Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5

Διάλεξη 5: Στα προηγούμενα μας μαθήματα, μάλλον στο προηγούμενο για την ακρίβεια, συζητήσαμε το θέμα των Ευαγγελίων της παιδικής ηλικίας του Ιησού. Έχουμε την εκείμενα τα οποία ουσιαστικά έρχονται να συμπληρώσουν την Ευαγγελική αφήγηση για τον Ιησού και μάλιστα δίνοντας κάποιες πληροφορίες για ένα κ...

Πλήρης περιγραφή

Λεπτομέρειες βιβλιογραφικής εγγραφής
Κύριος δημιουργός:	Τσαλαμπούνη Αικατερίνη (Επίκουρη Καθηγήτρια)
Γλώσσα:	el
Φορέας:	Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Είδος:	Ανοικτά μαθήματα
Συλλογή:	Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας / Τα Απόκρυφα Ευαγγέλια
Ημερομηνία έκδοσης:	ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2015
Θέματα:	Φιλοσοφία, Ηθική, Θρησκεία ευαγγέλια απόκρυφα Ανοικτά μαθήματα
Άδεια Χρήσης:	Αναφορά-Παρόμοια Διανομή
Διαθέσιμο Online:	https://delos.it.auth.gr/opendelos/videolecture/show?rid=e89b18da

id	25089477-9445-4d40-a185-87ec61c3ad1e
title	Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5
spellingShingle	Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5 Φιλοσοφία, Ηθική, Θρησκεία ευαγγέλια απόκρυφα Τσαλαμπούνη Αικατερίνη
publisher	ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
url	https://delos.it.auth.gr/opendelos/videolecture/show?rid=e89b18da
publishDate	2015
language	el
thumbnail	http://oava-admin-api.datascouting.com/static/8b30/00cc/603d/1108/198b/60e3/3497/bc29/8b3000cc603d1108198b60e33497bc29.jpg
topic	Φιλοσοφία, Ηθική, Θρησκεία ευαγγέλια απόκρυφα
topic_facet	Φιλοσοφία, Ηθική, Θρησκεία ευαγγέλια απόκρυφα
author	Τσαλαμπούνη Αικατερίνη
author_facet	Τσαλαμπούνη Αικατερίνη
hierarchy_parent_title	Τα Απόκρυφα Ευαγγέλια
hierarchy_top_title	Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας
rights_txt	License Type:(CC) v.4.0
rightsExpression_str	Αναφορά-Παρόμοια Διανομή
organizationType_txt	Πανεπιστήμια
hasOrganisationLogo_txt	http://delos.it.auth.gr/opendelos/resources/logos/auth.png
author_role	Επίκουρη Καθηγήτρια
author2_role	Επίκουρη Καθηγήτρια
relatedlink_txt	https://delos.it.auth.gr/
durationNormalPlayTime_txt	01:00:04
genre	Ανοικτά μαθήματα
genre_facet	Ανοικτά μαθήματα
institution	Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
asr_txt	Στα προηγούμενα μας μαθήματα, μάλλον στο προηγούμενο για την ακρίβεια, συζητήσαμε το θέμα των Ευαγγελίων της παιδικής ηλικίας του Ιησού. Έχουμε την εκείμενα τα οποία ουσιαστικά έρχονται να συμπληρώσουν την Ευαγγελική αφήγηση για τον Ιησού και μάλιστα δίνοντας κάποιες πληροφορίες για ένα κομμάτι της ζωής του που μας είναι εντελώς σχεδόν άγνωστο από την κανονική παράδοση, δηλαδή τα παιδικά χρόνια του Ιησού. Και είχαμε δει το πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου το οποίο λίγο πολύ κάλυπτα θα λέγαμε το κομμάτι αυτό που αφορούσε την παιδική ηλικία ουσιαστικά όχι του ίδιου του Ιησού αλλά της μητέρας του καθώς και την προ ιστορία θα λέγαμε του Ιησού με την έννοια ότι περιέγραφε το πώς η Μαρία, ποια είναι η οικογένεια της Μαρίας η καταγωγή της, πώς γεννήθηκε, πώς ανατράφηκε, πώς μνηστεύθηκε τον Ιωσήφ για να φτάσουμε τελικά μέχρι τα εγγονότα εκείνα τα οποία μας είναι γνωστά από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου και του Λουκά. Σήμερα θα δούμε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο γιατί πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο έχει προκαλέσει πολύ μεγάλη συζήτηση στην έρευνα για πολλούς και διάφορους λόγους αλλά κυρίως όπως θα δούμε για τη χειρόγραφη παράδοση του, για την πληθώρα των παραλαγών στην οποία διασώζεται αυτό το κείμενο και δεύτερον για θέματα και για τον τρόπο που παρουσιάζει τον Ιησού. Δηλαδή η Χριστολογία ουσιαστικά αυτού του Ευαγγελίου τα πόκρυφα κειμένου είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Πρόκειται για το λεγόμενο Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας του Ιησού το οποίο συνέδαξε κατά το κείμενο Οθωμάζ. Βέβαια το κείμενο αυτό φέρει πάρα πολλούς τίτλους στη χειρόγραφη παράδοση, είτε ως Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας είτε στις παλαιότερες εκδοχές, παλαιότερους τίτλους του κειμένου του Ευαγγελίου αυτού ονομάζεται παιδικά. Και από αυτό και μόνο καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για μία αφήγηση η οποία θα συζητήσει όλα αυτά τα κομμάτια της παιδικής ηλικίας του Ιησού, πράξεις, λόγια, ό,τι έχει να κάνει ακριβώς με αυτή τη φάση της επίγειας ζωής του. Και ξέρουμε βέβαια ότι αργότερα είναι μεταγενέστερη η προστίκη του τίτλου ο οποίος το χαρακτηρίζει αυτό το κείμενο σε Ευαγγέλιο. Από την άλλη μεριά και η απόδοσή του στο Θωμά είναι μεταγενέστερη. Δηλαδή θα δούμε ότι στο πρόλογο, στο προήμιο αναφέρεται ως συγγραφέας ο φιλόσοφος ο Ισραηλίτης. Αυτή όμως η προστίκη θεωρείται σήμερα από την έρευνα μεταγενέστερη χωρίς να σημαίνει ότι είναι απίθανο και από την αρχή να είχε αποδοθεί μέσα στην παράδοση στο πρόσωπο αυτό. Ενώ λοιπόν αποδίδεται στον Θωμά δεν παρουσιάζει ομοιότητες ως τα άλλα κείμενα τα οποία αποδίδονται στον Απόστολο Θωμά. Θα πρέπει να πούμε ότι υπάρχει ένας ιδιαίτερος κύκλος απόκριφης παράδοσης ο οποίος σχηματίζεται γύρω από το όνομα του Θωμά και όπως αναφέραμε και σε άλλο μάθημα, ο Θωμάς χαρακτηρίζεται ως δίδυμος και γι' αυτό θεωρείται ότι ήταν σε μία τουλάχιστον εκδροχή της παράδοσης δίδυμος αδερφός του Ιησού και γνώριζε επομένως τα μυστήρια της ζωής του Ιησού και την πραγματική ταυτότητά του. Αυτό βέβαια είναι μία από τις στάσεις όπως είπα μέσα στην παράδοση, την απόκριφη παράδοση. Σε κάθε περίπτωση γύρω από το Θωμά σχηματίζεται μία ενδιαφέρουσα παράδοση με πράξεις και Ευαγγέλια. Το κείμενο όμως αυτό που έχουμε σήμερα να συζητήσουμε δεν μπορούμε να πούμε ότι ταιριάζει απόλυτα με όλα τα άλλα. Σε κάθε περίπτωση όλα αυτά ανήκουν σε αυτήν την ευρύτερη, όπως είπαμε, παράδοση για το Θωμά και ακριβώς η απόδοση τους στο Θωμά και η σύνδεση του Θωμά συνέχεια με την ευρύτερη περιοχή της Συρίας έχει οδηγήσει τους επιστήμονες σε ενδιαφέρουσες συμπεράσματα όσον αφορά την καταγωγή και τη γεωγραφική προέλευση αυτών των κειμέν. Για τα οποία όμως θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Όπως είπατε, ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που έχουμε να μετωπίσουμε και εκείνη την ημέτρο να επιλύσουμε στην περίπτωση του αποκλήφου Ευαγγελίου της παιδικής ηλικίας του Ιησού του Θωμά είναι το θέμα της χειρόγραφης παράδοσης. Αυτό που προκαλεί εξαιρετική εντύπωση είναι το γεγονός ότι το συγκεκριμένο αποκρυφό κείμενο για να είμαι περισσότερο ακριβής, γιατί όπως θα δούμε στη συνέχεια δεν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε για ένα αυτοκαθαυτό Ευαγγέλιο, έτσι τουλάχιστον όπως σήμερα ορίζεται αυτό το φυλλολογικό είδους, έχει να μας δείξει πάρα πολλές παραλλαγές του κειμένου στη χειρόγραφή του παράδοσης, δηλαδή έχουμε πάρα πολλά χειρόγραφα, χειρόγραφα όμως τα οποία διασώζουν τελώς διαφορετικές μερικές φορές ή αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους εκδοχές του κειμένου. Και ακριβώς αυτό το πράγμα, το ότι έχουμε πολλές παραλλαγές και πολλά χειρόγραφα καθώς επίσης και ότι μας λείπουν αρκετά στοιχεία από την ιστορία του κειμένου, οδηγεί σε μια πολύ σύνθετη θα λέγαμε ανασύσταση της ιστορίας της εξέλιξης του κειμένου, χωρίς πάντως όπως θα πούμε και στη συνέχεια να είμαστε απόλυτα βέβαιοι και να μπορούμε με απόλυτη βεβαιότητα και ακρίβεια να ορίσουμε τους σταθμούς εξέλιξης του κειμένου. Κατ' αρχάς έχουμε δύο πολύ σημαντικές ελληνικές εκδοχές του κειμένου. Και όπως θα δούμε στη συνέχεια αυτό που ικάζει η έρευνα είναι ότι αρχικά το κείμενο γράφτηκε στα ελληνικά. Έχουμε λοιπόν δύο σημαντικές εκδοχές οι οποίες εκδόθηκαν από τον Κωνσταντίν Τίσενδορφ, γνωστός, πολύ γνωστός. Ο Τίσενδορφ ήταν αυτός ο οποίος συγκέντρωσε πάρα πολλά χειρόγραφα, όχι μόνο χειρόγραφα όπως ήταν ο Συναϊτικός ή ο Αλεξανδρενός Κώδικας αλλά και χειρόγραφα της Απόκριφης Παράδοσης, τα οποία εξέδωσε. Υπάρχουν λοιπόν δύο από αυτά τα χειρόγραφα τα οποία συνήθως στην έρευνα συμβολίζονται είτε με το A η πρώτη είτε με το B το δεύτερο χειρόγραφο ή στις πιο σύγχρονες και πιο σύνθετες παρουσιάσεις της ιστορίας της παράδοσης ως GA, Greek δηλαδή A version και GB δηλαδή Greek B version. Αυτή την τρόπο ταξινόμησης ακολουθεί και η τελευταία έκδοση για τα χειρόγραφα, η τελευταία γερμανική έκδοση η οποία ουσιαστικά είναι η αντικατάσταση και θα λέγαμε επικαιροποίηση της κλασικής έκδοσης για τα απόκριφα της Καινής Διαθήκης του Σνέμελχε. Η πρώτη λοιπόν έκδοση η α, η GA είναι η εκτενέστερη έκδοση του κειμένου και γι' αυτήν ο Τίσενντορφ εντόπισε δύο βασικά χειρόγραφα, το ένα στη Δρέσδη, το χειρόγραφο Δρέσδης α 187 το οποίο χρονολογείται στον 15 με 16 αιώνα. Και το δεύτερο χειρόγραφο που έρχεται από την Μπολόνια είναι το Μπολόνια του Πανεπιστημίου 2702 ο οποίος επίσης κώδικας χρονολογείται στον 15 με 16 αιώνα. Δηλαδή δύο χειρόγραφα αρκετά με τα γενέστρα βέβαια ο Τίσενντορφ και οι υπόλοιποι εργατές υποστηρίζουν ότι πρόκειται για κείμενα τα οποία έχουν την καταγωγή τους σε πολύ παλαιότερες εποχές δηλαδή ουσιαστικά διασώζουν ένα πολύ αρχαίο κείμενο. Σε αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε και ορισμένες παράγματα που βρέθηκαν του κειμένου αυτού. Βρέθηκε λοιπόν ένα παρεσσινό ελληνικό κώδικα τον κώδικα 239 ο οποίος είναι του 16ου αιώνα και αυτός και επίσης βρέθηκε και ακόμα ένας κώδικας ο 162 ο οποίος και αυτός περίπου προέρχεται από την ίδια εποχή. Εκτός από την εκτελή λοιπόν εκδοχή, την εκδοχή A ή GA, η δεύτερη εκδοχή, η GB ή B απλά, είναι η συντομότερη εκδοχή. Αυτή λοιπόν είναι η εκδοχή ο οποίος ενδόπισε σε ένα χειρόγραφο του Σινά που είναι το χειρόγραφο 453 και το οποίο είναι λίγο αρχαιότερο από τα προηγούμενα της εκτελέστερης εκδοχής. Είναι του 14ου με 15ου αιώνα. Αυτό έκανε ορισμένους ερευνητές να υποστηρίξουν ότι πιθανόν πρώτον λόγω της συντομίας και δεύτερον λόγω της χρονολόγησης ίσως διασώζει ένα αρχαιότερο κείμενο. Σήμερα είμαστε πάρα πολύ επιφυλακτικοί σε αυτή τη θέση και επίσης ένα άλλο χειρόγραφο από το Σινά πάλι, το χειρόγραφο 532. Έχουμε λοιπόν μάρτυρες και στις δύο εκδοχές και εκτός από αυτές τις δύο ελληνικές εκδοχές που εκδίδει ο Τίσεντοφ εντοπίστηκε ακόμα μία εκδοχή, η οποία θεωρείται σήμερα πολύ σημαντική, η GATH από το όνομα της Αθήνας γιατί ακριβώς στηρίζεται σε ένα χειρόγραφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης Μαθημών στο χειρόγραφο 533 και το οποίο χειρόγραφο παρουσιάζει πάρα πολλές ομοιότητες με τη λατινική εκδοχή για την οποία θα μιλήσουμε στη συνέχεια και η οποία διασώζει αρκετά αρχαίο κείμενο. Αυτό λοιπόν το χειρόγραφο λαμβάνεται υπόψη στις πρόσφετες εκδόσεις του Απόκρυφου Ευαγγελίου του Θωμά και ειδικότερα, όπως είπα, στην επανέκδοση των νοητεσταμέντων του Απόκρυφου του Νέα Μέλχερ και γιατί ακριβώς διασώζει γραφές και μία εκδοχή του κειμένου, η οποία δεν είχε μελετηθεί τόσο πολύ νωρίτερα. Και τέλος υπάρχει και μία ακόμα εκδοχή του κειμένου από έναν χώδικο ελληνικό σαμπαϊτικούς 259, ο GS, ο οποίος ανάγεται στο 1089 με 1090, είναι ακόμα δηλαδή αρχαιότερος και είναι και αυτό εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο γιατί από ό,τι φαίνεται δεν έχει δεχθεί πολλές επεξεργασίες, δηλαδή ουσιαστικά διασώζει μία αρκετά αρχαία εκδοχή του κειμένου μας. Αυτές λοιπόν είναι οι ελληνικές εκδοχές, όπως βλέπουμε δηλαδή μιλάμε τώρα για ουσιαστικά 4 γνωστές εκδοχές του κειμένου και η ίδια πολυμορφία συνεχίζει, μελετάμε και τα υπόλοιπα κομμάτια της χειρόγραφης παράδοσης, ειδικότερα έχουμε τρία Συριακά χειρόγραφα του αποκρύφου αυτού κειμένου. Τα δύο πρώτα ουσιαστικά αποτελούν μία κατηγορία, είναι ένας κώδικας ο οποίος υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο, ο κώδικας 14484 και ο οποίος είναι του 6ου αιώνα. Και έχουμε και ένα άλλο Συριακό χειρόγραφο, το Συριακό χειρόγραφο 10 από την Βιβλιοθήκη του Παγεμιστήμιου του Κέντηγγεν, το οποίο και πάλι είναι του 6ου αιώνα. Άρα λοιπόν τα Συριακά μας χειρόγραφα μας πάνε ακόμα πιο πίσω στη χειρόγραφη παράδοση. Και το κείμενό τους παρουσιάζει ομοιότητα όπως είπα με το κείμενο των Αθηνών, όμως έχει αρκετές διαφορές από τις ελληνικές εκδοχές του κειμένου. Και υπάρχει τέλος και μια δεύτερη Συριακή εκδοχή σε ένα βατικανό κώδικα Συριακό των 159, ο οποίος ονολογείται στο 17ο αιώνα 1622 με 1623. Έχουμε και λατινικές εκδοχές του κειμένου, για την ακρίβεια τρεις επίσης λατινικές εκδοχές. Βλέπουμε δηλαδή αυτήν την πολλημορφία και τον πλούτο της χειρόγραφης παράδοσης, πρόκειται για την παράδοση η εκδοχή που τη συμβολίζουμε το L.M. και είναι η εκδοχή την οποία εντόπισε ο Τίσεντορφ πάλι και εξέδωσε. Μάλιστα εξέδωσε ως το δεύτερο μέρος του Ευαγγελίου του Ψευδωματιού για το οποίο θα μιλήσουμε την επόμενη φορά. Δεν το είδες αν εξάρρει το κείμενο ως τη λατινική εκδοχή του αποκρύφου Ευαγγελίου του Θωμάλατο, ουσιαστικά το είδε όπως ακριβώς το εντόπισε στο χειρόγραφο ως το δεύτερο μέρος ενός άλλου πολύ γνωστού Ευαγγελίου της παιδικής ηλικίας του Ιησού, το οποίο έπαιξε και πολύ σημαντικό ρόλο στη Δύση όπως θα δούμε στο επόμενο μας μάθημα και αυτό είναι το Ευαγγελίο του Ψευδωματιού. Η δεύτερη λατινική εκδοχή είναι η LT σώζεται σε ένα χειρόγραφο Regius 648 από το Πατικανό και τέλος υπάρχει ένα ακόμα χειρόγραφο το LV που πρόκειται για έναν παλίμψι στο κώδικα, τον κώδικα λατίνους 563 και ο οποίος είναι του 5ου αιώνα. Είναι ακόμα πιο παλαιός και από εκείνους της σηριακής εκδοχής και εδώ αρχίζει και ανοίγει θα λέγαμε η βεντάλια των μεταφράσεων, έχουμε μια αρχαία ειρλανδική μετάφραση του Ευαγγελίου σε ένα χειρόγραφο της Εθνικής Μηδιοθήκης της Ιρλανδίας από το 17ο αιώνα, αλλά αυτό που ηκάζουν όσοι το έχουν μελετήσει το κείμενο είναι ότι το χειρόγραφο διασώζει κείμενο του 8ου αιώνα και επίσης είναι ένα κείμενο το οποίο παρουσιάζει πάρα πολλές ομοιότητες με τη λατινική παράδοση του κειμένου LV και LM που είπαμε είναι αρκετά αρχαίες. Το LV είπαμε πιο πριν είναι ένα χειρόγραφο του 5ου αιώνα, αυτή η ειρλανδική εκδοχή έχει ομοιότητες με αυτό καταλαβαίνω λοιπόν εδώ μπορούμε να αρχίσουμε να βρίσκουμε επαφές και αλληλεπιδράσεις και του καθεξής. Υπάρχει γεωργιανή μετάφραση του κειμένου σε ένα χειρόγραφο του α' 95 π.