| : [♪ Μουσική Γεια σας! Είμαι η κυρία Χριστίνα. Γράμμα. Έχετε γράψει ποτέ γράμμα? Έχετε λάβει ποτέ γράμμα? Έχω γράψει πολλές φορές γράμματα και έχω λάβει επίσης πολλές φορές γράμματα. Λοιπόν, ο ποιητής μας, Γιώργος Σεφέρης, έγραψε ένα πολύ όμορφο γράμμα, το οποίο απευθύνει στη μικρή μήνα Λόντου. Κόρη της αγαπημένης του και αργότερα συτρόφου του, συζύγου του Μαρός Ζάνου Λόντου. Σας το διαβάζω. Κοριτσά, 10 Ιουνίου 1937. Καλή μου μήνα! Χάρηκα πάρα πολύ για το γράμμα σου που μου ήρθε σήμερα το πρωί. Σε λίγο θα πάτε στην Έγινα και τότε θα έχεις καιρό να μου γράφεις περισσότερο. Θα σου γράφω κι εγώ. Εδώ, μόλις τώρα, άρχισε το καλοκαίρι. Έρχεται αργά, γιατί φαντάζομαι ο κόσμος δεν το αγαπά πολύ. Οι κυρίες, για να προφυλαχτούν από τον ήλιο, κρατούν ομπρέλες της βροχής, κατάμαυρες. Και οι κύριοι μοιάζουν πάρα πολύ κατσούφιδες, επειδή κάνει λίγη ζέστη. Εγώ λυπούμαι που δεν έχει θάλασσα για να κάνω το πρώτο μου μπάνιο. Πηγαίνω όμως μακρινούς περιπάτους με ένα φύλλο, που είναι δυο φορές πιο μακρύς από μένα και γελάμαι μια ψηλή ψηλή φωνήτσα, χίχιχι, όλη την ώρα. Την άλλη φορά βρήκαμε ένα βουνό, που ήταν όλο βυσσινί, πολύ όμορφο. Το περίεργο είναι όμως ότι και τα αρνιά, που βοσκούσαν πάνω σε εκείνο το βουνό, ήταν βυσσινιά. Και ο βοσκός. Σε ευχαριστώ που μου έστειλες τα πείηματα. Τα έδειξα σε ένα παιδάκι, που μου φέρνει φράουλες κάθε πρωί. Κάτι φράουλες μεγάλες σαν βερή κοκά. Το όνομά του είναι Τάκης Μαλικοκός. Έχει μια σουβλερή μητήτσα, πολύ έξυπνο, φαίνεται πάνω κάτω στην ηλικία σου. Αλλά ξέρει λίγα ελληνικά και ανακάστηκα να το τα μεταφράσω. Τον διασκέδασαν πάρα πολύ. Τώρα το μεσημέρι, ήρθε πάλι και μου έφερε ένα δικό του πείλημα. Μου έμπαινε στον τοστύλο. Το μεταφράζω κι αυτό. Τα βουνά. Τα ψηλά βουνά εκεί πέρα, κουβεντιάζουν σαν νυχτώνει και μιλάνε για τη μέρα, που στα πόδια τους τελειώνει. Η πιο γέρη και η κορφή, με τα χιονισμένα φρύδια, έχει μια φωνή βραχνή, γιατί τρώει πολλά κρεμμύδια, σαν ξυπνήσει την αυγή. Η άλλη εκεί πιο χαμηλά, είναι μια χοντρή κοπέλα, με ολοπράσινα μαλλιά, ξαπλωμένη σαν βαρέλα, που στον ύπνο της μιλά. Πάνω από τις λαγαδιές, που σφυρίζουν σαν καλάμια, είναι ακόμη τρεις κορφές, τυλιγμένες με ποτάμια. Και φωνάζουν σαν τρελές. Μα το πιο καλό βουνό, μοναχό του ψιθυρίζει, όταν με το δειλινό, το θυμάρι του μυρίζει, κάτω απ' τον ουρανό. Τάκης Μαλικοκός. Στο γράμμα του αυτό, ο Γιώργος Σεφέρης, χρησιμοποιεί πολλές προτάσεις. Προτάσεις κύριες, προτάσεις δευτερεύουσες. Σίγουρα πολλές από αυτές, τις αναγνωρίζεις. Ο Γιώργος Σεφέρης σημειώνει στο γράμμα του, οι