαβε, διότι έφερε μια άλλη εργασία, συντομότερη, την έφερε συντομότερη, αλλά σε πολύ μικρό. Γι' αυτό σας λέω φώνας, μέγεθος χαρακτήρων, το δεκάρι. Την έφερε σε εννιάρι, σε δεκάρι. Φυσικά, δηλαδή ήταν 20-30 σελίδες. Πάλι τότε, έτσι, αλλά είχε περάσει καιρός και λέω τώρα τι θα θες, τα γυρεύεις. Εδώ είχα πρόβλημα επικοινωνίας, είπα από μέσα. Και κάπου τη δέθηκα, αλλά μετά στο επόμενο εξάπνω πήρε άλλο μάθημά μου, είπα 15 σελίδες. Ήμουνα άτελτη, 15 σελίδες σε βασμό που τρομοκρατήθηκαν τα άλλα παιδιά, που δεν ήξεραν, γιατί θεώρησαν ότι είμαι έως νευρωτική. Και εγώ είχα παιδιά πολύ δυλά και μου λέγαν, δηλαδή, κυρία, αν προσθέσω και αυτό που είπα, θα γίνει 16 σελίδες. Δηλαδή τα παιδιά τρομάξαν τόσο. Και κάπου τους είπα, δε θα πρέπει να σας φέρτε 16, 50 μη μου φέρετε. Τα συγνωμηρά και εσείς φέρετε 17 σελίδες. Και είναι μια καλή ερετασία. Δεν σας πω εγώ τίποτα. 20 όμως δεν τις έλεγα. Ε, όχι. Ούτε από 15-20, ούτε από 12-20, θα σας πω πάρτινε ότι είναι περιττό ή αυτό που λέσαμε πολύ άλλα λόγια, συντομεψέπτο. Δηλαδή, θα πρέπει και αυτή τη τεχνική να την αποκτήσετε σιγά σιγά. Δηλαδή, κάποια πράγματα, ναι. Όταν θέλουμε κάποια πράγματα να τα αναλύσουμε, τα λέμε αναλυτικά. Κάποια πράγματα όμως, όταν θέλουμε να τα πούμε πιο συντοπτικά, τα λέμε πιο συντοπτικά. Έχουμε και τις δύο ικανότητες. Και πρέπει να μάθετε να αποκτήσετε σιγά σιγά την ικανότητα. Μπορείτε και με το να αναλύετε, αλλά και να συνθέτετε, να συνοψήσετε. Εγώ, όταν έγραφα τη διεθυμία στην Αγγλία, πήγαινα και κομμάτι κεφάλαιο κεφάλαιο στον καθηγητή μου, το οποίο εναυτός μου λέγε εδώ, «Χέλερ, εξπάντου, αναλυσέτο». Τι θέλεις να πεις, δεν είναι σαφές το σημείο, όλο εξπάντου, εξπάντου μου έλεγε εκείνος, έτσι. Άρα, χρειάστηκε το ένα και το άλλο. Λοιπόν, ποια ήταν η αφορία σου? Α, ότι αν θα είναι κλωσκά η βιογραφία μου, τώρα θα προσθέσω εγώ κάτι δικιά μου. Βεβαίως, η απάντηση είναι βεβαίως, βεβαίως. Και νομίζω ο Νίκο μου, που είχες πει εσύ, που το είχες πει για τα πειράματα στα ζώα, μιας συναδέλφου από το απειθή, κάτι ξέρεις, βιογραφή, απάντηση είναι βεβαίως ότι τη χρησιμοποιήσεις. Και ακόμα καλύτερα, πολύ πιθανόν να είναι η βιογραφία στα ελληνικά, έτσι, θα την παραπέψεις κανονικά, δεν κάνει διαφορά, έτσι. Μακάρι να μπορέσω να βρω στα πειράματα στα ζώα, βιβλιογραφία, η οποία είναι κατεξοχή στα ελληνικά. Μακάρι. Έχω έναν τόμο, αλλά νομίζω τα περισσότερα είναι στα αγγλικά εκεί τώρα, γιατί έχει εκοπωθείς. Ο επιμελητής είναι Έλληνας συνάδελφος, αυτό έχω, αλλά επειδή είναι από τη διεθνές συνέδριο, όλος ο τόμος έχει ανακοινώσει τα αγγλικά του κοιτάξου. Κάτι άλλο, παιδιά, υπάρχει, κάποια ερώτηση, κάποια διευκρίνηση, νομίζω. Μακάρι. Ορίστε. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. Μακάρι. το εμπειρικό μέρος. Εγώ θέλω να διαβάσεις τι λέει ο Νόμος, θα διαβάσεις ας πούμε αυτά τα άρθρα Λέω μαγιάνος Καράσις, τεχνητή μήτρα. Κάτι άλλο που έχετε φωτοτυπήσει απ' τον Τωσιέ, οι ηθικοθεοντολογικές περιπέτειες του Εμβρίου, ωραία, μιας Φερενίκης Παμεναγοκούλου, ομοίως θα δείτε η αξία της αξίας του ανθρώπου και αυτό το άρθρο. Οπότε δέστε τα αυτά λιγάκι, δέστε και το άλλο το φυλάδιο ιατρικό, ιατρική ηθική και ιατρικό δίκαιο και βιαιηθηκή. Να σας είπαμε είναι στον Τωσία, τα βάλαμε απ' τα πρώτα μαθήματα. Να δείτε, δέστε και το δικό μου άρθρο αναπαραγωγική αυτονομία και αξία ηθική ευθύνη. Δηλαδή δέστε την παρέντη τη μητρότητα, θα τη δείτε και από την πλευρά του. Δηλαδή έχετε πολλές πλευρές. Έχετε ένα πλούσιο, να χαλαρώσετε λίγο και να αφήσετε, νομίζω πρέπει να πάτε στο Music School και εσείς. Δεν είμαι, σκεφτόμουν, είναι ένα πρόγραμμα που το βλέπω και είναι ενδιαφέρον και σκεφτόμουν, τι ωραία δάσκελ είναι αυτή, πώς διδάσκουν τους μαθητές τους να χαλαρώσουν. Εγώ δεν μπορώ να διδάξω με έναν ανάλογο τρόπο τους μαθητές τους να χαλαρώσουν. Αυτό προσπαθώ να σου πω, χαλάρωσε λίγο και σκέψου τι συνεπάγεται η υποπετάστατη υπαράτη τη μητρότητα. Συνεπάγεται. Ένα αντρόγυνο, ένα ζευγάρι βάζει πετρεμένο ή στη συμβίωση, που δεν μπορεί να αποκτήσει παιδιά, θέλει ένα βιολογικό παιδί. Συνεπάγεται μια άλλη γυναίκα η οποία αφιλοκερδώς, με βάση την ελληνική νομοθεσία, αποφασίζει να προσφέρει τη μήτρα της, να το θέσω έτσι, το σώμα της με άλλα λόγια, και να κοιωφορήσει έτσι αυτό το γονιμοποιημένο άριο, αυτών των δυο ανθρώπων που δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά και να το κοιωφορήσει και αφιλοκερδόν να τους το δώσει μόλις το γεννήσει. Δηλαδή, να περάσει από ολόκληρη αυτή τη διαδικασία, όχι αν αποκτήσει η ίδια ένα παιδί που θα το κρατήσει, αλλά ένα παιδί το οποίο έχει δεσμευθεί και έχει δεσμευθεί, όχι διαλόγου, αλλά και με συμπολαιογραφική πράξη, λέει ο οφονόμος, η ελληνική νομοθεσία, να το παραδώσει μόλις το γεννήσει στους γονείς. Αλλά έχεις και τάτοι άλλο, έχεις και ένα παιδί που θα γεννηθεί. Δηλαδή, έχεις τρεις πλευρές, τους γονείς που επιθυμούν το παιδί αλλά δεν μπορούν να το αποκτήσουν, την παράδειστη γυναίκα που δεν επιθυμεί κανένα παιδί. Αυτό να το πούμε, έτσι, δεν επιθυμεί κανένα παιδί και απλώς αφιλοκερθώς το κάνει, αν ρωτήσετε γιατί το κάνει καλά ένα συλλογιστήση, εγώ δεν ξέρω, εγώ διρωτόμαι, εγώ σας το εκμυστηρεύω, αυτή είναι η προσωπική μου θέση, αν ήμουνα νεότερη δεν θα το έκανα με τίποτα, ούτε με χρήματα δεν θα το έκανα, αυτό είναι εμπορία. Εγώ δεν θα το έκανα, κάποιες άλλες το κάνουν, άρα αυτό να σε προβληματίσει. Αλλά τι γίνεται και με αυτό το τρίτο όν που ονομάζεται έμπριο, δηλαδή το μελλοντικό παιδί πρόκειται να γεννηθεί, τι κάνει και με αυτό, δηλαδή είναι στόχος μας να ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες και τα συμφέροντα ενός ζευγαριού ή μια σπαρε, θα πρέπει όλα να τα λάβεις, η κόψη να τα ζηγήσεις, και αν κάνεις κάποια σκέψεις μετά το διαμασμά σου, και αυτό ισχύει για όλους, και θες λιγάκι να το συζητήσεις, να μου στείλεις ένα email, είτε στην ώρα γραφείου, είτε σε κάποια άλλη ώρα, να έρθεις στο γραφείο να το σκεφτούμε λίγο, αλλά αφού έχεις πρώτα μελετήσει, δηλαδή να έχεις πάρει ιδέες και μετά αν προβληματίσαι, πάρα πολύ ευχαρίστω. Εντάξει, και αυτό ισχύει για όλους, ορίστε. Αφρομεί, τώρα με αυτό που είπατε, φιλοσοφική σκέψη την αφορά, αν υπάρχει οποιοδήποτε είδους ένδοσης σχέσης μεταξύ του εμβρίου και της παρέλθετης μητέρας, ή μεταξύ του εμβρίου και της μητέρας, αφορά το φιλοσοφικό στοχασμό, αν υπάρχει ποιαντική βιωτικά, να μας το δούμε, αν υπάρχει σχέση ή να φιλοσοφίσουμε μεταξύ της παρέλθετης μητέρας και του παιδιού που πρόκειται να γεννηθεί και το οποίο υποτίθεται θα παραδώσει στους γονείς. Νομίζω ότι ποιοηθική είναι αυτή την απασχολία αυτή την ερώτηση. Και την ποιοηθική, ηθική εννοώ, όπως απασχολεί και την νομική. Και την νομική την απασχολεί πάρα πολύ. Γι' αυτό σας έδωσα αυτό το άρθρο το οποίο παρεμπιπτόντως υπάρχει σε αυτό το βιβλίο, και τι σας το θέλω να το δείτε. Γιατί, τι λέει, ιατρική ευθύνη και ποιοηθική, έτσι. Από κει προέρχεται το άνθρωπο που σας έχω αφήσει να φωτοτυπίσετε και να μελετήσετε ηθικοδεοτολογικές περιπέτειες του αιγένικου παιδιού, του αιγένικου εμβρύβας, όπως το λέει. Διότι εδώ είναι περιπέτειες. Δηλαδή, τι γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Δύο άνθρωποι, να το θέσω έτσι, οι οποίοι έχουν μια σχέση μεταξύ τους, αποφασίσουν να αποκτήσουν ένα παιδί. Αυτό είναι πάρα πολύ λογικό και λοιπά, έτσι, να μην το αναλύσω αυτό. Εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε μία άλλη περίπτωση, δύο άνθρωποι που έχουν μια σχέση μεταξύ τους, όμως δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδί, και πηγαίνουν σε μία, και διάβαζα, διότι, όπως σας έλεγα, αυτές διάβασα αρκετά το Σαββατοκύριο, εγώ νομίζω, η ελληνική νομοθεσία, γι' αυτό θέλω να ξεκινήσουμε αυτό το νόμο, θα το διαβάζω κι εγώ, επειδή θέλει να διασφαλίσει ότι η παρένθετη μητρότητα δεν πληρώνεται ή δεν θα πληρωθεί. Εκεί και πέρα, εάν πληρωθεί, θέτησε κίνδυρο τον εαυτό της. Διότι, ουσιαστικά, γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευση από το ζευγάρι, το οποίο θέλει να αποκτήσει ένα παιδί, έτσι. Λοιπόν, για να το διασφαλίσει, αυτό η ελληνική νομοθεσία λέει ότι πρέπει αφελόχερδος, και στα ελληνικά δεδομένα, συνήθως η παρένθετη μητέρα είναι συγγενικό πρόσωπο. Η αδερφή της γυναίκας που δεν μπορεί να αποκτήσει παιδί, έτσι. Κάπου στη Ρουμανία, αλλά ας το αφήσουμε στην ελληνική πραγματικότητα. Διότι, έτσι είναι κατανοητό ότι η αδερφή σου θα σου το κάνει από προσφορά, θα το κάνει για να σε βοηθήσει, και δεν θα ζητήσει κανένα αντάλλαγμα, σίγουρα όχι οικονομικό, ο αντάλλαγμα κάνει από κανανικές συντήγες. Λέει, εκεί περιορίζεται, αλλά αν το επεκτείνουμε, επειδή αυτό που λέει ο Δημήτρης, ισχύει πολλές φορές. Δηλαδή, η παρένθετη μητρόν, η παρένθετη μητέρα κάποια στιγμή, και το Δικαστήριο αντιμετωπίζουν τέτοιες περιπτώσεις. Μετά τους έξι, οχτώ, εννέα μήνες, λέω, εγώ δεν είχα με το παιδί. Εγώ δεν μπορώ να το παραδώσω, είναι δικό μου το παιδί. Και δεν το παραδίδει. Ενώ έχει υπογράψει συμβόλιο με το ζευγάρι, δεν το παραδίδει. Και ψάχνουν τα Δικαστήρια, να βρούνε άλλοι και να αποφασίσουν πιανού είναι το παιδί και σε ποιο πρέπει τελικά να δοθεί το παιδί. Γι' αυτό σας λέω, γι' αυτό σου είπα προηγουμένως, θα σκεφτείς το ζευγάρι, δεν μπορεί να αποκτήσει παιδιά, που δεν είναι βιολογικό παιδί, θα μπορούσε να υιοθετήσει έτσι. Και αυτό θα το πεις. Γιατί είναι μια πολύ ευλογη λύση. Παιδιά, φανταστείτε πόσα παιδιά βρίσκονται σε ιδρύματα, που δεν έχουν ογονείς. Δηλαδή, γιατί αυτή έπηχε ένα ζευγάρι, δεν μπορεί να αποκτήσει παιδιά, δεν είναι τόσο τραγικό, γιατί δεν υιοθετεί ένα παιδί. Λοιπόν, αυτοί θέλουν βιολογικό παιδί, έναν δεν μπορούν να το αποκτήσουν. Απευθύνονται, άρα θα λάβεις υπόψη και τα, όχι μόνο τα συμφέροντα, αλλά και τα συναισθήματα αυτής της γυναίκας, που υγιωφορεί ένα παιδί που θα το δώσει σε άλλους. Και τι δεσμός μπορεί να ανταπτυχθεί, έτσι. Σίγουρα αυτής προς το παιδί, δεν ξέρουμε του παιδιού προς αυτήν, δεν το ξέρουμε, βλέπετε, σε θέση να το εκπράσει. Και, βάση περιπτώσει, όταν το συμβόλιο δεν τηρηθεί και καταλήξουμε σε μια διαμάχη ανάμεσα στις δυο πλευρές, το ζευγάρι και την παρέντη τη μητέρα, τι το κάνουμε αυτό το παιδί, δεν το κάνουμε παλάκι. Δηλαδή, το πρωτοδικείο λέει να το κρατήσει η γονής, γιατί πρέπει να ισχύσει το συμβόλιο, και μετά πάει η υπαρένθετη στο εφετίο και το εφετίο ανερεί την απόφαση του πρωτοδικείου και αυτό γίνεται παλάκι. Γι' αυτό και η Παναγοπούλου γράφει εδώ πέρα ειθηκοδεοτολογικές περιπέτειες του εμβρίου. Άρα, όλα αυτά πρέπει να τα λάβεις υπόψυχια, η υπαρετήρηση είναι ορθή, έτσι. Δηλαδή, στη βιοηθηκή, η οποία βιοηθηκεί, δεν είναι μόνο η ηθική φιλοσοφία, είναι η θεωρητική ηθική φιλοσοφία, είναι θεμελή ως ηθικό κριτηριό. Η βιοηθηκή ασχολείται με το συγκεκριμένο πρόβλημα ή στη συγκεκριμένη περίπτωση, ή στο συγκεκριμένο πρόβλημα αυτό, παρένθετη μητρότητα, αυτό το συγκεκριμένο πρόβλημα. Άρα, πρέπει να δει και τον συναστηματικό παράγωτο, δεν μπορούν να τον αμυσιαρίσουν. Νομίζω και ακόμα, αν δεν δημιουργηθεί νομικό πρόβλημα, αν δηλαδή υπάρχει και η μητέρα, είναι η αδερφή και η μάνα, ένα παιδί της γυναίκας που δεν μπορεί να υποχωρήσει, μετά πρέπει να σκεφτούμε, να σκεφτούμε πάνω και στις σχέσεις που υπάρχουν, μπερδεύονται οι ελληνικές σχέσεις, νομίζω, σαν έναν δικό σας συγγραμμα, έπαιρνε το σχολιάστη, την ονόρα ονείρ, έλεγε για τις μπερδεμένες της αμυσίας, έλεγε για τις μπερδεμένες της αμυσίας, έλεγε για τις μπερδεμένες της αμυσίας. Τι να πει η ηθική, ας πούμε, για αυτό λέω, κάτι δεν πάει καλά και εδώ που σας προκαταβάλλω, προλέγω την, πριν το συζητήσουμε, αυτό περιμένουμε να τα πω, όταν φτάσει ημέρα να συζητήσουμε την ιατρική υποβοήθηση, εγώ θα σας σκώσω αυτό που είπε η Ανδρομάκη, θα σας πω μόνο ένα υποθετικό σενάρι, αλλά όχι υποθετικό σενάρι, μπορεί να γίνει πραγματικό, να το σκεφτείτε, απλώς να το έχετε υπόψη σας. Λοιπόν, για να σκεφτώ, είναι το πιο ακραίο σενάριο, αλλά παρά