Χ. του 10ου ή 11ου αιώνα, αν και η μετάφραση την οποία διασώζει θεωρείται ότι είναι αρχαιότερη και παρουσιάζει πολλές συγγένειες με τη σyριακή εκδοχή του κειμένου. Βλέπουμε εδώ και πάλι, πάλι αλληλεπίδραση, πάλι γραμμές σχέσεις και συγγένειας των κειμένων. Συνέχεια υπάρχει η λεγόμενη παλαιοσλαβική μετάφραση, η οποία είναι μάλλον μετάφραση από κάποια αρχαία βουλγαρική μετάφραση και έχει γίνει μια προσπάθεια να αποκαταστήσουμε το πρωτότυπο ελληνικό, με αρκετές επιφυλάξεις να αντιμετωπίζεται αυτή η αποκατάσταση από ψηρευνητές. Σε κάθε περίπτωση η σλαβική μετάφραση, η οποία είναι σημαντική, ανάγεται στον 19ο αιώνα. Εθιοπική μετάφραση. Αλλά για την ακρίβεια δεν έχουμε το ίδιο το κείμενο να διασώζεται αυτό καθαυτό, αλλά έχουμε κομμάτια του κειμένου να διασώζονται σε ένα άλλο εθιοπικό κείμενο και για την ακρίβεια στο 8ο βιβλίο ενός μεγάλου έργου εθιοπικού για τα θαύματα του Ιησού, το οποίο ανάγεται στον 15ο αιώνα ή τουλάχιστον τα πρώτα χειρόγραφα που έχουμε είναι από το 15ο αιώνα και συνεχίζει να έχει και πιο νεότερα κείμενα και αυτό που εικάζουμε είναι ότι και εδώ πρόκειται πίσω από αυτές τις μεταφράσεις εθιοπικές, οι οποίες όπως είπα εντάχτηκαν σε ένα ευρύτερο κείμενο, κρύβεται κάποια ελληνική εκδοχή του κειμένου, η οποία όμως διαφέρει από τις ελληνικές εκδοχές που ήδη γνωρίζουν. Τέλος, στοιχεία από το απόκρυφό μας κείμενο, δηλαδή μικρές ιστορίες ή μικρές αναφορές, βρίσκουμε και σε αραβικά και αρμενικά απόκρυφα κείμενα για την παιδική ηλικία του Ιησού. Θα πρέπει να πούμε ότι τα κείμενα για την παιδική ηλικία του Ιησού, παρόλο που καταδικάστηκαν πολύ νωρίς από την εκκλησία ως προϊόντα φαντασίας, υπήρξαν εξαιρετικά αγαπητά και αγαπητά αναγνώσματα και απόδειξαν ακριβώς η πολυμορφία της παράδοσης, την οποία έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας, καθώς επίσης και η πληδόρα των χειρογράφων που διασώζουν τέτοιες ιστορίες. Αν προσπαθήσουμε τώρα κάπως να οργανώσουμε όλο αυτό το υλικό που έχουμε όσον αφορά στη χειρόγραφη παράδοση, μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικές τάσεις στην εξέλιξη του κειμένου ή τρεις εάν υιοθετήσουμε τη γραμμή την οποία υιοθετούν κάποιοι ερμηνευτές ότι το αιθιοπικό κείμενο έχει από πίσω ένα εντελώς άλλο κείμενο ελληνικό όπως είπα πριν. Εμείς θα μείνουμε τώρα στις δύο τάσεις, ακριβώς γιατί η τρίτη τάση η αιθιοπική δυστυχώς δεν είμαστε σε θέση αυτή τη στιγμή να την αποκαταστήσουμε, πρώτον γιατί ουσιαστικά το κείμενο μας σώζεται αποσφαλματικά μέσα σε ένα άλλο κείμενο, δεν ξέρουμε το εύρος της επεξεργασίας που έχει δεχθεί και δεύτερον γιατί δεν έχουμε αυτή τη στιγμή στη διάθεσή μας αυτό το ελληνικό πρωτότυπο το οποίο ηκάζουν όσοι υποστηρίζουν ότι το αιθιοπικό κείμενο αντιπροσωπεύει μια τρίτη γραμμή στην παράδοση του κειμένου του Ευαγγελίου. Η πρώτη λοιπόν εκδοχή, στην πρώτη εκδοχή η οποία είναι ενδιαφέρουσα, απουσιάζει το κεφάλαιο όπως λένε μερικοί μηδέν δηλαδή το προήμιο, κατάλλουσα είναι το κεφάλαιο ένα, απουσιάζει το πρώτο κεφάλαιο το δέκατο, το δεκαεφτάει έως το δεκαεκτο, δηλαδή είναι μια πιο συντομευμένη μορφή από αυτή που έχουμε στην εκδοχή α του ελληνικού κειμένου και σε αυτή τη γραμμή της παράδοσης έχουμε ουσιαστικά ανήκουν τα συριακά μας κείμενα, η αιθιοπική μετάφραση, η γεωργιανή, η LV και η LM της λατινικής παράδοσης και η αρχαία ειρλανδική μετάφραση. Και υπάρχει και μια δεύτερη εκδοχή, η εκδοχή Β, η οποία ουσιαστικά είναι η λεγόμενη ελληνική εκδοχή της παράδοσης του κειμένου και στην οποία τη διασώζουν τα ελληνικά χειρόγραφο όπως είπα πριν, ισλαβικές μεταφράσεις και ένα μέρος της ιταλικής παράδοσης συγκεκριμένα η παράδοση LT για την οποία μιλήσαμε νωρίτερα. Τώρα, αυτό που εικάζουμε όσον αφορά τα στάδια εξέλιξης αυτής της δεύτερης εκδοχής, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική, είναι ότι αρχικά το κείμενο ήταν ένα κείμενο το οποίο περιείχε τα κεφάλαια 2 έως 9, 11 έως 16 και 19, στη συνέχεια κάποια στιγμή προσθέθηκε το πρώτο κεφάλαιο και το δέκατο και αυτό κατά πάσα πιθανότητα έγινε γύρω στον ενδέκατο αιώνα. Και αυτή τη γραμμή την διασώζει το χειρόγραφο αυτό που σας είπα ο Σαμπαϊτικός Γκρέκους 259, ο οποίος είναι του ενδέκατο αιώνα, άρα λοιπόν εικάζουμε ότι η προσθήκη αυτή πρέπει να έγινε πριν από αυτό το χειρόγραφο. Και στη συνέχεια έχουμε ένα επόμενο στάδιο όπου προσθήθενται κεφάλαια 17 και 18, αυτό συμβαίνει κυρίως, αυτό μαρτυρείται από το χειρόγραφο των Αθηνών και από τη σλαδική μετάφραση και τέλος κάποια στιγμή πολύ αργότερα προσθήθεται το προήμιο. Και αυτό πάλι, συγγνώμη, έκανα ένα λάθος, στο 17 και 18 το προσθέτει η αρχική, η εκδοχή Α του ελληνικού κειμένου και το προήμιο το προσθέτει η αθηναϊκή εκδοχή του ελληνικού κειμένου και η λατινική μετάφραση LT. Είναι πάρα πολύ δύσκολο, ωστόσο, παράλληλα που διακρίνουμε αυτά τα στάδια, να καταλήξουμε με βεβαιότητα, όπως είπα και πριν, για την ακριβή πορεία αυτής της εξέλιξης και είναι και πάρα κινδυνευμένο να μιλήσουμε με αυθεντία γι' αυτό. Οφανώς υπάρχουν διάφορες τάσεις ταυτόχρονα και αυτά που ουσιαστικά έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας είναι μόνο ψήγματα θα λέγαμε αυτής της πορείας της εξέλιξης και ότι ουσιαστικά διασώθηκε για διάφορους λόγους μέχρι σήμερα. Και δεν θα πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι καθαριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των χειρογράφων παίζει και η προφορική παράδοση. Είναι κάτι το οποίο το έχουμε δει πολλές φορές. Αυτό που λέμε δευτερογενής προφορικότητα ή έστω και μια προφορικότητα η οποία έρχεται να επηρεάσει ένα κίνδυνο το οποίο θα ξαναγραφτεί στη συνέχεια σε μια καινούργια μορφή με προστίκεις, αλλαγές, βελτιώσεις και ούτω καθεξής. Είναι δύσκολο βέβαια να παρακολουθήσουμε αυτή την επίδραση της προφορικής παράδοσης, θα πρέπει όμως να θεωρήσουμε βέβαια την παρουσία της και είναι ίσως και λίγο πιο εύκολο να την αντιληφθούμε από ό,τι συμβαίνει για παράδειγμα στα κανονικά κείμενα όπου γνωρίζουμε ότι πολύ σύντομα σταμάτησε η εξέλιξή τους γιατί ακριβώς πέρασαν μέσα στον κανόνα και επομένως το κείμενο όπως με κάποιο τρόπο σταθεροποιήθηκε. Επομένως λέμε ότι στην αρχική μορφή του το κείμενο πρέπει να περιείχεται κεφάλαια 2, 9, 11 έως 16 και 19, ήταν μια πιο σύντομη μορφή δηλαδή από αυτή που έχουμε σήμερα, αλλά όπως είπα και πριν ακόμα και αυτό αν το πούμε δεν μπορούμε με απόλυτη βεβαιότητα να πούμε ότι να αποκλείσουμε κάποια κομμάτια. Ορισμένα βέβαια είμαστε βέβαιοι όπως για παράδειγμα το προήμιο ότι είναι μια μεταγενέστερη προσθήκη για άλλα πάλι δεν είμαστε και τόσο σίγουροι πότε έγινε η οποία προσθήκη. Χρόνος και τόπος συγγραφής αυτό είναι επίσης ένα εξαιρετικά δύσκολο και ακανθόδες θα έλεγα ζήτημα στην περίπτωση του αποκρύφου Ευαγγελίου του Θωμά και ο λόγος είναι γιατί ακριβώς όπως είπα έχουμε μια εκτελή, μια ιδεταμένη πορεία εξέλιξης του κειμένου αυτό που μπορούμε βεβαιότητα να πούμε εξαιτίας ακριβώς του ότι έχουμε ήδη χειρόγραφα του αποκρύφου από τον 5ο αιώνα είναι ότι ήδη τον 5ο αιώνα κυκλοφορεί, κυκλοφορούν κάποιες εκδοχές του κειμένου. Πόσο λοιπόν έχουμε χειρόγραφα από τον 5ο αιώνα μπορούμε ασφάλεια να πούμε ότι εκείνη την εποχή ήδη υπάρχουν κάποιες μαρτυροί, υπάρχουν κάποιες σταθερές μορφές του κειμένου, αλλά φυσικά όπως είπαμε το κείμενο συνεχίζει να εξελίσσεται και να έχει μεγάλη μεταμόρφωση μέσα στα επόμενα χρόνια. Με βάση λοιπόν τα χειρόγραφά μας και τη γνώση που έχουμε σήμερα για το πως ένα χειρόγραφο αποτυπώνει μία προηγούμενη παράδοση, μπορούμε να ορίσουμε ως terminus ad quem τον 4ο αιώνα. Δηλαδή το νωρίτερο μάλλον που μπορούμε να τοποθετήσουμε την σύνταξη του πρώτου κειμένου είναι ο 4ος αιώνας κατά μία άλλη εκδοχή, κατά μία άλλη υπόθεση το τέλος του 3ου αιώνα. Και αυτό γιατί υπάρχουν κάποιες ενδείξεις αλλά όχι τόσο βέβαιες ότι το κείμενο ήταν ήδη γνωστό τον 3ο αιώνα. Υπάρχει λοιπόν μία πληροφορία από τον Ιωάννη τον Χρυσόσθομο, ο οποίος Ιωάννης ο Χρυσόσθομος σε μία ομιλία του αναφέρει τα παιδικά της ζωής του Ιησού, δηλαδή κάποιες ιστορίες δηλαδή που μιλάν για θαύματα του Ιησού στην παιδική του ηλικία και τις απορρίπτει ο Χρυσόσθομος λέγοντας ότι ξέρουμε και έχουμε την πάρα πολλές φορές και η Κρισία έχει πει ότι αυτά τα κείμενα είναι προϊόντα φαντασίας. Λέει λοιπόν χαρακτηριστικά εντεύθεν ειμήν λοιπόν δήλων ότι και τα σημεία εκείνα α παιδικά ενέφαση του Χριστού ψευδεί και πλάσματα τεινών επισσαγόντων αισθή. Δηλαδή ότι πρόκειται για προστίκες ή για φανταστικές ιστορίες τις οποίες ο ίδιος ο Χρυσόσθομος απορρίπτει. Τώρα βέβαια δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι αυτό που λέει τα παιδικά του Χριστού είναι μία σαφής αναφορά στο απόκρυφο κείμενο του Θωμά για τα παιδικά χρόνια του Ιησού. Αυτό που μας κάνει να υποθέσουμε ότι ίσως όντως εδώ ο Χρυσόσθομος έχει υπόψη του αυτό το κείμενο είναι ακριβώς ο όρος παιδικά που είπαμε ότι τον βρίσκουμε και στον τίτλο του συγκεκριμένου απόκρυφου κειμένου. Από την άλλη όμως μεριά είναι πολύ πιθανό ο Χρυσόσθομος να έχει υπόψη του κάποιο άλλο κείμενο για την παιδική ηλικία. Ότι όπως είπα υπάρχουν πάρα πολλά κείμενα, υπάρχει μία εκτενής παράδοση για την παιδική ηλικία του Ιησού γιατί ακριβώς υπάρχει αυτή η επιθυμία των ανθρώπων εκείνης της εποχής, μία ευσεβής θα λέγαμε περίεργα, να συμπληρώσει με κάποιο τρόπο, να συμπληρωθεί μάλλον με κάποιο τρόπο η ιστορία του Ιησού και κυρίως θα συμπληρωθεί αυτό το κομμάτι το οποίο είναι εξαιρετικά σκοτεινό μέσα στην Ευαγγελική παράδοση. Και υπάρχει και μία δεύτερη πληροφορία η οποία προέρχεται από τον Ιηρινέο, δηλαδή πάμε ακόμα πιο πίσω προς τον δεύτερο αιώνα όπου ο Ιηρινέος παραθέτει μία περιληπτική αφήγηση του περιστατικού με το δάσκαλο και στα κεφάλαια 6, 8, 14 και 15 υπάρχει μία ιστορία θα την δούμε στη συνέχεια όπου ο Ιησούς συναντάται με διάφορους δασκάλους και ειδικά στα πρώτα κεφάλαια έχει μία συνάντηση με έναν δάσκαλο και μία συζήτηση για το τι σημαίνει το α και κάνει μία λιγορική ερμηνεία ο Ιησούς του α. Ο Ιηρινέος λέει μιλώντας αναφέρει αυτή την ιστορία την περιγράφηκε αυτός με τη σειρά του και θεωρεί ότι αυτή η ιστορία είναι γνωστική ότι προέρχεται από βαλεντινιανούς κύκλους. Αυτό έκανε ορισμένους ερευνητές να υποστηρίξουν ότι πιθανόν το κείμενό μας να είναι ήδη γνωστό από το δεύτερο αιώνα. Όμως το γεγονός ότι ο Ιηρινέος παραθέτει μία ιστορία εντελώς περιληπτικά με δικά του λόγια και πολύ επιτροχάδι χωρίς να την αποδείξει σε μια συγκεκριμένη πηγή δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνο το απόδειξι ότι ο Ιηρινέος γνώριζε το συγκεκριμένο κείμενο. Είναι πολύ πιθανόν αυτή η ιστορία να είναι διαδεδομένη γενικά και επομένως ο Ιηρινέος την γνωρίζει από κάπου αλλού ή αν θέλετε είναι διαδεδομένη και κάποια στιγμή περνάει και μέσα στο Ευαγγέλιο του Θωμά, το Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας. Επομένως είμαστε αρκετά επιφλακτικοί για τον δεύτερο αιώνα, σήμερα η Έλληνα τοποθετεί σε γενικές γραμμές το κείμενό μας τον δεύτερο αιώνα. Και όσον αφορά τον τόπο συγγραφής του κειμένου, εδώ πάλι υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση, αν και η πλειοψηφία των Ελληνιτών καταλήγει ότι ο τόπος συγγραφής του κειμένου είναι η Συρία, η ελληνόφιμη Συρία, ή κατά άλλους, οι οποίοι δεν θέλουν να το συγκεκριμητοποιήσουν τόσο πολύ, είναι ευρύτερα η ελληνόφωνη Ανατολή ή για κάποιους άλλους το Ανατολικό κομμάτι της Μεσογείου. Είναι πολύ πιθανόν να προέρχεται από τη Συρία, γιατί όπως είπα είναι ακόμα ένα κείμενο το οποίο συνδέεται με το πρόσωπο του Θωμά. Και ξέρουμε ότι για την αρχαία εκκλησία της Συρίας ο Θωμάς διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο, είναι μια προσωπικότητα η οποία έχει ιδρυτικό χαρακτήρα στην αρχαία εκκλησία της Συρίας, τις ιστορίες αν θέλετε για την ίδρυση της εκκλησίας της Συρίας και υπάρχει μια μεγάλη παράδοση γύρω από το πρόσωπο του στην περιοχή. Υπάρχουν και μελέτες σήμερα οι οποίες ακριβώς διερευνούν αυτήν τη σχέση και πρέπει όλα αυτά τα κείμενα να τα δούμε μέσα στα πλαίσια της νομιμοποίησης και της τεκμηρίωσης, θα λέγαμε, της αποστολικότητας της συγκεκριμένης εκκλησίας. Θα κάνουμε μικρή παρένθεση εδώ ότι πολύ συχνά στην αρχαία εκκλησία, τίθεται το ζήτημα της αποστολικότητας, είναι πάρα πολύ σημαντικό το κριτήριο της αποστολικότητας και βλέπω μια τάση στις αρχαίες εκκλησίες να τονίζουν με κάθε τρόπο τη σχέση τους με κάποιον Απόστολο. Ακριβώς μέσα σε αυτή τη διαδικασία τεκμηρίωσης, θα λέγαμε, της αποστολικής τους καταγωγής, έχουμε και