Διάλεξη 5: Ενδογλωσσικές και διαγλωσσικές μεταφραστικές προτεραιότητες / Διάλεξη 5 / σύντομη περιγραφή
σύντομη περιγραφή: Γεια σας. Σήμερα θα μιλήσουμε για τους τρόπους που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, ώστε να κάνουμε τα λιγότερα δυνατόν μεταφραστικά λάθη. Τα λάθη που θα μάθουμε να αποφεύγουμε με τους τρόπους που σήμερα θα συζητήσουμε θα είναι τα σημασιολογικά λάθη, δηλαδή τα λάθη τα οποία προκαλούν...
| Κύριος δημιουργός: | |
|---|---|
| Γλώσσα: | el |
| Φορέας: | Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης |
| Είδος: | Ανοικτά μαθήματα |
| Συλλογή: | Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας / Εισαγωγή στις Μεταφραστικές Σπουδές |
| Ημερομηνία έκδοσης: |
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
2015
|
| Θέματα: | |
| Άδεια Χρήσης: | Αναφορά-Παρόμοια Διανομή |
| Διαθέσιμο Online: | https://delos.it.auth.gr/opendelos/videolecture/show?rid=2c9b6fa7 |
| id |
3c9185bf-016b-4905-b2ef-285732afe059 |
|---|---|
| title |
Διάλεξη 5: Ενδογλωσσικές και διαγλωσσικές μεταφραστικές προτεραιότητες / Διάλεξη 5 / σύντομη περιγραφή |
| spellingShingle |
Διάλεξη 5: Ενδογλωσσικές και διαγλωσσικές μεταφραστικές προτεραιότητες / Διάλεξη 5 / σύντομη περιγραφή Γλώσσα και Λογοτεχνία Κασάπη Ελένη |
| publisher |
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ |
| url |
https://delos.it.auth.gr/opendelos/videolecture/show?rid=2c9b6fa7 |
| publishDate |
2015 |
| language |
el |
| thumbnail |
http://oava-admin-api.datascouting.com/static/d4c5/8701/d83a/0de8/e3ff/4104/bae8/f1d3/d4c58701d83a0de8e3ff4104bae8f1d3.jpg |
| topic |
Γλώσσα και Λογοτεχνία |
| topic_facet |
Γλώσσα και Λογοτεχνία |
| author |
Κασάπη Ελένη |
| author_facet |
Κασάπη Ελένη |
| hierarchy_parent_title |
Εισαγωγή στις Μεταφραστικές Σπουδές |
| hierarchy_top_title |
Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας |
| rights_txt |
License Type:(CC) v.4.0 |
| rightsExpression_str |
Αναφορά-Παρόμοια Διανομή |
| organizationType_txt |
Πανεπιστήμια |
| hasOrganisationLogo_txt |
http://delos.it.auth.gr/opendelos/resources/logos/auth.png |
| author_role |
Καθηγήτρια |
| author2_role |
Καθηγήτρια |
| relatedlink_txt |
https://delos.it.auth.gr/ |
| durationNormalPlayTime_txt |
01:17:22 |
| genre |
Ανοικτά μαθήματα |
| genre_facet |
Ανοικτά μαθήματα |
| institution |
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης |
| asr_txt |
Γεια σας. Σήμερα θα μιλήσουμε για τους τρόπους που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, ώστε να κάνουμε τα λιγότερα δυνατόν μεταφραστικά λάθη. Τα λάθη που θα μάθουμε να αποφεύγουμε με τους τρόπους που σήμερα θα συζητήσουμε θα είναι τα σημασιολογικά λάθη, δηλαδή τα λάθη τα οποία προκαλούν τις μεγαλύτερες βλάβες κατά τη μεταφορά ενός κειμένου από τη μία γλώσσα σε μία άλλη. Για να γίνει κατανοητό πόσο σημαντικό είναι το θέμα της κατανόησης της σημασίας ενός κειμένου, αλλά και των συστατικών του κειμένου, θα ήθελα να μιλήσουμε λίγο για τις μεταφραστικές προτεραιότητες. Τι είναι αυτό δηλαδή που πρέπει να κάνει πρώτα από όλα ένας μεταφραστής όταν πάρει ένα κείμενο στα χέρια του, πριν ακόμα κάνει το μεταφράσι. Αυτές τις ίδιες ενέργειες θα χρειαστεί να τις κάνει και αφού το μεταφράσει, να ελέγξει δηλαδή πάλι σε σχέση με τις σημασίες που εντόπισε στον πρωτότυπο, να ελέγξει αν οι σημασίες που καταγράφηκε από ότι πόνει στη μετάφραση έχουν συμμετρία, είναι δηλαδή ισοδύναμες. Ας δούμε λοιπόν τι γίνεται και πως που στηριζόμαστε για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τους μηχανισμούς σημασίας ενός κειμένου. Τα κείμενα έτσι κι αλλιώς αναπτύσσουν ένα σύστημα εννοιολογικό. Όλα τα κείμενα αναπτύσσουν ένα σύστημα εννοιολογικό. Αυτό το εννοιολογικό σύστημα εξαρτάται από τα γλωσσικά τους συστατικά, τα παραγλωσσικά τους συστατικά, τα εξογλωσσικά τους, την εξογλωσσική πραγματικότητα. Για να τα δούμε λίγο. Για παράδειγμα, μιλούμε για ένα πρόγραμμα σπουδών, για να καταλάβουμε τι είναι το εννοιολογικό σύστημα. Μιλούμε για ένα πρόγραμμα σπουδών. Ένα πρόγραμμα σπουδών τι θα έχει. Θα έχει μέσα μαθήματα υποχρωτικά, μαθήματα επιλεγόμενα, μαθήματα ελεύθερης επιλογής, μαθήματα διατμιματικά, μαθήματα διασχολικά. Γιατί? Γιατί στο εννοιολογικό σύστημα που μπορούμε να συναντήσουμε κάθε φορά που κοιτούμε ένα οδηγό σπουδών και ένα πρόγραμμα σπουδών για ένα πανεπιστημιακό τμήμα, για ένα τμήμα των ΤΕΙ, εκεί πάντοτε υπάρχει μια δεσμευτική εξογλωσσική πραγματικότητα. Άρα αφού η εξογλωσσική πραγματικότητα που διέπει σήμερα τα προγράμματα σπουδών και τους οδηγούς σπουδών είναι καθορισμένη, είναι θεσμικά καθορισμένη και εφαρμόζεται υποχρεωτικά. Επομένως το εννοιολογικό σύστημα που θα βρούμε μέσα σε ένα πρόγραμμα σπουδών, είτε αυτό είναι σε ιταλικό πανεπιστήμιο, είτε είναι σε ελληνικό πανεπιστήμιο, αυτό είναι ένα και συγκεκριμένο, δεν μπορεί να είναι άλλο. Θα δούμε εκεί μέσα αυτά που ανέφερα πριν, δηλαδή μαθήματα υποχρεωτικά, το συνοψίζω ξανά, μαθήματα επιλεγόμενα, μαθήματα υποχρεωτικής επιλογής, ελεύθερης επιλογής, διατμηματικής και διασχολικής. Ενδεχομένως σε λίγο αν θα αρχίσουν να εφαρμόζονται τα κονσόρτσια μεταξύ των πανεπιστημίων και στη χώρα μας, ελπίζω να γίνει και αυτό, θα βλέπουμε τότε και επιλογές διαπανεπιστημιακές και διεθνής διαπανεπιστημιακές επιλογές σε ένα πρόγραμμα σπουδών. Αυτό λοιπόν είναι η σχέση που έχει το εννοιολογικό σύστημα σε ένα κείμενο με την εξογλωσική πραγματικότητα. Το εννοιολογικό σύστημα είναι απολύτως εξαρτημένο από την εξογλωσική πραγματικότητα. Πώς εκφράζεται τώρα αυτό? Παρα πολύ απλά. Εκφράζεται με γλωσσικά συστατικά. Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει σε ένα εννοιολογικό σύστημα και από εκεί να ξαναοδηγηθούμε σε συμπεράσματα για την εξογλωσική πραγματικότητα του, πρέπει οπωσδήποτε να είμαστε σε θέση να κάνουμε εκτιμήσεις επί των γλωσσικών συστατικών του κειμένου. Καμιά φορά δεν φτάνουν μόνον αυτά. Χρειάζονται και τα παραγλωσικά συστατικά. Για παράδειγμα, έναν ήχο που σίγουρα τον ξέρετε, ξεροβήχο, έτσι, αυτό παραγλωσικά σε ένα κείμενο, όταν ακούγεται κάτι το οποίο μπορεί να είναι αγένεια, μπορεί να μην είναι πολύ προσεκτικά διατυπωμένο, μπορεί να θύγει κάποιον, μπορεί να μας φαίνεται υπερβολικό, μπορεί να μας φαίνεται μεγάλη μπλόφα, μεγάλο ψέμα, αν ξέρουμε ποιος το λέει. Καμιά φορά υπάρχει τότε μια παραγλωσική δική μας απάντηση σε αυτό. Για παράδειγμα, ξεροβήχουμε. Μπορεί να είναι ένα βλέμμα, μπορεί να είναι ένα χαμόγελο, μπορεί να είναι το γέλιο μας, μπορεί να είναι ακόμα και ένα κλάμα, μπορεί να είναι ακόμα και ένα αχ. Επομένως, τα κείμενα ελέγχονται από μια εξωγλωσική πραγματικότητα που πρέπει να τη δεχόμαστε όλοι για να μπορούμε να συνανοηθούμε. Αυτή δημιουργεί συνθήκες που φαίνονται από το εννοιολογικό σύστημα, σαν μηχανισμό δηλαδή που περιέχει το κείμενο. Αυτά, όλα τα στοιχεία του εννοιολογικού συστήματος εκφράζονται γλωσσικά και παραγλωσσικά. Είναι δηλαδή όλα κομμάτια συστατικά του κειμένου. Για να μπορέσουμε τώρα να κατανοήσουμε το εννοιολογικό σύστημα που αναπτύσσεται σε ένα κείμενο και βέβαια ή το έχει γράψει, ή το έχει εκφωνήσει κάποιος άνθρωπος, θα πρέπει να γνωρίζουμε και την εξωγλωσική πραγματικότητα. Αυτό δένει με όσα προηγουμένως είπαμε σε άλλα μαθήματα για τον μεταφραστή, σαν διαπολιτισμικό μεσολαβητή. Και θα πρέπει επίσης να γνωρίζουμε τι εκφράζουν τα γλωσσικά συστατικά του κειμένου. Θα πρέπει δηλαδή να είμαστε και διαπολιτισμικά ενημερωμένοι και διαγλωσσικά ενημερωμένοι, ώστε σε μια μετάφραση να μπορούμε να εντοπίσουμε από τα γλωσσικά, τα παραγλωσσικά και τα εξωγλωσσικά συστατικά, τα εννοιολογικά συστήματα που διέπουν τα κείμενά μας. Για να δούμε τώρα, όταν επικοινωνούμε στο εσωτερικό μιας γλωσσικής κοινότητας τι συμβαίνει. Ας πούμε ότι επικοινωνούμε στο εσωτερικό της ελληνικής γλωσσικής κοινότητας. Τι συμβαίνει τότε εκεί? Αυτός που είναι παραγωγός του μηνύματος και αυτός που είναι δέκτης του μηνύματος έχουν μεταξύ τους συμμετρικές σχέσεις. Ο παραγωγός του μηνύματος και ο δέκτης του μηνύματος στο εσωτερικό, ξεχάστε το ελληνικής, κάθε γλωσσικής κοινότητας, ιταλικής, αγγλικής, τουρκικής, οτιδήποτε, ο παραγωγός και ο δέκτης στο εσωτερικό μιας γλωσσικής κοινότητας, οποιασδήποτε γλωσσικής κοινότητας, έχουν συμμετρικές σχέσεις στην επικοινωνία. Ό,τι ξέρει ο ένας, ξέρει και ο άλλος. Ό,τι καταλαβαίνει ο ένας, καταλαβαίνει και ο άλλος. Αυτά στο εσωτερικό. Επομένως, έχουν συμμετρικούς ρόλους. Έχουν ρόλους συμμετρικούς. Τι άλλο έχουνε, έχουν θέσεις συμμετρικές στην επικοινωνία. Οπότε, ο παραγωγός και ο δέκτης, μπορούνε στην κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση μηνυμάτων, να μην χρειάζονται άλλον μεσολαβητή. Δεν χρειάζεται άλλος μεσολαβητής, ανάμεσα σε έναν πομπό και σε έναν δέκτη, στο εσωτερικό μιας λογικής κοινότητας, για να γίνει κατανοητό, τι κάνουν όταν επικοινωνούν γλωσσικά, παραγλωσσικά, εξογλωσσικά. Για να δούμε τώρα, τι γίνεται όταν επικοινωνούν ένας πομπός και ένας δέκτης, ένα παραγωγός και ένας παραλήπτης μηνύματος, μέσα από δύο διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες. Για να δούμε λίγο τι γίνεται. Αν επικοινωνούν μέσα από δύο διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες, αν λοιπόν επικοινωνούν ένας παραγωγός και ένας παραλήπτης μηνυμάτων, μέσα από δύο διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες, τότε παρεμβαίνουν για τη μεταξύ τους επικοινωνία παραγωγός-παραλήπτης. Παρεμβαίνουν λοιπόν για τη γλωσσική τους επικοινωνία δύο γλωσσικά συστήματα. Γλώσσα 1 και γλώσσα 2. Αν λοιπόν ο ένας ομιλητής μιλάει ή γράφει ιταλικά και ο άλλος ομιλητής μιλάει ή γράφει ελληνικά, ανάμεσα σε αυτό που θα πει ο ιταλός ομιλητής της συγγραφέας και σε αυτό που θα ακούσει ή θα διαβάσει ο Έλληνας ομιλητής ή αναγνώστης, παρεμβαίνουν δύο γλωσσικά συστήματα. Αν δεν μοιράζονται ο παραγωγός και ο παραλήπτης κοινές γνώσεις και εμπειρίες στα δύο γλωσσικά συστήματα, δεν μπορεί να γίνει καμία κατανοήση μεταξύ τους. Επομένως εδώ παρεμβαίνει η μετάφραση. Ο ρόλος λοιπόν της μετάφρασης είναι να μειώσει τις γλωσσικές εντάσεις και τις γλωσσικές ασημετρίες κατά την επικοινωνία ανάμεσα σε δύο διαφορετικά γλωσσικά συστήματα. Ποια προβλήματα τώρα θα συναντήσει ο μεταφραστής. Ναι, γιατί και ο μεταφραστής έχει προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει κατά την μετάφραση διαγλωσική μεταξύ δύο γλωσσών δηλαδή ιταλικών και ελληνικών, αρχαίων ελληνικών και νέων ελληνικών, αγγλικών και ελληνικών και λοιπά και λοιπά. Για να δούμε λίγο τα προβλήματα. Τα προβλήματα είναι τα εξής. Διαφορετική αντίληψη για το πληροφοριακό βάρος των συστατικών. Και το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι διαφορετική δυναμική στην διαχείριση των αποσπασμάτων αναφοράς. Τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει κατά την μεταξύ δύο γλωσσών δηλαδή ιταλικών και ελληνικών, αρχαίων ελληνικών και νέων ελληνικών, αγγλικών και ελληνικών και λοιπά και λοιπά. Τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει κατά την μεταξύ δύο γλωσσών δηλαδή ιταλικών και ελληνικών, αρχαίων ελληνικών και νέων ελληνικών, είναι από τα δύο κείμενα που διαχειρίζεται, έχει διαφορετική αντίληψη για το πληροφοριακό βάρος των συστατικών των κειμένων. Τα δύο κείμενα που αποτυπώνονται σε ένα π.