κυρίες, για να προφυλαχτούν από τον ήλιο, κρατούν ομπρέλες της βροχής, κατάμαυρες. Και οι κύριοι μοιάζουν πάρα πολύ κατσούφιδες, επειδή κάνει λίγη ζέστη. Μπορείς εδώ να αναζητήσεις δευτερεύουσες προτάσεις? Νομίζω πως μπορείς. Ξεκινάμε λοιπόν να τα δούμε όλα μαζί, αναλυτικά. Ας αρχίσουμε με τις αιτιολογικές προτάσεις. Οι προτάσεις μας αυτές δείχνουν την αιτία. Και εισάγονται με αιτιολογικούς συνδέσμους. Όπως το απόσπασμα που ακούσαμε, ο σύνδεσμος επειδή. Λοιπόν, χωρίς αυτές, δεν θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε, τι θα μπορούσαμε να αιτιολογίσουμε, τις επιλογές μας, τις πράξεις μας. Παρακολουθώ το μάθημα, επειδή συνέχισε την πρόταση. Μόλις εξήγησες την αιτία, της παρακολούθησης αυτού του μαθήματος. Και παράλληλα, μόλις σχημάτισες μια δική σου, μια ολόδική σου αιτιολογική πρόταση. Συγχαρητήρια. Τώρα, επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις, είναι όσες εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα, ή με άλλους αναφορικούς επιρρηματικούς προσδιορισμούς. Και λειτουργούν ως επιρρήματα, προσδιορίζοντας έναν άλλο όρο μιας πρότασης, συνήθως επιρρηματικό. Για παράδειγμα, πήγαινε εκεί όπου θέλεις. Όπου θέλεις. Καταλαβαίνεις? Νομίζω ότι καταλαβαίνεις. Είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας, ότι στην επικοινωνία μας, στη γλώσσα μας, παρατηρείται ένας πλούτος. Μέσα σε αυτόν τον πλούτο, δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι δευτερεύουσες, υποθετικές προτάσεις. Αυτές μοιάζει να τα θέλουν όλα δικά τους. Αν το ένα, εάν το άλλο. Σωστά υποθέτεις. Οι προτάσεις αυτές δηλώνουν, ότι κάτι πρέπει να εκπληρωθεί, προκειμένου να πραγματοποιηθεί, το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Για παράδειγμα, αν τον συναντήσω, θα του χαρίσω το βιβλίο μου. Στο γράφο. Αν τον συναντήσω, θα του χαρίσω, γράφεις ελπίζω, θα του χαρίσω το βιβλίο μου. Εδώ λοιπόν, έχουμε δύο προτάσεις. Η μία πρόταση είναι η κύρια πρόταση, η άλλη πρόταση είναι η δευτερεύουσα πρόταση. Μπορείς να το βρεις. Μπορείς να ξεχωρίσεις ποια είναι η κύρια, ή αλλιώς ανεξάρτητη πρόταση, και ποια είναι η δευτερεύουσα, ή αλλιώς εξαρτημένη πρόταση, νομίζω πως μπορείς. Σωστά, αν τον συναντήσω, είναι η δευτερεύουσα υποθετική μου πρόταση. Ενώ θα του χαρίσω το βιβλίο μου, είναι η κύρια πρόταση. Η πρώτη είναι η υπόθεσή μας. Η δεύτερη είναι η απόδοσή μας. Μαζί και οι δυό τους, σημειουργούν αυτό που λέμε στη γλώσσα, υποθετικός λόγος. Άρα, σημείωσε σε παρακαλώ, πώς υπόθεση και απόδοση, μου δίνουν υποθετικό λόγο. Εύκολο! Αρκετά! Βέβαια, ούτε