μια σειρά αποκείμενα, απόκρυφα συνήθως, τα οποία ουσιαστικά έχουν σαν σκοπό να στηρίξουν αυτήν ακριβώς τη θέση, αυτήν τη διεκδίκηση, αν θέλετε, της σε κάθε τοπικής εκκλησίας και όλα αυτά τα κείμενα ουσιαστικά δεν είναι τίποτα άλλο παρά κείμενα νομιμοποίησης ακριβώς της αποστολικής διαδοχής της συγκεκριμένη σε κάστοτε τοπικές κοινότητες. Τώρα, αν θέλαμε να πούμε μερικά πράγματα όσον αφορά το φιλολογικό είδος και το ύφος του κείμενου, θα πρέπει να πούμε ότι το πρώτο που ακριβώς αντιλαμβάνεται κανείς διαβάζοντας το κείμενο, είναι ότι πρόκειται για μια σπονδυλωτή αφήγηση, η οποία αποτελείται από επιμέρους μικρά επεισόδια. Επισόδια τα οποία ουσιαστικά δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να περιγράφουν και να εξηγούν, μάλλον να περιγράφουν περιστατικά από τα χρόνια του Ιησού ξεκινώντας από τα 5 του χρόνια και φτάνοντας μέχρι τα 12. Ουσιαστικά λοιπόν επειδή ακριβώς είναι μια σπονδυλωτή ιστορία, οι ερευνητές σήμερα τη χαρακτηρίζουν είτε ως συλλογή σύντομων ιστοριών, ή ανεκδότων, ή νουβέλων, ή ιστοριών θαυμάτων. Όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί υπάρχουν σήμερα στην έρευνα, όλοι περίπου περιγράφονται αυτό ακριβώς που είπα και πριν, ένα σύνθετο κείμενο το οποίο αποτελεί από μικρότερες ιστοριότητες. Βέβαια για την κάθε επιμέρους ιστορία κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες να εντοπιστεί το ιδιαίτερο φιλολογικό της είδους και ούτω καθεξής, αλλά τώρα αυτό είναι κάτι πέρα από τα όρια ενός εισαγωγικού μαθήματος όπως είναι αυτό το μάθημα το οποίο κάνουμε εμείς. Αυτό που μπορούμε να πούμε βεβαιότητες, αυτό που και πριν πολύ διαστικά ανέφερα είναι ότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε για Ευαγγέλιο, παράλληλα που ονομάζεται Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας του Χριστού του Θωμά, δεν είναι ουσιαστικά Ευαγγέλιο, τουλάχιστον όπως είπα πριν με την έννοια που σήμερα ορίζουμε το φιλολογικό είδος του Ευαγγέλιου, διότι δεν ουσιαστικά εστιάζει μόνο σε μια συγκεκριμένη φάση της ζωής του Ιησού και δεν μας δίνει περαιτέρω πληροφορίες, αλλά σταματά ακριβώς στα 12 χρόνια του Ιησού, χρησιμοποιώντας εκεί την ιστορία που γνωρίζουμε το Λουκά για την επίσκεψη του Ιησού στο Ναό. Αλλά γι' αυτά θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Στην χειρόγραφη παράδοση πολλές φορές χαρακτηρίζεται ως Ευαγγέλιο, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, δεν πρόκειται για ένα πραγματικό Ευαγγέλιο. Και αυτό που σήμερα μπορούμε να πούμε και αυτό χάρη στις τελευταίες μελέτες που έχουν γίνει στην Αρχαία Βιογραφία, που είναι ένα ιδιαίτερο φιλολογικό είδος, εξαιρετικά αγαπητός στην Αρχαία Κόσμο, είναι ότι ο κείμενό μας μοιάζει με τις Αρχαίες Βιογραφίες και μοιάζει στο κομμάτι εκείνο που οι Αρχαίες Βιογραφίες φροντίζουν να περιγράψουν την παιδική ηλικία του ήρωα για τον οποίο μιλούν. Ας πούμε, αν διαβάσουμε τους βίους του Πουλτάρχου, που είναι χαρακτηριστικές Αρχαίες Ελληνιστικές Βιογραφίες, θα δούμε εκεί ότι γίνεται μια προσπάθεια να μας περιγράψει ο συγγραφέας τα παιδικά χρόνια του ήρωα για τον οποίο μιλά. Και μάλιστα στην περιγραφή την οποία κάνει προσπαθεί να αποδείξει ότι ήδη από την παιδική ηλικία αυτό το πρόσωπο διαθέτει εκείνα τα χαρακτηριστικά και εκείνα τα ιδιαίτερα γνωρίσματα τα οποία συναντούμε στη συνέχεια σε αυτόν τον άνθρωπο όταν στην ώριμη του ηλικία. Δηλαδή ότι η ίδια ενδυνάμη μέσα στο μικρό παιδί ήρωα έχουμε εκείνα τα στοιχεία τα οποία ουσιαστικά στη συνέχεια τον καθιστούν ένα πρόσωπο αναγνωρίσουμε και σεβαστό. Και σήμερα ακριβώς αυτό υποστηρίζουμε και για το συγκεκριμένο κείμενο ότι πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο ουσιαστικά περιγράφει την παιδική ηλικία του Ιησού με ένα τέτοιο τρόπο ώστε να αποδείξει ή να εξηγήσει ακριβώς τα χαρακτηριστικά τα οποία ουσιαστικά επιδεικνύει στη συνέχεια στην ώριμη του ηλικία ο Ιησούς. Όσον αφορά τις πηγές και τις επιδράσεις που έχει δεχθεί το κείμενο όπως όλα τα κείμενα αυτά δεν είναι κείμενα τα οποία γεννούνται από τίποτα έχουν από πίσω τους μια σειρά από πηγές. Το θέμα δεν έχει κλείσει με τον Θωμά όσον αφορά τις πηγές του και επίσης όπως είπα και πριν σημαντικό ρόλο παίζει και η προφορική παράδοση. Δυσκολευόμαστε σήμερα ακριβώς γιατί δεν διαθέτουμε ντοκουμέντα να την εντοπίσουμε απόλυτα και να την ανοιχνεύσουμε. Σε κάθε περίπτωση η πρώτη βασική επίδραση που έχει το κείμενό μας είναι από τον Καινή Διαθήκη και κυρίως από τον Λουκά. Και μάλιστα για παράδειγμα στο κήρυγμα του Ιησού στη Ναζαρέτ βρίσκομαι στο καταλουκάν Ευαγγέλιο φαίνεται να είναι το υπόβαθρο στο 15ο κεφάλαιο που Ιησούς μιλά για την εαυτό του. Η παραβολή του σπορέως φαίνεται να είναι το θέμα στο κεφάλαιο 12 και τέλος το θέμα της κατάλησης του Σαββάτου το θέμα στο κεφάλαιο 2 του Ευαγγελίου μας. Δηλαδή βλέπουμε ότι υπάρχουν κάποια ψήγματα. Συνήθως θεωρείτε ότι το Ευαγγέλιο αυτό δεν έχει επιρροές από την Παλαιά Διαθήκη. Εγώ στη διαφωνή σου θεωρώ ότι υπάρχουν κάποιες διακειμενικές συνδέσεις με την Παλαιά Διαθήκη όπως η σκηνή στο πρώτο κεφάλαιο όπου ο Ιησούς πλάθει τα πλάκια από πυλό και τα δίνει ζωή, η οποία παραπέμπει με έναν πολύ βεβελαϊκό και απλοϊκό τρόπο στην ιστορία της δημιουργίας και λειτουργεί προγραμματικά για όσα θα λεκθούν στη συνέχεια μέσα στην ιστορία, μέσα στην αφήγησή μας. Δηλαδή το πρόσωπο αυτό το οποίο ουσιαστικά το βλέπουμε εδώ σαν μικρό παιδάκι να παίζει ουσιαστικά σαν παιδί και να πλάθει αυτά τα πλάκια από πύλη, ουσιαστικά αυτό το πρόσωπο είναι ένα πρόσωπο όχι τυχαίο αλλά η συμπεριφορά του θυμίζει ακριβώς την δημιουργική πράξη του Θεού και από μένα ο αναγνώστης μπορεί να κάνει τους συνειρμούς του, οι οποίοι βεβαίονται στη συνέχεια όταν ο Ιησούς, ο μικρός Ιησούς κάνει θαύματα εξαιρετικά τρομακτικά όπως θα δούμε και φυσικά πέρα από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Και μια και μιλάω για θαύματα να πούμε ότι ένα σημαντικό στοιχείο εδώ στην ιστορία μας είναι τα θαύματα τιμωρίας και εδώ ακριβώς θα λέγαμε απομακρύνται πάρα πολύ από την Ευαγγελική παράδοση ενώ στα Ευαγγέλια θα δούμε ότι τα θαύματα έχουν μια πολύ διαφορετική λειτουργία, παράδειγμα στο Μάρκο τονίζουν κυρίως τη μεσαιανικότητα του Ιησού και ουσιαστικά αποτελούν και μια επιστήριξη του λόγου και του κηρύγματος, στο Ματθαίο ακόμη περισσότερο αυτό και πλέον και εκεί και στο Λουκά τα θαύματα αποδεικνύουν την ευσπλαχνία του Ιησού ο οποίος βέβαια μέσα από αυτά επίσης αποδεικνύει την μεσαιανικότητά του. Δεν βρίσκουμε μια τέτοια λογική μέσα στα θαύματα αυτού του Ευαγγελίου. Υπάρχουν βέβαια θαύματα θεραπείας και ανάστασης αλλά υπάρχουν και πάρα πολλά θαύματα τιμωρίας. Ο Ιησούς τιμωρεί ως παιδί όσους τον αμφισβητούν και η τιμωρία είναι σκληρή βέβαια στο τέλος έρχεται και αποκαθιστά αυτούς τους ο οποίους έχει τιμωρήσει όμως η εικόνα ενός θεού ο οποίος τιμωρεί είναι εξαιρετικά έντονη μέσα στο συγκεκριμένο κείμενο και φυσικά αυτό έχει προκαλέσει συζήτηση γιατί περνάει μια τέτοια λογική μέσα σε ένα χριστιανικό κείμενο ανεξάρτητο αν είναι απόκληφο. Εδώ θεωρούμε ότι υπάρχουν επιρροές από αντίστοιχες μυθικές παραδόσεις του περιβάλλοντος του κειμένου και των ανθρώπων που συνδέονται με αυτό όπου εμφανίζονται θεϊκά παιδιά να τιμωρούν. Μερικοί βέβαια έχουν δει επαφές και με την ίδικη Μυθολογία με τον Κρίσινα και ούτω καθεξής όπου και εκείνος παιδί και εκείνος τιμωρεί όσους δεν τον αποδέχονται. Εδώ προκείται για ένα κοινό μοτίβο ενός θεϊκού παιδιού το οποίο δεν γίνεται αποδεχτό από το περιβάλλον του και το οποίο στη συνέχεια αντιδρά πολύ επιθετικά σε αυτή την απορρίψη τιμωρώντας όσους τον αφισβητούν. Είναι πιθανό το κείμενό μας επίσης να έχει γνωστικές επιρροές δηλαδή να υπάρχουν κάποια ίχνη γνωστικής επίδρασης. Βέβαια όπως είπα και πριν μιλώντας για τον Ιρηνέο με αφορμή ακριβώς στην παράδοση που διασώζει ο Ιρηνέος δεν είναι απόλυτα βέβαιη αυτή η γνωστική επίδραση. Συνήθως οι ερευνητές την εντοπίζουν στο κεφάλαιο 6.2 και θα διαβάσω τώρα το κομμάτι αλλά και στην ιστορία με το αλφάβητο. Όσον αφορά την ιστορία με το αλφάβητο όπως είπα και πριν αυτή η ιστορία είναι μια ιστορία η οποία θα μπορούσε να ερμηνευθεί και με άλλον τρόπο. Δηλαδή δεν υποχρετικό να δεχτούμε εδώ με βεβαιότητα τη γνωστική επίδραση. Το πιθανεί η γνωστική επίδραση στο κομμάτι εκείνο που ο Ιησούς μιλάει για τον εαυτό του και ο οποίος λέει ας πούμε ότι εγώ είμαι ένας… μα όχι ο Ζακχαίος καταρχάς και ας πούμε πρώτα αυτό στο 6.2 όπου ο Ζακχαίος μιλάει για τον Ιησού, ο Ζακχαίος είναι ένας από τους δασκάλους του Ιησού, τελος πάντως αποτυχάνει τελικά να τον διδάξει και ο οποίος γιατί ακριβώς αντιλαμβάνεται ότι το παιδί αυτό είναι εξαιρετικά διαφορετικό από όλα τα άλλα και λέει αυτό το νερό παιδί δεν γεννήθηκε από τη γη, αυτός είναι κάποιος ο οποίος μπορεί να τηθασεύσει και τη φωτιά και πολύ πιθανό αυτός να υπήρχε πολύ πριν έρθει δημιουργηθεί ο κόσμος. Επομένως εδώ βλέπουμε μια ιδέα που τη βρίσκουμε και στα αγμοστικά κείμενα, ότι αυτός έρχεται από ένα πολύ διαφορετικό κόσμο, δεν είναι δικό μας, φωτιά εδώ έχει να κάνει και μεγνωστικές κοσμολογικές αντιλήψεις και επομένως εδώ βλέπουμε μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα εκδοχή και μας κάνει ακριβώς αυτό εντύπωση γιατί πώς περνάνε κάποιες ποιο λέγαμε επιδράσεις χωρίς όμως να μπορούμε με απόλυτη σιγουριά να δούμε τη γραμμή της εξέλιξης. Το θέμα των γνωστικών επιδράσεων το δεχόμαστε μεν αλλά με κάποια επιφύλαξη και φυσικά γνωστικές επιδράσεις βρίσκουμε και όπως είπα στο κεφάλαιο για το αλφάβητο γιατί βρίσκουμε τέτοιες ιστορίες και στα γνωστικά κείμενα όμως δεν είναι υποχρεωτικό αυτό από μόνο του να αποτελέσει ένδειξη γνωστικής επιρροής εδώ πέρα. Ακριβώς γιατί όπως είπα οι ιστορίες για τα γράμματα και τη συμβολική τους και η αλληγορική τους σημασία είναι πολύ διαδειδωμένες στον αρχαίο κόσμο. Και τέλος υπάρχει μια θα λέγαμε πιθανότητα εδώ να έχουμε και επίδραση Ιωάννια. Και κυρίως εκεί που ο Ιησούς λέει ότι δεν μπορείτε να με βρείτε, υπάρχουν και δεν μπορείτε να με βρείτε. Εκεί λοιπόν θεωρούμε ότι ίσως έχουμε μια γνωστική επίδραση και αυτό για το α και το ω που λέει εκεί ο Ιησούς. Αλλά όπως είπα και πριν όλες αυτές οι επιδράσεις είναι εξαιρετικά έμμεσες γιατί ακριβώς οι πυροφορίες που έχουμε μέσα από το ίδιο το κείμενο είναι πολύ λίγες. Τέλος θα πρέπει να δούμε λίγο τις θεολογικές και ιδεολογικές τάσεις τις οποίες αποτυπώνει το κείμενο μας. Όπως είπα και πριν είναι ένα κείμενο εξαιρετικά λαϊκό, εξαιρετικά απλοϊκό σαν κείμενο και από τη γλώσσα του κιόλας μπορεί κανείς να το αντιληφθεί. Έχουμε αυτό που λέμε στη γλώσσα της θεολογίας μια χαμηλή χριστολογία λαϊκού τύπου, όπου όμως η έμφαση κυρίως βρίσκεται στην παιδική ηλικία του Ιησού που μέσα από την περιγραφή αυτής, την αφήγηση αυτής της ηλικίας, γίνεται μια προσπάθεια να αναδειχθεί το θεϊκό στοιχείο στον Ιησού. Αλλά είναι με έναν αρκετά άκομσο και χοντροκομμένο κατά τη γνώμη ορισμένων ερμηνευτών τρόπους, σε κάθε περίπτωση όμως είναι μια απόπειρα χριστολογικής ας πούμε ερμηνείας του προσώπου του, μια χριστολογικής δασκαλίας. Σαφώς όπως είπα και πριν ο βασικός στόχος από απόψεις χριστολογίας εδώ είναι το κείμενό μας να αποδείξει, ότι ο Ιησούς και ως παιδί διέθεται εκείνα τα χαρακτηριστικά που βρίσκουμε στη συνέχεια, στον ίδιο ως όριμο άνδρα μέσα στις ευαγγελικές αφηγήσεις της κανονικής παράδοσης. Αυτό είναι προφανές μέσα στο κείμενό μας γιατί μπορεί με να είναι η συμπεριφορά του να ξενίζει, να είναι έξω από τα συνηθισμένα δεδομένα που γνωρίζουμε από τα ευαγγελικά κείμενα όμως, από την άλλη μεριά ο στόχος αυτών των ιστοριών δεν είναι κανένας άλλος παρά να δείξουν την παντοδυναμία του Ιησού και επιπλέον να δείξουν και τη θεϊκή του υπόστηση, τη θεϊκή του φύση. Και βλέπουμε ένα άλλο στοιχείο και αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον και εδώ βρίσκεται και το ρεαλιστικό στοιχείο στο κείμενό μας, ότι το παιδί Ιησούς που έχουμε μέσα στην αφήγηση παρουσιάζει ταυτόχρονα στοιχεία ενός παιδιού αλλά και στοιχεία ενός θεού. Ενός παιδιού που δεν μπορεί ακόμα να διαχειριστεί θα λέγαμε απόλυτα την θεϊκή δυναμή που έχει μέσα του καταφεύγοντας πολλές φορές σε πράξεις οι οποίες θυμίζουν ακριβώς ένα μικρό θυμωμένο κακομαθημένο παιδί. Τον ακουμπά κάποιος και εκείνος τον τιμωρεί, τον μαλώνει ο δάσκαλος και εκείνος τον τιμωρεί γιατί φυσικά είναι ανώτερος ως θεϊκό παιδί. Και επίσης εδώ θα πρέπει να πούμε ότι πίσω από όλη αυτή τη συζήτηση με τους δασκάλους την οποία βλέπουμε θα δούμε ότι ο Ιησούς έρχεται αντιμέτωπος με διάφορους δασκάλους οι οποίοι όλοι αποτυχάνουν, δεν καταφέρνει κανείς να τον διβάξει γιατί αυτός είναι ανώτερος. Σεστικά εδώ έχουμε μια πολύ χοντροκομμένη και απλοϊκή επεξεργασία της ιστορίας που έχουμε στο Λουκά όπου ο Ιησούς ως δωδεκαετής βρίσκεται στο Ναό, συζητάει με τους μορφωμένους, σοφούς ανθρώπους που βρίσκονται στο Ναό και τους Αποστομόνιοι, ξέρει να δώσει απαντήσεις σοφές ώστε να θαυμάζουν αυτοί, έχουμε μια πιο απλουστευμένη και εκλαϊκευμένη εκδοχή αυτής της ιστορίας επεξεργασίας όπου ο Ιησούς φυσικά Αποστομόνιος τους δασκάλους του αλλά περνάει στην επίθεση τιμωρώντας τους σε πολλές περιπτώσεις για αυτά που λένε για αυτόν και για την αφισβήτηση με την οποία τον αντιμετωπίζουν και πίσω από αυτό όπως είπα μπορεί να κρύβεται και μια συζήτηση γενικότερη που ξέρουμε ότι υπάρχει στον Αρχαίγονο Χριστιανισμό