χ. λογοτεχνικό κείμενο από έναν Ιταλό. Το ίδιο ισχύει και για έναν Ιταλό μεταφραστή ο οποίος έχει διαφορετική αντίληψη από έναν Έλληνα στη διαχείριση συστατικών προφορικού λόγους σε ένα κείμενο λογοτεχνίας από ότι θα είχε ένας Έλληνας μεταφραστής. Αυτό τι σημαίνει? Σημαίνει ότι αυτή η δυσκολία αμβλύνεται με τον εξής τρόπο. Υπάρχει η τάση να μεταφράζουμε προς την μητρική μας γλώσσα για να αποφεύγουμε το βάρος αυτών των διαφορετικών αντιλήψων που μπορεί να προκαλέσουν όχι τόσο καλές μεταφραστικές επιλογές. Το δεύτερο πρόβλημα που έχουν οι μεταφραστές που δεν είναι δίγλωση καθώς μεταφράζουν κείμενα σε δύο γλώσσες είναι ότι έχουν διαφορετική δυναμική ίδγη, αναπτύσσουν διαφορετική δυναμική ίδγη στη διαχείριση αποσπασμάτων αναφοράς. Να πω ένα παράδειγμα. Στην Ιταλική Γλώσσα όλα τα έγγραφα που απευθύνονται σε έναν πρίτανη πανεπιστημίου αναφέρουν την εξής προσφώνηση. Μανίφικο ρε τόρε. Κατά λέξη αυτό μεταφράζεται μεγαλοπρεπής πρίτανης. Αυτό δεν μπορεί να το διατυπώσει ένας Έλληνας όταν γράφει μία επιστολή σε έναν πρίτανη ενός πανεπιστημίου. Εμείς θα πούμε κύριε πρίτανη, κύριε αντιπρίτανη, αυτό. Επομένως εάν ένας Ιταλός για παράδειγμα μεταφράζει το μανίφικο ρε τόρε και δεν ξέρει πολλά ελληνικά, δεν γνωρίζει τη γλωσσική πραγματικότητα και την πολιτισμική πραγματικότητα γύρω από τις συνήθειες που έχουμε αναπτύξει όταν προσφωνούμε έναν πρίτανη, θα κάνει λάθος γιατί θα προσπαθήσει αυτό να το μεταφράσει κατά λέξη. Και τέλος, δημιουργείται διαφορετική αντίληψη των αποσπασμάτων αναφοράς όταν κοιτούμε το κείμενο στη μητρική μας ή όταν κοιτούμε ένα κείμενο στην ξένη γλώσσα. Αυτό κυρίως είναι κάτι που συμβαίνει στους μεταφραστές που έχουν κάποια απήρια σε αυτούς που αρχίζουν να εκπαιδεύονται στη μετάφραση. Θα δώσω το εξής παράδειγμα. Υπάρχει, τι να σας πω τώρα, διαφορετική αντίληψη. Λουνεντί, Δευτέρα έτσι, Μαρτεντί, Τρίτη. Βλέπετε, είναι γραμμένα με μικρά γράμματα. Ακόμα και αυτό είναι θέμα αντίληψης. Μπορεί να γράφουμε σωστά όταν δεν προηγείται τελεία με μικρό γράμμα τα ονόματα των ημερών, των εβδομάδων, των μηνών, των εποχών, στην ιταλική γλώσσα. Δεν μπορεί να γίνει το ίδιο στα ελληνικά. Στα ελληνικά θα γράψουμε Δευτέρα, Τρίτη κλπ. Ξεκινάν με κεφαλαίο ακόμα και όταν δεν προηγείται τελεία. Είναι μία άλλη αντίληψη. Είναι μία άλλη αντίληψη που έχουμε για το πώς γράφουμε σωστά παράδειγμα τα ονόματα των ημερών. Άλλο θέμα διαφορετικής αντίληψης. Για παράδειγμα, υπήρχε κείμενο του 19ου αιώνα που το έχω δει στο αρχείο Παπάφη. Είναι γραμμένο ιταλικά και λέει τα εξής λίγο πολύ. «Σαλούτι, άλα, σουα, σινιόρα, μόγε». Δηλαδή, χαιρετισμούς στην κυρία σύζυγό σας. Για τον 19ο αιώνα, για την ελληνική γλωσσική κοινότητα της Μάλτας που ήταν μετανάστες περιορισμένοι στη Μάλτα κλπ. Για όλες τις συνήθειες που είχαν από τις επιδράσεις από την ιταλική γλώσσα εκείνης της εποχής. Ωραία. Αυτό συμβαίνει εκεί. Δεν μπορεί όμως να το μεταφράσει ελληνικά ένας μεταφραστής σήμερα έτσι. Δηλαδή, χαιρετισμούς στην κυρία σύζυγό σας. Για παράδειγμα, αν αυτό το έγγραφο μεταφραστεί για να διαβαστεί κατά την επίσκεψη ενός δημοτικού σχολείου. Γιατί υπάρχει ολόκληρο σκηνικό που λέει ότι ο οικονόμος του σπιτιού άνοιξε την πόρτα, τα σοκολατάκια ήταν πάρα πολύ ωραία, κέρασε σοκολατάκια στον επισκέπτη, ο επισκέπτης είπε στην οικονόμο να πει στην κυρία σύζυγο του κυρίου Παπάφη ότι ήταν πολύ ωραία τα σοκολατάκια και όταν μετά είδε τον ίδιο τον Ιωάννη τον Παπάφη, του λέει να μου χαιρετίσετε την κυρία σύζυγό σας. Αν λοιπόν σε μια τέτοια ψηφιοποιημένη δομή αρχαιακού συνόλου όπως αυτή που υπάρχει στον Παπάφιο, έρθει μια μέρα ένα δημοτικό για να δει τα αρχεία, θα χρειαστεί την υποστήριξη ενός μεταφραστή για να καταλάβει τι λένε τα αρχεία ή θα κοιτάξει τη μετάφραση. Η μετάφραση η οποία γράφτηκε για ιστορικούς και ερευνητές, ασφαλώς και εδώ αναφέρει την κυρία σύζυγό σας, δεν είναι πρόβλημα. Όταν όμως θα πρέπει να παρουσιαστεί αυτό το έγγραφο σε ένα κοινό παιδιών του δημοτικού σχολείου, τότε θα πρέπει να έρθει πιο κοντά τους πολιτισμικά, τότε θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προτεραιότητα να δοθεί διαφορετική αντίληψη στο απόσπασμα αναφοράς. Αυτή η αντίληψη που θα το κάνει καθημερινό και οικείο σε μικρά παιδιά θα θέλει να μην υπάρχει η κυρία σύζυγος. Αυτή θα ήταν η επιλογή. Αυτό που συζητήσαμε τώρα με το παράδειγμα χαιρετισμού στην κυρία σύζυγό σας ή χαιρετισμού στη σύζυγό σας στη μετάφραση όπως και στη σημασιολογία ονομάζεται τροπικότητα. Συζητήσαμε δηλαδή πώς θα διαγυριστούμε τον τρόπο με τον οποίο είναι διατυπωμένο ένα κείμενο, το εννοιολογικό του σύστημα, τα γλωσσικά τους συστατικά, η εξογλωσική πραγματικότητα. Ποια είναι εδώ η εξογλωσική πραγματικότητα που λάβαμε υπόψη. 