υπόθεση, ούτε απόδοση, ούτε υποθετικός λόγος, μπορεί να υπάρχει έξω από τον χρόνο. Για την ακρίβεια, ούτε καν εμείς δεν μπορούμε να υπάρχουμε έξω από τον χρόνο. Οι εξαρτημένες προτάσεις τιμούν και αυτές τον χρόνο. Πρόκειται για τις γνωστές ως δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις. Αυτές εισάγονται με συνδέσμους όπως το όταν, το αφού, το ενώ. Λοιπόν, αν δεν υπήρχαν οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις, τα πράγματα θα ήταν πολύ δύσκολα. Θα ήταν πολύ δύσκολα, γιατί δεν θα μπορούσαμε να βάλουμε σε μια σειρά, δεν θα μπορούσαμε να βάλουμε σε μια τάξη της πράξης μας, τα λόγια μας, γεγονότα σημαντικά. Για παράδειγμα, μπορείς να μου φτιάξεις μια δευτερεύουσα πρόταση η οποία θα συνοδεύεται από μια κύρια πρόταση, χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο όταν. Για σκέψου. Όταν, ας πούμε, όταν γελάς, χαίρομαι. Όταν γελάς είναι μια δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Χαίρομαι είναι η κύρια πρότασή μου. Πότε χαίρομαι όταν γελάς. Καταλαβαίνεις τώρα. Πολλές φορές, κατά την επικοινωνία μας, δημιουργούνται αντιθέσεις. Οι δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις, για παράδειγμα, φανερώνουν αντίθεση σε αυτό που δείχνει η κύρια πρόταση. Ισσάγονται με τους συνδέσμους αν και, ενώ, μολονότι. Ας δημιουργήσουμε μια τέτοια αντίθεση. Ας δημιουργήσουμε μια αντίθεση με το σύνδεσμο αν και. Για παράδειγμα, αν και κοιμήθηκα νωρίς. Ναι, ναι, σωστά υποθέτεις. Αν και κοιμήθηκα νωρίς, ξύπνησα κουρασμένη. Ναι, ναι, το γράφεις κι εσύ. Ξύπνησα κουρασμένη. Εδώ λοιπόν έχουμε δύο γεγονότα. Το πρώτο γεγονός είναι πως κοιμήθηκα νωρίς. Το δεύτερο γεγονός είναι πως ξύπνησα κουρασμένη. Η πρόταση ξύπνησα κουρασμένη έχει ένα αυτότελες νόημα. Οπότε τη χαρακτηρίζουμε ως την κύρια πρόταση ή αλλιώς ανεξάρτητη πρόταση εδώ. Από την άλλη πλευρά, η πρόταση αν και κοιμήθηκα νωρίς, δεν φέρει αυτότελες μήνυμα. Δεν φέρει μια αυτότελή πληροφορία. Δεν μας δίνει την αίσθηση αυτού του ολόκληρου. Κάτι περιμένουμε. Είναι λοιπόν μια δευτερεύωσα πρόταση. Και ακριβώς επειδή εκφράζει την αντίθεσή της, το νόημα της κύριας πρότασης χαρακτηρίζεται ως, σωστά, χαρακτηρίζεται ως δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση. Πώς θα πάμε ως εδώ, καλά? Ελπίζω να κρατάς τις σημειώσεις σου. Στο σημείο αυτό να σου πω πως όταν συναντάμε τους συνδέσμους και αν, και να, και ας, δεν πρόκειται όχι για εναντιωματικές αλλά για δευτερεύουσες παραχωρητικές προτάσεις. Κράτησέ το κι αυτό στο μυαλό σου. Και ενώ μοιάζει οι προτάσεις να μην έχουν τέλος, φτάσαμε ήδη