σχετικά με την Παιδεία. Ξέρουμε ότι ένα μεγάλο κομμάτι ή τουλάχιστον ένα κομμάτι του Αρχαίγονου Χριστιανισμού στάθηκε πολύ κριτικό απέναντι στην Παιδεία εκείνης της εποχής γιατί τη θεώρησε ότι είναι θειραθέν και ειδωλολατρική. Δεν θα μιλήσω για τα μεταγενέστερα χρόνια για τους Καπαδόκες, πατέρες και τους υπόλοιπους πατέρες του 3ου-4ου αιώνα αλλά θα μιλήσω κυρίως για τις παλαιότερες εποχές. Βλέπουμε τη συζήτηση που κάνει ο Κλήμις ο Αλεξανδρέβς για παράδειγμα στον παιδαγωγό του και σήμερα η Κάζο με το κείμενο αυτό γράφει ουσιαστικά ως ένας εσωτερικός διάλογος με την κοινότητα του Κλήμι, του κλημεντός ο Ποκλήμις που σπαθεί να δείξει ότι η θειραθασοφία διαθέτει και κρύβει μέσα τις ψύγματα της αιώνιας αλήθειας. Υπάρχει από πίσω υποφόσχη αυτή η συζήτηση κατά πόσο η μόρφωση είναι απαραίτητη σε ένα χριστιανό και η παιδεία. Βλέπουμε ακριβώς και σε αυτή τη στάση του Ιησού μια κριτική διάθεση προφανώς για αυτό ορισμένοι ειρμηνευτές η Κάζο μου που ίσως πίσω από το κείμενό μας κρύβεται ακριβώς μια κοινότητα η οποία συζητά με αυτόν τον τρόπο το ζήτημα της ελληνικής παιδείας και κατά κάποιον τρόπο στέκεται κριτικά απέναντί της ή την απορρίπτει. Ο Ιησούς είπαμε λοιπόν μέσα στο κείμενό μας έχουμε μια χριστολογία εξαιρετικά χαμηλή διαθέτει βέβαια στοιχεία θεότητας διαφοροποιείται όμως η εικόνα του κατά πολύ από την εικόνα όπως είπα που έχουμε από τα κανονικά Ευαγγέλια. Πρώτον γιατί έχουμε πάρα πολύ συχνά θαύματα τιμωρίες το ότι είναι κάτι ξένο μέσα στην Ευαγγελική παράδοση ο Ιησούς πουθενά δεν τιμωνεί και πουθενά δεν ανταποδίδει με τιμωρητικές πράξεις την αμφισβήτηση και την εχθρότητα με την οποία πολλές φορές τον αντιμετωπίζουν. Εδώ έχουμε μια περισσότερο ρεαλιστική απεικόνιση της παιδικής ηλικίας θα έλεγα και όχι τόσο του ίδιου του Ιησού και μάλιστα μία ρεαλιστική απεικόνιση η οποία υπαγορεύεται από το πολιτισμικά δεδομένα εκείνης εποχής και κυρίως από τις παραστάσεις εκείνης της εποχής και τις αντλήψεις εκείνης εποχής για το παιδί. Οι αντλήψεις για το παιδί διαφέρουν από εποχή σε εποχή. Εδώ θεωρούμε ότι ουσιαστικά ο τρόπος που παρουσιάζεται ως παιδί ο Ιησούς αντικατοπίζει ακριβώς την αντίληψη εκείνης της εποχής για το παιδί σε συνδυασμό πάντα βέβαια και με τις ιστορίες όπως είπα τις μυθικές για τα θεϊκά παιδιά τα οποία περιγράφονται πολύ συχνά σε ιστορίες εκείνης της εποχής. Το κείμενό μας και τώρα περνάμε στην ιστορία της επίδρασης κατά πόσο δηλαδή αυτό το κείμενο ασκεί μια επίδραση. Είπα πριν ότι ήταν εξαιρετικά αγαπητό αυτό το κείμενο γιατί ήταν ένα κείμενο το οποίο διασώζεται σε πάρα πολλά χειρόγραφα ενώ όμως είναι ένα κείμενο φαίνεται ότι διαβαζόταν πάρα πολύ δεν φαίνεται να άσκησε ιδιαίτερη επίδραση ούτε στη τέχνη ούτε στη λογοτεχνία ούτε γενικότερα στη γραμματεία τη χριστιανική. Και αυτό είναι παράδοξο από τη μια μεριά έχουμε ευρύκατη ανάγνωση και κυκλοφορία του κείμενου αυτό από την άλλη μεριά το κείμενο δεν περνάει τελικά ή περνάει με πολύ μικρή θα λέγαμε επίδραση μέσα στα κείμενά μας σε άλλα μορφές ανθρώπινης παραγωγής όπως θα δούμε στη συνέχεια. Σαφώς το ίδιο το κείμενο κάνει μια προσπάθεια αν διαβάσουμε ειδικά το προήμιο όπου μιλάει και λέει θα διαβάσω χαρακτηριστικά τα όσα λέει στο προήμιο λέει εκεί ότι ο Θωμάς ο Ισραηλίτης σας λέω σε εσάς και ακόμα και σε εκείνους τους αδερφούς οι οποίοι είναι εθνικοί. Σας γράφω μάλλον για να σας καταστήσω γνωστά τα έργα της παιδικής ηλικίας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και της θαυμαστές του πράξης ακόμα και όλα όσα έκανε όταν γεννήθηκε στην πατρίδα μας στην χώρα μας. Και έτσι λοιπόν η αρχή έχει ως εξής και εδώ βλέπουμε ότι γίνεται μια προσπάθεια ο συγγραφέας να συνδέσει το κείμενο όταν εντάξει με στη γενικότερη ιστορία για τον Ιησού παραπέμπει στη γέννησή του στην χώρα του Ιησραή λεπτομένως ο αναγνώσης κάνει αυτόματα τις συνδέσεις με τις γνωστές ιστορίες από τα Ευαγγέλια για τη γέννηση του Ιησού. Υπάρχουν στοιχεία μέσα στο κείμενό μας που παραπέμουν στο πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου κάνει δηλαδή και διάφορες προσπάθειες να συνδέσουν με διάφορα αλλά στοιχεία που προφανώς κυκλοφορούν στην προφορική παράδοση και το ίδιο δηλαδή το κείμενο μπορούμε να το εντάξουμε μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο αυτής της παράδοσης για τα παιδικά χρόνια του Ιησού. Από την άλλη το ίδιο το κείμενο φαίνεται ότι ξαναζει ή χρησιμοποιείται εν μέρη σε μεταγενέστερα κείμενα και κυρίως σε κείμενα παιδικής ηλικίας πάλι του Ιησού στην αρμενική και αραβική παράδοση αλλά και στη λατινική. Περνάνε δηλαδή κομμάτια του κειμένου μέσα σε αυτές τις άλλες ιστορίες. Άρα λοιπόν με κάποιο τρόπο επιδρά και αυτό και αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι επίσης δεν ασκεί ιδιαιτρή επίδραση στην τέχνη και τη λογοτεχνία με εξαίρεση μια ιστορία. Η πολύ γνωστή ιστορία του Ιησού πλάθη τα πουλάκια παίζοντας εκεί στις λιγνούλες με το νερό και τη λάσπη και έρχεται ο Ιούνας κατά μια εκδοχή του κειμένου ή κάποιο άλλο παιδί και προσπαθεί να του τα καταστρέψει και ο Ιησούς προσπαθώντας να τα σώσει να σώσει τα έργα του, χτυπά τα χεράκια του, δίνει ζωή στα πουλάκια και αυτά πετούν και φεύγουν. Αυτή είναι μια πάρα πολύ γνωστή ιστορία, υπάρχουν επικονίσεις κυρίως στη Δύση και υπάρχει φυσικά και ιστορία σε πολλά λογοτεχνικά κείμενα ακόμα και στην ελληνική λογοτεχνία. Είναι μια ιστορία εξαιρετικά γνωστή και ίσως είναι και μοναδική ιστορία τόσο γνωστή από το συγκεκριμένο απόκρυφο κείμενο. Στο τελευταίο τώρα κομμάτι της σημερινής παρουσίασης έτσι επιτροχάδι θα δούμε λίγο το περιεχόμενο του κειμένου μας, θα δούμε δηλαδή περίπου τι περιγράφει στα διάφορα κεφάλαια και φυσικά κανείς έχει δυνατότητα και μέσα από τις ασκήσεις και με όλα τις ερωτήσεις που υπάρχουν στο υλικό να προχωρήσει και λίγο παραπάνω και να βαθύνει και λίγο περισσότερο στο κείμενο. Τα τέσσερα πρώτα κεφάλαια που είτε θα τα μετρήσουμε από το μηδέν το προήμιο έως το τέσσερα ή από το ένα έως το πέντε παρουσιάζουν τον Ιησού ως πενταετή. Ξεκινάει δηλαδή η ιστορία μας από τα πέντε χρόνια του Ιησού, εδώ όπως είπαμε είναι η γνωστή μας ιστορία με τον Ιησού ο οποίος παίζει με το νερό και με τη λάσπη. Τι δείτε το ζήτημα του Σαββάτου γιατί ο Ιησούς κάνει αυτό το παιχνίδι το Σάββατο, κάποιος Ιουδαίος που το βλέπει προσυγγίζει τον Ιωσήφ και του λέει το παιδί σου ουσιαστικά θεδεί το Σάββατο. Εδώ έχουμε φυσικά μια πήχηση της γνωστής ιστορίας από τα συνοπτικά όπου ο Ιησούς θέκεται πολύ κριτικός απέναντι στην τυπολατρική τήρηση του Σαββάτου. Εδώ την βλέπουμε ένα πολύ απλοϊκό τρόπο και ουσιαστικά εδώ βλέπουμε πάλι τον Ιησού στη συνέχεια, όπως τον στέκονται εχθρικά απέναντί του διάφορα πρόσωπα, ανάμεσά τους στην ελληνική εκδοχή και ο γιος του Άννα, που σ' ένα κομμάτι του αρχαιρέα Άννα του γνωστού από την ιστορία, σ' μια εκδοχή της παράδοσης όπως είπα είναι ο Ιούδας και το οποίο το παιδί το τιμωρεί τελικά ο Ιησούς αφήνοντας παράλληλα το χέρι του γιατί ακριβώς προσπάθησε να καταστρέψει το έργο του. Και εδώ βλέπουμε ακριβώς το πρώτο θαύμα ενός τιμωρού θεού. Στη συνέχεια έχουμε μια δεύτερη αφήγηση από τα κεφάλαια έξι έως οχτώ, στο πρώτο μέρος έως το οχτώένα, όπου έχουμε τον πρώτο δάσκαλο του Ιησού, ο Ιουσήφ αποφασίζει ότι το παιδί πρέπει να σπουδάσει, πρέπει να μάθει γράμματα, επομένως το παραδίδει σε ένα δάσκαλο, εδώ έχουμε ορισμένες έμμεσες αναφορές στο σύστημα εκπαιδευτικό εκείνης εποχής, στη βαρβαρότητα και όλος του συστήματος εκείνο, γιατί ο δάσκαλος προσπαθεί να εδάξει στον μαθητή Ιησού την αλφάβητο, ο Ιησούς του λέει αυτά που του λέει για το άλφα και μάλιστα ο τρόπος με τον οποίο ουσιαστικά ο Ιησούς εκεί περιγράφει το άλφα και το ερμηνεύει, είναι μια τριαδολογική ερμηνεία του άλφα γιατί του λέει ότι ακριβώς υπάρχουν τρεις γραμμές οι οποίες είναι ίδιες στη φύση τους, ίσες και στο μέγεθος και στην αξία και προφανώς εδώ υπάρχει μια αλληγορία με το άλφα και την Αγία Τριάδα, περίπτωση συνορίζουμε από την αρχαιότητα, υπήρχαν και παιχνίδια με τα γράμματα και υπήρχε μια προσπάθεια να βρουν από πίσω την αλληγορική σημασία και το βαθύτερο νόημα των γραμμάτων γιατί πίστευαν τα γράμματα έχουν μέσα τους μια ιδιαίτερη υπερφυσική αξία όπως και οι αριθμοί και ουσιαστικά τον τιμωρεί τον πρώτο του δάσκαλο και από τη θάνη θα λέγαμε η πρώτη προσπάθεια εκπαίδευσης του Ιησού στη συνέχεια ακολουθεί μια σειρά από θαύματα στα κεφάλαια 8, 2 έως και 13 που είναι θαύματα θεραπείας και ανάστασης εδώ που το είδαμε στην αρχή τον Ιησού να τιμωρεί τώρα βλέπουμε να κάνει θαύματα τα οποία είναι περισσότερο θα λέγαμε βεργετικά προς τους συνανθρώπους του, έπαρα με ως χάρη παίζει με ένα παιδάκι και το παιδάκι αυτό σκοτώνεται οι γονείς κατηγορούν τον Ιησού ότι έσβοξε το παιδί από ένα ψηλό μέρος που έπαιζαν και σκοτώθηκε ο Ιησούς ανασταίνει το παιδί για να πει το παιδί ότι δεν ήταν αυτός που το θανάτωσε δηλαδή είναι λίγο παράξενη η λογική με την οποία γίνανε τα θαύματα μέσα στο σκυγμένο Ευαγγέλιο περισσότερο θελημιστική θα λέγαμε από ότι φυσικά ήταν στα Ευαγγέλια τα κανονικά όπως στα κανονικά Ευαγγέλια είναι επιτελεί συγνώμη τα θαύματα από ευσπλαχνία για τους ανθρώπους ο οποίους υποφέρουν και ως προγραμματικές θα λέγαμε προγραμματικά σημάδια και εξαγγελίες του ερχομού της βασιλείας του Θεού του νέου κόσμου του Θεού και στη συνέχεια στα κεφάλαια 13-14 έχουμε το δεύτερο και τρίτο δαγκαλό επί και εκείνοι επίσης αποτυχάνουν απλώς ο τρίτος έχει καλύτερη τύχη από τους δύο προηγούμενους γιατί ακριβώς είναι αυτός ο οποίος αναγνωρίζει την αξία του Ιησού και επομένως ουσια φίσταται καμία τιμωρία και ακολουθεί μετά στα κεφάλαια 15-18 η δεύτερη ομάδα θαυμάτων όπου και πάλι έχουμε θαύματα που ο Ιησούς αποδεικνύει τη δυναμή του έτσι ώστε οι υπόλοιποι να τον αναγνωρίσουν και τέλος κλείνουμε για το τελευταίο κεφάλαιο του κεφάλαιο 19 το οποίο σαστικά δίνει αντίποτε άλλο παρεμία επανάληψη τον όσο γνωρίζουμε από το καταλουκάν Ευαγγέλιο για τον Ιησού 12 ετής στο Ναό Άρα βλέπουμε λοιπόν εδώ είναι προφανής η προσπάθεια που έχουμε πει πάρα πολλές φορές η απόκρυφη παράδοση να συμπληρώσει την κανονική παράδοση γιατί το κείμενο μας μπαίνει σαν σφήνα ανάμεσα στο γεγονός της γέννησης στο οποίο αναφέρεται και στο γεγονό του αφορούς στο 12ο έτος της ζωής του Ιησού για το οποίο γνωρίζουμε από τα Ευαγγέλια σε αυτόν τον τρόπο έρχεται να καλύψει ένα κομμάτι το οποίο μας παραμένει κενό γιατί ακριβώς όπως είπαμε η απόκρυφη παράδοση έχει βέβαια και τους θεολογικούς της και ιδεολογικούς σκοπούς σαφώς υπάρχουν σκοπιμότητες αλλά η πρώτης της σκοπιμότητες το πρώτο στόχος είναι ακριβώς να ικανοποιήσει την ευσεβή όπως λέμε περίεργεια και να απαντήσει σε ερωτήματα για κομμάτια της ζωής του Ιησού για τα οποία εμείς δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτε και φυσικά όπως είπα πριν αρχίζοντας το σωμερινό μάθημα ένα τέτοιο κομμάτι είναι ακριβώς η παιδική ηλικία του Ιησού για την οποία δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτε γιατί ακριβώς στα Ευαγγέλια δεν υπάρχει ενδιαφέρον για αυτή την ηλικία και δεν υπάρχει ενδιαφέρον γιατί ακριβώς δεν είναι βιογραφίες τα Ευαγγέλια με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει στις αρχές βιογραφίες δεν γίνεται μια προσπάθεια να αποδειχθεί ότι ο Ιησούς ως παιδί είναι εκείνος ο οποίος έχει ήδη τα στοιχεία εκείνα τα οποία θα αποδειχθούν και στη μετέπειτα. Υπάρχουν βέβαια κάποια στοιχεία ειδικά στο Λουκά ο οποίος τον παρουσιάζει 12 ετίνα αποστομώνει τους σοφούς αλλά γενικά τα Ευαγγέλια φαίνεται να διαφορούν για αυτό το κομμάτι της ζωής του Ιησού γιατί ακριβώς η αστία είναι περισσότερο στο πάθος και στην ανάσταση και στην κράση του Ιησού πριν από το πάθος. Κρίτως λοιπόν αυτό το ενδιαφέρον κείμενο μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό κείμενο, ένα κείμενο το οποίο θα πρέπει να μελεπιθεί ακόμα περισσότερο. Είπα βέβαια ότι υπάρχουν αρκετές μελέτες. Τελευταία χρόνια μάλιστα υπάρχει μια μεγαλύτερη εκδήλωση ενδιαφέροντος για το συγκεκριμένο κείμενο γιατί σήμερα έχουμε και περισσότερες μελέτες σχετικά με την παιδική ηλικία στον αρχαίο κόσμο και γνωρίζουμε περισσότερα και για την αρχαία βιογραφία. Έχουμε δηλαδή προχωρήσει στην έρευνά μας οπότε αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να ξαναδούμε τα κείμενά μας περισσότερο σοφή θα έλεγα από τις προηγούμενες φάσεις. Αυτό λοιπόν που μπορούμε να πούμε για το κείμενό μας, συνοψίζοντας ένα κείμενο με μεγάλη παράδοση στη χειρόγραφη του ιστορία, ένα κείμενο το οποίο είχε μεγάλη διάγωση στον αρχαίο χριστιανικό κόσμο, ωστόσο δεν φαίνεται να άσκησε ιδιαίτερη επίδραση στην γενικότερη πρόσληψη τέτοιων κειμένων στη λογοτεχνία, στην τέχνη και σε άλλες μορφές της ανθρώπινης καλλιτεχνικής παραγωγής. Κάποια κομμάτια του πέρασαν μέσα σε άλλα απόκριφα κείμενα, γενικά όμως είναι ένα κείμενο το οποίο μάλλον στέκει μοναχό, μακριά από όλα τα άλλα, ίσως ακριβώς εξαιτίας αυτής της ιδιαίτερης εικόνας του Ιησού ως παιδιού, το οποίο παιδί ξεφεύγει από τις συνηθισμένες και τις γνωστές από τα υπόλοιπα Ευαγγέλια παραστάσεις του Ιησού και ακριβώς γιατί Ιησούς αντικατοπτίζει επίσης μια συζήτηση για την παιδεία, μια συζήτηση για τον Ιησού, η οποία ακριβώς είναι εξαιρετικά μακριά από τα υπόλοιπα κείμενα και κυρίως βέβαια ακόμα και τελευταία, εξαιτίας της πολύ απλοϊκής και πολύ αφελούς χρηστολογίας την οποία διασώζει.