τα αυτά είναι δυνατόν. Λοιπόν, έχουμε ένα ζευγάρι σε συγγείωση, έτσι, άνδρας, γυναίκα, συμφωνούμε. Λοιπόν, ο άνδρας δεν μπορεί να αποκτήσει παιδί, στήλος, δεν μπορεί να έχει πρόβλημα, ο σπέρμαντος δεν μπορεί να λέει και αυτό, δεν μπορεί να αποκτήσει παιδί. Ανάλογο πρόβλημα έχει και η γυναίκα, δεν μπορεί να αποκτήσει ο άνδρας, τί ρε γι' αυτό. Και δεν μπορεί να κοιωφορήσει όλα τα γλυκιά, θα μου πείτε πού το βρήκατε αυτό το σενάριο, αλλά είναι όμως ένα σενάριο, άρα και αυτή δεν μπορεί να αποκτήσει παιδί, ούτε μπορεί να κοιωφορήσει, ούτε κοιωφορήσει. Θέλουν όμως να αποκτήσουν ένα βιολογικό παιδί όσο θα μπορούν. Οι σύγχαρμες, προσέξτε, στο παρελθόν τι θα γινόταν αυτό το σενάριο, ή θα έμενε άθληγνο, ή θα υιοθετούσε ένα παιδί και θα λυνότανε μια χαρά, θα ικανοποιείται η επιθυμία του. Σήμερα υπάρχουν ιατρικές τεχνολογίες και λένε, ωραία, εσύ μπορείς να απευθυνθείς σε ένα δορυτή να προσφέρει σπέρμα. Ωραία, εσύ μπορείς να απευθυνθείς σε μια δορύτρια να προσφέρει οάριο. Εξωσωματική γονιμοποίηση, συμφωνούμε, εξωσωματική γονιμοποίηση, έχουμε το γονιμοποιημένο οάριο. Επιπλέον εσύ μπορείς να απευθυνθείς και σε μια παρένθετη μητέρα, έτσι, να κοιωφορήσει αυτό το γονιμοποιημένο οάριο. Προκύπτει αυτό το παιδί, το προφώνουμε. Προκύπτει αυτό το παιδί. Έχουμε παιδί εδώ. Λοιπόν, για να πούμε ότι ο Νώρα Αμίλη, η οποία είναι πολύ κατιανία, έχει άλλη. Λοιπόν, έχει δύο γονείς, τον Ά και τη Γ, έχει δύο γονείς, οι οποίοι δεν έχουν καμία βιολογική σχέση μαζί. Είναι αλήθεια αυτό. Καμία βιολογική, όπως ανήκαν οι αφετήσεις, όπου είναι ενόητο και δεν το καταλαβαίνουν. Και από εκεί και πέρα έχουνε και τα δορυτή, και μια δορύτρια, και μια παρένθετη μητέρα, οι οποίοι έχουνε, δηλαδή τρία επιπλέον άτομα, τα οποία έχουνε μεσολαβήσει. Δηλαδή γενετικά είναι δεμένα σίγουρα με το δορυτή και με τη δορύτρια, γενετικά, βιολογικά. Είναι το παιδί αυτών των δύο. Άρα η βιολογική του γονείς είναι αυτή οι δύο δορυτές. Από εδώ είναι η παρένθετη μητέρα και έχει και δύο κοινωνικούς γονείς. Και αυτό είναι ένα καλό επιχείρημα τώρα που το σκέφτηκα, μου ήρθε έτσι, όπως σας το έλεγα. Τι διαφορά, πέστε μου το πρώτο, σχολιάζει αυτό ποιον δρομάχη, ποιοι είναι οι γονείς αυτού του παιδιού. Λοιπόν, και τι κάνουν οι νομικοί. Θα έρχοντανε σήμερα η Ούσουλα, ευτυχώς που δεν ήρθε, γιατί επιτύθαμε στις νομικούς σήμερα. Και τι κάνουν οι νομικοί. Οι νομικοί επιστηρίζει σε πάρα πολλά θέματα, είναι παιδιά συμβάσεις. Είναι συμβάσεις. Λοιπόν, αρχίζουν και σκέφτονται ποιοι είχαν την επιθυμία να το αποκτήσουνε. Αυτοί που στην πραγματικότητα είναι οι κοινωνικοί γονείς, άρα επειδή αυτοί το ήθελαν και το επιθυμούσαν πάρα πολύ, αυτοί υπεκίνησαν όλοι αυτή τη διαδικασία, δορυτής, δορύτρια, παρέντα, τιμητά. Άρα λογικά πρέπει να πάει σε αυτούς το παιδί. Αν τώρα κάποιος από τους δορυτές, η γυναίκα συνήθως, διαφωνήσει, ε, μετά θα καταλήγω στο δικαστήριο. Και θα αποφασίσει το δικαστήριο. Πέστε μου, στην πραγματικότητα πια νόημα είναι αυτό το παιδί. Και εγώ να το πω και λίγο διαφορετικά το ερώτημα, όλο και κανενός. Μόνο τελικά των κοινωνικών γονέων δεν είναι. Εμείς δεν είμαστε. Ναι, ναι, να πω και κάτι άλλο, εγώ σας λέω αυτά τα ερωτήματα, να τα θέτετε και από την πλευρά του παιδιού που πρόκειται να γίνεται. Άρα γινιέται το παιδί με αυτόν τον τρόπο. Και κάποια φλεύρα, και κάποια στιγμή διερωτάτε ποιοι είναι οι γονείς μου. Και του απαντάμε σε αυτό, εγώ διερωτόμαι. Και διότι μας φαίνεται αφέχτη περίπτωση μία γυναίκα, δεν μπορεί να έχει φορήσει, να βρει έναν άντρα που δεν μπορεί να ομοκλήσει. Και εγώ σας βάζω κι άλλο προβληματισμό για ομόθυλα ζευγάρια, που θα το βλέπουμε όλο ένα και περισσότερο στην Αμερική ήδη υπάρχει, εδώ πέρα στην Ελλάδα σιγά σιγά μπαίνει αυτό το προβληματισμό, σε ένα ομόθυλο ζευγάρι που μετά από εκεί πέρα έχουν και κοινωνιολογικές προϊκτάσεις. Δηλαδή όχι μόνο βιολογικά, θα το δούμε και κοινωνιολογικά. Εγώ πιστεύω τι θα πούμε αμέσως, δηλαδή τι θα απαντήσουμε σε αυτό το παιδί. Αυτό το παιδί θα τρέχει στα δικαστήρια και θα του λένε κάθε φορά ποιοι είναι οι γονείς του. Διότι αν υποθέσουμε, τραβάω το σενάριο λίγο πιο πέρα, αν η δορήτρια διαφωνεί με τους κοινωνικούς γονείς, τα υπόθεση ευασίας, και θέλει να κρατήσει αυτοί το παιδί, αυτό το παιδί δεν θα ξέρει ούτε στην πραγματικότητα πια νου παιδί είναι. Γιατί κοιτάξτε, παιδί σημαίνει αυτόματο, όταν είναι ηλικιωθεία και κληρονομικά δικαιώματα, έτσι. Αυτό το παιδί δεν θα ξέρει, θα περιμένει την δικαστική απόφαση, να του πει αν η μητέρα του είναι αυτή η βιολογική δορήτρια ή η γυναίκα γάμα, η κοινωνική του μητέρα. Για αυτό λέει η Ονόρα, σε αυτό το άρθρο που σας έδωσε τον Τωσία να διαβάζει, θα να πάρουμε στην Ονείρ, και λέει η Ονείρ, πολύ ωραία λέει, αναπαραγωγική αυτονομία, βεβαίως να έχουμε αυτονομία να αποκτήσουμε παιδιά όπως θέλουμε, αλλά για όνομα του Θεού πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη και αυτό το παιδί το οποίο θα φέρουμε στον κόσμο και δεν μπορεί να το γεννήσουμε μ' όποιο τρόπο θέλουμε βιολογικά, μ' όποια τεχνολογία εννοεί θέλουμε να το γεννήσουμε, ούτε να το φέρουμε στον κόσμο και να το εντάξουμε σε έναν κοινωνικό περιβάλλον με συγχυσμένες συγγένειες, πώς το λέει, σε συγχυσμένες, αυτές οι Ονείρ της ονομάζει συγχυσμένες οικογενειακές σχέσεις ή δεν είναι. Άρα, και το κλείνω για να ακούσουμε τι λένε, άρα, θα τα δεις αυτά εσύ. Κάτσε να τα σκεφτείς, θα τα βάλεις ένα-ένα, γιατί γι' αυτό σου δίνω βιωγραφία, η οποία από τη μία πλευρά ο Βιδάλης υποστηρίζει αυτές τεχνολογίες, αλλά ο Καράς είναι κριτικός, ασκή κριτική, έτσι, άρα, δεν σου δίνω πολλά, σου δίνω δύο και δύο ή τρία και τρία. Θα δεις γιατί υποστηρίζει ο Βιδάλης, γιατί ασκή κριτική ο Καράς, και μετά θα τα βάλεις στο μυαλουδάκι σαν σκεφτεί. Λοιπόν, έχω με τρία χέρια, ορίστε. Το παιδί μπορεί να επιλέξει ποιοι τεχνολογίες. Μόνο αυτό δε ρωτάνε, αυτό δε ρωτάνε, κοίταξε, κοίταξε, επιλέγει κανείς, απαντώ, απαντώ, δεν επιλέγει, όταν είναι πέντε χρόνια μπορεί να επιλέξει, όταν είναι δέκα χρονών, ναι, ναι, ποιος αναλάβει την ανατροφή του και την μορφή του. Δηλαδή η γενιά είναι το παιδί σήμερα, είναι μιας ημέρας, ποιος από όλους αναλάβει την ανατροφή του. Κάποιος μόνο λάβει. Ε, ναι, ε, ναι, κάποιος, ποιος λοιπόν. Άρα δεν μπορούμε να το ρωτήσουμε. Θα είναι μικρό να αφανίσει. Νίκος. Για ποιο λόγο το Μουτζέντ Παρτασιακή δείξε ότι όταν ρωτάει το παιδί ποιοι είναι οι γονείς του, δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτοί οι γονείς σου και να μην δώσουν τα πάτηση, ότι έδωσε αυτό στη σπέρμονα, είχαν αυτοί παραδείγματα. Ξανα, λοιπόν, πες λίγο, νομίζω κατάλαβε και μ' αρέσει γιατί προκαλεί με τη σωτηρία. Και είναι διασφαλή γιατί προκαλείς με την καλή έννοια. Όχι, όχι. Προκαλείς με την επιστημονική έννοια. Πες την ερώτησή σου απ' την αρχή, γιατί δεν το άφησα. Για ποιο λόγο να το απαντήσουμε, ακριβώς το που έχει συμβαίνει. Γιατί, βασίλαια, και εγώ στο τετράχρονο, στο πεντάχρονο... Ένα λεπτό, ένα λεπτό. Συγγνώμη, εδώ νομίζω συγχαίουμε με πολλά θέματα και πρέπει να τα διαφορήσουμε. Πρώτο θέμα, πριν ρωτήσεις, πρέπει να ρωτήσεις το παιδί, θα αρχίσει κάποια χρόνη. Προτού λοιπόν γίνει αυτό, πρέπει να αποφασίσουμε σε ποιον θα αποδοθεί το παιδί για τον αγαπημένο λόγο. Γιατί το παιδί, το έμπριο μιας ημέρας, δεν μπορεί να φροντίσει τον εαυτό. Ό,τι συμφωνήθηκε πριν αρχή, αλλιώς δεν θα προσπαθεί. Πρώτον, αν κάνει άλλη τέρη, τι να αποφασίσουμε. Αν γίνει ό,τι συμφωνήθηκε πριν αρχή, όχι καλώς, τι είστε θέμα, το πέμπτο κοινωνικό ζευγάρι, γονείς έτσι κουτά μου. Αλλά επειδή δεν γίνεται όμως πάντοτε έτσι και συχνά η παρένθετη μητέρα λέει, θέλω να το χρατήσω για δικούς της λόγους, και επειδή γίνονται και πολλά παράδοξα, και σε φέρνω ένα παράδειγμα μετά, εκεί καταλήγει μόνο στο δικαστήριο. Είναι δυνατόν ένα παιδί, ας πούμε, να διαβάζει αν είναι θέμα δικαστηρίας. Πάντοτε. Διαβάστε αυτό. Όλα οι παραδείγματα, πάντοτε. Αν είναι ανήθικο ο μητέρας. Α, δεν ξέρω, πες στους νομικούς και θα χαρώ. Απαντώ στον Νίκο λοιπόν. Γεννιέται το παιδί. Αν δεν υπάρχει, αν τήρυθεί το συμβόλιο μεταξύ του, δεν τίρθει θέμα. Πάει στους κοινωνικούς γονείς και αρχίζουν αυτήν την ανατροφή του παιδιού. Δεν τίρθει θέμα. Αν όπως δεν τήρυθεί το συμβόλιο, κάποια φορά οι κοινωνικοί γονείς, παιδιά, μετανιώνουν, αλλάζουν μορφή. Και δεν το θέλουν ούτε οι κοινωνικοί γονείς. Και δεν το θέλει και η παραδειστη μητέρα. Τι γίνεται αυτό το παιδί. Και άλλες φορές βέβαια, το θέλει και οι κοινωνικοί γονείς, το θέλει και η παραδειστη μητέρα. Πώς λύνεται αυτό. Είχαμε ποιος το λεγόταν στην Παλαιά Διαθήκη, που οι δυο μητέρες λέγανε το Σολομόντα. Και τότε είχαμε το Σολομόντα. Πάλι στο δικαστήριο πάμε τώρα. Αυτό διαβάζεις, όσο τρεις φορές και η μητέρα που κοιουφορεί να θέλει στο παιδί, πώς υπάρχει αυτή η πραγματική δραστηριότητα. Τι είναι το σωστό σύμφωνο από το δικαστήριο, δηλαδή. Λέγω ότι δεν μπορείς να πεις τι υπάρχει στις κοινωνικούς γονείς. Έτσι γίνεται, αλλά μετά, επειδή οι δικηγοροί είναι έξυπνοι, βρίσκουν επατήματα άσχημα, για να είναι ένα κόψι ανάποδο. Δεν ξέρω κι άμα σε, δεν θέλω να σας φέρω όμως. Μα αισθάντείτε άσχημα. Σας είχα πει εκείνο το φυλάδιο Ιετρικό, Δίκαιο και Πιεσδική, σας είχα πει τις ηθικοδεοτελογικές περιπέτειες του Ευρύου και ένα άρθρο δικό μου και σας είχα πει αυτά τα τρία να διαβάσετε σαν πακέτο, γιατί εκεί αιτήθετο το θέμα, κατά πόσον ένας μοναχικός άνδρας και να φεύγει στα δικαστήριο. Ωραία. Επειδή ένας άνδρας που ζει μόνος του, έτσι μπορεί, που μπορεί, έχει, εντάξει, το γενετικό τυλικό είναι εντάξει, αν μπορεί να αποκτήσει παιδί. Και το θέμα είναι ότι σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, η γυναίκα, η μοναχική γυναίκα μπορεί να αποκτήσει παιδί. Και το σκεπτικό του φυλαδίου ήτανε ότι πρέπει να επιτρέπεται και στο μοναχικό άνδρα να αποκτήσει παιδί και μάλιστα εκεί αναφερότανε μία υπόθεση, στην οποία ένας μοναχικός άνδρας ήθελε να αποκτήσει παιδί, λες και τα παιδιά είναι παιδιδάκι, άρα παίζουμε. Θέλω κι εγώ, ας πούμε, ένα μικρό αυτοκίνητο, θέλω κι εγώ ένα απολύτης, θέλω κι εγώ ένα παιδάκι, λέει ο Άρηφ. Λοιπόν, εκφράζει να αποψήμαι εδώ, να μου το συγχωρίστε. Λοιπόν, αυτός πήγε στο δικαστήριο, στο πρωτοδικείο, νομίζω ήταν Αθήνα, αν πάμε καλά, του δώσαν άδεια, προβόρησε κανονικά στις τεχνολογίες, έκανε χρήση των τεχνολογιών, βρήκε το ρήτρι, απέκτησε παιδί, έτσι. Αλλά μετά το ευθετίο αποφάσισε ότι κακώς το πρωτοδικείο του είχε δώσει άδεια να αποκτήσει παιδί και ανέαρεσε την απόκλειση του πρωτοδικείου, αυτά γίνονται μετά από ένα χρόνο, αφού έχει γεννηθεί το παιδί. Όπως ξέρετε πολύ καλά, η δικαιοσύνη μας, η Ελλάδα μας είναι πολύ αργή σε πάρα πολλά θέματα, ώσπου να απαντήσει, ώσπου να ερευνήσει την υπόθεση του ευθετίου να την μελετήσει, αυτός είχε προχωρήσει και να αποκτήσει παιδί. Άρα είχε αφαιρεθεί αυτό το δικαίωμα. Άρα αυτός με βάσει την απόφαση του ευθετίου, δεν μπορούσε να κρατήσει το παιδί. Τι έγινε μετά με ερωτάτηκε, δεν γνωρίζω, αλλά εδώ που το κάνει με το παιδί, είναι για μένα το ερώτημα. Μάλιστα είχα μια στοιχειώδη περιέργεια. Διάβασα την Κυριακή, δεν ξέρω πού τα πρόλαβα όλα. Διάβασα κάπου την Κυριακή, έτσι με ενδιαφέρετο σκεπτικό. Ίσως το διάβασα, σας αφήνω εδώ δυο άρθρα για εσάς. Και διάβασα, πριν αφήσω τα άρθρα που σας βάζω στον τοσία, τα διαβάζω πάλι. Δεν αφήνω άρθρα έτσι στην τύχη. Κάθισα και διάβασα αυτά τα άρθρα. Και λέει ο Πλαφόπλος, λέει εδώ πέρα ότι το σκεπτικό με το οποίο το εθετεί ο ανέρασης από την έγκριση που έδωσε το πρωτοδικείο στο μοναχικό άνδρα να αποκτήσει παιδί, είναι το εξής. Η ελληνική νομοθεσία, λέει, ορθώς επιτρέπει στη μοναχική γυναίκα να αποκτήσει παιδί, διότι η γυναίκα είναι εκείνη που προσφέρει όχι μόνο το Άριο αλλά και την κοιοφόρηση του εμπρίου. Άρα, όταν μία γυναίκα δεν μπορεί να κοιοφορήσει, είναι πολύ λογικό να της επιτραπεί να αποκτήσει παιδί προσφέχοντας αυτές τις τεχνολογίες. Άρα, ο ρόλος του άνδρα στο θέμα της