1. Οι κανόνες ευγένειας το 19ο αιώνα, 2ο μισό. 2. Η γνώση που έχουν για τους κανόνες ευγένειας και την ανθρώπινη επικοινωνία, παιδιά 10 χρονών στον 21ο αιώνα εδώ στη Θεσσαλονίκη χωρίς να έχουν δει και χωρίς να έχουν επαφή με κείμενα 19ου αιώνα. Ο τρόπος που μπορέσαμε να προσαρμόσουμε την τροπικότητα από τη μία στη μετάφραση που είχαμε στο νου μας ότι θα αξιοποιηθεί από έναν ερευνητή με ειδικότητα την ιστορία και ο τρόπος πάλι που διαχειριστήκαμε την τροπικότητα όταν είχαμε στο νου μας ότι αυτό που θα κάνουμε η μετάφραση που θα βγάλουμε θα αξιοποιηθεί από μία τάξη δημοτικού σχολείου. Αυτό είναι ο τρόπος του επεισοδίου που διαχειριστήκαμε. Τροπικότητα λοιπόν και τρόπος. Η διαχείριση του τρόπου είναι από τα βασικά που πρέπει να κάνει ένας μεταφραστής κατά την αντίληψη που διαμορφώνει για το εννοιολογικό σύστημα ενός κειμένου και για το πώς θα το περάσει σε μία άλλη γλώσσα. Για να δούμε τώρα πώς εκφράζεται με τους πιο χαρακτηριστικούς τρόπους η τροπικότητα στα ιταλικά γιατί συζητούμε συνέχεια για ιταλική μετάφραση. Η τροπικότητα λοιπόν. Οι μηχανισμοί της τροπικότητας είναι το ρήμα «δοβέρε» που σημαίνει πρέπει, δεύτερο το ρήμα «ποτέρε» που σημαίνει μπορώ, τρίτο το ρήμα «βολέρε» που σημαίνει θέλω. Αυτά τα τρία ρήματα είναι τροπικά ρήματα. Αυτά τα τρία ρήματα λοιπόν αποταλούν και τα καλύτερα παραδείγματα για τη διαχείριση της τροπικότητας. Με κανέναν τρόπο δεν θέλω να πω ότι όταν δεν υπάρχουν αυτά τα τρία ρήματα δεν υπάρχει τροπικότητα, το είδαμε πριν. Αυτή όμως η συγκεκριμένη παρουσίαση εδώ των τριών ρημάτων που είναι τα τροπικά ρήματα της ιταλικής γλώσσας, μας βοηθάει πάρα πολύ εύκολα να καταλάβουμε πώς θα διαχειριστούμε και άλλα εκφωνήματα και άλλες φράσεις και άλλα κείματα, ακόμα και όταν εκεί δεν θα υπάρχουν τόσο χαρακτηριστικά παραδείγματα τροπικότητας. Για να δούμε λοιπόν τι γίνεται με το το βέρε. Το το βέρε ως προς την τροπικότητα είναι ένας παράγοντας γλωσσικός, πληροφοριακός που δείχνει το το βέρε. Το το βέρε στην ιταλική γλώσσα ως προς την τροπικότητα δηλώνει υποχρέωση, δηλώνει άδεια, δηλώνει απαγόρευση. Για να δούμε μερικά παραδείγματα στα ελληνικά τώρα. Ένα παράδειγμα στα ελληνικά θα μπορούσε να είναι «τζοβάνι τέβε ουσίρε» και ποια πιθανή ανάγνωση τώρα έχει αυτό. Τζοβάνι τέβε ουσίρε, δηλαδή ο Γιάννης πρέπει να βγει. Αυτό μπορεί να σημαίνει είτε ότι κάποιος θέλει να κάνει τον Γιάννη να βγει, είτε ότι ο Γιάννης πρέπει να βγει. Αρχίζει και δυσκολεύει τώρα τι θα επιλέξουμε. Για να μπορέσουμε να κάνουμε τη σωστή επιλογή στη μετάφραση θα πρέπει να κοιτάξουμε όλα τα συμφραζόμενα. Για να δούμε αν υπάρχει κάποιος που θέλει να κάνει τον Γιάννη να βγει ή αν ο Γιάννης πρέπει να βγει ανεξαρτήτως αν υπάρχει δεν υπάρχει κάποιος που θέλει να τον κάνει να βγει. Ένα άλλο παράδειγμα πάλι με το τζοβάνι τέβε ουσίρε. Πιθανή ανάγνωση ο Γιάννης είναι υποχρεωμένος από κάποιον να βγει. Οπότε έχουμε τρεις επιλογές. Κάποιος θέλει να κάνει τον Γιάννη να βγει, ο Γιάννης πρέπει να βγει ανεξαρτήτως αν υπάρχουν άλλοι άνθρωποι γύρω του. Ο Γιάννης πρέπει να βγει γιατί αν και κανείς δεν τον υποχρεώνει υπάρχει κάποιος παράγοντας που τον αναγκάζει οπωσδήποτε να βγει. Αυτό πώς θα μπορούσε να γίνει κατανοητό έτσι όπως αυτά τα τρία παραδείγματα τώρα αναφέρθηκαν. Ο Γιάννης πρέπει να βγει γιατί έχει ένα ραντεβού. Εδώ ποιος είναι αυτός που τον κάνει να θέλει να βγει. Ο άνθρωπος που του έδωσε το ραντεβού. Ο Γιάννης πρέπει να βγει γιατί έχει ένα ραντεβού έξω από το σπίτι. Άλλο παράδειγμα. Ο Γιάννης πρέπει να βγει, για παράδειγμα, μέσα σε έναν χώρο, υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι, είναι μία τάξη. Και κάποιος πρέπει να πάει να φέρει κάτι από τη βιβλιοθήκη. Αν ο μόνος που ξέρει π.χ. που είναι η βιβλιοθήκη και πώς θα βρει έναν συγκεκριμένο τόμο που χρειάζονται, τότε χωρίς να αναγκάζεται από οποιοδήποτε συντονίζει τη διαδικασία, χωρίς να αναγκάζεται από τους υπόλοιπους και μόνο γιατί η ερώτηση θα μπορούσε να είναι ποιος μπορεί να φέρει από τη βιβλιοθήκη το τάδε λεξικό, το πιο πιθανό από όλα θα ήταν κάποιος να έλεγε ο Γιάννης το έφερε την προηγούμενη φορά, άρα ο Γιάννης πρέπει να βγει. Ή ο Γιάννης πρέπει να βγει τώρα από το σπίτι για να πάρει ταξί γιατί σε λίγο θα χάσει το τρένο. Και εδώ πάλι είναι μια υποχρέωση η οποία προκύπτει από έναν εξωγενή παράγοντα που δεν μπορεί όμως να τον διαπραγματευτεί ο Γιάννης. Για όλα αυτά τα ντοβέρες τα ιταλικά, ο μεταφραστής πρέπει να βάλει το πρέπει στα ελληνικά. Για να δούμε τώρα πάλι το πρέπει σε ένα άλλο παράδειγμα. Ο Γιάννης πρέπει να πιει τους τρεις καφέδες του της μέρας του. Τι είναι αυτό, τον υποχρόνει κανείς, όχι. Υπάρχει κάποιος άλλος που πίνει καφέ μαζί του και έτσι για να κάνουν παρέα πίνουν τρεις καφέδες, όχι. Τι γίνεται, είναι κομμάτι της ύπαρξής του. Ο Γιάννης κάθε μέρα πίνει τρεις καφέδες, ο Γιάννης λοιπόν για να είναι καλά πρέπει να πιει τους τρεις καφέδες του. Εδώ η τροπικότητα έχει να κάνει με τα χαρακτηριστικά της ύπαρξης του Γιάννη, τίποτα άλλο. Άλλο παράδειγμα, Giovanni Siefato ισχόει τρεις κιλόμετρες απειέντη. Να το δούμε και στα ελληνικά. Η Ελένη έκανε τα έξι χιλιόμετρά της με τα πόδια και σήμερα. Αποκλείεται η Θεσσαλονίκη να είναι κάποιος συγκεκριμένου Θεσσαλονικού που περπατάει. Αποκλείεται ο Giovanni ή ο Γιάννης να είχαν μια παραλία δικιά τους. Άρα ποιο είναι αυτό το κτητικό. Αυτό το