_version_	1782818404699209728
description	Διάλεξη 5: Στα προηγούμενα μας μαθήματα, μάλλον στο προηγούμενο για την ακρίβεια, συζητήσαμε το θέμα των Ευαγγελίων της παιδικής ηλικίας του Ιησού. Έχουμε την εκείμενα τα οποία ουσιαστικά έρχονται να συμπληρώσουν την Ευαγγελική αφήγηση για τον Ιησού και μάλιστα δίνοντας κάποιες πληροφορίες για ένα κομμάτι της ζωής του που μας είναι εντελώς σχεδόν άγνωστο από την κανονική παράδοση, δηλαδή τα παιδικά χρόνια του Ιησού. Και είχαμε δει το πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου το οποίο λίγο πολύ κάλυπτα θα λέγαμε το κομμάτι αυτό που αφορούσε την παιδική ηλικία ουσιαστικά όχι του ίδιου του Ιησού αλλά της μητέρας του καθώς και την προ ιστορία θα λέγαμε του Ιησού με την έννοια ότι περιέγραφε το πώς η Μαρία, ποια είναι η οικογένεια της Μαρίας η καταγωγή της, πώς γεννήθηκε, πώς ανατράφηκε, πώς μνηστεύθηκε τον Ιωσήφ για να φτάσουμε τελικά μέχρι τα εγγονότα εκείνα τα οποία μας είναι γνωστά από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου και του Λουκά. Σήμερα θα δούμε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο γιατί πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο έχει προκαλέσει πολύ μεγάλη συζήτηση στην έρευνα για πολλούς και διάφορους λόγους αλλά κυρίως όπως θα δούμε για τη χειρόγραφη παράδοση του, για την πληθώρα των παραλαγών στην οποία διασώζεται αυτό το κείμενο και δεύτερον για θέματα και για τον τρόπο που παρουσιάζει τον Ιησού. Δηλαδή η Χριστολογία ουσιαστικά αυτού του Ευαγγελίου τα πόκρυφα κειμένου είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Πρόκειται για το λεγόμενο Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας του Ιησού το οποίο συνέδαξε κατά το κείμενο Οθωμάζ. Βέβαια το κείμενο αυτό φέρει πάρα πολλούς τίτλους στη χειρόγραφη παράδοση, είτε ως Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας είτε στις παλαιότερες εκδοχές, παλαιότερους τίτλους του κειμένου του Ευαγγελίου αυτού ονομάζεται παιδικά. Και από αυτό και μόνο καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για μία αφήγηση η οποία θα συζητήσει όλα αυτά τα κομμάτια της παιδικής ηλικίας του Ιησού, πράξεις, λόγια, ό,τι έχει να κάνει ακριβώς με αυτή τη φάση της επίγειας ζωής του. Και ξέρουμε βέβαια ότι αργότερα είναι μεταγενέστερη η προστίκη του τίτλου ο οποίος το χαρακτηρίζει αυτό το κείμενο σε Ευαγγέλιο. Από την άλλη μεριά και η απόδοσή του στο Θωμά είναι μεταγενέστερη. Δηλαδή θα δούμε ότι στο πρόλογο, στο προήμιο αναφέρεται ως συγγραφέας ο φιλόσοφος ο Ισραηλίτης. Αυτή όμως η προστίκη θεωρείται σήμερα από την έρευνα μεταγενέστερη χωρίς να σημαίνει ότι είναι απίθανο και από την αρχή να είχε αποδοθεί μέσα στην παράδοση στο πρόσωπο αυτό. Ενώ λοιπόν αποδίδεται στον Θωμά δεν παρουσιάζει ομοιότητες ως τα άλλα κείμενα τα οποία αποδίδονται στον Απόστολο Θωμά. Θα πρέπει να πούμε ότι υπάρχει ένας ιδιαίτερος κύκλος απόκριφης παράδοσης ο οποίος σχηματίζεται γύρω από το όνομα του Θωμά και όπως αναφέραμε και σε άλλο μάθημα, ο Θωμάς χαρακτηρίζεται ως δίδυμος και γι' αυτό θεωρείται ότι ήταν σε μία τουλάχιστον εκδροχή της παράδοσης δίδυμος αδερφός του Ιησού και γνώριζε επομένως τα μυστήρια της ζωής του Ιησού και την πραγματική ταυτότητά του. Αυτό βέβαια είναι μία από τις στάσεις όπως είπα μέσα στην παράδοση, την απόκριφη παράδοση. Σε κάθε περίπτωση γύρω από το Θωμά σχηματίζεται μία ενδιαφέρουσα παράδοση με πράξεις και Ευαγγέλια. Το κείμενο όμως αυτό που έχουμε σήμερα να συζητήσουμε δεν μπορούμε να πούμε ότι ταιριάζει απόλυτα με όλα τα άλλα. Σε κάθε περίπτωση όλα αυτά ανήκουν σε αυτήν την ευρύτερη, όπως είπαμε, παράδοση για το Θωμά και ακριβώς η απόδοση τους στο Θωμά και η σύνδεση του Θωμά συνέχεια με την ευρύτερη περιοχή της Συρίας έχει οδηγήσει τους επιστήμονες σε ενδιαφέρουσες συμπεράσματα όσον αφορά την καταγωγή και τη γεωγραφική προέλευση αυτών των κειμέν. Για τα οποία όμως θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Όπως είπατε, ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που έχουμε να μετωπίσουμε και εκείνη την ημέτρο να επιλύσουμε στην περίπτωση του αποκλήφου Ευαγγελίου της παιδικής ηλικίας του Ιησού του Θωμά είναι το θέμα της χειρόγραφης παράδοσης. Αυτό που προκαλεί εξαιρετική εντύπωση είναι το γεγονός ότι το συγκεκριμένο αποκρυφό κείμενο για να είμαι περισσότερο ακριβής, γιατί όπως θα δούμε στη συνέχεια δεν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε για ένα αυτοκαθαυτό Ευαγγέλιο, έτσι τουλάχιστον όπως σήμερα ορίζεται αυτό το φυλλολογικό είδους, έχει να μας δείξει πάρα πολλές παραλλαγές του κειμένου στη χειρόγραφή του παράδοσης, δηλαδή έχουμε πάρα πολλά χειρόγραφα, χειρόγραφα όμως τα οποία διασώζουν τελώς διαφορετικές μερικές φορές ή αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους εκδοχές του κειμένου. Και ακριβώς αυτό το πράγμα, το ότι έχουμε πολλές παραλλαγές και πολλά χειρόγραφα καθώς επίσης και ότι μας λείπουν αρκετά στοιχεία από την ιστορία του κειμένου, οδηγεί σε μια πολύ σύνθετη θα λέγαμε ανασύσταση της ιστορίας της εξέλιξης του κειμένου, χωρίς πάντως όπως θα πούμε και στη συνέχεια να είμαστε απόλυτα βέβαιοι και να μπορούμε με απόλυτη βεβαιότητα και ακρίβεια να ορίσουμε τους σταθμούς εξέλιξης του κειμένου. Κατ' αρχάς έχουμε δύο πολύ σημαντικές ελληνικές εκδοχές του κειμένου. Και όπως θα δούμε στη συνέχεια αυτό που ικάζει η έρευνα είναι ότι αρχικά το κείμενο γράφτηκε στα ελληνικά. Έχουμε λοιπόν δύο σημαντικές εκδοχές οι οποίες εκδόθηκαν από τον Κωνσταντίν Τίσενδορφ, γνωστός, πολύ γνωστός. Ο Τίσενδορφ ήταν αυτός ο οποίος συγκέντρωσε πάρα πολλά χειρόγραφα, όχι μόνο χειρόγραφα όπως ήταν ο Συναϊτικός ή ο Αλεξανδρενός Κώδικας αλλά και χειρόγραφα της Απόκριφης Παράδοσης, τα οποία εξέδωσε. Υπάρχουν λοιπόν δύο από αυτά τα χειρόγραφα τα οποία συνήθως στην έρευνα συμβολίζονται είτε με το A η πρώτη είτε με το B το δεύτερο χειρόγραφο ή στις πιο σύγχρονες και πιο σύνθετες παρουσιάσεις της ιστορίας της παράδοσης ως GA, Greek δηλαδή A version και GB δηλαδή Greek B version. Αυτή την τρόπο ταξινόμησης ακολουθεί και η τελευταία έκδοση για τα χειρόγραφα, η τελευταία γερμανική έκδοση η οποία ουσιαστικά είναι η αντικατάσταση και θα λέγαμε επικαιροποίηση της κλασικής έκδοσης για τα απόκριφα της Καινής Διαθήκης του Σνέμελχε. Η πρώτη λοιπόν έκδοση η α, η GA είναι η εκτενέστερη έκδοση του κειμένου και γι' αυτήν ο Τίσενντορφ εντόπισε δύο βασικά χειρόγραφα, το ένα στη Δρέσδη, το χειρόγραφο Δρέσδης α 187 το οποίο χρονολογείται στον 15 με 16 αιώνα. Και το δεύτερο χειρόγραφο που έρχεται από την Μπολόνια είναι το Μπολόνια του Πανεπιστημίου 2702 ο οποίος επίσης κώδικας χρονολογείται στον 15 με 16 αιώνα. Δηλαδή δύο χειρόγραφα αρκετά με τα γενέστρα βέβαια ο Τίσενντορφ και οι υπόλοιποι εργατές υποστηρίζουν ότι πρόκειται για κείμενα τα οποία έχουν την καταγωγή τους σε πολύ παλαιότερες εποχές δηλαδή ουσιαστικά διασώζουν ένα πολύ αρχαίο κείμενο. Σε αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε και ορισμένες παράγματα που βρέθηκαν του κειμένου αυτού. Βρέθηκε λοιπόν ένα παρεσσινό ελληνικό κώδικα τον κώδικα 239 ο οποίος είναι του 16ου αιώνα και αυτός και επίσης βρέθηκε και ακόμα ένας κώδικας ο 162 ο οποίος και αυτός περίπου προέρχεται από την ίδια εποχή. Εκτός από την εκτελή λοιπόν εκδοχή, την εκδοχή A ή GA, η δεύτερη εκδοχή, η GB ή B απλά, είναι η συντομότερη εκδοχή. Αυτή λοιπόν είναι η εκδοχή ο οποίος ενδόπισε σε ένα χειρόγραφο του Σινά που είναι το χειρόγραφο 453 και το οποίο είναι λίγο αρχαιότερο από τα προηγούμενα της εκτελέστερης εκδοχής. Είναι του 14ου με 15ου αιώνα. Αυτό έκανε ορισμένους ερευνητές να υποστηρίξουν ότι πιθανόν πρώτον λόγω της συντομίας και δεύτερον λόγω της χρονολόγησης ίσως διασώζει ένα αρχαιότερο κείμενο. Σήμερα είμαστε πάρα πολύ επιφυλακτικοί σε αυτή τη θέση και επίσης ένα άλλο χειρόγραφο από το Σινά πάλι, το χειρόγραφο 532. Έχουμε λοιπόν μάρτυρες και στις δύο εκδοχές και εκτός από αυτές τις δύο ελληνικές εκδοχές που εκδίδει ο Τίσεντοφ εντοπίστηκε ακόμα μία εκδοχή, η οποία θεωρείται σήμερα πολύ σημαντική, η GATH από το όνομα της Αθήνας γιατί ακριβώς στηρίζεται σε ένα χειρόγραφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης Μαθημών στο χειρόγραφο 533 και το οποίο χειρόγραφο παρουσιάζει πάρα πολλές ομοιότητες με τη λατινική εκδοχή για την οποία θα μιλήσουμε στη συνέχεια και η οποία διασώζει αρκετά αρχαίο κείμενο. Αυτό λοιπόν το χειρόγραφο λαμβάνεται υπόψη στις πρόσφετες εκδόσεις του Απόκρυφου Ευαγγελίου του Θωμά και ειδικότερα, όπως είπα, στην επανέκδοση των νοητεσταμέντων του Απόκρυφου του Νέα Μέλχερ και γιατί ακριβώς διασώζει γραφές και μία εκδοχή του κειμένου, η οποία δεν είχε μελετηθεί τόσο πολύ νωρίτερα. Και τέλος υπάρχει και μία ακόμα εκδοχή του κειμένου από έναν χώδικο ελληνικό σαμπαϊτικούς 259, ο GS, ο οποίος ανάγεται στο 1089 με 1090, είναι ακόμα δηλαδή αρχαιότερος και είναι και αυτό εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο γιατί από ό,τι φαίνεται δεν έχει δεχθεί πολλές επεξεργασίες, δηλαδή ουσιαστικά διασώζει μία αρκετά αρχαία εκδοχή του κειμένου μας. Αυτές λοιπόν είναι οι ελληνικές εκδοχές, όπως βλέπουμε δηλαδή μιλάμε τώρα για ουσιαστικά 4 γνωστές εκδοχές του κειμένου και η ίδια πολυμορφία συνεχίζει, μελετάμε και τα υπόλοιπα κομμάτια της χειρόγραφης παράδοσης, ειδικότερα έχουμε τρία Συριακά χειρόγραφα του αποκρύφου αυτού κειμένου. Τα δύο πρώτα ουσιαστικά αποτελούν μία κατηγορία, είναι ένας κώδικας ο οποίος υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο, ο κώδικας 14484 και ο οποίος είναι του 6ου αιώνα. Και έχουμε και ένα άλλο Συριακό χειρόγραφο, το Συριακό χειρόγραφο 10 από την Βιβλιοθήκη του Παγεμιστήμιου του Κέντηγγεν, το οποίο και πάλι είναι του 6ου αιώνα. Άρα λοιπόν τα Συριακά μας χειρόγραφα μας πάνε ακόμα πιο πίσω στη χειρόγραφη παράδοση. Και το κείμενό τους παρουσιάζει ομοιότητα όπως είπα με το κείμενο των Αθηνών, όμως έχει αρκετές διαφορές από τις ελληνικές εκδοχές του κειμένου. Και υπάρχει τέλος και μια δεύτερη Συριακή εκδοχή σε ένα βατικανό κώδικα Συριακό των 159, ο οποίος ονολογείται στο 17ο αιώνα 1622 με 1623. Έχουμε και λατινικές εκδοχές του κειμένου, για την ακρίβεια τρεις επίσης λατινικές εκδοχές. Βλέπουμε δηλαδή αυτήν την πολλημορφία και τον πλούτο της χειρόγραφης παράδοσης, πρόκειται για την παράδοση η εκδοχή που τη συμβολίζουμε το L.M. και είναι η εκδοχή την οποία εντόπισε ο Τίσεντορφ πάλι και εξέδωσε. Μάλιστα εξέδωσε ως το δεύτερο μέρος του Ευαγγελίου του Ψευδωματιού για το οποίο θα μιλήσουμε την επόμενη φορά. Δεν το είδες αν εξάρρει το κείμενο ως τη λατινική εκδοχή του αποκρύφου Ευαγγελίου του Θωμάλατο, ουσιαστικά το είδε όπως ακριβώς το εντόπισε στο χειρόγραφο ως το δεύτερο μέρος ενός άλλου πολύ γνωστού Ευαγγελίου της παιδικής ηλικίας του Ιησού, το οποίο έπαιξε και πολύ σημαντικό ρόλο στη Δύση όπως θα δούμε στο επόμενο μας μάθημα και αυτό είναι το Ευαγγελίο του Ψευδωματιού. Η δεύτερη λατινική εκδοχή είναι η LT σώζεται σε ένα χειρόγραφο Regius 648 από το Πατικανό και τέλος υπάρχει ένα ακόμα χειρόγραφο το LV που πρόκειται για έναν παλίμψι στο κώδικα, τον κώδικα λατίνους 563 και ο οποίος είναι του 5ου αιώνα. Είναι ακόμα πιο παλαιός και από εκείνους της σηριακής εκδοχής και εδώ αρχίζει και ανοίγει θα λέγαμε η βεντάλια των μεταφράσεων, έχουμε μια αρχαία ειρλανδική μετάφραση του Ευαγγελίου σε ένα χειρόγραφο της Εθνικής Μηδιοθήκης της Ιρλανδίας από το 17ο αιώνα, αλλά αυτό που ηκάζουν όσοι το έχουν μελετήσει το κείμενο είναι ότι το χειρόγραφο διασώζει κείμενο του 8ου αιώνα και επίσης είναι ένα κείμενο το οποίο παρουσιάζει πάρα πολλές ομοιότητες με τη λατινική παράδοση του κειμένου LV και LM που είπαμε είναι αρκετά αρχαίες. Το LV είπαμε πιο πριν είναι ένα χειρόγραφο του 5ου αιώνα, αυτή η ειρλανδική εκδοχή έχει ομοιότητες με αυτό καταλαβαίνω λοιπόν εδώ μπορούμε να αρχίσουμε να βρίσκουμε επαφές και αλληλεπιδράσεις και του καθεξής. Υπάρχει γεωργιανή μετάφραση του κειμένου σε ένα χειρόγραφο του α' 95 π.