αποκτήσης παιδιού δεν είναι ανάλογος, είναι η λέξη, με αυτόν της γυναίκας. Υπονοούς εδώ ότι ναι μεν και ο άνδρας προσφέρει γενετικό υλικό αλλά δεν κοιοφορεί. Άρα, δεν μας υποχρεώνει ο νόμος και μάλιστα η κριτική του εφεττίου, έχω εξηγηθεί η κριτική του εφεττίου ήταν στην πρωτόδικη απόφαση ότι ερμηνεύουν την ελληνική νομοθεσία με μία διεσταυμένη ή διευρυντική σημασία. Καταλαβαίνετε τι θα πει η λέξη. Λένε δηλαδή ότι αφού επιτρέπουμε αυτή τη τεχνολογία στις μοναχικές γυναίκες, θα την επιτρέψουμε και στους άντρες. Έτσι είπε το πρωτοδικείο, όχι λέγεται εφεττίο, αυτή ήταν μια εσφαλμένη ερμηνεία. Οθά επιτρέπει ο νομοθεσίας στις γυναίκες διότι η συμβολή και ο ρόλος της γυναίκας στην αποκτήση παιδιού είναι, η εμπλοκή της αν το θέλετε, είναι μεγαλύτερη από αυτή που είναι του άνδρα. Γι' αυτό δικαιολογείται, όταν η μοναχική γυναίκα ζητάει παιδί να προσφύγει στις τεχνολογίες, ενώ δεν δικαιολογεί το άνδρας. Άρα βλέπετε, ποιος είπε καταλήγουσε στον δικαστήριο, είναι ανήθικο, εσύ το είπε, όχι καταλήγουσε στον δικαστήριο και πάρα πολύ εύκολα. Γι' αυτό σας τα έδωσα εγώ αυτά τα τρία, ύλπιζα ότι κάποιοι από εσάς θα τα διαβάσετε πακέτο για να δείτε, ας πούμε στο Φιλάδιο η καθηγήτρια Μανολετάκη έλεγε όχι που ακολουθεί το γνωρίζω, ότι άκρως φιλελεύθερη γραμμή, άκρως έως πολύ φιλελεύθερη γραμμή, είναι η μου γνώμη, είπε όχι πρέπει να δοθεί και η άδεια στον άνδρα το μονατικό. Δεν θα σε ζητήσει. Και ο Γλαμπόμπλος απαντάει, διότι σας τα δίνω. Δεν ξέρω καν ποιες είναι αυτές οι ερώτησες. Ένα λίγο. Είχε σηκώσει χαίρος. Απλώς αυτός έπρεπε να είναι το παλαισότερο. Όχι, δεν μπορείς να το πεις αυτό. Δεν ξέρεις ότι θα κατέληγε περίπτωση του εφετιώ. Δεν μπορείς να το ξέρεις. Αυτός πέρθηκε με μία λογική. Αυτή τη στιγμή πήγε για να είμαστε εντάξει. Αυτή τη στιγμή πήγε στο νικαστήριο και ζήτησε άδεια. Είναι εντάξει το μήμα. Δεν κυνηγά με αυτό, ναι. Τώρα πώς το εφετιώ, εκεί λιγάκι τα νομικά μου, πώς το εφετιώ ανέραζε την πρωτόδικη, δεν ξέρω. Δεν το ξέρω αυτό, γιατί δεν έχουμε άλλο εμπλεκόμενο. Ίσως ο ίζιος. Δεν ξέρω. Δεν γνωρίζω. Δεν μπορούμε να έχουμε πρόβλημα της εγγραφειοκρατίας αυτό. Πώς πώς? Πρόβλημα της εγγραφειοκρατίας, έτσι, το τόσο πινάει με την κυνηγραφία της. Όχι, δεν είναι ακριβώς πρόβλημα της εγγραφειοκρατίας αυτό. Αυτό είναι κάτι διαφορετικό. Τα δικαστήρια δεν είναι απλή γραφειοκρατία. Απλώς, νομίζω, και εδώ θα το πω όπως το σκέφτομαι, νομίζω η ελληνική νομοθεσία λιγάκι πρέπει να σκεφτεί πιο υπευθυνά και να πάρει πιο υπεύθυνη και πιο σοβαρή στάση απέναντι στα θέματα της υποβοήθησης της ανθρωπίνης αναπαραγωγής. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο. Επειδή, ας πούμε, έχουμε πρωτόδικες και αποφάσεις και αποφάσεις επαιτείου που μπορεί να ανελούν τις πρωτόδικες, δεν μπορούμε να κάνουμε τέτοια παιχνίδια με παιδιά που είναι νεογέννη τα παιδιά. Για αυτόν τον λόγο. Και πρέπει να πάρουν μια υπεύθυνη στάση, θέση, την οποία η νομοθεσία δεν έχει πάρει ακόμα. Αυτό θεωρώ. Και δεν είναι θέμα απλό γραφειοκρατίας. Ορίστε. Στην έργα σας είπατε ότι εννοείται να πάρουν τη δική μας γνώμη στο τέλος. Αλλά επειδή κάποια πέρα είναι πολύ δύσκολα, δεν μπορούμε να... Που σκέφτεσαι τη συγκατάθεση, έρχεσαι σήμερα. Δυο θεμέρες. Όχι, αυτό το έχω υπόψη με ότι είναι δύσκολο. Γενικά αυτά που συζητάμε τώρα και είναι λίγο ορομικά, λίγο ηθικά και δεν είναι εύκολο να τα έχουμε κάπου. Εκεί τι θα γράψουμε, να γράψουμε γενικά τη θεσία... Όχι, το γενικά δεν μ' αρέσει, το γενικά δεν μ' αρέσει. Δεν είναι εύκολο να γράψουμε κάτι πολύ συγκεκριμένος. Ένα λεπτο, αφού προπτυχιακούς ποιητές, περιμένω το ανάλογο, έτσι. Δεν περιμένω μια κριτική που θα ασκήσει ένας συνάδελος σε ένα συνέδριο. Άρα μην πτοείστε και σε αυτό το θέμα που συζητάμε για να δώσω ένα παράδειγμα. Βεβαίως δεν μας ενδιαφέρει... Δεν θα πείτε το νομικό σκεπτικό, έτσι. Απλώς εσείς το νομικό σκεπτικό όταν το μελετήσετε πρέπει να σας προβληματίσει. Πρέπει να το δείτε σαν πρόβλημα. Και εσείς οι οποίοι είστε φοιτητές της φιλοσοφίας να πείτε εδώ ο φιλόσοπος τι θα έλεγε γι' αυτό. Ξεχνάμε τι λένε οι νόμοι. Δεν τους ξέρουμε και δεν μας ενδιαφέρουν, διότι αν το θέλετε... Ο φιλοσοφικός προβληματισμός είναι πριν από τη νομοθεσία. Και σε μεγάλο βαθμό ο φιλοσοφικός προβληματισμός κατευθύνει την νομοθεσία. Αν κρίνουμε ότι μπορεί να καταλήξεις σε ένα συμπέρασμα, ότι ο νόμος είναι πολύ χαλαρός ή είναι πολύ αυστηρός, θα πείτε γιατί νομίζετε ότι είναι πολύ χαλαρός ή πολύ αυστηρός. Γιατί? Θα το δώσετε αναφερόμενοι στο θέμα το οποίο εξετάζεται στην ανοιωσία σας. Κοίτα γι' αυτό λέω, υποπλεγμένος είμαι πρόθυμη, κάτσε, διάβασε, και αυτό ισχύει για όλους ελάδες στο γραφείο να το δούμε λίγο. Εντάξει? Όχι, δεν θα πετήσω παράλογα πράγματα, το έχω υπόψη μου να μην ανησυχείτε. Αλλά νομίζω είχα βάλει μία εργασία σε μία φοιτήτρια σε προηγούμενο και καλή φοιτήτρια, προσπάθησα μελετηρή, νομίζω ήταν η έπτροση ή ο πειραματισμός πάνω στα έβρε. Πιθανόν ήταν η έπτροση. Και αφού έγραψε τι λέει μια κλευρά, τι λέει η άλλη, μετά που γράφει ένα συμπέρασμα, λέει κάθε γυναίκα θα κάνει όπως νομίζει. Αν θα κάνει και τη φωνάει, όταν εκεί, όπως λέει πιτσιρικάδες, άγιζαν, αν την κάνεις αστρογραφή, λέει ρε Μαρία, διάβασες. Τη μια πλευρά και την άλλη. Δεν μπορεί να είναι το συμπέρασμά σου, ότι νομίζει κάθε γυναίκα, δηλαδή αυτό δεν είναι συμπέρασμα. Δηλαδή αν μια γυναίκα νομίζει ότι το σωστό είναι να κάνει πέντε εκτρόσεις, δηλαδή πέντε έμπρυα καταδικασμένα, εσύ δεν έχεις πρόβλημα, έτσι λέω. Αλλά πέρα από αυτό, εμένα με ενδιαφέρει, εσύ η Μαρία, αφού διάβασες τη μια άποψη, εσύ τι λες, λέω, γράψε μια σελίδα, τι πιστεύεις, το κατάλαβε. Κάθε τέτοιο ζητώ. Να μην κάνουμε ερωτηματολόγι, γιατί ήρθα να σας κάνω και μάθημα. Να μην πούμε στην κατουσία σε ζήτηση. Αυτό το έδωσα ως παράδειγμα. Ναι, ανέφερε ανθρωμάκι της συγχυσμένες σχέσεις και ήθελα να εξηγήσω τι εννοούμε, γιατί ήθελα να το καταλάβετε, αλλά επειδή όταν φτάσουμε στην ημέρα που θα γίνει η παρουσίαση των δύο εργασιών πάνω σε αυτό το θέμα, θα έχουμε την ευκαιρία να τα δούμε, να μην το σχολιάσουμε σήμερα και να σταματήσουμε εδώ. Εντάξει, παιδιά, άρα το θεματάκι του ο καθένας, λίγο προσεκτικά, για αυτό δεν θέλω, και προσέξτε, θέλω να μάθετε και το εξής. Το βλέπω και στις μεταυτυχιακές εργασίες, το βλέπω και στις διατριβές, σε μικρότερο βαθμό στις αυτορικές διατριβές, αλλά το παρατηρώ και εκεί. Το θέμα είναι αυτό το πρόβλημα που θα αποφασίσετε να εξετάσετε στην εργασία σας, να το καταλάβετε από τη μπλιογραφία και όχι να πελαγώσετε στη μεγάλη μπλιογραφία, 15 δουλειάκια μπλιογραφία. Δεν έχει το νόημα, διαβάζω και μεταφέρω τις πληροφορίες στη συνεργασία μου. Ξέρω, κάποια πράγματα θα τα καταγράψετε, θα είναι κάποιες πληροφορίες, ωραία, είναι λογικό, αλλά αφού το κάνετε αυτό, σαν πάνω σ' αυτά που καταγράψατε, να κάτσετε εσείς με βάση της κρίσης, με βάση αυτά που έχετε ακούει στο μάθημα ή που ξέρετε γενικότερα, έτσι, τι εσείς κρίνετε, ποια είναι η δική σας γνώμη και θέλω λίγο, στη γνώμη σας θα βάζετε πάντα και το διότι. Γιατί πιστεύετε αυτό ή γιατί πιστεύετε εκείνο ή γιατί διαφωνείτε με εκείνο. Η γνώμη σας, αλλά η γνώμη σας ατιολογημένη, με ένα διότι, έτσι παιδιά. Αυτό είναι το δείγμα ότι άρχισε ο φιλητής να σκέφτεται και να στοχάζεται, να δω το πρόβλημα. Εμένα δεν με νοιάζει, αν καταλήξετε σε ένας συμπέρασμα λίγο άστογο, θα το διορθώσουμε. Μ' αρέσει και το άστογο συμπέρασμα, υπό ποια έννοια, ότι ο φιλητής έκανε την προσπάθεια να το δει σαν πρόβλημα παιδιά, να το διευκρινήσουμε αυτό, θεωρώ σε όλες τις επιστήμες, αλλά περισσότερο στη φιλοσοφία, δεν είναι έτσι λέει ο Βιδάλης, έτσι λέει ο άλλος, έτσι λέει ο άλλος, ωραία έτσι λέει ο Βιδάλης, έτσι λέει ο Καράσις, ωραία, τελικά ποιος έχει δίκιο. Και σε αυτό το ερώτημα, η Χαρά, η Σοφία, η μία ή η άλλη, γογό έτσι, θα καθίσουν να σκεφτούνε τι νομίζω εγώ. Εκεί ξεχάσετε την υπόλοιπη βιβλιογραφία και δέστε πώς εσείς το καταλαβαίνετε, πώς το βλέπετε, πώς αντιδράτε. Και αν εκεί θέλετε βοήθεια, θα έρθείτε να με βρείτε. Ένα ημέρι και θα έρθείτε να με βρείτε, εντάξει. Λοιπόν, στο προηγούμενο μάθημα, αυτό που λέγαμε είναι, θέλαμε να παρουσιάσουμε εδώ τις αντιπροσωπευτικότερες, να παρουσιάσουμε επί τρογνάντη, τις αντιπροσωπευτικότερες ηθικές θεωρίες. Μιλήσαμε για τον αφελιτισμό και μιλήσαμε πολύ σύντομα και για την ηθική θεωρία του Καν. Και είπαμε, εκείνο το επιπλέον, το οποίο προσφέρει η ηθική θεωρία του Καν, είναι ότι προσφέρει ένα διπλό κριτήριο αξιολόγησης της ηθικής πράξης. Το ξαναλέω αυτό, η καντιανή δαιοτολογία προσφέρει ένα διπλό κριτήριο αξιολόγησης της ηθικής πράξης. Ενώ, δηλαδή, τον αφελιτισμό τον απασχολεί μόνο η πράξη η ίδια και οι συνέπειες που έχει η πράξη, αυτό δεν αρκεί για την καντιανή θεωρία, δεν αρκεί για τον Καν. Ο Καν θέλει να ξέρει ότι η πράξη που γίνεται, εννοούμε για να είναι μια πράξη θηκή, ότι η πράξη η οποία γίνεται είναι σύμφωνη με τον ηθικό νόμο όπως τη λέει, δηλαδή σύμφωνη με την κατηγορική προστακτική. Ή η κατηγορική προστακτική σήμερα σε σύγχρονη ορολογία είναι η αρχή της καθολική ευσημότητος για την οποία σας μίλησα σε προηγούμενο μάθημα. Έτσι παιδιά, ο Καν θα πει για να είναι μια πράξη ηθική πρέπει να είναι σύμφωνη με το καθήκον και το καθήκον υφαγορεύεται από το πρακτικό λόγο. Αλλά, δηλαδή δεν μπορεί να είναι μια πράξη σε οποιαδήποτε πρέπει να συμφωνεί με το καθήκον. Το να πάω να κλέψω τον γείτονα είναι μια πράξη της εξαχής η οποία δεν συμφωνεί με το καθήκον. Άρα δεν περνάει ούτε αυτό το κριτήριο. Πρέπει πρώτα να είναι σύμφωνη με το καθήκον αλλά θέτει και ένα δεύτερο κριτήριο. Το δεύτερο κριτήριο είναι ότι πρέπει να γίνεται από καθήκον. Δηλαδή το κίνητρο της πράξης μου πρέπει να είναι το ίδιο το καθήκον ή διαφορετικά ο σεβασμός μου προς το καθήκον ή προς τον ηθικό νόμο ή προς τον πρακτικό λόγο. Πέστε το όπως θέλετε. Και θυμόσαστε διαβάσαμε ένα απόσπασμα από τα θεμέλια της μεταθετικής των ηθών που ο Κάντες μας ενδιαφέρει, που λέει ο έμπορος που κουλάει ψηνά πράττει σύμφωνα με τον ηθικό νόμο. Κουλάει ψηνά. Άρα η πράξη είναι σύμφωνη με το καθήκον, σύμφωνη με τον ηθικό νόμο. Αλλά ποιο είναι το κίνητρο από το οποίο πουλάει ψηνά, από το οποίο η πράξη του είναι σύμφωνη με τον ηθικό νόμο. Είναι εγωιστικό το κίνητρο, το κάνει για λόγους συμφέροντος, είναι αλτρουιστικό το κίνητρο για να βοηθήσει τα παιδιά πιο εύκολα να αγοράζουν τα προϊόντα του. Λέει ο Κάντες είναι ένα από τα δύο, δεν είναι ακριβώς ηθικό το κίνητρο και νομίζω το εξηγήσαμε στο προηγούμενο μάθημα και είπαμε ότι σύμφωνα με τον Κάντε για να είναι ένα κίνητρο ηθικό δεν πρέπει να συνδέεται με την ανθρώπινη φύση, δεν μπορεί να είναι εμπειρικό. Δηλαδή ο άπαξης και το συνέστημα λειτουργεί ως κίνητρο της ηθικής συμπεριφοράς, δεν είναι το κατάλληλο κίνητρο. Το πλέον κατάλληλο κίνητρο για τον Κάντε είναι ο σεβασμός προς το καθήκον και για τον Κάντε ο σεβασμός είναι ένα κίνητρο που είναι περισσότερο διανοητικό παρά φυσικό. Τι θέλα να πω με αυτό, δύο πράγματα. Ξέρετε πολύ καλά, ο εγωισμός είναι μια φυσική τάση που διαδέεται όλοι οι άνθρωποι και ο εγωισμός μέχρι ενός βαθμού είναι καλό να τον έχουμε. Δηλαδή όποιος δεν έχει στοιχειώδιο εγωισμό, έτσι είναι αυτοκταταστροφικό. Αλλά δεν θέλουμε να εξαφανίσουμε τον εγωισμό εντελώς. Λέει ο Κάντε αν η πράξη μας γίνεται από αυτό τον εγωισμό δεν γίνεται ηθική ή τουλάχιστον δεν γίνεται από ηθικό κίνητο. Από την άλλη πλευρά μια πράξη μπορεί να γίνεται από αλτουρισμό, από αγαθά συναισθήματα προς τον άλλον. Λέει ο Κάντε βέβαια, προκειμένου να μην, να έχεις, ναι, λέει το εξής, δεν είναι το ηθικό κίνητο αυτό, αλλά τουλάχιστον και τα αλτουριστικά συναισθήματα, προκειμένου να μην τα έχεις καθόλου, καλό είναι που τα έχεις. Γιατί και τα αλτουριστικά κίνητρα, το συνέστημα προς τον συνάνθρωπο, η αγάπη προς τον συνάνθρωπο, είναι ένα συνέστημα που συνδέεται με την φυσική ονότητα του ανθρώπου, με την εμπειρική φύση. Άρα κι αυτό δεν το προκρίνει ο Κάντε. Άρα κι θέλει μόνο λέει η πράξη που είναι σύμφωρη με τον καθήκον και γίνεται από σεβασμό προς τον καθήκον, είναι η ηθική. Άρα εδώ θέτει δύο κριτήρια της ηθικότητας. Δηλαδή η κατιανή ηθική είναι πολύ πιο αυστηρή από τον οφελημισμό. Έτσι, είναι πολύ πιο αυστηρή από τον οφελημισμό. Δηλαδή, αν μπορώ να δώσω ένα παράδειγμα, ο οφελημιστής, ναι, γιατί είναι ενδιαφέρον, αυτό δεν το λέει ακριβώς ο Κάντε, το λένε οι κατιανοί αρμηνευτές, αυτοί οι φιλόσοφοι οι οποίοι μελετούν κάτι και προσπαθούν να τον ερμηνεύσουν. Λέει λοιπόν κάποιος, ότι ο Κάντε λέει, λέει το εξής, δεν μπορεί μία πράξη, μία πράξη αν είναι η ηθική ή όχι, αυτό είναι κάτι που καθορίζεται ανοχή. Δεν μπορεί να κάνω να επιτελώ την πράξη, να περιμένω να δω τι συνέπειες έχει, καλές ή κακές, και μετά να πω, αφού δω τις συνέπειες να πω, ξέρεις ήτανε καλή, ή αν δω τις συνέπειες να πω ήταν κακή. Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Ας πούμε, λέει ο Κάντε, το να κλέψω μία τράπεζα, που είναι της μόδας, ή την εφορία, που είναι και αυτό της μόδας, ή δεν είναι ποτέ, δεν ξέρω. Το να κλέψω λοιπόν μία τράπεζα, για να πάρω τα χρήματα και να βοηθήσω τον γείτονα, ο οποίος είναι άπορος. Όπως σας είπα, ένα υποθετικό σενάριο. Άρα φανταστείτε τον άνθρωπο εκείνο, ο οποίος επιτελεί μία πράξη, η οποία είναι κλοπία, δεν σύμφωνει με το καθήκον. Λέει ο Κάντε, μα εξαρχής αυτή η πράξη, διότι, γιατί σας είπα αυτό το παράδειγμα, δεν είναι τυχαίο, διότι οφελημιστές δίνουν τέτοια παραδείγματα. Και λένε βέβαια, λένε κάποιες φορές, δικαιολογείται μία πράξη, η οποία γίνεται με αγαθά κίνητρα. Να βοηθήσω τον άπορο συνάνθρωπο. Και εκεί μπαίνει όλος ο προβληματισμός και ο στοχασμός και κάποιοι θα πούνε, ενδεχομένως θα δικαιολογηθεί σε κάποιες περιπτώσεις. Για τον Κάντε αυτό είναι αδιανόητο, λέει, δεν μπορεί να ξεκινήσω να κάνω μία πράξη, να μην τη χαρακτηρίζω και να περιμένω να δω τι συνέπειες έχει για να αντιχαρακτηρίσω καλή ή κακή. Λέει ο Κάντε, αν ξεκινήσω να κλέψω έστω και μία τράπεζα, ασχέτος για ποιο λόγο, είναι μία πράξη πολύ απλά που δεν είναι σύμφωρη με τον ιστικό νόμο. Ωραία, άρα και θα δικάζεται. Από εκεί και πέρα, το από ποια κίνητρα γίνεται είναι μία δεύτερη ιστορία. Δεν γύρεται καν το ερώτημα για τον Κάντε, όπως για τους οφελημιστές γύρεται και παραγύρεται έτσι. Δηλαδή κάνουμε δικτύλους ιδιαίτερα, το ροπέζο το σώμα. Ο οποίος, ναι, όχι θα έλεγα. Λοιπόν, για τον Κάντε είναι πρώτα να είναι σύμφωρη με τον ιστικό νόμο και να γίνεται από σεβασμό προς το καθήκον. Και επειδή δεν έχω μένως, έστω κι αν δεν ρωτάτε, σας έχει γεννηθεί η απορία τι είναι αυτός ο σεβασμός. Διότι σας είπα ο σεβασμός δεν είναι, σας ανέφερα προηγουμένως, πρέπει να φέρω και ένα κόκκινο μαριαδόρο για να… Λοιπόν, ένα λεπτό, ο εγωϊσμός και ο τουρισμός, έτσι, και ο τουρισμός. Και έχουμε και το σεβασμό προς το καθήκον, προς τον ιστικό νόμο. Και όλα αυτά μπορεί να είναι τρία διαφορετικά κίνητρα. Έτσι όσο το συμφωνούμε. Ο καταπορέτητο πρώτο με το σκεπτικό ότι είναι, όχι επειδή είναι ένα εγωϊστικό κίνητρο, αλλά επειδή είναι ένα εμπειρικό κίνητρο, δηλαδή ένα κίνητρο το οποίο συνδέεται με την φυσική μας οντότητα, έχει σχέση με την φυσική μας οντότητα, αλλά είναι ένα εμπειρικό κίνητρο. Το απορρίπτει. Ο τουρισμός μπορεί να συνδέεται με τους άλλους, έτσι, αλλά πάλι είναι ένα εμπειρικό κίνητρο. Και προτείνει τον σεβασμό υπονοώντας ότι βέβαια δεν πρέπει να είναι ένα φυσικό συνέστημα. Διότι αν ήταν φυσικό συνέστημα ο σεβασμός, πάλι θα το απέκλει. Και εύλογα κάποιος μπορεί να ρωτήσει τι είναι ακριβώς αυτός ο σεβασμός, πώς τον εννοεί ο Καν. Και ο Καν κάπου λέει, εντάξει, εδώ υπάρχει μια δυσκολία να εξηγήσουμε πώς, διότι την πρώτη φορά που ενεργεί κάποιος σύμφωνα με τον νόμο και από σεβασμό προς τον νόμο, εντελώς πρώτη φορά, ενδεχομένως αυτός ο σεβασμός να είναι λίγο χρωματισμένος εμπειρικά, είναι ένα απόφατο, αλλά δεν ξέρω αν με καταλαβαίνει, αλλά το ενδιαφέρον είναι τι λέει ακριβώς μετά. Λέει ότι και αυτό είναι κάτι, δηλαδή η συλλήψη του είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσα, λέει το εξής, αλλά όταν πράξω, κάνω την ορθή πράξη, όταν πράξω ηθικά, τότε μέσα μου δημιουργείται, όταν πράξω ηθικά, λέει, όχι από εγωιστικό κύριο, ούτε από ατροιστικό κύριο αλλά από αυτό, αλλά μόνο και μόνο επειδή σέβομαι τον ηθικό νόμο, μόνο και μόνο επειδή ο νόμος με προστάζει, τότε λέει μέσα μου δημιουργείται μια ιδιαίτερη ικανοποίηση, η οποία ικανοποίηση ενισχύει αυτό το σεβασμό που έχω προς τον ηθικό νόμο και στη συνέχεια μεωθεί να πράττω περισσότερο ηθικά, δηλαδή εδώ ο τρόπος που περιγράφει τον ηθικό στοχασμό και την ηθική πράξη είναι ένας τρόπος αλληλεύθετος, δηλαδή όσο πράττω ηθικά μου, η ηθικότητα της πράξης μου μου αυξάνει, μου ενδυναμώνει, μου ενισχύει αυτόν τον σεβασμό που έχω προς τον ηθικό νόμο και με βοηθάει να ακολουθώ όλο περισσότερο τον ηθικό νόμο, αλλά να πράττω περισσότερο σύμφωνα με τον νόμο. Και αυτός ο σεβασμός, θεωρώ έτσι που στο γράφει εκεί ο Κάντο, είναι περισσότερο ένας σεβασμός που συλλαμβάμε, που αισθανόμαστε νοερά και όχι ένας σεβασμός που αποραίει από τον άνθρωπο ως φυσική οντότα. Αυτού του είδους το σεβασμό έχει κατανοούμε ο Κάντος. Ξέρω όπως σας το λέω, είναι λίγο κοινέζικο, έτσι, γιατί ξέρω γιατί είναι κοινέζικο, δεν έχει να κάνει με εσάς, αλλά προσπαθώ να σας εξηγήσω μια δύσκολη έννοια, μια δύσκολη σύλληψη στον Κάντο, χωρίς να σας έχω δώσει το υπόμαθρο του Κάντο, γι' αυτό σας είναι λίγο δύσκολο. Θέλω να πω ότι με την πράξη που γίνεται σύμφωνα με τον καθήκον, σύμφωνα με τον πρακτικό λόγο, μας δημιουργείται μέσα μας ένας μεγαλύτερος σεβασμός, μέσα μας, αλλά όχι μέσα μας συναισθηματικά, μέσα στο λογικό μας, στη σκέψη μας, στο σεβασμό μας, ένας σεβασμός, και όσο αυτός ο σεβασμός ενισχύεται, τόσο πιο πολύ θέλουμε να πράττουμε, βοηθάει περισσότερο το να κάνουμε πράξεις που είναι σύμφωρες με τον καθήκον. Ναι. Πες το, πες το, πες το. Δεν θα το έλεγα εθισμός, δεν θα του άρεσε αυτό του Κάντο, γιατί είμαστε έλογα όταν. Όχι, η απάντηση είναι όχι, το εθισμός μας χαλάει λίγο, αλλά δηλαδή κοιτάξτε παιδιά, δεν είναι νομίζω δύσκολο και οι νοητικές μας δυνάμεις μπορούν να ενισχυθούν και ενισχύονται. Νομίζω τις νοητικές μας δυνάμεις έχουμε μάθει, έχουμε θυστεί να μην τις ασκούν, έτσι. Δηλαδή και η κρίση μας, η κριτική είναι μια νοητική δύναμη και αυτή μπορεί να ενισχυθεί. Απλώς δεν έχουμε μάθει, δεν έχουμε συνηθίσει ή δεν έχουμε διδαθεί και δεν έχουμε συνηθίσει πώς να λειτουργούμε, πώς να ασκούμε, πώς να βελτιώνουμε, πώς να ενισχύουμε αυτή την κριτική μας ικανότητα. Βεβαίως ενισχύεται, αλλά έχουμε και άλλες νοητικές ικανότητες, φαντασία. Και τη φαντασία μας δεν έχουμε, έχουμε αρκετές νοητικές. Μια τέτοια νοητική ικανότητα εν μέρει είναι και ο σεβασμός, αλλά σεβασμός όχι απέναντι σε κάτι εμπειρικό, όχι απέναντι στο συνάνθρωπο δεχομένως, αλλά απέναντι στον ηθικό νόμο. Το τι είναι ηθικός νόμος θα σας το πω μια άλλη φορά. Έτσι, παιδιά. Άρα, με αυτόν τον τρόπο διαφοροποιεί τον σεβασμό από τα άλλα κίνητρα. Είναι αυτό το νοητικό κίνητρο και πρέπει από αυτό και μόνο να οθούνται οι πράξεις μας. Αυτό σημαίνει μάλλα λόγια, πολύ απλά να το θέσουνε διακριτικά, ωφελημιστής. Και αναπράξει η ηθικά και μάλιστα οι αγλωσσάξοντες το λένε και απροκάλυπτα. Εμέρα μου έλεγε ο καθηγητής μου «Μα ο Καντ, που ήταν καντιανός σκόλαρ, ήταν μελετητής του, ήξερε πολύ καλό, Καντ σημαίνει αυτό το πράγμα» και έλεγε «Τον δυσκόλευε τον Καντ, δεν είναι ρεαλιστής ο Καντ, έχω θεωρώ ότι είναι ρεαλιστής, είναι πολύ ρεαλιστής, αλλά είναι πιο οπαιτητικός». Παρασπέπτωση, ο δάσκαλος μου έλεγε «Δεν είναι ρεαλιστής, γιατί λέει, για να κάνεις μια ηθική πράξη, για να συμπεριφέρεσαι ηθικά, θέλεις να αισθάνεσαι ότι έχεις και μια αμοιβή για την ηθική πράξη που κάνεις». Η αμοιβή δεν συνέβει κατ' ανάγκη ότι θα είναι όφελος υλικό, μπορεί να είναι και όφελος ηθικό. Σας θυμίζω ο φιλμισμός υποστηρίζει «Η δική μου πράξη που κάνει περισσότερη ευτυχία των περισσότερων ανθρώπων και της δικής μου περιλαμβανομένης». Έτσι, άρα δηλαδή πρέπει να έχεις αυτό το συμπνέστημα πράττω ηθικά, επιτελώ αυτή την πράξη, κάνω κάποιους ανθρώπους πιο ευτυχείς και μαζί τους γίνομαι και εγώ ευτυχαίστερη. Έλεγε λοιπόν ο καθηγητής μου «Αν ο άνθρωπος δεν αισθάνεται αυτό το ελάγιστο συναίσθημα, δεν μπορεί να οθηθεί το κίνητρο». Άρα αυτό το συναίσθημα στον φιλμισμό είναι το κίνητρο στο να συμπεριφέρεται ορθά. Και λέει ο Κάν, συνεχίζει ο ίδιος και λέει ο Κάν, μου έλεγε «Δεν είναι ρεαλιστής». Γιατί λέει ο Κάν «Να πράτως σύμφωνα με τον ηθικό νόμο ή σύμφωνα με το καθήκον, για το καθήκον». Δεν με ενδιαφέρει. Πράτει συνθηκά, γιατί πρέπει να πράξει συνθηκά ο Λέι ο Κάν, όχι γιατί ζητάς αμοιβή. Αλίμονο, λέει, εάν για κάθε ηθική πράξη που κάναμε, ζητάμε αμοιβή. Και παρακολουθώνει. Αν σας φαίνεται τραβή, το θεωρώ. Πρέπει να πάω σε αυτό. Ότι κάποιοι από εμάς, όταν κάνουμε αυτό που πιστεύουμε ότι είναι ορθό, γιατί πιστεύουμε ότι θέλουμε ορθό. Τι κάνουμε το ορθό. Για αναλογιστείτε λοιπόν. Διαδή, ο καθένας ξέρει τις περιστάσεις της ζωής του. Νομίζω κάποιοι από εμάς, θεωρώ, έχουμε μια ευαίσθητη συνείδηση. Ξέρω, κάποιες φορές κάναμε, πράξαμε άσχημα. Δεν έπρεπε να είχαμε ενεργήσει έτσι. Δεν είπα εγκληματικά έτσι. Ξέρω ότι δεν μιλάω σε εγκληματίες. Λοιπόν, αλλά κάποιες φορές λέμε, θα το κάνω αυτό, πρέπει να το κάνω. Και λέμε, πιέσουμε τον εαυτό μας. Είναι δύσκολα, είναι ορθό. Και εκεί το κάνουμε. Διότι πιστεύουμε ότι είναι ορθό. Δηλαδή, αν συμπεριφερόμαστε με τον άγχα τρόπο απέναντι στους γονείς μας, νομίζω τις περισσότερες φορές συμπεριφερόμαστε έτσι, ορθά, διότι είναι γονείς μας ας πούμε. Δεν περιμένουμε κανένα όφελος, ασχέτως αν προκύπτουν οφέλη. Αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Αλλά πρωτογενώς, απέναντι στους γονείς μας, λόγω χάρη, συμπεριφερόμεθα ηθικά, διότι έτσι πρέπει να συμπεριφερθούμε. Τελεία και πάβλα. Έστω κι αν δεν έχουμε ποτέ υποθέσει ότι θα έχουμε κανένα όφελος. Και νομίζω, τι έχουμε αυτή τη τάση. Δηλαδή θέλω να πιστεύω ότι η οφελημιστική σύλληψη της ηθικότητας είναι το πολύ ελάχιστο. Δηλαδή αυτό που είπαν οι οφελημιστές, και όπως είπαμε προχθές, εχθές ας πούμε καταφύγαμε στον οφελημισμό, που είναι μια παραχώρηση κατά τη γνώμη μου, γιατί ζούμε σε μεγάλες απρόσωπες κοινωνίες. Και λέμε τουλάχιστον συμπεριφέρονται οι άνθρωποι ηθικά κι αν συμπεριφέρονται ηθικά όλοι οι άνθρωποι, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, μακροπρόθεσμα θα τους ωφελήσει όλους, διότι θα συμβάλει στην πιο εναρμονισμένη συμβίωσή τους. Αυτό είναι έτσι. Αλλά νομίζω είναι το πρώτο στάδιο της ηθικότητας. Έτσι το πρώτο στάδιο. Ένα δεύτερο στάδιο ηθικότητας, πιο απαιτητικό είναι, συμπεριφέρονται ηθικά διότι έτσι πρέπει να συμπεριφέρονται. Διότι η ηθική και αν σας φαίνεται ότι η γραμμή του κάτι είναι ακραία, δεν είναι καθόλου ακραία, ξεκινάει από το ιστοϊκό στην αρχαιότητα. Η ιστοϊκή στην αρχαιότητα ακριβώς αυτή τη γραμμή λένε ιστοϊκή. Δεν ενεργώ ενάρετα γιατί αναμένω κανένα όφελος. Αν ανέμενα κάποιο όφελος λέει, θα ακύρωνα την ίδια την ενάρετη συμπεριφορά μου. Είμαι ενάρετος γιατί είμαι ενάρετος. Έτσι. Αν ο ενάρετος είναι ενάρετος, δηλαδή κάνει πράξεις με αρετή, διότι περιμένει κάποιο αντάλλαγμα αυτό που υπονοεί ο φελιμισμός, τότε ακυρώνει την ίδια την αρετή του. Η αρετή είναι το καλό, έτσι, το ηθικό, το ωραίο. Δεν είναι το παζάρεμα ανάμεσα σ' αυτά και στο όφελος. Για προσέξτε το. Άρα αμέσως αυτοί… ΟΚΑΝ συνεχίζει την παράδοση των στοικών του λοσοφούνους, ο οποίος το ξέρει πάρα πολύ καλά. Ζωσκεί και μια κριτική, αλλά είναι στην ίδια καλότητα. Ορίστε, ξέρετε, διαβάζετε στοικούς. Ναι, γι' αυτό θέλω να παρέχω. Οι στοικοί όμως δεν έχουν, όμως, την ευδαιμονία. Γι' αυτό είναι είναι αρετή, αφτάρκες και μεταευθέμονες. Τα δύο σασικά μπορούν να μην το γράφουν, να μην το λένε, αλλά το περιμένουν πονά. Είναι σαστοί παρατηρήστε, ειδικοί στους συνάδελφός