κτητικό έχει να κάνει με τροπικότητα πάλι, όπως και τον Τοβέρε με τροπικότητα. Αλλά η τροπικότητα εδώ δηλώνει πάλι υπαρξιακά χαρακτηριστικά. Είναι ένα κομμάτι δηλαδή της φύσης του ανθρώπου που κάθε μέρα πρέπει να κάνει αυτά τα χιλιόμετρα. Είτε αυτή η φύση διαμορφώθηκε από μια ασθένεια, είτε η φύση διαμορφώθηκε από μία συνήθεια. Είναι όμως κομμάτι της φύσης. Όπως ακριβώς κομμάτι της φύσης ενός ανθρώπου είναι το να πίνει τρεις καφέδες την ημέρα. Γι' αυτό και λέμε Giovanni deve bere il suo tre caffè al giorno. Γι' αυτό και λέμε ο Γιάννης πρέπει να πιει τους τρεις καφέδες του τη μέρα. Άρο παράδειγμα, πάλι με τον Τοβέρε. L'insalata deve essere una fiata al giorno. Η σαλάτα είναι το σγρότο μαρούλι, η σαλάτα. Πρέπει να ποτίζεται κάθε μέρα. Δεν είναι γιατί κάποιος το επιβάλλει σε έναν άλλον να πάει να ποτίσει τη σαλάτα. Είναι γιατί η φύση της είναι τέτοια αν δεν ποτιστεί κάθε μέρα θα χαλάσει. Επομένως χρησιμοποιούμε τον Τοβέρε όταν κάποιος μας υποχρεώνει να κάνουμε κάτι. Ποιος πρέπει να πάει στη βιβλιοθήκη για να πάρει τον τόμο του λεξικού. Ο Γιάννης πήγε την προηγούμενη φορά. Άρα ο Γιάννης πρέπει να πάει στη βιβλιοθήκη να πάρει τον τόμο του λεξικού. Τι ώρα φεύγει το τρένο για την Αθήνα στις 5 και είμαστε 5 παρα 20. Ο Γιάννης πρέπει να βγει έξω τώρα για να πάρει ταξί. Αλλιώς θα χάσει το τρένο. Ο Γιάννης πρέπει να πιει τρεις καφέδες του τη μέρα. Είναι η φύση του. Εδώ το πρέπει έχει να κάνει με την επιβεβαίωση της φύσης του. Ο Γιάννης έκανε τα τρία του χιλιόμετρα και σήμερα. Είναι η φύση του. Δεν μπορεί να μην τα κάνει, είτε γιατί από ασθένεια είναι υποχρεωμένος να τα κάνει, είτε γιατί αυτή είναι η συνήθεια του να χαίρεται ένα περίπατο τριών χιλιόμετρων. Η σαλάτα πρέπει να ποτιστεί κάθε μέρα. Πρέπει να ποτίζεται κάθε μέρα, όπως και να το μεταφράσουμε. Είναι η φύση της. Διαφορετικά θα μαραθεί. Πόσο περίεργα όμως μπορεί να είναι τα πράγματα. Έχουμε τον Γιάννη που πρέπει έτσι κι ελλιώς να βγει για να προλάβει το τρένο, άρα του δίνουμε άδεια να φύγει. Έχουμε τον Γιάννη που είχε πάει στη βιβλιοθήκη και ξέρει να ξαναβρει τον τόμο του λεξικού, άρα του δημιουργούμε μια υποχρέωση, χωρίς όμως να τον υποχρεώνουμε ή χωρίς να είναι υποχρεωτικό αν δεν το κάνει να του συμβεί κάτι. Έχουμε μια απαγόρευση. Νόν, ντοβέτε, ουσίρε, φουόρι, περκέ, τσεγκιάτσο. Δεν πρέπει να βγείτε έξω γιατί υπάρχει παγωνιά, έχουν παγώσει τα πάντα. Απαγόρευση. Να δούμε τώρα τι άλλα μπορούν να δηλώνουν οι χρήσεις του ντοβέρε. Δέβει δε τσίντερτι ατουσίρε, σε νόν βοή πέρτερε η τρένο. Πρέπει να αποφασίσεις να βγεις αν δεν θέλεις να χάσεις το τρένο. Αυτό δεν είναι μια πράξη που υποχρεώνει κάποιον να βγει για να μην χάσει το τρένο. Είναι μια συμβουλή. Επομένως υποχρέωση, άδεια, απαγόρευση. Μες στην άδεια βάζουμε και τη συμβουλή. Για να δούμε τώρα πώς διερευνούμε γλωσσικά ένα κείμενο πριν το μεταφράσουμε. Πώς διερευνούμε γλωσσικά ένα κείμενο πριν το μεταφράσουμε. Για να διαβάζουμε ένα κείμενο να καταλαβαίνουμε όλες τις έννοιες που αναδίονται από αυτό το κείμενο. Και να καταλαβαίνουμε και με ποια γλωσσικά συστατικά συμβαίνει αυτό. Για να μπορέσουμε μετά να διαχειριστούμε κατά τρόπο όσο γίνεται με λιγότερες εντάσεις. Όσο γίνεται πιο συμμετρικά το πέρασμα στην άλλη γλώσσα. Το δεύτερο που πρέπει να κάνουμε προμεταφραστικά για τη γλωσσική διερεύνηση πριν μεταφράσουμε είναι το εξής. Ανάλυση πολυσημίας. Πολύ σημαντικό. Συνήθως τα περισσότερα λάθη που κάνουν οι αρχάροι εκπαιδευόμενοι μεταφραστές είναι λάθη πολυσημίας. Δηλαδή παίρνουν ένα δίγλωσο λεξικό, ανοίγουν το λεξικό, βρίσκουν όταν αναζητούν τη σημασία μιας λέξης το λήμμα που θέλουν. Και εκεί μπορεί να υπάρχουν μέσα στο ερμήνευμα 5-6 ερμηνίες, 3-4 ομάδες ερμηνευμάτων, τίποτα. Βρίσκουν το πρώτο μπροστά τους και αμέσως το μεταφράζουν. Τι έχουν κάνει τότε? Έχουν αφήσει χωρίς καμία αξιοποίηση την ανάλυση της πολυσημίας. Εδώ θα γίνουν πολύ σοβαρά λάθη. Το τρίτο εντοπισμός μεταφραστικών δρόμων. Γιατί? Γιατί πρέπει να μπορούν να φτάσουν σε σημείο πριν ακόμα το μεταφράσουν, να καταλάβουν τους εννοιολογικούς μηχανισμούς του κειμένου οι μεταφραστές και όταν το μεταφράζουν για να έχουν την παραγωγή του κατά το δυνατό ισοδύναμου κειμένου, να εντοπίσουν τους μεταφραστικούς δρόμους. Να πω ξανά αυτό που είχα πει από προηγούμενο μάθημα. Ο Καζαντζάκης μπόρεσε και μετέφρασε πάρα πολύ καλά τη θεία κωμοδία για τον εξής λόγο. Ήξερε πάρα πολύ καλά κριτική λογοτεχνία. Οπότε μπόρεσε ένα μεσονικό έργο ιταλικό να το μεταφράσει χρησιμοποιώντας γλωσσικά συστατικά από πολλά μεσονικά έργα ελληνικά της κριτικής λογοτεχνίας. Αυτό του έδωσε τη δυνατότητα υφολογικά και για την εντύπωση που δημιουργούσε στον αναγνώστη ακόμα και σήμερα δημιουργεί, είναι αξεπέραστη αυτή η μετάφραση κατά τη γνώμη μου, έδωσε τη δυνατότητα της αίσθησης στον αναγνώστη του ότι διαβάζει ένα μεσονικό έργο. Αυτή ήταν η επιτυχία του. Μπόρεσε δηλαδή να βρει τους μεταφραστικούς δρόμους. Τα υπόλοιπα βήματα που πρέπει να γίνουν, τα κενά, εντοπισμός κενών κοινωνικών, ιστορικών, πολιτισμικών. Το πέμπτο που πρέπει να γίνει πριν μεταφράσουμε είναι προσδιορισμός των κατάλληλων εργαλείων για την υπέρβαση των κενών. Λοιπόν, τι γίνεται τώρα εδώ, κοινωνικά, ιστορικά και πολιτισμικά κενά. Έχω προσέξει ότι υπάρχουν πάρα πολλοί φοιτητές που όταν το κείμενο είναι παλαιό ή όταν το κείμενο είναι αγγλικό