Χ. του 10ου ή 11ου αιώνα, αν και η μετάφραση την οποία διασώζει θεωρείται ότι είναι αρχαιότερη και παρουσιάζει πολλές συγγένειες με τη σyριακή εκδοχή του κειμένου. Βλέπουμε εδώ και πάλι, πάλι αλληλεπίδραση, πάλι γραμμές σχέσεις και συγγένειας των κειμένων. Συνέχεια υπάρχει η λεγόμενη παλαιοσλαβική μετάφραση, η οποία είναι μάλλον μετάφραση από κάποια αρχαία βουλγαρική μετάφραση και έχει γίνει μια προσπάθεια να αποκαταστήσουμε το πρωτότυπο ελληνικό, με αρκετές επιφυλάξεις να αντιμετωπίζεται αυτή η αποκατάσταση από ψηρευνητές. Σε κάθε περίπτωση η σλαβική μετάφραση, η οποία είναι σημαντική, ανάγεται στον 19ο αιώνα. Εθιοπική μετάφραση. Αλλά για την ακρίβεια δεν έχουμε το ίδιο το κείμενο να διασώζεται αυτό καθαυτό, αλλά έχουμε κομμάτια του κειμένου να διασώζονται σε ένα άλλο εθιοπικό κείμενο και για την ακρίβεια στο 8ο βιβλίο ενός μεγάλου έργου εθιοπικού για τα θαύματα του Ιησού, το οποίο ανάγεται στον 15ο αιώνα ή τουλάχιστον τα πρώτα χειρόγραφα που έχουμε είναι από το 15ο αιώνα και συνεχίζει να έχει και πιο νεότερα κείμενα και αυτό που εικάζουμε είναι ότι και εδώ πρόκειται πίσω από αυτές τις μεταφράσεις εθιοπικές, οι οποίες όπως είπα εντάχτηκαν σε ένα ευρύτερο κείμενο, κρύβεται κάποια ελληνική εκδοχή του κειμένου, η οποία όμως διαφέρει από τις ελληνικές εκδοχές που ήδη γνωρίζουν. Τέλος, στοιχεία από το απόκρυφό μας κείμενο, δηλαδή μικρές ιστορίες ή μικρές αναφορές, βρίσκουμε και σε αραβικά και αρμενικά απόκρυφα κείμενα για την παιδική ηλικία του Ιησού. Θα πρέπει να πούμε ότι τα κείμενα για την παιδική ηλικία του Ιησού, παρόλο που καταδικάστηκαν πολύ νωρίς από την εκκλησία ως προϊόντα φαντασίας, υπήρξαν εξαιρετικά αγαπητά και αγαπητά αναγνώσματα και απόδειξαν ακριβώς η πολυμορφία της παράδοσης, την οποία έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας, καθώς επίσης και η πληδόρα των χειρογράφων που διασώζουν τέτοιες ιστορίες. Αν προσπαθήσουμε τώρα κάπως να οργανώσουμε όλο αυτό το υλικό που έχουμε όσον αφορά στη χειρόγραφη παράδοση, μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικές τάσεις στην εξέλιξη του κειμένου ή τρεις εάν υιοθετήσουμε τη γραμμή την οποία υιοθετούν κάποιοι ερμηνευτές ότι το αιθιοπικό κείμενο έχει από πίσω ένα εντελώς άλλο κείμενο ελληνικό όπως είπα πριν. Εμείς θα μείνουμε τώρα στις δύο τάσεις, ακριβώς γιατί η τρίτη τάση η αιθιοπική δυστυχώς δεν είμαστε σε θέση αυτή τη στιγμή να την αποκαταστήσουμε, πρώτον γιατί ουσιαστικά το κείμενο μας σώζεται αποσφαλματικά μέσα σε ένα άλλο κείμενο, δεν ξέρουμε το εύρος της επεξεργασίας που έχει δεχθεί και δεύτερον γιατί δεν έχουμε αυτή τη στιγμή στη διάθεσή μας αυτό το ελληνικό πρωτότυπο το οποίο ηκάζουν όσοι υποστηρίζουν ότι το αιθιοπικό κείμενο αντιπροσωπεύει μια τρίτη γραμμή στην παράδοση του κειμένου του Ευαγγελίου. Η πρώτη λοιπόν εκδοχή, στην πρώτη εκδοχή η οποία είναι ενδιαφέρουσα, απουσιάζει το κεφάλαιο όπως λένε μερικοί μηδέν δηλαδή το προήμιο, κατάλλουσα είναι το κεφάλαιο ένα, απουσιάζει το πρώτο κεφάλαιο το δέκατο, το δεκαεφτάει έως το δεκαεκτο, δηλαδή είναι μια πιο συντομευμένη μορφή από αυτή που έχουμε στην εκδοχή α του ελληνικού κειμένου και σε αυτή τη γραμμή της παράδοσης έχουμε ουσιαστικά ανήκουν τα συριακά μας κείμενα, η αιθιοπική μετάφραση, η γεωργιανή, η LV και η LM της λατινικής παράδοσης και η αρχαία ειρλανδική μετάφραση. Και υπάρχει και μια δεύτερη εκδοχή, η εκδοχή Β, η οποία ουσιαστικά είναι η λεγόμενη ελληνική εκδοχή της παράδοσης του κειμένου και στην οποία τη διασώζουν τα ελληνικά χειρόγραφο όπως είπα πριν, ισλαβικές μεταφράσεις και ένα μέρος της ιταλικής παράδοσης συγκεκριμένα η παράδοση LT για την οποία μιλήσαμε νωρίτερα. Τώρα, αυτό που εικάζουμε όσον αφορά τα στάδια εξέλιξης αυτής της δεύτερης εκδοχής, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική, είναι ότι αρχικά το κείμενο ήταν ένα κείμενο το οποίο περιείχε τα κεφάλαια 2 έως 9, 11 έως 16 και 19, στη συνέχεια κάποια στιγμή προσθέθηκε το πρώτο κεφάλαιο και το δέκατο και αυτό κατά πάσα πιθανότητα έγινε γύρω στον ενδέκατο αιώνα. Και αυτή τη γραμμή την διασώζει το χειρόγραφο αυτό που σας είπα ο Σαμπαϊτικός Γκρέκους 259, ο οποίος είναι του ενδέκατο αιώνα, άρα λοιπόν εικάζουμε ότι η προσθήκη αυτή πρέπει να έγινε πριν από αυτό το χειρόγραφο. Και στη συνέχεια έχουμε ένα επόμενο στάδιο όπου προσθήθενται κεφάλαια 17 και 18, αυτό συμβαίνει κυρίως, αυτό μαρτυρείται από το χειρόγραφο των Αθηνών και από τη σλαδική μετάφραση και τέλος κάποια στιγμή πολύ αργότερα προσθήθεται το προήμιο. Και αυτό πάλι, συγγνώμη, έκανα ένα λάθος, στο 17 και 18 το προσθέτει η αρχική, η εκδοχή Α του ελληνικού κειμένου και το προήμιο το προσθέτει η αθηναϊκή εκδοχή του ελληνικού κειμένου και η λατινική μετάφραση LT. Είναι πάρα πολύ δύσκολο, ωστόσο, παράλληλα που διακρίνουμε αυτά τα στάδια, να καταλήξουμε με βεβαιότητα, όπως είπα και πριν, για την ακριβή πορεία αυτής της εξέλιξης και είναι και πάρα κινδυνευμένο να μιλήσουμε με αυθεντία γι' αυτό. Οφανώς υπάρχουν διάφορες τάσεις ταυτόχρονα και αυτά που ουσιαστικά έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας είναι μόνο ψήγματα θα λέγαμε αυτής της πορείας της εξέλιξης και ότι ουσιαστικά διασώθηκε για διάφορους λόγους μέχρι σήμερα. Και δεν θα πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι καθαριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των χειρογράφων παίζει και η προφορική παράδοση. Είναι κάτι το οποίο το έχουμε δει πολλές φορές. Αυτό που λέμε δευτερογενής προφορικότητα ή έστω και μια προφορικότητα η οποία έρχεται να επηρεάσει ένα κίνδυνο το οποίο θα ξαναγραφτεί στη συνέχεια σε μια καινούργια μορφή με προστίκεις, αλλαγές, βελτιώσεις και ούτω καθεξής. Είναι δύσκολο βέβαια να παρακολουθήσουμε αυτή την επίδραση της προφορικής παράδοσης, θα πρέπει όμως να θεωρήσουμε βέβαια την παρουσία της και είναι ίσως και λίγο πιο εύκολο να την αντιληφθούμε από ό,τι συμβαίνει για παράδειγμα στα κανονικά κείμενα όπου γνωρίζουμε ότι πολύ σύντομα σταμάτησε η εξέλιξή τους γιατί ακριβώς πέρασαν μέσα στον κανόνα και επομένως το κείμενο όπως με κάποιο τρόπο σταθεροποιήθηκε. Επομένως λέμε ότι στην αρχική μορφή του το κείμενο πρέπει να περιείχεται κεφάλαια 2, 9, 11 έως 16 και 19, ήταν μια πιο σύντομη μορφή δηλαδή από αυτή που έχουμε σήμερα, αλλά όπως είπα και πριν ακόμα και αυτό αν το πούμε δεν μπορούμε με απόλυτη βεβαιότητα να πούμε ότι να αποκλείσουμε κάποια κομμάτια. Ορισμένα βέβαια είμαστε βέβαιοι όπως για παράδειγμα το προήμιο ότι είναι μια μεταγενέστερη προσθήκη για άλλα πάλι δεν είμαστε και τόσο σίγουροι πότε έγινε η οποία προσθήκη. Χρόνος και τόπος συγγραφής αυτό είναι επίσης ένα εξαιρετικά δύσκολο και ακανθόδες θα έλεγα ζήτημα στην περίπτωση του αποκρύφου Ευαγγελίου του Θωμά και ο λόγος είναι γιατί ακριβώς όπως είπα έχουμε μια εκτελή, μια ιδεταμένη πορεία εξέλιξης του κειμένου αυτό που μπορούμε βεβαιότητα να πούμε εξαιτίας ακριβώς του ότι έχουμε ήδη χειρόγραφα του αποκρύφου από τον 5ο αιώνα είναι ότι ήδη τον 5ο αιώνα κυκλοφορεί, κυκλοφορούν κάποιες εκδοχές του κειμένου. Πόσο λοιπόν έχουμε χειρόγραφα από τον 5ο αιώνα μπορούμε ασφάλεια να πούμε ότι εκείνη την εποχή ήδη υπάρχουν κάποιες μαρτυροί, υπάρχουν κάποιες σταθερές μορφές του κειμένου, αλλά φυσικά όπως είπαμε το κείμενο συνεχίζει να εξελίσσεται και να έχει μεγάλη μεταμόρφωση μέσα στα επόμενα χρόνια. Με βάση λοιπόν τα χειρόγραφά μας και τη γνώση που έχουμε σήμερα για το πως ένα χειρόγραφο αποτυπώνει μία προηγούμενη παράδοση, μπορούμε να ορίσουμε ως terminus ad quem τον 4ο αιώνα. Δηλαδή το νωρίτερο μάλλον που μπορούμε να τοποθετήσουμε την σύνταξη του πρώτου κειμένου είναι ο 4ος αιώνας κατά μία άλλη εκδοχή, κατά μία άλλη υπόθεση το τέλος του 3ου αιώνα. Και αυτό γιατί υπάρχουν κάποιες ενδείξεις αλλά όχι τόσο βέβαιες ότι το κείμενο ήταν ήδη γνωστό τον 3ο αιώνα. Υπάρχει λοιπόν μία πληροφορία από τον Ιωάννη τον Χρυσόσθομο, ο οποίος Ιωάννης ο Χρυσόσθομος σε μία ομιλία του αναφέρει τα παιδικά της ζωής του Ιησού, δηλαδή κάποιες ιστορίες δηλαδή που μιλάν για θαύματα του Ιησού στην παιδική του ηλικία και τις απορρίπτει ο Χρυσόσθομος λέγοντας ότι ξέρουμε και έχουμε την πάρα πολλές φορές και η Κρισία έχει πει ότι αυτά τα κείμενα είναι προϊόντα φαντασίας. Λέει λοιπόν χαρακτηριστικά εντεύθεν ειμήν λοιπόν δήλων ότι και τα σημεία εκείνα α παιδικά ενέφαση του Χριστού ψευδεί και πλάσματα τεινών επισσαγόντων αισθή. Δηλαδή ότι πρόκειται για προστίκες ή για φανταστικές ιστορίες τις οποίες ο ίδιος ο Χρυσόσθομος απορρίπτει. Τώρα βέβαια δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι αυτό που λέει τα παιδικά του Χριστού είναι μία σαφής αναφορά στο απόκρυφο κείμενο του Θωμά για τα παιδικά χρόνια του Ιησού. Αυτό που μας κάνει να υποθέσουμε ότι ίσως όντως εδώ ο Χρυσόσθομος έχει υπόψη του αυτό το κείμενο είναι ακριβώς ο όρος παιδικά που είπαμε ότι τον βρίσκουμε και στον τίτλο του συγκεκριμένου απόκρυφου κειμένου. Από την άλλη όμως μεριά είναι πολύ πιθανό ο Χρυσόσθομος να έχει υπόψη του κάποιο άλλο κείμενο για την παιδική ηλικία. Ότι όπως είπα υπάρχουν πάρα πολλά κείμενα, υπάρχει μία εκτενής παράδοση για την παιδική ηλικία του Ιησού γιατί ακριβώς υπάρχει αυτή η επιθυμία των ανθρώπων εκείνης της εποχής, μία ευσεβής θα λέγαμε περίεργα, να συμπληρώσει με κάποιο τρόπο, να συμπληρωθεί μάλλον με κάποιο τρόπο η ιστορία του Ιησού και κυρίως θα συμπληρωθεί αυτό το κομμάτι το οποίο είναι εξαιρετικά σκοτεινό μέσα στην Ευαγγελική παράδοση. Και υπάρχει και μία δεύτερη πληροφορία η οποία προέρχεται από τον Ιηρινέο, δηλαδή πάμε ακόμα πιο πίσω προς τον δεύτερο αιώνα όπου ο Ιηρινέος παραθέτει μία περιληπτική αφήγηση του περιστατικού με το δάσκαλο και στα κεφάλαια 6, 8, 14 και 15 υπάρχει μία ιστορία θα την δούμε στη συνέχεια όπου ο Ιησούς συναντάται με διάφορους δασκάλους και ειδικά στα πρώτα κεφάλαια έχει μία συνάντηση με έναν δάσκαλο και μία συζήτηση για το τι σημαίνει το α και κάνει μία λιγορική ερμηνεία ο Ιησούς του α. Ο Ιηρινέος λέει μιλώντας αναφέρει αυτή την ιστορία την περιγράφηκε αυτός με τη σειρά του και θεωρεί ότι αυτή η ιστορία είναι γνωστική ότι προέρχεται από βαλεντινιανούς κύκλους. Αυτό έκανε ορισμένους ερευνητές να υποστηρίξουν ότι πιθανόν το κείμενό μας να είναι ήδη γνωστό από το δεύτερο αιώνα. Όμως το γεγονός ότι ο Ιηρινέος παραθέτει μία ιστορία εντελώς περιληπτικά με δικά του λόγια και πολύ επιτροχάδι χωρίς να την αποδείξει σε μια συγκεκριμένη πηγή δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνο το απόδειξι ότι ο Ιηρινέος γνώριζε το συγκεκριμένο κείμενο. Είναι πολύ πιθανόν αυτή η ιστορία να είναι διαδεδομένη γενικά και επομένως ο Ιηρινέος την γνωρίζει από κάπου αλλού ή αν θέλετε είναι διαδεδομένη και κάποια στιγμή περνάει και μέσα στο Ευαγγέλιο του Θωμά, το Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας. Επομένως είμαστε αρκετά επιφλακτικοί για τον δεύτερο αιώνα, σήμερα η Έλληνα τοποθετεί σε γενικές γραμμές το κείμενό μας τον δεύτερο αιώνα. Και όσον αφορά τον τόπο συγγραφής του κειμένου, εδώ πάλι υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση, αν και η πλειοψηφία των Ελληνιτών καταλήγει ότι ο τόπος συγγραφής του κειμένου είναι η Συρία, η ελληνόφιμη Συρία, ή κατά άλλους, οι οποίοι δεν θέλουν να το συγκεκριμητοποιήσουν τόσο πολύ, είναι ευρύτερα η ελληνόφωνη Ανατολή ή για κάποιους άλλους το Ανατολικό κομμάτι της Μεσογείου. Είναι πολύ πιθανόν να προέρχεται από τη Συρία, γιατί όπως είπα είναι ακόμα ένα κείμενο το οποίο συνδέεται με το πρόσωπο του Θωμά. Και ξέρουμε ότι για την αρχαία εκκλησία της Συρίας ο Θωμάς διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο, είναι μια προσωπικότητα η οποία έχει ιδρυτικό χαρακτήρα στην αρχαία εκκλησία της Συρίας, τις ιστορίες αν θέλετε για την ίδρυση της εκκλησίας της Συρίας και υπάρχει μια μεγάλη παράδοση γύρω από το πρόσωπο του στην περιοχή. Υπάρχουν και μελέτες σήμερα οι οποίες ακριβώς διερευνούν αυτήν τη σχέση και πρέπει όλα αυτά τα κείμενα να τα δούμε μέσα στα πλαίσια της νομιμοποίησης και της τεκμηρίωσης, θα λέγαμε, της αποστολικότητας της συγκεκριμένης εκκλησίας. Θα κάνουμε μικρή παρένθεση εδώ ότι πολύ συχνά στην αρχαία εκκλησία, τίθεται το ζήτημα της αποστολικότητας, είναι πάρα πολύ σημαντικό το κριτήριο της αποστολικότητας και βλέπω μια τάση στις αρχαίες εκκλησίες να τονίζουν με κάθε τρόπο τη σχέση τους με κάποιον Απόστολο. Ακριβώς μέσα σε αυτή τη διαδικασία τεκμηρίωσης, θα λέγαμε, της αποστολικής τους καταγωγής, έχουμε και μια σειρά αποκείμενα, απόκρυφα συνήθως, τα οποία ουσιαστικά έχουν σαν σκοπό να στηρίξουν αυτήν ακριβώς τη θέση, αυτήν τη διεκδίκηση, αν θέλετε, της σε κάθε τοπικής εκκλησίας και όλα αυτά τα κείμενα ουσιαστικά δεν είναι τίποτα άλλο παρά κείμενα νομιμοποίησης ακριβώς της αποστολικής διαδοχής της συγκεκριμένη σε κάστοτε τοπικές κοινότητες. Τώρα, αν θέλαμε να πούμε μερικά πράγματα όσον αφορά το φιλολογικό είδος και το ύφος του κείμενου, θα πρέπει να πούμε ότι το πρώτο που ακριβώς αντιλαμβάνεται κανείς διαβάζοντας το κείμενο, είναι ότι πρόκειται για μια σπονδυλωτή αφήγηση, η οποία αποτελείται από επιμέρους μικρά επεισόδια. Επισόδια τα οποία ουσιαστικά δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να περιγράφουν και να εξηγούν, μάλλον να περιγράφουν περιστατικά από τα χρόνια του Ιησού ξεκινώντας από τα 5 του χρόνια και φτάνοντας μέχρι τα 12. Ουσιαστικά λοιπόν επειδή ακριβώς είναι μια σπονδυλωτή ιστορία, οι ερευνητές σήμερα τη χαρακτηρίζουν είτε ως συλλογή σύντομων ιστοριών, ή ανεκδότων, ή νουβέλων, ή ιστοριών θαυμάτων. Όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί υπάρχουν σήμερα στην έρευνα, όλοι περίπου περιγράφονται αυτό ακριβώς που είπα και πριν, ένα σύνθετο κείμενο το οποίο αποτελεί από μικρότερες ιστοριότητες. Βέβαια για την κάθε επιμέρους ιστορία κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες να εντοπιστεί το ιδιαίτερο φιλολογικό της είδους και ούτω καθεξής, αλλά τώρα αυτό είναι κάτι πέρα από τα όρια ενός εισαγωγικού μαθήματος όπως είναι αυτό το μάθημα το οποίο κάνουμε εμείς. Αυτό που μπορούμε να πούμε βεβαιότητες, αυτό που και πριν πολύ διαστικά ανέφερα είναι ότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε για Ευαγγέλιο, παράλληλα που ονομάζεται Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας του Χριστού του Θωμά, δεν είναι ουσιαστικά Ευαγγέλιο, τουλάχιστον όπως είπα πριν με την έννοια που σήμερα ορίζουμε το φιλολογικό είδος του Ευαγγέλιου, διότι δεν ουσιαστικά εστιάζει μόνο σε μια συγκεκριμένη φάση της ζωής του Ιησού και δεν μας δίνει περαιτέρω πληροφορίες, αλλά σταματά ακριβώς στα 12 χρόνια του Ιησού, χρησιμοποιώντας εκεί την ιστορία που γνωρίζουμε το Λουκά για την επίσκεψη του Ιησού στο Ναό. Αλλά γι' αυτά θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Στην χειρόγραφη παράδοση πολλές φορές χαρακτηρίζεται ως Ευαγγέλιο, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, δεν πρόκειται για ένα πραγματικό Ευαγγέλιο. Και αυτό που σήμερα μπορούμε να πούμε και αυτό χάρη στις τελευταίες μελέτες που έχουν γίνει στην Αρχαία Βιογραφία, που είναι ένα ιδιαίτερο φιλολογικό είδος, εξαιρετικά αγαπητός στην Αρχαία Κόσμο, είναι ότι ο κείμενό μας μοιάζει με τις Αρχαίες Βιογραφίες και μοιάζει στο κομμάτι εκείνο που οι Αρχαίες Βιογραφίες φροντίζουν να περιγράψουν την παιδική ηλικία του ήρωα για τον οποίο μιλούν. Ας πούμε, αν διαβάσουμε τους βίους του Πουλτάρχου, που είναι χαρακτηριστικές Αρχαίες Ελληνιστικές Βιογραφίες, θα δούμε εκεί ότι γίνεται μια προσπάθεια να μας περιγράψει ο συγγραφέας τα παιδικά χρόνια του ήρωα για τον οποίο μιλά. Και μάλιστα στην περιγραφή την οποία κάνει προσπαθεί να αποδείξει ότι ήδη από την παιδική ηλικία αυτό το πρόσωπο διαθέτει εκείνα τα χαρακτηριστικά και εκείνα τα ιδιαίτερα γνωρίσματα τα οποία συναντούμε στη συνέχεια σε αυτόν τον άνθρωπο όταν στην ώριμη του ηλικία. Δηλαδή ότι η ίδια ενδυνάμη μέσα στο μικρό παιδί ήρωα έχουμε εκείνα τα στοιχεία τα οποία ουσιαστικά στη συνέχεια τον καθιστούν ένα πρόσωπο αναγνωρίσουμε και σεβαστό. Και σήμερα ακριβώς αυτό υποστηρίζουμε και για το συγκεκριμένο κείμενο ότι πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο ουσιαστικά περιγράφει την παιδική ηλικία του Ιησού με ένα τέτοιο τρόπο ώστε να αποδείξει ή να εξηγήσει ακριβώς τα χαρακτηριστικά τα οποία ουσιαστικά επιδεικνύει στη συνέχεια στην ώριμη του ηλικία ο Ιησούς. Όσον αφορά τις πηγές και τις επιδράσεις που έχει δεχθεί το κείμενο όπως όλα τα κείμενα αυτά δεν είναι κείμενα τα οποία γεννούνται από τίποτα έχουν από πίσω τους μια σειρά από πηγές. Το θέμα δεν έχει κλείσει με τον Θωμά όσον αφορά τις πηγές του και επίσης όπως είπα και πριν σημαντικό ρόλο παίζει και η προφορική παράδοση. Δυσκολευόμαστε σήμερα ακριβώς γιατί δεν διαθέτουμε ντοκουμέντα να την εντοπίσουμε απόλυτα και να την ανοιχνεύσουμε. Σε κάθε περίπτωση η πρώτη βασική επίδραση που έχει το κείμενό μας είναι από τον Καινή Διαθήκη και κυρίως από τον Λουκά. Και μάλιστα για παράδειγμα στο κήρυγμα του Ιησού στη Ναζαρέτ βρίσκομαι στο καταλουκάν Ευαγγέλιο φαίνεται να είναι το υπόβαθρο στο 15ο κεφάλαιο που Ιησούς μιλά για την εαυτό του. Η παραβολή του σπορέως φαίνεται να είναι το θέμα στο κεφάλαιο 12 και τέλος το θέμα της κατάλησης του Σαββάτου το θέμα στο κεφάλαιο 2 του Ευαγγελίου μας. Δηλαδή βλέπουμε ότι υπάρχουν κάποια ψήγματα. Συνήθως θεωρείτε ότι το Ευαγγέλιο αυτό δεν έχει επιρροές από την Παλαιά Διαθήκη. Εγώ στη διαφωνή σου θεωρώ ότι υπάρχουν κάποιες διακειμενικές συνδέσεις με την Παλαιά Διαθήκη όπως η σκηνή στο πρώτο κεφάλαιο όπου ο Ιησούς πλάθει τα πλάκια από πυλό και τα δίνει ζωή, η οποία παραπέμπει με έναν πολύ βεβελαϊκό και απλοϊκό τρόπο στην ιστορία της δημιουργίας και λειτουργεί προγραμματικά για όσα θα λεκθούν στη συνέχεια μέσα στην ιστορία, μέσα στην αφήγησή μας. Δηλαδή το πρόσωπο αυτό το οποίο ουσιαστικά το βλέπουμε εδώ σαν μικρό παιδάκι να παίζει ουσιαστικά σαν παιδί και να πλάθει αυτά τα πλάκια από πύλη, ουσιαστικά αυτό το πρόσωπο είναι ένα πρόσωπο όχι τυχαίο αλλά η συμπεριφορά του θυμίζει ακριβώς την δημιουργική πράξη του Θεού και από μένα ο αναγνώστης μπορεί να κάνει τους συνειρμούς του, οι οποίοι βεβαίονται στη συνέχεια όταν ο Ιησούς, ο μικρός Ιησούς κάνει θαύματα εξαιρετικά τρομακτικά όπως θα δούμε και φυσικά πέρα από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Και μια και μιλάω για θαύματα να πούμε ότι ένα σημαντικό στοιχείο εδώ στην ιστορία μας είναι τα θαύματα τιμωρίας και εδώ ακριβώς θα λέγαμε απομακρύνται πάρα πολύ από την Ευαγγελική παράδοση ενώ στα Ευαγγέλια θα δούμε ότι τα θαύματα έχουν μια πολύ διαφορετική λειτουργία, παράδειγμα στο Μάρκο τονίζουν κυρίως τη μεσαιανικότητα του Ιησού και ουσιαστικά αποτελούν και μια επιστήριξη του λόγου και του κηρύγματος, στο Ματθαίο ακόμη περισσότερο αυτό και πλέον και εκεί και στο Λουκά τα θαύματα αποδεικνύουν την ευσπλαχνία του Ιησού ο οποίος βέβαια μέσα από αυτά επίσης αποδεικνύει την μεσαιανικότητά του. Δεν βρίσκουμε μια τέτοια λογική μέσα στα θαύματα αυτού του Ευαγγελίου. Υπάρχουν βέβαια θαύματα θεραπείας και ανάστασης αλλά υπάρχουν και πάρα πολλά θαύματα τιμωρίας. Ο Ιησούς τιμωρεί ως παιδί όσους τον αμφισβητούν και η τιμωρία είναι σκληρή βέβαια στο τέλος έρχεται και αποκαθιστά αυτούς τους ο οποίους έχει τιμωρήσει όμως η εικόνα ενός θεού ο οποίος τιμωρεί είναι εξαιρετικά έντονη μέσα στο συγκεκριμένο κείμενο και φυσικά αυτό έχει προκαλέσει συζήτηση γιατί περνάει μια τέτοια λογική μέσα σε ένα χριστιανικό κείμενο ανεξάρτητο αν είναι απόκληφο. Εδώ θεωρούμε ότι υπάρχουν επιρροές από αντίστοιχες μυθικές παραδόσεις του περιβάλλοντος του κειμένου και των ανθρώπων που συνδέονται με αυτό όπου εμφανίζονται θεϊκά παιδιά να τιμωρούν. Μερικοί βέβαια έχουν δει επαφές και με την ίδικη Μυθολογία με τον Κρίσινα και ούτω καθεξής όπου και εκείνος παιδί και εκείνος τιμωρεί όσους δεν τον αποδέχονται. Εδώ προκείται για ένα κοινό μοτίβο ενός θεϊκού παιδιού το οποίο δεν γίνεται αποδεχτό από το περιβάλλον του και το οποίο στη συνέχεια αντιδρά πολύ επιθετικά σε αυτή την απορρίψη τιμωρώντας όσους τον αφισβητούν. Είναι πιθανό το κείμενό μας επίσης να έχει γνωστικές επιρροές δηλαδή να υπάρχουν κάποια ίχνη γνωστικής επίδρασης. Βέβαια όπως είπα και πριν μιλώντας για τον Ιρηνέο με αφορμή ακριβώς στην παράδοση που διασώζει ο Ιρηνέος δεν είναι απόλυτα βέβαιη αυτή η γνωστική επίδραση. Συνήθως οι ερευνητές την εντοπίζουν στο κεφάλαιο 6.2 και θα διαβάσω τώρα το κομμάτι αλλά και στην ιστορία με το αλφάβητο. Όσον αφορά την ιστορία με το αλφάβητο όπως είπα και πριν αυτή η ιστορία είναι μια ιστορία η οποία θα μπορούσε να ερμηνευθεί και με άλλον τρόπο. Δηλαδή δεν υποχρετικό να δεχτούμε εδώ με βεβαιότητα τη γνωστική επίδραση. Το πιθανεί η γνωστική επίδραση στο κομμάτι εκείνο που ο Ιησούς μιλάει για τον εαυτό του και ο οποίος λέει ας πούμε ότι εγώ είμαι ένας… μα όχι ο Ζακχαίος καταρχάς και ας πούμε πρώτα αυτό στο 6.2 όπου ο Ζακχαίος μιλάει για τον Ιησού, ο Ζακχαίος είναι ένας από τους δασκάλους του Ιησού, τελος πάντως αποτυχάνει τελικά να τον διδάξει και ο οποίος γιατί ακριβώς αντιλαμβάνεται ότι το παιδί αυτό είναι εξαιρετικά διαφορετικό από όλα τα άλλα και λέει αυτό το νερό παιδί δεν γεννήθηκε από τη γη, αυτός είναι κάποιος ο οποίος μπορεί να τηθασεύσει και τη φωτιά και πολύ πιθανό αυτός να υπήρχε πολύ πριν έρθει δημιουργηθεί ο κόσμος. Επομένως εδώ βλέπουμε μια ιδέα που τη βρίσκουμε και στα αγμοστικά κείμενα, ότι αυτός έρχεται από ένα πολύ διαφορετικό κόσμο, δεν είναι δικό μας, φωτιά εδώ έχει να κάνει και μεγνωστικές κοσμολογικές αντιλήψεις και επομένως εδώ βλέπουμε μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα εκδοχή και μας κάνει ακριβώς αυτό εντύπωση γιατί πώς περνάνε κάποιες ποιο λέγαμε επιδράσεις χωρίς όμως να μπορούμε με απόλυτη σιγουριά να δούμε τη γραμμή της εξέλιξης. Το θέμα των γνωστικών επιδράσεων το δεχόμαστε μεν αλλά με κάποια επιφύλαξη και φυσικά γνωστικές επιδράσεις βρίσκουμε και όπως είπα στο κεφάλαιο για το αλφάβητο γιατί βρίσκουμε τέτοιες ιστορίες και στα γνωστικά κείμενα όμως δεν είναι υποχρεωτικό αυτό από μόνο του να αποτελέσει ένδειξη γνωστικής επιρροής εδώ πέρα. Ακριβώς γιατί όπως είπα οι ιστορίες για τα γράμματα και τη συμβολική τους και η αλληγορική τους σημασία είναι πολύ διαδειδωμένες στον αρχαίο κόσμο. Και τέλος υπάρχει μια θα λέγαμε πιθανότητα εδώ να έχουμε και επίδραση Ιωάννια. Και κυρίως εκεί που ο Ιησούς λέει ότι δεν μπορείτε να με βρείτε, υπάρχουν και δεν μπορείτε να με βρείτε. Εκεί λοιπόν θεωρούμε ότι ίσως έχουμε μια γνωστική επίδραση και αυτό για το α και το ω που λέει εκεί ο Ιησούς. Αλλά όπως είπα και πριν όλες αυτές οι επιδράσεις είναι εξαιρετικά έμμεσες γιατί ακριβώς οι πυροφορίες που έχουμε μέσα από το ίδιο το κείμενο είναι πολύ λίγες. Τέλος θα πρέπει να δούμε λίγο τις θεολογικές και ιδεολογικές τάσεις τις οποίες αποτυπώνει το κείμενο μας. Όπως είπα και πριν είναι ένα κείμενο εξαιρετικά λαϊκό, εξαιρετικά απλοϊκό σαν κείμενο και από τη γλώσσα του κιόλας μπορεί κανείς να το αντιληφθεί. Έχουμε αυτό που λέμε στη γλώσσα της θεολογίας μια χαμηλή χριστολογία λαϊκού τύπου, όπου όμως η έμφαση κυρίως βρίσκεται στην παιδική ηλικία του Ιησού που μέσα από την περιγραφή αυτής, την αφήγηση αυτής της ηλικίας, γίνεται μια προσπάθεια να αναδειχθεί το θεϊκό στοιχείο στον Ιησού. Αλλά είναι με έναν αρκετά άκομσο και χοντροκομμένο κατά τη γνώμη ορισμένων ερμηνευτών τρόπους, σε κάθε περίπτωση όμως είναι μια απόπειρα χριστολογικής ας πούμε ερμηνείας του προσώπου του, μια χριστολογικής δασκαλίας. Σαφώς όπως είπα και πριν ο βασικός στόχος από απόψεις χριστολογίας εδώ είναι το κείμενό μας να αποδείξει, ότι ο Ιησούς και ως παιδί διέθεται εκείνα τα χαρακτηριστικά που βρίσκουμε στη συνέχεια, στον ίδιο ως όριμο άνδρα μέσα στις ευαγγελικές αφηγήσεις της κανονικής παράδοσης. Αυτό είναι προφανές μέσα στο κείμενό μας γιατί μπορεί με να είναι η συμπεριφορά του να ξενίζει, να είναι έξω από τα συνηθισμένα δεδομένα που γνωρίζουμε από τα ευαγγελικά κείμενα όμως, από την άλλη μεριά ο στόχος αυτών των ιστοριών δεν είναι κανένας άλλος παρά να δείξουν την παντοδυναμία του Ιησού και επιπλέον να δείξουν και τη θεϊκή του υπόστηση, τη θεϊκή του φύση. Και βλέπουμε ένα άλλο στοιχείο και αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον και εδώ βρίσκεται και το ρεαλιστικό στοιχείο στο κείμενό μας, ότι το παιδί Ιησούς που έχουμε μέσα στην αφήγηση παρουσιάζει ταυτόχρονα στοιχεία ενός παιδιού αλλά και στοιχεία ενός θεού. Ενός παιδιού που δεν μπορεί ακόμα να διαχειριστεί θα λέγαμε απόλυτα την θεϊκή δυναμή που έχει μέσα του καταφεύγοντας πολλές φορές σε πράξεις οι οποίες θυμίζουν ακριβώς ένα μικρό θυμωμένο κακομαθημένο παιδί. Τον ακουμπά κάποιος και εκείνος τον τιμωρεί, τον μαλώνει ο δάσκαλος και εκείνος τον τιμωρεί γιατί φυσικά είναι ανώτερος ως θεϊκό παιδί. Και επίσης εδώ θα πρέπει να πούμε ότι πίσω από όλη αυτή τη συζήτηση με τους δασκάλους την οποία βλέπουμε θα δούμε ότι ο Ιησούς έρχεται αντιμέτωπος με διάφορους δασκάλους οι οποίοι όλοι αποτυχάνουν, δεν καταφέρνει κανείς να τον διβάξει γιατί αυτός είναι ανώτερος. Σεστικά εδώ έχουμε μια πολύ χοντροκομμένη και απλοϊκή επεξεργασία της ιστορίας που έχουμε στο Λουκά όπου ο Ιησούς ως δωδεκαετής βρίσκεται στο Ναό, συζητάει με τους μορφωμένους, σοφούς ανθρώπους που βρίσκονται στο Ναό και τους Αποστομόνιοι, ξέρει να δώσει απαντήσεις σοφές ώστε να θαυμάζουν αυτοί, έχουμε μια πιο απλουστευμένη και εκλαϊκευμένη εκδοχή αυτής της ιστορίας επεξεργασίας όπου ο Ιησούς φυσικά Αποστομόνιος τους δασκάλους του αλλά περνάει στην επίθεση τιμωρώντας τους σε πολλές περιπτώσεις για αυτά που λένε για αυτόν και για την αφισβήτηση με την οποία τον αντιμετωπίζουν και πίσω από αυτό όπως είπα μπορεί να κρύβεται και μια συζήτηση γενικότερη που ξέρουμε ότι υπάρχει στον Αρχαίγονο Χριστιανισμό σχετικά με την Παιδεία. Ξέρουμε ότι ένα μεγάλο κομμάτι ή τουλάχιστον ένα κομμάτι του Αρχαίγονου Χριστιανισμού στάθηκε πολύ κριτικό απέναντι στην Παιδεία εκείνης της εποχής γιατί τη θεώρησε ότι είναι θειραθέν και ειδωλολατρική. Δεν θα μιλήσω για τα μεταγενέστερα χρόνια για τους Καπαδόκες, πατέρες και τους υπόλοιπους πατέρες του 3ου-4ου αιώνα αλλά θα μιλήσω κυρίως για τις παλαιότερες εποχές. Βλέπουμε τη συζήτηση που κάνει ο Κλήμις ο Αλεξανδρέβς για παράδειγμα στον παιδαγωγό του και σήμερα η Κάζο με το κείμενο αυτό γράφει ουσιαστικά ως ένας εσωτερικός διάλογος με την κοινότητα του Κλήμι, του κλημεντός ο Ποκλήμις που σπαθεί να δείξει ότι η θειραθασοφία διαθέτει και κρύβει μέσα τις ψύγματα της αιώνιας αλήθειας. Υπάρχει από πίσω υποφόσχη αυτή η συζήτηση κατά πόσο η μόρφωση είναι απαραίτητη σε ένα χριστιανό και η παιδεία. Βλέπουμε ακριβώς και σε