σας, και δείχνουν τη διάβαση τους στοικούς και χαίρομαι γι' αυτό. Το σχολιάσουμε αυτό. Είδατε, σας είπα, τους ξέρει καλά τους στοικούς, αλλά τους ασκεί και κριτική. Ευτυχώς είχα προλάβει να το πω πρωτού θέση στο ερώτημα. Και τώρα με προκαλείς, πάλι με την καλή έννοια, να το εξηγήσω. Ο Κάντ βέβαια λέει ότι, μάλλον να το αρχίσω από τους στοικούς στην αρχαιότητα, τόσο ο Αριστοτέλης, όσο και οι ιστοϊκοί που ακολουθούν τον Αριστοτέλη, την αριστοτελική ηθική, αλλά την καθιστούν πιο αυστηρή. Μπορούμε να το πούμε αυτό. Ο Αριστοτέλης λέει, ας αφήνουμε στο οικούς από τον Κ. Αριστοτέλης, θα πει ότι ο ενάρετος άνθρωπος καθίσταται και ευδέμον, ότι τελικά ο σκοπός του ανθρώπου είναι να επιτύχει την ευδαιμονία. Και βέβαια, βασική προϋπόθεση της ευδαιμονίας είναι η αρετή του. Το να γίνει κάποιος ενάρετος. Και εξηγεί τι σημαίνει. Θα σας κάνω ένα μάθημα για τον Αριστοτέλη, που θα είναι το επόμενο και μετά θα πει στην υπορρισιά σας. Λοιπόν, άρα μιλάει για την αρετή, αλλά ήδη και στον Αριστοτέλη υπάρχουν δύο συλλήψεις ευδαιμονίας. Το λέω αυτό θα σε βοηθήσει για να καταλάβεις καλύτερα τους το οικούς. Λέει λοιπόν αυτό ότι ο ενάρετος άνθρωπος θα γίνεται και πιο ευδέμον. Και έχει μια πρώτη σύλληψη της ευδαιμονίας, όπως την εννοούμε όλοι οι άνθρωποι. Και λέει, νομίζω, το λέει στο άρθρο βιβλίο των ηθικών οικομαχίων, λέει βέβαια, εκτός που η ευδαιμονία δεν εξαρτάται μόνο από την αρετή. Όσο και ενάρετος να είναι ένας άνθρωπος, δεν μπορεί να καταστεί ευδέμον. Αν έχει χάσει τα παιδιά του, αν τα παιδιά του είναι άρρωστα, δηλαδή για να καταστεί κάποιος ευδέμον, εκτός από το να είναι ενάρετος, πρέπει να συντρέχουν και ορισμένες εμπειρικές προϋποθέσεις. Εάν αυτές να συντρέχουν, δεν μπορεί να είναι ευδέμον. Λέει αυτό στο πρώτο βιβλίο των ηθικών οικομαχίων. Και προχωράει και προχωράει και πάει στο τελευταίο βιβλίο των ηθικών οικομαχίων, που είναι το Κ, το εννομάζει Κ, 20 σημαίνει το Κ, ουσιαστικά είναι το 10 το κάτι. Αλλά αυτό δεν μας ενδιαφέρει. Λέει άλλη για την ευδαιμονία και μιλάει για μια άλλη σύλληψη. Και εκεί μας δίνει ο Αριστοτέλης μια άλλη σύλληψη της ευδαιμονίας. Η ευδαιμονία λέει είναι η άσκηση του διανοητικού μέρους του ανθρώπου. Διότι το διανοητικό μέρος του ανθρώπου, το λογικό μέρος του ανθρώπου, είναι το θεϊκό μέρος που έχει ο άνθρωπος. Και όσο περισσότερο ασκεί το λογικό του άνθρωπος, τόσο πιο πολύ προσεγγίσει το θείο, τους θεούς. Σας θυμίζω ο Αριστοτέλης είναι ο φιλόσοπος που έχει μιλήσει για το πρώτος ακοινήτος κοινούν. Έτσι, έχει μια σύλληψη του ενός θεού. Και σας θυμίζω ότι στο Μεσαίωνα, στο Μεσαίωνα, όλη η χριστιανική θεολογία στηρίθηκε στη φυμεταφυσική του Αριστοτέλη για να υποστηρίξει φιλοσοπικά και λογικά το χριστιανικό δόγμα. Ο χριστιανισμός και όλοι οι πατέρες της εκκλησίας μελετάνε τον Αριστοτέλη και χρησιμοποιούνε τα επιχειρήματά του για να στηρίξει το δόγμα της εκκλησίας. Ήχε μια καλή σύλληψη του θείου αυτός. Λέει ο Αριστοτέλης, ο άνθρωπος εκτός είναι στιτών, έχει τη φύση που την ευρύχει, αλλά έχει και αυτή τη λειτουργία, τη λογική λειτουργία, και όσο περισσότερο ασκεί αυτό το λογικό μέρος, καθίσταται πιο ευδέμων, προσεγγίζει τους θεούς και καθίσταται, ή το θείο προσεγγίζει το θείο, δεν λέει τους θεούς, και καθίσταται πιο ευδέμων. Άρα στο τελευταίο βιβλίο των ηθικών οικομαχείων, έχουμε μια άλλη, έχει μετακινηθεί η άποψή του ως προς την ευδαιμονία, η ευδαιμονία τώρα δεν είναι τίποτα που θα εξαρτηθεί και από υπηρικές συνδίκες, αλλά στο βαθμό που ασκών το λογικό μέρος, έτσι, το λογικό μέρος που διαθέτω, στο βαθμό αυτό καθίσταται και πιο ευδέμων. Εδώ γίνεται κάτι που πρόκειται για μια ευδαιμονία εντελώς νοητική. Λέει βέβαια στο ίδιο αυτό βιβλίο, βέβαια είμαστε φυσικά όντα και θα χρειαστεί ο ενάρετος και ευδέμο να φάει και να κάνει, τα λέει αυτά, θυμίσω είναι ρεαλιστής, αλλά ή θα αρκεστεί με τα ολίγα κλπ κλπ. Γιατί το λέω αυτό, αυτή τη δεύτερη σύλληψη της ευδαιμονίας, την ευδαιμονία που εξαρτάται από την άσκηση του λογικού μας, εκλαμβάνει ευστοϊκή και λένε ένας που θα γίνει ενάρετος, που καθίσταται ενάρετος, και ενάρετος είναι αυτός που ασκίσεται στο μέγιστο δυνατό βαθμό το λογικό του, καθίσταται και ευδέμων. Αυτό είναι η Αριστοτελική. Έτσι και έρχεται ο Kant, ο οποίος έχει διαβάσει πάρα πολύ ωραία και διαβάζει και τον Αριστοτέλη, μα ο Kant είναι μισός Αριστοτέλης τελικά, και λέει, ναι σωστά τα λένε εκεί πέρα οι ιστοϊκοί, αλλά τα μπερδεύουν λίγο, γιατί τα μπερδεύουν λίγο, γιατί λέει ανθρωπολογικά, το λέει ο Kant, λέει τη λέξη ανθρωπολογικά, ο άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ να καταστεί ευδέμον, ούτε μπορεί να καταστεί σοφός, γιατί οι ιστοϊκοί λένε ο σοφός, ο ενάρετός είναι ο σοφός, είναι ευδέμον τελικά. Έχετε δει πολλούς σοφούς ανθρώπους, δεν το λέει έτσι, δεν υπάρχει ανθρωπολογικά, δεν υπάρχει σοφός άνθρωπος. Θέλει να πει ότι η αρετή και η σοφία είναι μια διαδικασία για τον Kant, που διαρκεί εφόρους ζωής, δημάνεστε για τον Kant, δεν αρκεί μόνο εφόρους ζωής, αλλά συνεχίζεται και στην αιωνιότητα, δηλαδή και μετά τον θάνατό μας, προσέξτε το πώς το λέει ο Kant και μετά θα το εξηγήσω, λέει ο Kant αυτή η προσπάθεια να γίνουμε περισσότερο και περισσότερο ενάρετοι, ο Kant λέει αυτή η προσπάθεια να αποκτήσουμε όσο το δυνατό περισσότερο το ηθικό φρόνιμα, λαμβάνει χώρα καθόλου τη διάγεια της ζωής μας, σε άπειρο χρόνο, δηλαδή και μετά το θάνατό μας, υπό την προϋπόθεση της αθανασίας της ψυχής. Λέει υπό τον όρο ότι προϋποθέτουμε την αθανασία της ψυχής, αυτή η άσκηση της αρετής μας συνεχίζεται στην αιωνιότητα και κάποια στιγμή θα καταστούμε απολύτως ενάρετοι, δηλαδή σοφία όπως τα έλεγαν οι Στοϊκοί, δηλαδή για τον Kant. Δεν μπορούμε στον επίγειο βίωμα, στη διάρκεια του επίγειου βίωμα, να καταστούμε ενάρετοι, full stop όπως τα έλεγαν οι Στοϊκοί, γι' αυτό τους ασκεί την κριτική. Που λένε οι Στοϊκοί, δεν είναι ονθροπολογικά ολόκληρο, γιατί είδατε κανένα ενάρετο, δεν λέει εντελώς ενάρετο, λέει ενάρετο ή κανένα σοφό, αυτό είναι κάτι που γίνεται. Και λέει και κάτι άλλο, ο Kant, με τη διαφωνία του, λέει βέβαια, μάλλον πριν πω για τον Kant, οι αρχαίοι έλεγα ότι θέταν το ερώτημα, πως θα καταστούμε ευδέμονες, πως πρέπει να ζήσουμε για να καταστούμε ευδέμονες. Ο Kant έχει μια απάντηση σε αυτό, η ηθική, δεν μας διδάσκει πως θα καταστούμε ευδέμονες. Έτσι, τι σημαίνει αυτό το πράγμα, ότι μπορεί να αποκτούμε σταδιακά αυτό το ηθικό φρόνημα, να καθιστάμε τα σταδιακά ενάρετη, αλλά αυτό δεν θα μας εξασφαλίσει ότι θα είμαστε και ευδέμονες. Διότι έτσι κι αλλιώς εκτός από νοητά όντα είμαστε και φυσικά όντα και δεν μπορούμε πάντοτε όσο ενάρετοι κι αν είμαστε, κι αν προσπαθούμε περισσότερο να γίνουμε, να ανταπεξεύχουμε τις εμπειρικές συνθήκες, οι οποίες θα μας είναι δυσάρεστες, θα μας δισκολεύουν και λοιπά και λοιπά. Άρα η αρετή για τον Kant δεν εκκλάται την ευδαιμονία. Λέει όμως ότι όσο πιο πολύ ενάρετη γινόμαστε, τόσο πιο πολύ άξιοι της ευδαιμονίας θα τη στάμε. Να το πω αυτό διαφορετικά. Όσο πιο πολύ ενάρετη γινόμαστε, όσο πιο πολύ αναπτύσσουμε το ηθικό μας πρόνομα, τόσο πιο πολύ αξίζουμε την ευδαιμονία. Την αξίζουμε. Άρα θα την λάβουμε αυτήν. Νέοι, εάν την λάβουμε ή όχι, αυτό είναι κάτι που θα συμβεί μόνο υπό την προϋπόθεση της ύπαρξης ενός υπέθατου όντως, το οποίο θα μας αποδώσει αυτή την ηθικότητα, την οποία έχουμε πετύχει σε όλη μας τη ζωή και στη μετέπειτα ζωή. Να το ξαναπώ αυτό. Όσο περισσότερο ηθική γινόμαστε, τόσο περισσότερο αξίζουμε την ευδαιμονία. Την αξίζουμε. Τώρα θα την επιτύχουμε ποτέ στην αιωνιότητα. Θα την επιτύχουμε μόνο πάλι υπό την προϋπόθεση. Είδατε βάζει δύο προϋποθέσεις. Βάζει μία προϋπόθεση για την ηθικότητα, για την αρετή, ότι αυτή η προσπάθεια του να γίνουμε περισσότερο και περισσότερο ενάρρητη στην επίγεια ζωή και στη συνέχεια είναι δυνατή υπό τον όρο της αθανασίας της ψυχής. Και βάζει και μία δεύτερη προϋπόθεση. Και το αν τελικά θα λάβουμε αυτή την ευδαιμονία την οποία αξίζουμε ακριβώς λόγω του ηθικού φρονήματος το οποίο έχουμε πετύχει, αν δεν τη λάβουμε ποτέ αυτό εξαρτάται από την ύπαρξη ενός υπέρτα του όντως το οποίο θα μας την αποδώσει. Εξαρτάται. Και εδώ δύο τελευταίες κουβέτες και θα κάνουμε διάλειμμα. Προσέξτε, μέχρι πριν τον κάνεις, Καρτέσιος, Αυγουστίνος, ιερός Αυγουστίνος, υπήρξαν φιλόσοφοι. Ξέρετε, εκεί θέτω το ερώτημα, αν υπάρχει Θεός ή δεν υπάρχει. Από τη μια πλευρά είχαμε τους πιστούς, που λένε βεβαίως πάτη και από την άλλη πλευρά είχαμε τους άφθερους, αυτούς που λένε ισχυρίζοντας, δεν υπάρχει. Έχουμε Αυγουστίν, ο Άμσελμ, αν θυμάμαι καλά, που είναι αυτούς οι οποίοι προβάλλουν τα διάφορα οντολογικά επιχειρήματα με τα οποία επιχειρηματολογούν ότι υπάρχει Θεός. Έτσι, έχετε το κάνει. Ο οποίος θα πει αυτό, σας το λέω επίτροχα, γιατί αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο, δεν θέλουμε. Λέει ότι ανήκει στο νοητό κόσμο, δεν μπορούμε να το γνωρίσουμε. Ας πούμε, το αν υπάρχει ή δεν υπάρχει Θεός, είναι κάτι που ανήκει στο νοητό κόσμο. Η γνωσιολογία του κάνει είναι τέτοια, που λέει ότι υπάρχει ο φυσικός κόσμος. Εδώ στο φυσικό κόσμο υπάρχουν, ότι υπάρχει γνωρίζουμε, το ξέρουμε ως φαινόμενο. Το πράγμα κάθε αυτό υπάρχει σαν ένα νοητό κόσμο. Τώρα το πράγμα κάθε αυτό και ότι υπάρχει στο νοητό κόσμο, δεν μπορούμε να το γνωρίσουμε. Γιατί οι γνωστικές μας ικανότητες, περιορίζονται σε αυτόν τον εμπειρικό κόσμο. Α, το σημαίνει, αν υπάρχει Θεός στο νοητό κόσμο, δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Ούτε μπορούμε να το διαψεύσουμε. Ούτε έτσι, γιατί ότι δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε, δεν μπορούμε να το διαψεύσουμε. Και λέει κάτι άλλο. Όμως λέει, ενώ δεν μπορούμε να γνωρίσουμε ότι υπάρχει στο νοητό κόσμο, μπορούμε να μιλάμε για αυτό. Μιλάμε για χείμερες. Συμφωνείτε, μιλάμε για χείμερες. Έχει νόημα να μιλάμε για χείμερες. Δεν μπορούμε να γνωρίσουμε τις χείμερες. Υποθέτουμε τι είναι χείμερες. Το τραπέζι μπορούμε να το γνωρίσουμε. Κατ' ανάλογο τρόπο, λέει, ας πούμε, θα μπορούσε, επεκτείνοντας και επεξηγώντας το σχετικό του, μιλάμε για αγγέλους. Για διαβόλους. Για θεό. Έτσι. Μπορούμε να μιλάμε για αυτά τα όντα. Ε, πάει σε παρένθεση. Για αυτά τα όντα. Δεν μπορούμε να τα γνωρίσουμε. Όταν δεν μπορώ να γνωρίσω κάτι, δεν μπορώ ούτε να το επιβεβαιώσω, να μου δείξω την ύπαρξή του, ούτε να πω ότι δεν υπάρχει. Εξίσου και οι δυο προσπάθειες είναι ανόητοι. Ο Κάρλ λοιπόν θα αρνηθεί όλα τα οντολογικά επιχειρήματα μέχρι της εποχής. Και θα πει, ακριβώς, δεν μπορούμε να αποδείξουμε ούτε να διαψεύσουμε κάτι το οποίο υπάρχει στον νοητό κόσμο. Κάνει, όμως, μια άλλη κίνηση. Και λέει ότι η ηθική, το ηθικό φρόνημα, αν έχει νόημα, είναι να το θέσω διαφορετικά, ηθική, αν έχει νόημα, έχει νόημα μόνο υπό δύο προϋποθέσεις. Ποιες είναι αυτές οι δύο προϋποθέσεις? Υπό την προϋπόθεση της αθανασίας ψυχής και υπό την προϋπόθεση της ύπαρξης ενός ανωτάτου όντως. Έτσι, λέει λοιπόν, εκτός αν πούμε ότι η ηθική δεν έχει νόημα. Είναι μια περητή και μάταιη διαδικασία. Οπότε τότε δεν μιλάμε ούτε για αθανασία της ψυχής, ούτε για υπέρτατο όντως. Αλλά αν η ηθική έχει νόημα για το άνθρωπο, για τους ανθρώπους που είναι έλογα όντα, τότε έχει νόημα υπό την προϋπόθεση της αθανασίας ψυχής και αυτού του υπέρτατο όντως που υποθέτουμε ότι βέβαια εννοεί το Θεό. Άρα παρέχει, όπως θα υποκάν, παρέχει αυτό που ονομάζουμε το ηθικό επιχείρημα για την ύπαρξη του Θεού. Λέει, υποθέτουμε ότι πρέπει να υπάρχει. Προσέξτε, άλλο ότι λέω ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει. Άλλο ο Άνσερ Μουζίκ με προϋποθέσεις. Επομένως ο Θεός υπάρχει. Άλλο αυτό το επιχείρημα και άλλο το επιχείρημα ότι για να έχει η ηθική νόημα, το γεγονός ότι οι άνθρωποι επιδιώκουν την ηθικότητα, το ηθικό φρόνιμα, το γεγονός ότι οι άνθρωποι θέλουν να γίνουν πιο ενάρρετη και τους απασχολεί αυτό το θέμα, αυτό βέβαια, εάν ισχύει αυτό, τότε αυτό ισχύει υπό την προϋπόθεση της αδανασίας της πληθύσης και το