ακόμα και σημερινό και μιλάει για μονάδες βάρους, μονάδες απόστασης και λοιπά με τις αποστάσεων, έχουν πρόβλημα. Έχουν πρόβλημα πολιτισμικό για να κατανοήσουν τα μετρήσεις μήκους, μετρήσεις αποστάσεων, βάρους και λοιπά. Αυτά τα κενά πρέπει να μπορέσει να τα λύσει ο μεταφραστής πριν κάνει τη μετάφραση για να μπορέσει να κάνει τις σωστές υποσημιώσεις για τον αναγνώστη του, για να μπορέσει επίσης και ο ίδιος να καταλάβει καλά σε ποια μεγάλη βρίσκεται το κείμενο και πώς θα το αποδώσει ελληνικά. Κοινωνικά κενά ασφαλώς και μπορεί να εντοπιστούν πολύ εύκολα. Ξαναγυρνάω στο προηγούμενο παράδειγμα, μανίφικο ρε τόρε, μανίφικο ρε τόρε. Αυτό αν έχεις ένα κοινωνικό κενό και δεν μπορείς να καταλάβεις ότι, αν είσαι Ιταλός, έχεις ένα κοινωνικό κενό και δεν μπορείς να καταλάβεις ότι στα ελληνικά δεν μπορεί να υποθεί μεγαλοπρέπειες πριν ήταν η σαν προσφώνηση, εδώ έχεις ένα κοινωνικό κενό και θα πρέπει να το λύσεις και ο καλύτερος τρόπος για να το λύσεις είναι ή να μιλήσεις με κάποιον από την ελληνική γλωσσική κοινότητα που μπορεί να σου λύσει το πρόβλημα ή να βρεις παράλληλα ελληνικά κείμενα. Και το προσδιορισμός τώρα των κατάλληλων για την υπέρβαση των γενών εργαλείων. Ποια είναι τα κατάλληλα εργαλεία? Αν είμαστε πολύ τυχεροί, ένα πολύ καλό λεξικό με παραδείγματα χρήσεις. Αν είμαστε τόσο τυχεροί, έναν κυκλοπεδικό λεξικό μαζί με το λεξικό το παραδοσιακό. Αν δεν είμαστε ούτε και εκεί πολύ τυχεροί και η γλώσσα τρέχει πιο γρήγορα από τα λεξικά και αυτό είναι αλήθεια, τότε εντοπισμός των κατάλληλων παράλληλων κειμένων και στις δύο γλωσσικές κοινότητες, με ίδιο βαθμό δυσκολίας, με ίδια έκταση, με ίδια περίπου υφολογικά χαρακτηριστικά, για να μπορέσουν να αντιληθούν τα συστατικά που θα καλύψουν τέτοιου είδους κενά. Πολιτισμικό κενό θα μπορούσε να υπάρχει ακόμα κι αν ένας Ιταλός θα ήθελε να μεταφράσει στα ελληνικά ένα ιταλικό φαγητό, μια συνταγή ή αν ένας Έλληνας ήθελε να μεταφράσει στα ιταλικά για παράδειγμα τον μουσακά. Θα υπήρχε πολιτισμικό κενό γιατί πολλά πράγματα από αυτά που συμβαίνουν στην ιταλική μαγειρική εντοπίζονται για παράδειγμα στη συνταγή ενός μουσακά. Οι λέξεις όμως ακόμα και το όνομα μουσακάς δεν υπάρχει στην ιταλική γλώσσα. Άρα εκεί θα υπήρχε ένα πολιτισμικό αντικείμενο αυτό το ίδιο το φαγητό και η ονομασία του που κοινωνικά, ιστορικά και πολιτισμικά θα δημιουργούσε κενά. Και θα έπρεπε να βρει ένα εργαλείο όχι μόνο θεωρητικό αλλά και γλωσσικό και κοινωνικό μεταφραστής να κάνει αυτό το πράγμα με τον καλύτερο τρόπο. Για μένα η πιο σωστή επιλογή για τέτοιου είδους κενά ιδίως σε συνταγές θα ήταν να υπάρχει φωτογραφία που δηλώνει το αντικείμενο αναφοράς και ταυτόχρονα να μπαίνει με κατευθείαν μεταφραστικό δανεισμό η λέξη μουσακά στην ιταλική γλώσσα και αμέσως μετά με τη φωτογραφία και με τα συστατικά να αποσαφηνίζεται περί τι νοσπρόκειται. Αυτό είναι μια εργαλειακή διαχείριση της μεταφοράς πολιτισμικών αντικειμένων που δεν υπάρχουν και στις δύο γλώσσες. Αναφέρθηκα στα εργαλεία που μπορούν να μας βοηθήσουν να υπερβούμε και να πολιτισμικά, ιστορικά, κοινωνικά. Ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία είναι η γλωσσική ανάλυση. Τι συμβαίνει στη γλωσσική ανάλυση. Ένα επίπεδο είναι να κατανοήσουμε τις προθέσεις του συγγραφέα. Δεύτερο επίπεδο είναι να κατανοήσουμε τα σημασιολογικά δεδομένα. Τρίτο επίπεδο ανάλυσης είναι να εμπλέξουμε τη γνώση μας για τους κοινωνικούς κανόνες. Δεν είναι δυνατόν επομένως όταν μιλούμε για τα εργαλεία που μας βοηθούν να υπερβούμε τα κοινωνικά, ιστορικά ή πολιτισμικά κενά που έχουμε σε ένα πρωτότυπο. Δεν είναι δυνατόν αυτό εδώ να συμβεί εάν δεν υιοθετήσουμε τα κατάλληλα εργαλεία. Και τα κατάλληλα εργαλεία εκτός από τα παράλληλα κείμενα, τα λεξικά τους, πραγματικούς ομιλητές, τους φυσικούς ομιλητές κλπ. Τον ίδιο τον συγγραφέα. Τα κατάλληλα εργαλεία είναι και η γλωσσική ανάλυση. Για να μπορούμε να κατανοήσουμε τις προθέσεις του συγγραφέου όταν διαβάζουμε το κείμενό του, τα σημασιολογικά δεδομένα να τα εντοπίσουμε με ακρίβεια μέσα στο κείμενο και να μπορέσουμε να τα αξιοποιήσουμε μέσα από μια πραγματολογική γνώση των κοινωνικών κανόνων που διέπουν τα σημασιολογικά δεδομένα. Αυτό με τη γλωσσική ανάλυση και τα σημασιολογικά δεδομένα θα ήθελα να το δούμε με τον πιο παραστατικό τρόπο στην ανάλυση παρημειών. Λοιπόν, να το δούμε εκεί. Και έχει πολύ μεγάλη σημασία να καταλάβουμε τις προτεραιότητες που θα πρέπει συνέχεια να δίνουμε στη γλωσσική ανάλυση. Τα παραδείγματα λοιπόν θα είναι από εκφράσεις ιδιωτισμικές και από παρημίες καθώς αυτές μεταφράζονται από τα ιταλικά στα ελληνικά. Για να δούμε λοιπόν το πρώτο. Κάνε νον μάντζα, κάνε ένα, δύο, τρία, τέσσερα. Πάμε λοιπόν στα ελληνικά. Για να δούμε εδώ τώρα τι γίνεται. Ένα, δύο. Εδώ θα ήθελα να προσέξουμε τα εξής τώρα με τα γλωσσικά συστατικά. Στην ιταλική παρημία ήταν σκύλος δεν τρώει σκύλο. Επομένως κάνε. Στην πρώτη θέση λοιπόν έχουμε τη λέξη κάνε. Στα ελληνικά στη μετάφραση, γιατί έτσι είναι διατυπωμένο ελληνικά αυτό, έχουμε κόρακα, δηλαδή δεν έχουμε πια θηλαστικό, έχουμε πτυνό. Πρώτη θέση στη μετάφραση. Νον. Αυτό έχει πάει ένα, δύο, τρία. Στην τρίτη θέση στη μετάφραση. Δεν. Ο άλλος κάνε τώρα από εκεί. Στην τέταρτη θέση έχει γίνει όλο αυτό κορά κουμάτι. Και το μαντζάρε που σημαίνει τρώω, εδώ έχει γίνει βγάζι. Αυτό το παράδειγμα πρέπει να το