αυτή τη στάση του Ιησού μια κριτική διάθεση προφανώς για αυτό ορισμένοι ειρμηνευτές η Κάζο μου που ίσως πίσω από το κείμενό μας κρύβεται ακριβώς μια κοινότητα η οποία συζητά με αυτόν τον τρόπο το ζήτημα της ελληνικής παιδείας και κατά κάποιον τρόπο στέκεται κριτικά απέναντί της ή την απορρίπτει. Ο Ιησούς είπαμε λοιπόν μέσα στο κείμενό μας έχουμε μια χριστολογία εξαιρετικά χαμηλή διαθέτει βέβαια στοιχεία θεότητας διαφοροποιείται όμως η εικόνα του κατά πολύ από την εικόνα όπως είπα που έχουμε από τα κανονικά Ευαγγέλια. Πρώτον γιατί έχουμε πάρα πολύ συχνά θαύματα τιμωρίες το ότι είναι κάτι ξένο μέσα στην Ευαγγελική παράδοση ο Ιησούς πουθενά δεν τιμωνεί και πουθενά δεν ανταποδίδει με τιμωρητικές πράξεις την αμφισβήτηση και την εχθρότητα με την οποία πολλές φορές τον αντιμετωπίζουν. Εδώ έχουμε μια περισσότερο ρεαλιστική απεικόνιση της παιδικής ηλικίας θα έλεγα και όχι τόσο του ίδιου του Ιησού και μάλιστα μία ρεαλιστική απεικόνιση η οποία υπαγορεύεται από το πολιτισμικά δεδομένα εκείνης εποχής και κυρίως από τις παραστάσεις εκείνης της εποχής και τις αντλήψεις εκείνης εποχής για το παιδί. Οι αντλήψεις για το παιδί διαφέρουν από εποχή σε εποχή. Εδώ θεωρούμε ότι ουσιαστικά ο τρόπος που παρουσιάζεται ως παιδί ο Ιησούς αντικατοπίζει ακριβώς την αντίληψη εκείνης της εποχής για το παιδί σε συνδυασμό πάντα βέβαια και με τις ιστορίες όπως είπα τις μυθικές για τα θεϊκά παιδιά τα οποία περιγράφονται πολύ συχνά σε ιστορίες εκείνης της εποχής. Το κείμενό μας και τώρα περνάμε στην ιστορία της επίδρασης κατά πόσο δηλαδή αυτό το κείμενο ασκεί μια επίδραση. Είπα πριν ότι ήταν εξαιρετικά αγαπητό αυτό το κείμενο γιατί ήταν ένα κείμενο το οποίο διασώζεται σε πάρα πολλά χειρόγραφα ενώ όμως είναι ένα κείμενο φαίνεται ότι διαβαζόταν πάρα πολύ δεν φαίνεται να άσκησε ιδιαίτερη επίδραση ούτε στη τέχνη ούτε στη λογοτεχνία ούτε γενικότερα στη γραμματεία τη χριστιανική. Και αυτό είναι παράδοξο από τη μια μεριά έχουμε ευρύκατη ανάγνωση και κυκλοφορία του κείμενου αυτό από την άλλη μεριά το κείμενο δεν περνάει τελικά ή περνάει με πολύ μικρή θα λέγαμε επίδραση μέσα στα κείμενά μας σε άλλα μορφές ανθρώπινης παραγωγής όπως θα δούμε στη συνέχεια. Σαφώς το ίδιο το κείμενο κάνει μια προσπάθεια αν διαβάσουμε ειδικά το προήμιο όπου μιλάει και λέει θα διαβάσω χαρακτηριστικά τα όσα λέει στο προήμιο λέει εκεί ότι ο Θωμάς ο Ισραηλίτης σας λέω σε εσάς και ακόμα και σε εκείνους τους αδερφούς οι οποίοι είναι εθνικοί. Σας γράφω μάλλον για να σας καταστήσω γνωστά τα έργα της παιδικής ηλικίας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και της θαυμαστές του πράξης ακόμα και όλα όσα έκανε όταν γεννήθηκε στην πατρίδα μας στην χώρα μας. Και έτσι λοιπόν η αρχή έχει ως εξής και εδώ βλέπουμε ότι γίνεται μια προσπάθεια ο συγγραφέας να συνδέσει το κείμενο όταν εντάξει με στη γενικότερη ιστορία για τον Ιησού παραπέμπει στη γέννησή του στην χώρα του Ιησραή λεπτομένως ο αναγνώσης κάνει αυτόματα τις συνδέσεις με τις γνωστές ιστορίες από τα Ευαγγέλια για τη γέννηση του Ιησού. Υπάρχουν στοιχεία μέσα στο κείμενό μας που παραπέμουν στο πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου κάνει δηλαδή και διάφορες προσπάθειες να συνδέσουν με διάφορα αλλά στοιχεία που προφανώς κυκλοφορούν στην προφορική παράδοση και το ίδιο δηλαδή το κείμενο μπορούμε να το εντάξουμε μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο αυτής της παράδοσης για τα παιδικά χρόνια του Ιησού. Από την άλλη το ίδιο το κείμενο φαίνεται ότι ξαναζει ή χρησιμοποιείται εν μέρη σε μεταγενέστερα κείμενα και κυρίως σε κείμενα παιδικής ηλικίας πάλι του Ιησού στην αρμενική και αραβική παράδοση αλλά και στη λατινική. Περνάνε δηλαδή κομμάτια του κειμένου μέσα σε αυτές τις άλλες ιστορίες. Άρα λοιπόν με κάποιο τρόπο επιδρά και αυτό και αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι επίσης δεν ασκεί ιδιαιτρή επίδραση στην τέχνη και τη λογοτεχνία με εξαίρεση μια ιστορία. Η πολύ γνωστή ιστορία του Ιησού πλάθη τα πουλάκια παίζοντας εκεί στις λιγνούλες με το νερό και τη λάσπη και έρχεται ο Ιούνας κατά μια εκδοχή του κειμένου ή κάποιο άλλο παιδί και προσπαθεί να του τα καταστρέψει και ο Ιησούς προσπαθώντας να τα σώσει να σώσει τα έργα του, χτυπά τα χεράκια του, δίνει ζωή στα πουλάκια και αυτά πετούν και φεύγουν. Αυτή είναι μια πάρα πολύ γνωστή ιστορία, υπάρχουν επικονίσεις κυρίως στη Δύση και υπάρχει φυσικά και ιστορία σε πολλά λογοτεχνικά κείμενα ακόμα και στην ελληνική λογοτεχνία. Είναι μια ιστορία εξαιρετικά γνωστή και ίσως είναι και μοναδική ιστορία τόσο γνωστή από το συγκεκριμένο απόκρυφο κείμενο. Στο τελευταίο τώρα κομμάτι της σημερινής παρουσίασης έτσι επιτροχάδι θα δούμε λίγο το περιεχόμενο του κειμένου μας, θα δούμε δηλαδή περίπου τι περιγράφει στα διάφορα κεφάλαια και φυσικά κανείς έχει δυνατότητα και μέσα από τις ασκήσεις και με όλα τις ερωτήσεις που υπάρχουν στο υλικό να προχωρήσει και λίγο παραπάνω και να βαθύνει και λίγο περισσότερο στο κείμενο. Τα τέσσερα πρώτα κεφάλαια που είτε θα τα μετρήσουμε από το μηδέν το προήμιο έως το τέσσερα ή από το ένα έως το πέντε παρουσιάζουν τον Ιησού ως πενταετή. Ξεκινάει δηλαδή η ιστορία μας από τα πέντε χρόνια του Ιησού, εδώ όπως είπαμε είναι η γνωστή μας ιστορία με τον Ιησού ο οποίος παίζει με το νερό και με τη λάσπη. Τι δείτε το ζήτημα του Σαββάτου γιατί ο Ιησούς κάνει αυτό το παιχνίδι το Σάββατο, κάποιος Ιουδαίος που το βλέπει προσυγγίζει τον Ιωσήφ και του λέει το παιδί σου ουσιαστικά θεδεί το Σάββατο. Εδώ έχουμε φυσικά μια πήχηση της γνωστής ιστορίας από τα συνοπτικά όπου ο Ιησούς θέκεται πολύ κριτικός απέναντι στην τυπολατρική τήρηση του Σαββάτου. Εδώ την βλέπουμε ένα πολύ απλοϊκό τρόπο και ουσιαστικά εδώ βλέπουμε πάλι τον Ιησού στη συνέχεια, όπως τον στέκονται εχθρικά απέναντί του διάφορα πρόσωπα, ανάμεσά τους στην ελληνική εκδοχή και ο γιος του Άννα, που σ' ένα κομμάτι του αρχαιρέα Άννα του γνωστού από την ιστορία, σ' μια εκδοχή της παράδοσης όπως είπα είναι ο Ιούδας και το οποίο το παιδί το τιμωρεί τελικά ο Ιησούς αφήνοντας παράλληλα το χέρι του γιατί ακριβώς προσπάθησε να καταστρέψει το έργο του. Και εδώ βλέπουμε ακριβώς το πρώτο θαύμα ενός τιμωρού θεού. Στη συνέχεια έχουμε μια δεύτερη αφήγηση από τα κεφάλαια έξι έως οχτώ, στο πρώτο μέρος έως το οχτώένα, όπου έχουμε τον πρώτο δάσκαλο του Ιησού, ο Ιουσήφ αποφασίζει ότι το παιδί πρέπει να σπουδάσει, πρέπει να μάθει γράμματα, επομένως το παραδίδει σε ένα δάσκαλο, εδώ έχουμε ορισμένες έμμεσες αναφορές στο σύστημα εκπαιδευτικό εκείνης εποχής, στη βαρβαρότητα και όλος του συστήματος εκείνο, γιατί ο δάσκαλος προσπαθεί να εδάξει στον μαθητή Ιησού την αλφάβητο, ο Ιησούς του λέει αυτά που του λέει για το άλφα και μάλιστα ο τρόπος με τον οποίο ουσιαστικά ο Ιησούς εκεί περιγράφει το άλφα και το ερμηνεύει, είναι μια τριαδολογική ερμηνεία του άλφα γιατί του λέει ότι ακριβώς υπάρχουν τρεις γραμμές οι οποίες είναι ίδιες στη φύση τους, ίσες και στο μέγεθος και στην αξία και προφανώς εδώ υπάρχει μια αλληγορία με το άλφα και την Αγία Τριάδα, περίπτωση συνορίζουμε από την αρχαιότητα, υπήρχαν και παιχνίδια με τα γράμματα και υπήρχε μια προσπάθεια να βρουν από πίσω την αλληγορική σημασία και το βαθύτερο νόημα των γραμμάτων γιατί πίστευαν τα γράμματα έχουν μέσα τους μια ιδιαίτερη υπερφυσική αξία όπως και οι αριθμοί και ουσιαστικά τον τιμωρεί τον πρώτο του δάσκαλο και από τη θάνη θα λέγαμε η πρώτη προσπάθεια εκπαίδευσης του Ιησού στη συνέχεια ακολουθεί μια σειρά από θαύματα στα κεφάλαια 8, 2 έως και 13 που είναι θαύματα θεραπείας και ανάστασης εδώ που το είδαμε στην αρχή τον Ιησού να τιμωρεί τώρα βλέπουμε να κάνει θαύματα τα οποία είναι περισσότερο θα λέγαμε βεργετικά προς τους συνανθρώπους του, έπαρα με ως χάρη παίζει με ένα παιδάκι και το παιδάκι αυτό σκοτώνεται οι γονείς κατηγορούν τον Ιησού ότι έσβοξε το παιδί από ένα ψηλό μέρος που έπαιζαν και σκοτώθηκε ο Ιησούς ανασταίνει το παιδί για να πει το παιδί ότι δεν ήταν αυτός που το θανάτωσε δηλαδή είναι λίγο παράξενη η λογική με την οποία γίνανε τα θαύματα μέσα στο σκυγμένο Ευαγγέλιο περισσότερο θελημιστική θα λέγαμε από ότι φυσικά ήταν στα Ευαγγέλια τα κανονικά όπως στα κανονικά Ευαγγέλια είναι επιτελεί συγνώμη τα θαύματα από ευσπλαχνία για τους ανθρώπους ο οποίους υποφέρουν και ως προγραμματικές θα λέγαμε προγραμματικά σημάδια και εξαγγελίες του ερχομού της βασιλείας του Θεού του νέου κόσμου του Θεού και στη συνέχεια στα κεφάλαια 13-14 έχουμε το δεύτερο και τρίτο δαγκαλό επί και εκείνοι επίσης αποτυχάνουν απλώς ο τρίτος έχει καλύτερη τύχη από τους δύο προηγούμενους γιατί ακριβώς είναι αυτός ο οποίος αναγνωρίζει την αξία του Ιησού και επομένως ουσια φίσταται καμία τιμωρία και ακολουθεί μετά στα κεφάλαια 15-18 η δεύτερη ομάδα θαυμάτων όπου και πάλι έχουμε θαύματα που ο Ιησούς αποδεικνύει τη δυναμή του έτσι ώστε οι υπόλοιποι να τον αναγνωρίσουν και τέλος κλείνουμε για το τελευταίο κεφάλαιο του κεφάλαιο 19 το οποίο σαστικά δίνει αντίποτε άλλο παρεμία επανάληψη τον όσο γνωρίζουμε από το καταλουκάν Ευαγγέλιο για τον Ιησού 12 ετής στο Ναό Άρα βλέπουμε λοιπόν εδώ είναι προφανής η προσπάθεια που έχουμε πει πάρα πολλές φορές η απόκρυφη παράδοση να συμπληρώσει την κανονική παράδοση γιατί το κείμενο μας μπαίνει σαν σφήνα ανάμεσα στο γεγονός της γέννησης στο οποίο αναφέρεται και στο γεγονό του αφορούς στο 12ο έτος της ζωής του Ιησού για το οποίο γνωρίζουμε από τα Ευαγγέλια σε αυτόν τον τρόπο έρχεται να καλύψει ένα κομμάτι το οποίο μας παραμένει κενό γιατί ακριβώς όπως είπαμε η απόκρυφη παράδοση έχει βέβαια και τους θεολογικούς της και ιδεολογικούς σκοπούς σαφώς υπάρχουν σκοπιμότητες αλλά η πρώτης της σκοπιμότητες το πρώτο στόχος είναι ακριβώς να ικανοποιήσει την ευσεβή όπως λέμε περίεργεια και να απαντήσει σε ερωτήματα για κομμάτια της ζωής του Ιησού για τα οποία εμείς δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτε και φυσικά όπως είπα πριν αρχίζοντας το σωμερινό μάθημα ένα τέτοιο κομμάτι είναι ακριβώς η παιδική ηλικία του Ιησού για την οποία δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτε γιατί ακριβώς στα Ευαγγέλια δεν υπάρχει ενδιαφέρον για αυτή την ηλικία και δεν υπάρχει ενδιαφέρον γιατί ακριβώς δεν είναι βιογραφίες τα Ευαγγέλια με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει στις αρχές βιογραφίες δεν γίνεται μια προσπάθεια να αποδειχθεί ότι ο Ιησούς ως παιδί είναι εκείνος ο οποίος έχει ήδη τα στοιχεία εκείνα τα οποία θα αποδειχθούν και στη μετέπειτα. Υπάρχουν βέβαια κάποια στοιχεία ειδικά στο Λουκά ο οποίος τον παρουσιάζει 12 ετίνα αποστομώνει τους σοφούς αλλά γενικά τα Ευαγγέλια φαίνεται να διαφορούν για αυτό το κομμάτι της ζωής του Ιησού γιατί ακριβώς η αστία είναι περισσότερο στο πάθος και στην ανάσταση και στην κράση του Ιησού πριν από το πάθος. Κρίτως λοιπόν αυτό το ενδιαφέρον κείμενο μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό κείμενο, ένα κείμενο το οποίο θα πρέπει να μελεπιθεί ακόμα περισσότερο. Είπα βέβαια ότι υπάρχουν αρκετές μελέτες. Τελευταία χρόνια μάλιστα υπάρχει μια μεγαλύτερη εκδήλωση ενδιαφέροντος για το συγκεκριμένο κείμενο γιατί σήμερα έχουμε και περισσότερες μελέτες σχετικά με την παιδική ηλικία στον αρχαίο κόσμο και γνωρίζουμε περισσότερα και για την αρχαία βιογραφία. Έχουμε δηλαδή προχωρήσει στην έρευνά μας οπότε αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να ξαναδούμε τα κείμενά μας περισσότερο σοφή θα έλεγα από τις προηγούμενες φάσεις. Αυτό λοιπόν που μπορούμε να πούμε για το κείμενό μας, συνοψίζοντας ένα κείμενο με μεγάλη παράδοση στη χειρόγραφη του ιστορία, ένα κείμενο το οποίο είχε μεγάλη διάγωση στον αρχαίο χριστιανικό κόσμο, ωστόσο δεν φαίνεται να άσκησε ιδιαίτερη επίδραση στην γενικότερη πρόσληψη τέτοιων κειμένων στη λογοτεχνία, στην τέχνη και σε άλλες μορφές της ανθρώπινης καλλιτεχνικής παραγωγής. Κάποια κομμάτια του πέρασαν μέσα σε άλλα απόκριφα κείμενα, γενικά όμως είναι ένα κείμενο το οποίο μάλλον στέκει μοναχό, μακριά από όλα τα άλλα, ίσως ακριβώς εξαιτίας αυτής της ιδιαίτερης εικόνας του Ιησού ως παιδιού, το οποίο παιδί ξεφεύγει από τις συνηθισμένες και τις γνωστές από τα υπόλοιπα Ευαγγέλια παραστάσεις του Ιησού και ακριβώς γιατί Ιησούς αντικατοπτίζει επίσης μια συζήτηση για την παιδεία, μια συζήτηση για τον Ιησού, η οποία ακριβώς είναι εξαιρετικά μακριά από τα υπόλοιπα κείμενα και κυρίως βέβαια ακόμα και τελευταία, εξαιτίας της πολύ απλοϊκής και πολύ αφελούς χρηστολογίας την οποία διασώζει.

Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5

Open Access AudioVisual Archive

Πλατφορμα διάχυσης οπτικοακουστικού υλικού ανοικτής πρόσβασης με χρήση τεχνολογιών αναγνώρισης λόγου

Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5 / Διάλεξη 5

Παρόμοια τεκμήρια

Open Access AudioVisual Archive

Πλατφορμα διάχυσης οπτικοακουστικού υλικού ανοικτής πρόσβασης με χρήση τεχνολογιών αναγνώρισης λόγου