ανάλογο υπό την προϋπόθεση της ύπαρξης του Θεού. Έτσι, έχει το ηθικό. Αυτός σας το είπα, by the way, επί την ευκαιρία, για να δείτε πώς εδώ διαφορευείται από τους προκατόχους του και μας προσφέρει κατά τη γνώμη μου αυτό το πολύ καλό έγκυρο επιχείρημα για την απόδειξη της ύπαρξης του Θεού. Θα σας πω κάτι άλλο. Όταν ένα εξάμινο δίδασκα λίγο κάνει, το κάναμε τα θεμέλια της μεταφυσικής των ηθών, που είναι ένα βιβλίο σύνοψε της ειδικής του φιλοσοφίας και το κάναμε τότε σαν ένα μάθημα ΦΙΚΑΠ, φιλοσοπικά κείμενα που ήταν και πιο εύκολο για τους φοιτητές και νομίζω το απόλαψαν γιατί διαβάζαν μερικές σελίδες κάθε μέρα και το εξηγούσαμε και τους άρεσε. Λοιπόν, για πρώτη φορά, και επειδή αυτό το έργο το έχω διαβάσει κάμια δεκαεριά φορές και σας διαβεβαιώ, ο Κάν, κάθε φορά που το διαβάζει καταλαβαίνεις και κάτι άλλο που δεν το έχεις καταλάβει την προηγούμενη φορά. Τότε, λοιπόν, συντοποίησα ότι από ένα σημείο και μετά ο Κάν, όταν μιλάει για τον λόγο ή για τον πρακτικό λόγο, είναι σαν να ακούτε την καινή διαθέκτη να μιλάει για τον λόγο. Και λέω, από ένα σημείο και μετά εγώ αισθάνθηκα ότι ο λόγος του γίνεται θεολογικό. Αν δεν μιλούσε οπουθανά για Θεό, οπουθανά δεν μιλούσε για Θεό, από ένα σημείο είμαι υπό την προϋπόθεση της ύπαρξης ενόητης υπέρτα του όντως, το οποίο αποδίδει αυτή την ευθαιμονία ανάλογα με το βαθμό του ηθικού φρονήματος που έχει πετύχει ο καθένας από εμάς. Και λέω, μα αν δεν είναι αυτό, αυτό που υποστηρίζει ο χριστιανισμός η θρησκεία είναι, δεν θεολόγιζε οπουθανά και μετά από αυτό μου δημιουργήθηκε έτσι η επιθυμία αν σε εξοκολογούμε να στραφώ προς της, γιατί έχει ένα που γράψει ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, η θρησκεία εντός των ορίων του λόγου και μόνου, εντός των ορίων του λογικού και μόνου. Και λέω, ελπίζω να αξιοθώ κάποια στιγμή να δάξω αυτό το βιβλίο. Έτσι παιδιά, λοιπόν, θα σκάνουμε. Συνεχίσω από εκεί που θα με μείνει να προχωρήσω. Ναι, βεβαίως. Σχετικά με τον κάθε του στοϊκούς. Ποιος, ποιος? Σχετικά με τον κάθε του στοϊκούς. Ναι. Όσο προς το δεύτερο σχέδιο της άκρησης του, δεν θα κρυμνώ. Την ευδαιμονία. Ναι. Αλλά όσο προς το δεύτερο σχέδιο θα το κρύμνω. Γιατί και οι ιστορικοί πρεσβεύουν έναν τρόπο να επιτεθεί μια άλλη ζωή. Και εκτός επήγε ζωής. Το λένε. Βεβαίως. Νομίζω ότι ή ο Κλύπης ο Αλεξανδρέφς ή ο Αφροδυσσιεύσης ο Αλέκτρος. Δεν θυμάμαι ποιος από τους δύο. Περιγράφει το διαχωρισμό σώματος και ψυχής. Πιστεύουν ότι το σώμα δεν μας χρειάζεται. Μας χρειάζεται η ψυχή. Οπότε μπορεί να επιτεχθεί έτσι. Φίστα σου, είπες ο Κλύπης ο Αφροδυσσιεύσης είναι έτσι κοντά στοϊκούς. Ο άλλος που είπες είναι λίγο... Να το δούμε αυτό. Βέβαια, στοϊκή... Σε κειμεράνοστον διάβασες. Στοϊκή, ας πούμε, η παλαιά στ' α. Ξέρετε, η παλαιά στ' α είναι μέση στ' α και νεότερη στ' α. Η παλαιά στ' α τουλάχιστον, ναι, δεν το ελέγχεις σαφώς. Θα μας φέρεις καλύτερα το απόσπασμα να το δούμε λίγο. Λες, δηλαδή, ιστορικοί τι πρεσβεύουν για μεταθάνατο. Για πες το πάλι αυτό. Ναι, να σας πω, πιστεύουν ότι πρώτα απ' όλα κατατάσσουν το θάνατο στα διάφορα. Αν έρθει ο θάνατος, επειδή θα αποτελέσει εμπόδιο για την ευδαιμονία από τη στιγμή που είμαστε σοφοί, τότε σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να οδεύσουμε το στο θάνατο, δηλαδή να χτροτονίσουμε, σε έναν της εκούς της ευθανασίας, ίδιος μάλιστα, που λοιπόν και τους έκαναν, είχαμε κάποια μία θέρια, κάποια απειλήρα, λοιπόν, τα δικαιολογούν και όπως έτσι. Άρα σε αυτή την περίπτωση μπορεί να επιτυχθεί ένα άλλο τη ζωή με το θάνατο. Δηλαδή, όσο όχι με είναι θάνατος, αυτοκτονούμε, τελειώνουμε και στη συνέχεια παλαγμένοι, έχοντας διαγορεστή απ' το σώμα, κοντάς κρατήσει την ψυχή, να διηγούν συνεχώς. Άρα θες να πεις ότι βρήσεις απ' τα κείμενα κάποια τη δυνατότητα ότι οι ιστοϊκοί πωστηρίζουν για την αθανασία της ψυχής. Οπότε δεν μπορεί να διαφωνεί ο κάνας, πως αυτό το σήμερα, πιστεύω. Ναι, θες να πεις δηλαδή, αν σε καταλαβαίνω ζωστά, ότι οι ιστοϊκοί αφήνουν ανοιχτή τη δυνατότητα, αφήνουν ανοιχτό ότι αυτοί οδεύουν με τροποτήνα προς την αρετή και μετά θάνατο. Δηλαδή υπάρχει αυτή η δυνατότητα, όπως ο Κάν το λέει ειρητός. Συνεχίζεται λέει, αρχίζεται την επίγεια ζωή και συνεχίζεται στον άπειρο χρόνο, αλλά λες κάτι ανάλογο υποστηρίζουν και οι ιστοϊκοί. Με προκαλείς λίγο να ξαναθυμηθώ ακριβέστερα και έως να σας παίρνω στο επόμενο μάθημα, δεν είναι λίγο μια σελίδα, η κριτική την οποία σχέω ο Κάν στους ιστοϊκούς, αλλά θεωρώ ότι αυτός, ναι, ίσως δεν πρόσεξε το σημείο που υποδειχνείς, ότι αφήνουν αυτή τη δυνατότητα, ότι η επίτευξη της αρετής μπορεί να λάβει χώρα και μετά θάνατο. ίσως δεν το πρόσεξε ο Κάν. Είμαστε διαβασμένοι σε Κάν. Ίσως σκέφτεται πονηρά. Ο Κάν. Ίσως το είδε... Υπάρχει και μια διευθυντή μέσα στο βιβλίο βιοεκτική του Θουτσένσκη και του Πολάτσινγκ. Παραφέρεται για την παρεξήγηση του Πάρτη σχετικά με την Ερφανεσία και τον επίκτητο, ότι ήταν κάπως παρεξηγημένοι οι ιστοϊκοί. Του το έδωσαν να το διαβάζει. Ναι. Λοιπόν, οπότε τώρα, καλά είχανε εσείς το είδες, ότι αυτό που αγαπτήσει κατεξοχήν ο Κάντ, υπήρχε κατά έναν τρόπο. Ίσως δεν το ανέπτυξαν αρκετά οι ιστοϊκοί. Όχι, δεν είναι ανέπτυξαν. Αλλά υπάρχει το σπέρμα της σκέψης εκεί και το παίρνει ο Κάντ και το ανελεί περισσότερο. Όχι, αξίζει να ξαναδούμε, να ξαναδω την κριτική και υπόσχομαι να συνεχίσω στο επόμενο μάθημα. Θεωρώ ότι τη διατύπωσα αυτά, ότι δεν με εξήγησα, ότι είπε ότι ανθρωπολογικά, ας πούμε, σοφός και ο ενάρετός είναι ασύλληπτο. Δεν μπορούμε να πούμε ότι έχουμε σοφό άνθρωπος πάνω σε αυτήν την κοινωνία. Το θέτει έτσι, αλλά πάντως πολύ πελήγορα. Επίσης, στο προηγούμενο μάθημα μιλήσαμε και για την περιπτωσιολογία. Και έτσι η περιπτωσιολογία είναι μια, όπως είπαμε, ηθική θεωρία η οποία λειτουργεί εντελώς αντίστροφα από τις ηθικές θεωρίες αρχών, όπως είναι οι οφελημπιστές και ο Καν. Και ακριβώς θέλει να εντοπίσει τη συγκεκριμένη περίπτωση η οποία μας απασχολεί. Και πολύ ωραία, η Χρυσάνθη, έτσι είχε πει στο προηγούμενο μάθημα, ότι δεν είναι δυνατόν η πιοηθική να τη συμμοποιεί μια τέτοια μέθοδο, η οποία αναφέρεται στην περίπτωση και δεν γενικεύει, ας πούμε, δεν πάει σε αρχές. Έτσι κάποιος έτσι ήταν η ερώτηση, η απορία, το σχόλιο. Και νομίζω σας το είπα αυτό σε προηγούμενο μάθημα, ότι με την πιοηθική έχουμε ένα μεθοδολογικό πρόβλημα. Έχουμε ένα μεθοδολογικό πρόβλημα διότι η πιοηθική είναι διεπιστημονική. Άρα δηλαδή για να καταλήξουμε σε συμπεράσματα στη πιοηθική, σκεφτόμαστε εν μέρει ως φιλόσοφοι, εν μέρει ως νομικοί, εν μέρει ως θεολόγοι, εν μέρει ως κοινωνιολόγοι, ως γιατροί και ούτω καθεξής. Και ξέρετε πάρα πολύ καλά αυτές οι επιστήμες οι οποίες σας ανέφερα είναι μεθοδολογικά διαφορετικές. Κοινωνιολογία και κοινωνιολογία είναι μια εμπειρική μέθοδος. Η φιλοσοφία, η θεολογία είναι καθαρά εντάξει, δεν είναι εμπειρικές επιστήμες, είναι και η θεολογία καθεξοχήν, θεωρητικές, μετά τι άλλο. Βεβαίως η ιατρική είναι και αυτή μια εμπειρική επιστήμη, ωραία. Άρα εδώ, όταν η πιοηθική τις συνδέει, τις ενώνει όλες αυτές τις προσεκήσεις, σε τι είδους μεθοδολογίας θα καταλήξει, έχουμε το πρόβλημα και το θέσαμε. Και βέβαια, όταν οι προσεγγίσεις προτείνονται από φιλοσόχους, έχουμε καθαρά φιλοσοφικές, θεωρητικές προσεγγίσεις, βλέπει αφελιμισμό, βλέπει καν, όταν οι προσεγγίσεις ανδεχομένως προέρχονται από γιατρούς, είναι προσεγγίσεις περιπτωσιολογικές. Σας θυμίζω εδώ ότι η ιατρική είναι μια καθαρά περιπτωσιολογική επιστήμη, δεν είναι έτσι, τι κάνει κατά βάσην η κλινική ιατρική. Η κλινική ιατρική έχει 50 ή 100 περιπτώσεις ασθενών με αυτή τη μορφή καρκίνου. Είναι έτσι και αρχίζουν. Τους κάνουν μια θεραπεία, τη θεραπεία Α, και μετά από ένα χρόνο παρακολούθησες λένε, επί των 100 περιπτώσεων ασθενών που είχαμε με αυτή τη μορφή καρκίνου, δώσαμε, χορηγήσαμε σε όλους αυτό το φάρμακο σε αυτή τη δόση για ένα χρόνο, επί 12 μήνες. Από αυτές τις 100 περιπτώσεις, οι 80, ξέρω εγώ, οι 70 έμειναν στάσιμοι, οι 10 βελτιώθηκαν, οι 20, ξέρω εγώ, οι 19 χειροτέρευσαν, ο έναν τον άλλο το χάσαμε. Έτσι, άρα βλέπετε, η ιατρική έτσι λειτουργεί. Δεν ανάγεται σε αρχές. Και αυτή ήταν και η κριτική που άσκησε στην ιατρική επιστήμη ο Ιποκράτης, σας θυμίζω και το είπαμε στα πρώτα μαθήματα, ήταν η βασική επιχειρηματολογία του Ιποκράτια όταν ήθελε να δείξει ότι η ιατρική είναι διαφορετική επιστήμη από τη φιλοσοφία. Και είπε η Ιποκράτης, εμείς θα ανατρέχουμε σε γενικές αρχές για να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα τι είναι αυτό το σύμπτωμα ή ποια είναι αυτή η ασθένεια. Λέει, αν το κάνουμε αυτό, είμαστε φιλόσοφοι και δεν είμαστε. Εμείς μας ενδιαφέρει η συγκεκριμένη φύση του ανθρώπου, του κάθε ανθρώπου και εμείς μας ενδιαφέρει πώς το τυρί, λέει, επηρεάζει τον άνθρωπο γενικώς, αλλά πώς το τυρί επηρεάζει το συγκεκριμένο άνθρωπο. Άρα και ο Ιποκράτης από την εποχή του 5ου αι.Χ. έθεσε μια γαρά τη μεθοδολογία. Μας επέδειξε ποια είναι η μεθοδολογία της ιατρικής. Η μεθοδολογία της ιατρικής είναι η μελέτη του συγκεκριμένου. Άρα βλέπετε η περιπτωσιολογία, η οποία μιλήσαμε στο προηγούμενο μάθημα, είναι μια μέθοδος της Βιελητικής, αλλά είναι μια μέθοδος η οποία ενδεχομένως επηρεάζεται πάρα πολύ από την ιατρική και γι' αυτό παρατηρεί δίνει ιδιαίτερη σημασία στο επιμέρους. Βέβαια, Οριστοτέλης, για τον οποίο θα μιλήσουμε στο επόμενο μάθημα, ξεκινάει από τη συγκεκριμένη περίπτωση. Ξεκινάει και προσπαθεί να μελετήσει τη συγκεκριμένη περίπτωση, να οδηγηθεί σε συμπέρασμα, με βάση την εμπειρία που έχει αποκτήσει από τη μελέτη και την αντιμετώπιση των προηγουμένων προβληματικών περιπτώσεων. Άρα ο φρόνημος των Αριστοτέλη, η φρόνηση είναι η πρακτική σοφία των Αριστοτέλη, αυτός που είναι πρακτικά σοφός. Και ο πρακτικάς σοφός, παρέμυθες εδώ πέρα, είναι διαφορετικός από το σοφό. Λέει κάπου ο Αριστοτέλης, ότι όλοι αυτοί, λέει, προσώκανε και οι λόγοι μου. Ήτανε σοφοί, είχανε μεγάλη θεωρητική γνώση. Αλλά ο κόσμος τους κορόιδευε. Το γράφει αυτό. Οι απλοί άνθρωποι τους κορόιδευαν. Γιατί λέει τους κορόιδευαν? Γιατί δεν ήξεραν να διαχειριστούν τα της πρακτικής τους ζωής. Της καθεμερινής τους ζωής δηλαδή. Μπορεί να έξελα τα άστρα και από τι δημιουργήθηκε η ζωή. Αλλά δεν ήξεραν να διαχειριστούν, δεν είχαν πρακτική σοφία. Άρα ο Αριστοτέλης κάνει αυτή τη διάκριση ανάμεσα στη σοφία, που είναι απόκτηση γνώσεων, θεωρητικών γνώσεων, και στην πρακτική σοφία που απαιτείται στην ιατρική, στην ιατρική απαιτείται η πρακτική σοφία, γιατί στην ιατρική χρειάζεσαι και γνώσεις θεωρητικές, χρειάζεσαι υπολογισμό, τι θα κάνω για να θεραπεύσω την ασθένεια, και χρειάζεσαι να αποφασίσεις κιόλας. Άρα η πρακτική σοφία είναι συνδυασμός θεωρητικής γνώσης, υπολογιστικής ιγκαλότητας και ορθής απόφασης. Άρα ο πρακτικάς σοφός είναι ακριβώς ο χαρακτήρας ο οποίος θα συνδυάζει όλα αυτά. Ο πρακτικάς σοφός είναι αυτός που έχει πρακτική σοφία, που έχει φρόνιση, είναι ο φρόνιμος. Άρα μπορούμε να πούμε η περιπτωσιολογία έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τον φρόνιμο ή τον πρακτικά σοφό, όπως μου όλοι σας το ανεξήγησα, του Αριστοτέλη. Η περιπτωσιολογία όπως σας την ανέφερα στο προηγούμενο μάθημα, έχουμε την προβληματική περίπτωση. Την ταξινομούμε ανάμεσα στις άλλες προβληματικές περιπτώσεις τις οποίες έχουμε μελετήσει μέχρι τώρα και τις προβληματικές περιπτώσεις που έχουμε μελετήσει μέχρι τώρα τις έχουμε ταξινομήσει σε μια κλίμακα, αρχίζοντας από τη μια πλευρά από αυτές που είναι αληθικά αποδεκτές και καταλήγοντας στην άλλη πλευρά σ' αυτές που είναι αληθικά απαράδεκτες και τώρα την προβληματική περίπτωση που μας απασχολεί, πρέπει να δούμε πού ακριβώς αυτό το φάσμα το περιπτώσιο θα την εντάξουμε. Έτσι, άρα έχει η περιπτωσιολογία μια ομοιότητα με την πρακτική σοφία για την οποία μας μιλάει ο Αριστοτέλης. Αλλά και είχαμε πει, η κριτική που ασκήσαμε ακριβώς στην περιπτωσιολογία είναι ότι δεν μας ικανοποιεί η περιπτωσιολογία από μόνη της, χρειάζεται να συνδυαστεί