έχουμε συνέχεια στο νου μας. Βοηθάει πάρα πολύ να καταλάβουμε ότι η μεταφραστική απεικόνιση των μετακινήσεων που γίνονται όχι μόνο στη σειρά των λέξεων, αλλά και των μετακινήσεων που γίνονται στις οντολογικές κατηγορίες σε αυτή την παρημία από την ιταλική προς την ελληνική, αυτό είναι και η απόδειξη ότι δεν μπορούμε να μεταφράσουμε χωρίς γλωσσική ανάλυση. Δεν είναι δυνατόν. Για να μπορέσουμε να κάνουμε μια πολύ αποδεκτή μετάφραση, θα πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε γλωσσική ανάλυση, η οποία θα λαμβάνει συνέχεια υπόψη όμως και την πολιτισμική πραγματικότητα. Γι' αυτό και εδώ, για να είναι πιστή αυτή η μετάφραση, ήταν άπιστη στο λεξιλόγιο, φαινομενικά άπιστη στο λεξιλόγιο. Για να δούμε το άλλο παράδειγμα. Για να δούμε το άλλο παράδειγμα. Για να δούμε το άλλο παράδειγμα. Η ελληνική μετάφραση ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη. Ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε. Εδώ είναι πιο συμμετρικά τα πράγματα, πτηνό και πτηνό. Οι θέσεις δεν έχουν αλλάξει από τα ιταλικά στα ελληνικά, είναι πιο συμμετρικά τα πράγματα. Τι γίνεται όμως, εδώ χρειαζόμαστε την πολιτισμική γνώση για να κάνουμε σωστά αυτή τη μετάφραση. Εδώ δεν υπάρχει άρθρο, εδώ υπάρχει άρθρο. Άρα, στη γλωσσική ανάλυση παρεμβαίνει πάντοτε και η πολιτισμική γνώση, για να μπορέσουμε τα γλωσσικά συστατικά και την τροπικότητά τους να την μεταφέρουμε στα ελληνικά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δηλαδή, οι μηχανισμοί της σημασίας διέπονται από γλωσσικό πολιτισμό, από μη γλωσσικό πολιτισμό, από κανόνες που μας επιβάλλουν ή μας απαγορεύουν να χρησιμοποιήσουμε κάτι, στη μία γλώσσα να το χρησιμοποιούμε στην άλλη, για παράδειγμα εδώ το άρθρο. Και εδώ το φάρε που σημαίνει κάνω, εντάξει βρίσκεται στην ίδια σειρά στη φράση την ιταλική και στη φράση την ελληνική, ελληνικά όμως χρειάζεται το ρήμα φέρνω. Συνεχίζουμε λοιπόν με τις παρημίες και τις ιδιοτισμικές εκφράσεις. Ένα, δύο, τρία και πάμε στα ελληνικά. Βγάζω τα κάστανα από τη φωτιά. Εδώ λοιπόν τα πράγματα πηγαίνουν σχετικά συμμετρικά, κάστανα στα ιταλικά, κάστανα στα ελληνικά, φωτιά στα ελληνικά, φωτιά στα ιταλικά. Έχουμε άρθρα εδώ και εδώ έχουμε την έναρθρη πρόταση, αυτή την έναρθρη πρόθεση, η οποία αναλύεται dal από τη φωτιά. Επομένως βλέπετε ότι πολλές φορές μπορεί να συναντήσουμε κάτι που να μεταφράζεται κυριολεκτικά κατά λέξη, όπως είναι αυτό. Μπορεί όμως να συναντήσουμε όπως το παράδειγμα κόρακας δεν βγάζει κορά κουμάτι, κάτι που δεν μπορεί να μεταφραστεί με κανέναν τρόπο κατά λέξη και που αλλάζουν και οι θέσεις των διαφόρων όρων των γλωσσικών συστατικών μέσα στην πρόταση από τα ιταλικά στα ελληνικά. Επομένως χρειαζόμαστε πάντοτε τη γλωσσική ανάλυση, χρειαζόμαστε πάντοτε γνώση του πολιτισμού, δεν πρέπει να φοβόμαστε ως εργαλείο την κατά λέξη μετάφραση όταν όντως μας βοηθάει, δεν πρέπει να μένουμε στην κατά λέξη μετάφραση όπως στην περίπτωση του κόρακα δεν βγάζει κορά κουμάτι όταν δεν μας βοηθάει η κατά λέξη μετάφραση. Και το τελευταίο μας παράδειγμα είναι το εξής. Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Παρά, Δέκα και καρτέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, |
| _version_ |
1782818018528591872 |
| description |
σύντομη περιγραφή: Γεια σας. Σήμερα θα μιλήσουμε για τους τρόπους που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, ώστε να κάνουμε τα λιγότερα δυνατόν μεταφραστικά λάθη. Τα λάθη που θα μάθουμε να αποφεύγουμε με τους τρόπους που σήμερα θα συζητήσουμε θα είναι τα σημασιολογικά λάθη, δηλαδή τα λάθη τα οποία προκαλούν τις μεγαλύτερες βλάβες κατά τη μεταφορά ενός κειμένου από τη μία γλώσσα σε μία άλλη. Για να γίνει κατανοητό πόσο σημαντικό είναι το θέμα της κατανόησης της σημασίας ενός κειμένου, αλλά και των συστατικών του κειμένου, θα ήθελα να μιλήσουμε λίγο για τις μεταφραστικές προτεραιότητες. Τι είναι αυτό δηλαδή που πρέπει να κάνει πρώτα από όλα ένας μεταφραστής όταν πάρει ένα κείμενο στα χέρια του, πριν ακόμα κάνει το μεταφράσι. Αυτές τις ίδιες ενέργειες θα χρειαστεί να τις κάνει και αφού το μεταφράσει, να ελέγξει δηλαδή πάλι σε σχέση με τις σημασίες που εντόπισε στον πρωτότυπο, να ελέγξει αν οι σημασίες που καταγράφηκε από ότι πόνει στη μετάφραση έχουν συμμετρία, είναι δηλαδή ισοδύναμες. Ας δούμε λοιπόν τι γίνεται και πως που στηριζόμαστε για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τους μηχανισμούς σημασίας ενός κειμένου. Τα κείμενα έτσι κι αλλιώς αναπτύσσουν ένα σύστημα εννοιολογικό. Όλα τα κείμενα αναπτύσσουν ένα σύστημα εννοιολογικό. Αυτό το εννοιολογικό σύστημα εξαρτάται από τα γλωσσικά τους συστατικά, τα παραγλωσσικά τους συστατικά, τα εξογλωσσικά τους, την εξογλωσσική πραγματικότητα. Για να τα δούμε λίγο. Για παράδειγμα, μιλούμε για ένα πρόγραμμα σπουδών, για να καταλάβουμε τι είναι το εννοιολογικό σύστημα. Μιλούμε για ένα πρόγραμμα σπουδών. Ένα πρόγραμμα σπουδών τι θα έχει. Θα έχει μέσα μαθήματα υποχρωτικά, μαθήματα επιλεγόμενα, μαθήματα ελεύθερης επιλογής, μαθήματα διατμιματικά, μαθήματα διασχολικά. Γιατί? Γιατί στο εννοιολογικό σύστημα που μπορούμε να συναντήσουμε κάθε φορά που κοιτούμε ένα οδηγό σπουδών και ένα πρόγραμμα σπουδών για ένα πανεπιστημιακό τμήμα, για ένα τμήμα των ΤΕΙ, εκεί πάντοτε υπάρχει μια δεσμευτική εξογλωσσική πραγματικότητα. Άρα αφού η εξογλωσσική