στις δευτερεύουσες τελικές προτάσεις. Στα αρχαία ελληνικά τέλος σημαίνει σκοπός. Οι δευτερεύουσες τελικές προτάσεις είναι οι προτάσεις που μας δείχνουν τον σκοπό. Για παράδειγμα, θα του μιλήσω για να του εξηγήσω. Θα του μιλήσω δηλαδή με σκοπό να του εξηγήσω. Εδώ η δευτερεύουσα τελική μας πρόταση εισάγεται, ξεκινάει δηλαδή, με τον τελικό σύνδεσμο για να. Πολύ ωραία! Κάποιες φορές βέβαια αξίζει να θυμάσαι πως υπάρχουν τελικές προτάσεις, οι οποίες δεν ξεκινούν με τον σύνδεσμο για να, αλλά με το μόριο να. Για παράδειγμα, τρέχω να σε φτάσω. Εδώ το να νοηματικά εισοδυναμεί με τον σύνδεσμο για να. Είτε δηλαδή πως τρέχω να σε φτάσω, είτε δηλαδή πως τρέχω για να σε φτάσω, αλλάζει το νόημα, έτσι καταλαβαίνουμε πότε το μόριο να εισάγει μια δευτερεύουσα τελική πρόταση. Τελευταίο τελευταίο είδος εξαρτημένων προτάσεων είναι οι αποτελεσματικές ή αλλιώς σωστά ή αλλιώς συμπερασματικές προτάσεις. Αυτές δείχνουν το αποτέλεσμα μιας πράξης που δηλώνεται από την κύρια πρόταση. Ένας χαρακτηριστικός σύνδεσμος που εισάγει αυτές τις προτάσεις είναι ο σύνδεσμος ώστε. Ξέρεις κάτι, όλα όσα σου λέω, όλα αυτά που έχεις ακούσει τα χρησιμοποιείς, είτε το ξέρεις, είτε δεν το ξέρεις. Είναι μέρος της καθημερινότητάς σου, είναι κομμάτι της επικοινωνίας σου. Και βρίσκονται στη γλώσσα σου, είναι ζωντανά, βρίσκονται στις σκέψεις σου. Καλό είναι λοιπόν να γνωρίζεις όσα περισσότερα μπορείς για τη γλώσσα σου. Γιατί όσα περισσότερα γνωρίζεις για τη γλώσσα σου, τόσο περισσότερο ανακαλύπτεις και καλλιεργείς τις σκέψεις σου. Οι ποιητές μας για παράδειγμα. Οι ποιητές μας για παράδειγμα γνωρίζουν πολλά και από γλώσσα και από σκέψη. Γνωρίζουν τόσα πολλά που γίνονται πολύ δημιουργικοί κάποιες φορές. Να, άκου από εμένα τώρα ένα απόσπασμα από ένα ιδιαίτερο, από ένα πολύ πολύ ιδιαίτερο ποίημα. Σονέτο του Λαπαθιώτη. Ο τίτλος του, βάω, γάω, δάω. Ζυνώντας από βίδονο σαβίνι και απονυβώντας έρωμη δ' αλιό, κουμάνισα το βύρο του λαβίνι με σάβαλο γυδέλι του θαλιό. Και ανέδοντας ένα άκονο λαβίνι που γαλούσε τον αλιό, συνέρωσα τον άβο του ραβίνι σε ένα άφαρο δαμμένικο ραλιό. Και συνεχίζει. Ένα πολύ ιδιαίτερο ποίημα. Για να ξεκουραστείς μετά από όλα αυτά, δοκίμασε να φτιάξεις με δικές σου λέξεις. Δοκίμασε να φτιάξεις με δικές σου φράσεις. Με δικές σου προτάσεις το πολύ δικό σου ιδιαίτερο κείμενο. Γιατί όχι και ένα ποίημα. Να έχεις πάντα στο νου σου πως όσο περισσότερα μαθαίνεις για τη γλώσσα σου, τόσο περισσότερα μαθαίνεις. Σας ευχαριστούμε πολύ που παρακολουθήσατε το σημερινό μας μάθημα και σας ευχόμαστε καλή συνέχεια. |