και με μια ηθική θεωρία αρχών. Μας ενδιαφέρει και το ευμέρους, αλλά μας ενδιαφέρει και το γενικό, το συνολικό. Έτσι, λοιπόν, και απομένουν, στη συνέχεια πάμε στις φεμινιστικές θεωρίες. Οι φεμινιστικές θεωρίες είναι, και μιλάω για θεωρίες στον κλιντικό, ας πούμε μιλάμε για μαξιστικές θεωρίες, δεν μιλάμε για μαξισμό, ή όταν μιλάμε για μαξισμό εννοούμε μαξιστικές θεωρίες, γιατί ο μαξισμός δεν είναι μια θεωρία. Υπήρξαν διάφοροι μαξιστές, φιλόσοφοι με ένα το μαξ, που ακολούθησαν το μαξιστικό τρόπο σκέψεις, οι οποίοι δίνουν ερμηνείες στο μαξ. Άρα οι ερμηνείες που δίνουν μπορεί να διαφοροποιούνται μία από την άλλη, αλλά γι' αυτό μιλάμε για μαξιστικές θεωρίες. Και στο φεμινισμό δεν μιλάμε για τον φεμινισμό. Υπάρχουν πολλοί τύποι φεμινισμού, παιδιά. Υπάρχουν οι ακραίοι φεμινισμοί, ο ακραίος φεμινισμός, οι φεμινίστριες οι οποίες θέλουν παντεγί χωρισμό από το άλλο φύλο, εντελώς, και είναι και οι φεμινίστριες οι πιο μετριοπαθείς, οι οποίες δεν αρνούνται και τις σχέσεις, αλλά θέλουν την φεμινιστική προσέγγιση. Άρα ο καλύτερος τρόπος είναι να μιλήσουμε για τις φεμινιστικές θεωρίες. Και οι φεμινιστικές θεωρίες, στον τρόπο σκέψεις τους, είναι πολύ κοντά σε αυτό που ονομάζουμε ειδικές θεωρίες της φροντίδας και διηγηματικές ειδικές θεωρίες. Δηλαδή, αυτή η οικογένεια θεωριών, τις οποίες σας ανέφερα, έχουν κάποια κοινά σημεία, έτσι, να τις ξαναμοιμονέψω, να τις ξαναπω. Είναι οι φεμινιστικές θεωρίες, είναι ηθικές θεωρίες της φροντίδας και αρέθης, τα γλυκά, και είναι και οι διηγηματικές ηθικές θεωρίες, όπου βλέπουμε, δηλαδή, την ηθική προσέγγιση σαν ένα δίηγμα, σαν ένα αφήγημα με χαρακτήρες, έτσι, το γιατρό, τον ασθενή, τους συγγενείς και ούτω καθεξεντή, αφηγηματικές ηθικές θεωρίες. Έτσι και μπορούμε, είναι σύγκρονες προσεγγίσεις, μπορούμε περίπου, πολύ χοντρικά, να τις εντάξουμε στην ίδια κατηγορία. Στονίζω, πολύ χοντρικά. Οι φεμινιστικές, λοιπόν, θεωρίες ασκούνε κριτική, στην βιοιατρική όπως έχει αναπτυχθεί μέχρι τώρα, μάλλον στην βιοτεχνολογία, βέβαια, στις τεχνολογίες όπως έχουν αναπτυχθεί τώρα. Γιατί ασκούνε κριτική, γιατί θεωρούνε ότι η βιοιατρική και αυτές οι γενετικές τεχνολογίες, όπως έχουν αναπτυχθεί μέχρι τώρα, χρησιμοποιούν προσεγγίσεις που είναι ανδροκρατικές, αφηρημένες, αντικειμενικές και εργαλειακές. Θα το εξηγήσουμε αυτό. Θεωρούν λοιπόν οι φεμινιστές ότι οι προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται κατά την ανακάλυψη και εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών είναι κατεξοχήν ανδροκρατικές, είναι εργαλειακές, χρησιμοποιούν τον άνθρωπο ως μέσο, ως εργασίο, είναι αφηρημένες. Δεν σκέφτομαι το συγκεκριμένο. Και εδώ οι θεωρίες αυτές οφείλω να σας πω, αντιστρέφουν το ογκάντο, όπως θα δούμε, γιατί τους ενδιαφέρει το συνέστημα, ενδιαφέρει ο άλλος, σαν άνθρωπος, σαν διπλανός μας. Και οι προσεγγίσεις αυτές προϋποθέτουν αξίες όπως είναι η δικαιοσύνη, η εξουσία και το συμβόλιο, έτσι λένε οι φεμινίστης. Οι φεμινίστηρες λένε ότι αυτές οι προσεγγίσεις προϋποθέτουν αξίες όπως είναι η δικαιοσύνη που διασφαλίζει την αμεροληψία, την εξουσία και το συμβόλιο. Θεωρούν οι φεμινίστηρες ότι, ας πούμε, ειδικά οι φεμινίστηρες έχουν μια ιδιαίτερη επαισθησία στις τεχνολογίες, με τις τεχνολογίες, οι οποίες σχετίζονται με την υποβοήθηση της ανθρώπινης αναπαραγωγής. Και θεωρούν ότι, ειδικά σε ό,τι αφορά αυτές τις τεχνολογίες, ικανοποιούνται κατεξοχήν τα ερευνητικά ενδιαφέροντα των ανδρών. Αυτές, λέει, οι τεχνολογίες, λέει οι φεμινίστηρες, δεν ωφελούν διόλου τις γυναίκες, αντίθετα ικανοποιούν τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και την ερευνητική περιέργεια των ανδρών και δεν ικανοποιούν καθόλου τα συμφέροντα των γυναικών, στην πραγματικότητα καθιστούν το γυναικείο σώμα, αντικείμενο και σέρεπνο. Τι κάνω, παίρνουν γυναίκες ως πειραματόζωα και κάνω τα διάφορα πειράματα προκειμένου να αναπτύξουν περιτέρω της τεχνολογίας της ιατρικός υποβεχθούμενης αναπαραγωγής. Οι φεμινίστηρες, λοιπόν, προτείνω τις ίδιες αυτές τις τεχνολογίες, όχι μόνο της ιατρικός υποβεχθούμενης αναπαραγωγής, αλλά όλες τις τεχνολογίες, τα πρέπει να τις δούμε από τη σκοπιά των γυναικών. Τι σημαίνει ότι θα τις δούμε από τη σκοπιά των γυναικών. Πρέπει να τις δούμε διαφορετικά από ότι οι άντρες. Και εκεί όπου οι άντρες προτάσσουν τη δικαιοσύνη, τις αξίες της δικαιοσύνης της εξουσίας του συμβολέου, οι γυναίκες προτάσσουν τη φωνή της φροντίδας για τον άλλο, έτσι. Εκείνο που χαρακτηρίζει μια τέτοια προσέγγιση, προσέξτε, η δικαιοσύνη, εκείνο που χαρακτηρίζει τη δικαιοσύνη, που είναι η αξία την οποία δεν εξοχεί να αναγνωρίζουν οι ανθρωπρατικές προσεγγίσεις, είναι η αμερόλητη προσέγγιση. Έτσι είναι τελώς αμερόλητη. Οι γυναίκες λένε όχι, αυτή είναι μια απρόσωπη αφυρημένη και αδιάφορη προσέγγιση. Εμάς μας ενδιαφέρει η έννοια, η φροντίδα, η αγωνία για τον άλλο. Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς αναλύουν αυτή την έννοια της φροντίδας. Λέει, δεν πρέπει να μελετήσω την πολυπλοκότητα της κάθε περίπτωσης με αυτόν τον αφυρημένο τρόπο που κάνουν οι άνδρες, αλλά θα πρέπει να στρέψω την ηθική μου προσοχή. Να προσέξω ιδιαίτερα, προσέξτε το ιδιαίτερα, είναι το αντίθετο το αμερόλητα. Έτσι, αν οι άνδρες λειτουργούν, αν οι αμπροκρατικές προσεγγίσεις λειτουργούν με κριτήριο τη δικαιοσύνη, δηλαδή την αμεροληψία, οι γυναίκες το αντιστρέφουν, αυτό με ενδιαφέρει ο άλλος, έχω έννοια για τον άλλο, ανησυχία για τον άλλο, άρα στρέφω την προσοχή μου προς αυτόν και προς την πολυπλοκότητα που έχει η περίπτωσή του. Και λέει, το δεύτερο είναι, αντιμετωπίζω την περίπτωσή του με ιδιαίτερη ευασθησία, αντιμετωπίζω τις επιθυμίες του ασθενή με ιδιαίτερη ευασθησία και συμπάθεια, με αυτό που, ας πούμε, Χιουμονόμαζε συμπάθεια, το συμπάθεια είναι συν και πάσχο, το ξέρετε πάρα πολύ καλά, έτσι, πάσχο μαζί με τον άλλο, εξού και συμπάσχο, συμπονό, κάποιοι άγγιοι φιλόσοφοι αυτόν τον όρο, αντί του όρου συμπάθεια, χρησιμοποιούν τον όρο εμπάθεια. Άρα, αντιμετωπίζω τον άλλον, στρέφω την ηθική μου προσοχή στον άλλον, με ιδιαίτερη ευασθησία και συμπάθεια, τον συμπονώ και προσπαθώ να καταλάβω, να μπω στο πετσί της περίπτωσης του προβλήματος, λένε οι φεμινιστροί. Το τρίτο στοιχείο, δεν θα αρκεί, λέει, αυτή η φροντίδα και η συμπάθεια, η ευαισθησία που αισθάνομαι στον άλλον, να του την εκφράσω με λόγια, έτσι. Πρέπει να του την κάνω και πράξη, πρέπει να την κάνω αυτή την ευαισθησία, αυτή τη συμπάθεια προς τον άλλον, πράξη, πρέπει να λάβω τα κατάλληλα βήματα, γιατί όχι φεμινίστρια σε μεγάλο βαθμό, είναι αντιπίστρια, το ξέρετε, δεν είναι θεωρητικές διανοούμενοι, δεν είναι μόνο, βέβαια υπάρχουν και φεμινίστρες που είναι μόνο θεωρητικές διανοούμενοι, έτσι, αλλά υπάρχουν και πολλές φεμινίστρες καταλήγουν να γίνονται τυβίστρες και τέταρτον, όχι μόνο να την κάνω πράξη, αλλά πρέπει να κάνω ό,τι είναι δυνατό στη συγκεκριμένη περίπτωση, για να δώσω τη δυνατότητα και στους άλλους που συμμερίζονται αυτό το πρόβλημα, αυτή τη πολυπλοκότητα της περίπτωσης, να συμβάλουν και εκείνοι με τον τρόπο. Άρα βλέπετε το σημείο τρία και τέσσερα, δείχνουν καθαρά αυτόν τον ακτιβιστικό χαρακτήρα που έχει ο φιλινισμός. Το άλφα ήταν, τι είπαμε ότι ήταν το άλφα, ήταν να στραφώ προς την περίπτωση με ιδιαίτερη προσοχή. Το δεύτερο ήταν να αναπτύξω ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ευαισθησία συμπάθεια απέναντι σε αυτή την πολυπλοκή περίπτωση και να την εκφράσω τη συμπάθεια. Αλλά το τρίτο σημείο ήταν να μην μείνω στην έκφραση της συμπάθειας, με πράξεις μου να τη δηλώσω, να κάνω κάτι γι' αυτό, για τον πόνο του άλλον. Και το τέταρτο όχι μόνο να κάνω εγώ κάτι για τον άλλον, αλλά να βρω και όλους εκείνους οι οποίοι συμμερίζονται αυτό το πρόβλημα, δηλαδή το κατανοούνε με τον ίδιο τρόπο που το κατανοώ και εγώ, να κάνουν και εκείνοι κάτι. Καθαρά ακτιβιστικός, πρακτικός ακτιβιστικός χαρακτήρας. Και λένε, και από εκεί και πέρα, ξέρετε πολύ καλά ο φεμινισμός είναι ηθική τάση, ηθική θεωρία, αλλά έχει γίνει και πολιτική τάση. Μια πολιτική υπάρχει και ο φεμινισμός και η πολιτικία ζούμε. Πρέπει να το γνωρίζετε και αυτό. Μα σύμφωνα με τις φεμινίστριες θα πρέπει όχι μόνο να αλλάξουμε τον τρόπο που προσεκίζουμε την ηθική της βιοτεχνολογίας, αλλά θα πρέπει εν γένει να αναδιαθρώσουμε την ιατρική φροντίδα και την βιοηθική, κατά τη γνώμη τους, ο τρόπος με τον οποίο είναι ενδιαφέρον, διότι οι αρκεμίστριες είναι μια αριστερή ιδεολογία όπως είναι και οι μαξιστές. Είναι εξίσου αριστερή και ιδία. Ξέρετε ποια είναι η διαφορά τους. Ενώ οι μαξιστές ανάγουν όλα τα κακά στις δυνάμεις της κοινωνίας και τα ανάγουν όλα στην οικονομία, ότι για όλα αυτά φταίει η οικονομία, η καπιταλιστική κοινωνία η οποία διέβει τις κοινωνίες και τις έχει καταστρέψει, και οι μαξιστές υποστηρίζουν ότι αν το καπιταλιστικό σύστημα ανατραπεί με κάποιο τρόπο και εγκαθιδρυθεί ένα άλλο σύστημα οικονομίας, όχι αυτοί, θα λυθούνε όλα τα προβλημένα. Οι φεμινίστριες λένε το εξίσαστο, είναι κριτικοί και τους μαξιστές, αλλά και στο κατιστημένο και λένε, έχουν δει και οι μαξιστές ότι τα πράγματα είναι στραβά στη κοινωνία, αλλά δεν φταί μόνο η οικονομία, έτσι, δεν φταί μόνο η οικονομία, πρέπει και οι θεσμοί. Οι θεσμοί έχουν διαμορφωθεί με έναν ανδροκρατούμενο τρόπο, λένε, για να το πω διαφορετικά, οι φεμινίστριες λένε ότι ακόμα κι αν αναδιαρθρωθεί η οικονομία στην κοινωνία και εξακολουθήσουν οι άντρες να έχουν την εξουσία σε ένα άλλο οικονομικό σύστημα, πάλι τα ίδια θα συμβαίνουνε, διότι πάλι θα έχουμε ανδροκρατούμενες προσεκήσεις. Άρα στις φεμινίστριες δεν αρκεί το να ανατρέψουμε και το να αλλάξουμε το οικονομικό κοινωνικό πολιτικό σύστημα, να το δέσουμε έτσι, αλλά χρειάζεται να γίνουν και κάποιες άλλες δραστήριες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα πράγματα της κοινωνίας και της πολιτικής κοινωνίας. Θα πρέπει να βλέπουμε, να αντιμετωπίζουμε τα πολιτικοκοινωνικά προβλήματα, όχι μόνο τα προβλήματα δημιουργικής, μέσα από το πρίσμα των γυναικών που είναι η φροντίδα αυτή, η φροντίδα και η έννοια για τον άλλον, που ενδιαφέρεται για το συγκεκριμένο και όχι αυτός ο εντελώς αντικειμενικός, εργαλιακός και αφυρημένος τρόπος με τον οποίο τον αντιμετωπίζουν οι άντρες. Άρα όλη η κοινωνία, λέτε, πρέπει να αναδομηθεί. Αν, λέει, δεν θέλει να αποφύγει τον κατακερματισμός τον οποίο έχει οδηγηθεί, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο κυβερνάται από τη λογική των ανδρών. Λένε οι φεμινίστες, άρα βλέπετε ασκούν πολιτική κριτική. Συγγνώμη κύριοι, δεν μπορώ να μη σας το πω, απαντήστε. Δεν μπορώ να μη σας προκαλέσω, πρέπει να ακούσουμε και τον φεμινισμό. Αν διαφωνείτε, θα το πείτε εσείς, θα φέρετε αντίλησεις. Άρα αυτές λένε οι φεμινίστες ότι σε μεγάλο βαθμό η κοινωνία μας, όταν έχει οδηγηθεί σε αυτόν τον κατακερματισμό, και όταν λένε καταγερματισμό μεταξύ των άλλων, εννοούν σε αυτή την, είμαστε μια ατομοκεντελική κοινωνία. Μιλάμε για δικαιώματα των ανθρώπων, μιλάμε τι θέλω και τι μου αρέσει και με τι με συμφέρει. Λένε σε αυτή την κατάσταση μας οδήγησε η λογική των ανδρών, την οποία πρέπει να αλλάξουμε. Λοιπόν, μια πολύ σύντομη κριτική που μπορεί να ασκηθεί σε αυτές οι προσεκήσεις είναι ότι κάποιες φορές είναι πολύ υκαρβολικές και δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε εντελώς μαζί τους ότι οι άντρες λειτουργούν μόνο με βάση της αξίας της δικαιοσύνης, της εξουσίας και του συμβολέου με μία εντελώς αντικειμενική και αφηρημένη λογική και ότι οι άντρες δεν διαθέτουν συναισθήματα, ενώ από την άλλη πλευρά είναι μόνο οι γυναίκες οι οποίες διαθέτουν συναισθήματα. Νομίζω, όπως θα λειωκάνε πάλι, αυτή είναι μια εντελώς εσφαλμένη ανθρωπολογική προσέγγιση. Γιατί τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες διαθέτουν και λογική και συναισθήματα. Νομίζω, θα ήταν μια εντελώς εσφαλμένη τοποθέτηση να πούμε, έχουμε άντρες, έχουμε ορθολογική προσέγγιση μόνο διόλου συνέστημα και έχουμε γυναίκες οι οποίοι έχουν μια διαφορετική προσέγγιση, συναισθηματική, το ενδιαφέρον για το άλλο και δεν έχουν καθόλου ορθολογική προσέγγιση. Αυτό, ως προς αυτό το σημείο που υποστηρίζουν οι παιδινίστρες κάνουν λάθος, διότι τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες έχουν και αυτά μερθιά και αυτά δεν χαρακτηριστικά, υπάρχουν και άντρες που διαθέτουν τις ιδιότητες, τις αρετές εθικής προσοχής, ευαισθησίας, της υπόνοιας και ούτω καθεξής όπως υπάρχουν και οι γυναίκες οι οποίες διαθέτουν τις ανδρικές αρετές, δικαιοσύνη, αμερουληψία και ούτω καθεξής, τελεία. Νομίζω η απάντηση, το σχόλιο σε όλα αυτά είναι ότι όλοι μας πρέπει να διαθέτουμε και τις μεν και τις δε αρετές για μια καλή ισορροπία, δηλαδή πρέπει να έχουμε και συναισθήματα και ηθική, ηυεσθησία και τη συμπάθεια και την εμπάθεια για το συνάθρωπο και όλα αυτά, αλλά πρέπει να έχουμε και λογικό και αμερουληψία και αυτά τα δύο να μπορούμε να τα εναρμονίζουμε πάρα πολύ καλά. Λοιπόν αυτή είναι πολύ επιτροχάδη και ξέρω υπεραφλοποιώ τις ηθικές θεωρίες, θέλω τουλάχιστον να τις ακούσετε, γιατί καμιά φορά θα αναφερόμαστε σ' αυτές, να ξέρετε περίπου γιατί μιλάμε και θα σας παρακαλέσω πάρα πολύ όλους σας να διαβάσετε αυτό το επίμετρο από το βιβλίο της Βιβλιοθικής, εκεί θα τα βρείτε αυτά νεραμένα. Μια άλλη θεωρία είναι η προσέγγιση των τεσσάρων αρχών, η προσέγγιση των τεσσάρων αρχών ή αλλιώς πρινσυπλισμ, πρινσυπαλληνιαρχή, πρινσυπλισμ είναι η προσέγγιση των τεσσάρων αρχών και αυτή είναι μια καθαρή αμερικάνικη προσέγγιση, μια προσέγγιση η οποία αναπτύχθηκε ως επιτοπλίστος στον αγλιοσαξονικό χώρο Αμερική και Αγγλία και είναι βέβαιος μπορείτε να καταλάβετε μια άλλη ηθική θεωρία αρχών, αφού είναι η προσέγγιση των τεσσάρων αρχών, έτσι το καταλαβαίνετε αυτό. Μια πρώτη εφαρμογή, μια πρώτη θεωρία, μια πρώτη έκφραση καλύτερα αυτής της προσέγγισης είναι η αναφορά Μπέλμον, η οποία υποστηρίζει τρεις αρχές. Σας θυμίζω, η αναφορά Μπέλμον είναι η αναφορά που εκδόθηκε η σαπάτηση των εκτρόπων, τα οποία έγιναν στην έρευνα τα σχετζί που είπαμε στην Αμερική, έτσι. Μετά όταν ανακαλύξει και όταν αυτά τα έκτροπα αυτής έρευναν, ήρθαν στο φως, αμέσως εκδόθηκε αυτή η αναφορά Μπέλμον, η οποία ανάμεσα στα άλλα πρότεινε τρεις αρχές. Γιατί μιλάμε για την προσέγγιση των τεσσάρων αρχών. Η αναφορά Μπέλμον σε πρώτη φάση πρότεινε τρεις αρχές. Ποιες είναι αυτές? Ο σεβασμός προς τον άνθρωπο, και εδώ το σεβασμό τον εννοούμε όπως τον εννοούμε όλοι, δεν έχει την ιδιαίτερη σημασία που του δίνει ο Καν. Η δεύτερη αρχή είναι η αρχή της αγαθοποιίας και η τρίτη η αρχή της δικαιοσύνης. Άρα, σεβασμός προς τα πρόσωπα, αρχή της αγαθοποιίας και αρχή της δικαιοσύνης, περιλαμβάνονται στην αναφορά Μπέλμον και είναι η πρώτη έπφραση της προσέγγισης των τεσσάρων αρχών. Αλλά η προσέγγιση αυτή βρήκε την κατεξοχή έπφρασή της σε δύο Αμερικανούς στο βιβλίο που έγραψαν δύο Αμερικανοί και στο βιβλίο που έγραψε ένας Άγγλος. Έτσι, οι Αμερικανοί λέγονται «πίτσα μου» και «τσαίλ». Λοιπόν, έγραψαν δύο Αμερικανοί και από τον Τζίλον, τον Άγγλο, τον Βρετανό. Έτσι, αυτοί τρεις, οι δύο Αμερικανοί και ο Βρετανός ανέπληξαν στην αρχή των τεσσάρων αρχών. Και είναι ένας πολύ καλός, νομίζω, από τον Τζόρτ Στάου, γιατί είναι πολύ αξιό, νομίζω. Βίτσα μου και Τζίλον γράψανε το βιβλίο «Αρχές της βιοιατρικής ηθικής» και ο Ραν Τζίνων έγραψε το βιοφιλοσοφική ιατρική ηθική. Και οι τρεις αυτοί προτείνουν μια προσέγγιση των τεσσάρων αρχών, σύμφωνα με την οποία λαμβάνουν υπόψη, προσπαθούν να λαμβάνουν υπόψη τόσο οφελημιστικές όσο και θεοδοκρατικές αρχές. Προσπαθούν να συνδυάσουν τόσο τις θεοδοκρατικές όσο και τις συνεπιοκρατικές προσεγγίσεις. Κάτι με οφελημισμό, μάλλα λόγια. Οι Βίτσα μου και Τζίλον υποστηρίζουν τέσσερις αρχές, την αρχή της αυτονομίας, την αρχή της αγαθοποιείας ή της αγαθοποίησης, την αρχή της μη καποποίησης και την αρχή της δικαιοσύνης. Την αρχή της αυτονομίας και η αυτονομία, παιδιά, σημαίνει ενημέρωση και συγκεντάθηση. Αν αναλύσουμε, την αρχή της αυτονομίας σημαίνει ότι οποιαδήποτε πράξη γίνεται πάνω στον ασθενή, πρέπει ο ασθενής να ενημερώνεται και να συνενεί. Την αρχή της αγαθοποίησης και την αρχή της μη καποποίησης, ότι κάθε ιατρική πράξη που λαμβάνει χώρα πάνω στην ασθενή, σκοπό έχει να του προξενήσει αγαθό, να τον ωφελήσει. Η μη καποποίηση ποτέ να τον βλάψει και η αρχή της δικαιοσύνης. Σας θυμίσω εδώ, και εγώ είχα δίλημα όταν ξεκίνησα να δω στο ηθικία, θα έπρεπε να αρχίσω από τους Βίτσαν και Τζίλτρες ή από τον Υποκράτη, η αρχή της αγαθοποίησης και της μη καποποίησης είναι καθαρά ικοπρατικές αρχές, τις βρήκαμε στον όργο, άρα θα πρέπει αυτό να το τονίζουμε και να μην έχουμε την εσφαλμένη εντύπωση τη συνέλαβαν αυτοί οι φιλόσοφοι των 20ου αιώνα. Από αυτές τις τέσσερις ηθικές αρχές στη συνέχεια, ορισμένοι φιλόσοφοι συνάγουν ορισμένους κανόνες, παράγουν ορισμένους κανόνες, όπως είναι να λες την αλήθεια, να τηρήσεις τις υποσχέσεις σου, να διασφαλίσεις ότι ασθενείς θα δώσει την ανημερωμένη συγκατάθεση. Αυτή η τελευταία αρχή, όπως είπαμε, συνάγεται παράγεται με την αρχή της αυτονομίας. Και μια σύντομη κριτική, άρα αυτές είναι οι τέσσερις προσεγγίσεις των τεσσάρων αρχών. Οι οπαδοί τώρα της προσέγγισης αυτής ονομάζουν τη θεωρία τους η θεωρία των τεσσάρων αρχών, αλλά η κριτική αυτής της προσέγγισης τον ονομάζουν αρχοκρατία. Έχουμε δηλαδή μια θεωρία που κρατούν, επικρατούν, κυριακούν οι αρχές. Έχουν ασχηθεί κριτικές αυτές τις προσεγγίσεις των τεσσάρων αρχών. Και οι κριτικές που έχουν ασχηθεί, παιδιά, είναι δύο τύπων, δύο ειδών. Είναι οι κριτικές που, είναι εσωτερικές κριτικές, όπως τις λέμε, δηλαδή εξετάζουν το κατά πόσο οι προσεγγίσεις των τεσσάρων αρχών είναι, μια προσέγγιση των ειδικών αρχών είναι συνεπής στα διάφορα τα οποία προτείνει. Δηλαδή πολλές φορές έχουν ειδικές θεωρήσεις που οδηγούνται στις εσωτερικές αντιφάσεις. Αυτή είναι η εσωτερική κριτική. Αυτός, άρα, είναι ο ένας τύπος κριτικών που ασχείται εναντίον των προσεγγίσεων των ειδικών αρχών. Ο άλλος τύπος κριτικής είναι οι κριτικές που επιτίθεται στις προσεγγίσεις αυτές στο συνολό τους. Τις ασχούν και τους ασχούν κριτικοί συνολικά. Γιατί τους ασχούν κριτικοί. Αυτό θα δούμε και θα ολοκληρώσουμε. Σύμφωνα λοιπόν με αυτές τις μεορισμένους κριτικούς, η προσέγγιση των τεσσάρων αρχών είναι μια άλλη θεωρία αρχών, όπως ο κατιανισμός και ο φελιμμισμός. Όπως και αυτές οι δυο θεωρίες, η αρχοκρατία είναι μια ορθολογική θεωρία αρχών και αυτό το λόγο είναι αφηρημένη, που σημαίνει αυτό το πράγμα δεν μπορεί να λάβει υπόψη της τις συγκεκριμένες ιστορικές πολιτικές συνθήκες, οι οποίες ισχύουν σε κάθε μια κοινωνία. Όπως ο φελιμμισμός λόγω χάρη δεν μπορεί να της λάβει υπόψη ή ο κατιανισμός παρόμοια ούτε αυτές οι προσεγγίσεις. Ούτε μπορούν να λάβουν υπόψη τις συγκεκριμένες περιστάσεις κάτω από τις οποίες εγείρεται ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Και τα συνέπεια δεν μπορούν να καταλάβουν την ιδιαίτερη σημασία, και εδώ θα ήθελα, είπε η κυρία εχθές που θα έρχονταν σήμερα, ήθελα να τα ακούσω αυτό, που ανερεί τη θέση της για την οικονομία. Για τα συνέπεια, μία προσέγγιση αρχών, όπως είναι αυτή, δεν μπορεί να λάβει υπόψη της το ιδιαίτερο νόημα που αποκτά η κάθε παιδιά τεχνολογίας στο κάθε συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτιστικό περιβάλλον. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα και να γίνουμε σαφείς, πάτε το παράδειγμα της κλασικής μετάγησης αίματος, η οποία σώζει ζωές, η οποία είναι μία πολύ παρακλασική τεχνολογία, δεν δημιουργεί να αποδεχτεί, δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα, είναι αποδεχτή από όλους μας, δεν είναι όπως αποδεχτή από την κοινωνία των ιαχοβάδων. Άρα οι ιαχοβάδες δεν δέχονται τη μετάγηση αίματος. Άρα οι κριτικοί που ασκούν σε αυτήν τη νησική προσέγγιση των τεσσάρων αρχών, δεν αρκεί να δούμε, με βάση της αρχίας που μας προτείνουν, αν μία τεχνολογία είναι αποδεχτή ή όχι, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και το συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον, την ιδιαίτερη σημασία που έχει η τεχνολογία στον κάθε συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον. Σας θυμίζω το θέμα, ποιο ήταν από το ζευγάρι, το καλοκαίρι, τι ήταν, δεν θυμάμαι μια ζευγότητας. Ά, ήταν οι ιαχοβάδες, που ήταν στο Αγγλικό Μεσοκομείο, που θέλαμε να τους κάνουμε μετάγκηση αίματος στον παιδί τους που πέσθαινε και το απήγαγαν οι γονείς και το πήγαν σαν… Εκτός αν δεν το είπαν στην Ισπανία, αν δεν το ήμουνα στην Αγγλία, ότι κάθε φράδες στις Ινδύσεις, εντάξει. Άρα, δεν είναι οι ιαχοβάδες, για τους οποίους ήταν η Ευρωσυλία, δεν έχουν μετάγκηση αίματος. Άρα, δεν μας αρκεί μια προσέγγιση τεσσάρων χώρων, η οποία θα αποφανθεί και θα πει, αυτή η τεχνολογία δεν βαλάπτει τον άνθρωπο, μυθικά αποδεχτεί, διότι η μετάγκηση αίματος έχει ένα ιδιαίτερο νόημα για κάποιες άλλες κοινωνίες, που δεν έχετε δική μας. Και μια τελευταία αδρυπτική είναι η εξής. Βέβαια, οι τέσσερις αρχές, τις οποίες προτείνουν οι Μπίσαν και Τσίβλς, κυρίως, αποτελούν ορθολογικές αντιλήψεις της βιοηθικής. Όμως, αυτές οι ορθολογικές αντιλήψεις, τις οποίες προτείνουν, που είναι αφηρημένες αρχές, αφηρημένες συλλήψεις, έχουν αυτή τη μορφή που έχουν. Γιατί προϋποθέτουν μια συγκεκριμένη κοινή ηθική, γιατί ας πούμε, η αρχοκρατία την οποία προτείνουν οι Μπίσαν και Τσίβλς, μιλάνε για αυτονομία, αλλαθροπλία, μη κακοποίηση και δικαιοσύνη. Καταλήγουμε σ' αυτές τις ορισμένες ηθικές αρχές, γιατί αυτοί οι άνθρωποι, ανάγνουν, δηλαδή, την ηθικότητα σ' αυτές τις τέσσερις ηθικές αρχές, γιατί έχουν κατά νου την κοινή ηθική μια συγκεκριμένης κοινωνίας. Της κοινωνίας στην οποία ζουν. Και η κοινωνία στην οποία ζουν, είναι η σύγχρονη αμερικανική κοινωνία. Αν δηλαδή πάρουμε τη σύγχρονη αμερικανική κοινωνία, μελετήσουμε ποιες είναι οι αξίες οι οποίες γίναν αποδεκτές, ποιες δεν είναι, και κάνουμε αναβογή σε αρχές, θα καταλήξουμε σ' αυτές τις τέσσερις αρχές, τις οποίες και αντέληξαν αυτές αυτοί οι τέσσερις. Αν όμως ζούσαμε σε μια διαφορετική κοινωνία, με μια άλλη σύλληψη ηθικών αξιών, ενδεχομένως θα καταλήγαμε σε τέσσερις, σε πέντε ή σε δύο άλλες αρχές. Άρα πολύ απλά, η δεύτερη κριτική η οποία τους ασκείται είναι, ότι επειδή προϋποθέτει η αρχοκρατία, μια συγκεκριμένη κοινή ηθική, την κοινή ηθική της σύγχρονης αμερικανικής κοινωνίας είναι αυτές που είναι, και ότι αν προϋπέθεταν μια άλλη κοινή ηθική θα ήταν διαφορετικές. Αυτό συμβαίνει, παιδιά, διότι ξεκινάνε από την κοινή ηθική και ανάγουνε, καταλήγουνε με την αφαίρεση σ' αυτές τις αρχές, κι αυτή είναι μια κίνηση εντελώς αντίθετη από αυτή που κάνει ο Kahn, ο οποίος ξεκινάει από την κοινή ηθική και προσπαθεί να θεμελιώσει, να θεμελιώσει το ηθικό, προσπαθεί να το θεμελιώσει. Κάνει ο Kahn, κάνει και μεταφυσική, αυτό είναι το επιπλέον που κάνει ο Kahn, που δεν κάνει οι αρκοκράτες, απλώς ξεκινάνε επιρρικά, μελετάμε την κοινή ηθική της αμερικανικής κοινωνίας και λένε αυτές, δηλαδή συνοψίζουμε, η κοινή ηθική της σύγχρονης αμερικής μπορεί να συμβαίνει σ' αυτές τις τέσσερις αρχές, αλλά αυτό δεν μας ικανοποιεί. Οι ιθικές αρχές είναι καθολικεύσιμες, πρέπει να είναι καθολικεύσιμες και ενδοκομένως αν πάμε στην κοινωνία, σύγχρονη κοινωνία της Ιταλίας και βελετήσουμε την κοινή ηθική, ενδοκομένως να καταλήγαμε σε τέσσερις διαφορετικές ιθικές αρχές. Δεν ξέρω, θα σταματήσουμε εδώ σήμερα, δεν ξέρω αν έχετε κάτι να παρατηρήσετε. Μα το σχέρομαι που αρχίζετε να αντιδράσετε, αρχίζετε λίγο λίγο να διαβάζετε. Εγώ το λέω πάντοτε, και θα το πω και σε εσάς, απορίες έχουν οι θρητές όταν αρχίσουν και απελετούν. Πριν αρχίσουν να απελετούν, δεν έχουν απορίες, έτσι. Λοιπόν, στο επόμενο μάθημα θα πω λίγα λόγια για τις θεωρίες των Πικαιοπάντων, πολύ λίγο, και θα μιλήσουμε και για τον Αριστοτέλη, έτσι, γιατί κατά την ταπεινή μου γνώμη ίσως θα αποτελεί την καταυλότερη προσέγγιση στα θέματα της Πυρηνικής, ίσως θα το δούμε. |