πραγματικότητα που διέπει σήμερα τα προγράμματα σπουδών και τους οδηγούς σπουδών είναι καθορισμένη, είναι θεσμικά καθορισμένη και εφαρμόζεται υποχρεωτικά. Επομένως το εννοιολογικό σύστημα που θα βρούμε μέσα σε ένα πρόγραμμα σπουδών, είτε αυτό είναι σε ιταλικό πανεπιστήμιο, είτε είναι σε ελληνικό πανεπιστήμιο, αυτό είναι ένα και συγκεκριμένο, δεν μπορεί να είναι άλλο. Θα δούμε εκεί μέσα αυτά που ανέφερα πριν, δηλαδή μαθήματα υποχρεωτικά, το συνοψίζω ξανά, μαθήματα επιλεγόμενα, μαθήματα υποχρεωτικής επιλογής, ελεύθερης επιλογής, διατμηματικής και διασχολικής. Ενδεχομένως σε λίγο αν θα αρχίσουν να εφαρμόζονται τα κονσόρτσια μεταξύ των πανεπιστημίων και στη χώρα μας, ελπίζω να γίνει και αυτό, θα βλέπουμε τότε και επιλογές διαπανεπιστημιακές και διεθνής διαπανεπιστημιακές επιλογές σε ένα πρόγραμμα σπουδών. Αυτό λοιπόν είναι η σχέση που έχει το εννοιολογικό σύστημα σε ένα κείμενο με την εξογλωσική πραγματικότητα. Το εννοιολογικό σύστημα είναι απολύτως εξαρτημένο από την εξογλωσική πραγματικότητα. Πώς εκφράζεται τώρα αυτό? Παρα πολύ απλά. Εκφράζεται με γλωσσικά συστατικά. Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει σε ένα εννοιολογικό σύστημα και από εκεί να ξαναοδηγηθούμε σε συμπεράσματα για την εξογλωσική πραγματικότητα του, πρέπει οπωσδήποτε να είμαστε σε θέση να κάνουμε εκτιμήσεις επί των γλωσσικών συστατικών του κειμένου. Καμιά φορά δεν φτάνουν μόνον αυτά. Χρειάζονται και τα παραγλωσικά συστατικά. Για παράδειγμα, έναν ήχο που σίγουρα τον ξέρετε, ξεροβήχο, έτσι, αυτό παραγλωσικά σε ένα κείμενο, όταν ακούγεται κάτι το οποίο μπορεί να είναι αγένεια, μπορεί να μην είναι πολύ προσεκτικά διατυπωμένο, μπορεί να θύγει κάποιον, μπορεί να μας φαίνεται υπερβολικό, μπορεί να μας φαίνεται μεγάλη μπλόφα, μεγάλο ψέμα, αν ξέρουμε ποιος το λέει. Καμιά φορά υπάρχει τότε μια παραγλωσική δική μας απάντηση σε αυτό. Για παράδειγμα, ξεροβήχουμε. Μπορεί να είναι ένα βλέμμα, μπορεί να είναι ένα χαμόγελο, μπορεί να είναι το γέλιο μας, μπορεί να είναι ακόμα και ένα κλάμα, μπορεί να είναι ακόμα και ένα αχ. Επομένως, τα κείμενα ελέγχονται από μια εξωγλωσική πραγματικότητα που πρέπει να τη δεχόμαστε όλοι για να μπορούμε να συνανοηθούμε. Αυτή δημιουργεί συνθήκες που φαίνονται από το εννοιολογικό σύστημα, σαν μηχανισμό δηλαδή που περιέχει το κείμενο. Αυτά, όλα τα στοιχεία του εννοιολογικού συστήματος εκφράζονται γλωσσικά και παραγλωσσικά. Είναι δηλαδή όλα κομμάτια συστατικά του κειμένου. Για να μπορέσουμε τώρα να κατανοήσουμε το εννοιολογικό σύστημα που αναπτύσσεται σε ένα κείμενο και βέβαια ή το έχει γράψει, ή το έχει εκφωνήσει κάποιος άνθρωπος, θα πρέπει να γνωρίζουμε και την εξωγλωσική πραγματικότητα. Αυτό δένει με όσα προηγουμένως είπαμε σε άλλα μαθήματα για τον μεταφραστή, σαν διαπολιτισμικό μεσολαβητή. Και θα πρέπει επίσης να γνωρίζουμε τι εκφράζουν τα γλωσσικά συστατικά του κειμένου. Θα πρέπει δηλαδή να είμαστε και διαπολιτισμικά ενημερωμένοι και διαγλωσσικά ενημερωμένοι, ώστε σε μια μετάφραση να μπορούμε να εντοπίσουμε από τα γλωσσικά, τα παραγλωσσικά και τα εξωγλωσσικά συστατικά, τα εννοιολογικά συστήματα που διέπουν τα κείμενά μας. Για να δούμε τώρα, όταν επικοινωνούμε στο εσωτερικό μιας γλωσσικής κοινότητας τι συμβαίνει. Ας πούμε ότι επικοινωνούμε στο εσωτερικό της ελληνικής γλωσσικής κοινότητας. Τι συμβαίνει τότε εκεί? Αυτός που είναι παραγωγός του μηνύματος και αυτός που είναι δέκτης του μηνύματος έχουν μεταξύ τους συμμετρικές σχέσεις. Ο παραγωγός του μηνύματος και ο δέκτης του μηνύματος στο εσωτερικό, ξεχάστε το ελληνικής, κάθε γλωσσικής κοινότητας, ιταλικής, αγγλικής, τουρκικής, οτιδήποτε, ο παραγωγός και ο δέκτης στο εσωτερικό μιας γλωσσικής κοινότητας, οποιασδήποτε γλωσσικής κοινότητας, έχουν συμμετρικές σχέσεις στην επικοινωνία. Ό,τι ξέρει ο ένας, ξέρει και ο άλλος. Ό,τι καταλαβαίνει ο ένας, καταλαβαίνει και ο άλλος. Αυτά στο εσωτερικό. Επομένως, έχουν συμμετρικούς ρόλους. Έχουν ρόλους συμμετρικούς. Τι άλλο έχουνε, έχουν θέσεις συμμετρικές στην επικοινωνία. Οπότε, ο παραγωγός και ο δέκτης, μπορούνε στην κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση μηνυμάτων, να μην χρειάζονται άλλον μεσολαβητή. Δεν χρειάζεται άλλος μεσολαβητής, ανάμεσα σε έναν πομπό και σε έναν δέκτη, στο εσωτερικό μιας λογικής κοινότητας, για να γίνει κατανοητό, τι κάνουν όταν επικοινωνούν γλωσσικά, παραγλωσσικά, εξογλωσσικά. Για να δούμε τώρα, τι γίνεται όταν επικοινωνούν ένας πομπός και ένας δέκτης, ένα παραγωγός και ένας παραλήπτης μηνύματος, μέσα από δύο διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες. Για να δούμε λίγο τι γίνεται. Αν επικοινωνούν μέσα από δύο διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες, αν λοιπόν επικοινωνούν ένας παραγωγός και ένας παραλήπτης μηνυμάτων, μέσα από δύο διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες, τότε παρεμβαίνουν για τη μεταξύ τους επικοινωνία παραγωγός-παραλήπτης. Παρεμβαίνουν λοιπόν για τη γλωσσική τους επικοινωνία δύο γλωσσικά συστήματα. Γλώσσα 1 και γλώσσα 2. Αν λοιπόν ο ένας ομιλητής μιλάει ή γράφει ιταλικά και ο άλλος ομιλητής μιλάει ή γράφει ελληνικά, ανάμεσα σε αυτό που θα πει ο ιταλός ομιλητής της συγγραφέας και σε αυτό που θα ακούσει ή θα διαβάσει ο Έλληνας ομιλητής ή αναγνώστης, παρεμβαίνουν δύο γλωσσικά συστήματα. Αν δεν μοιράζονται ο παραγωγός και ο παραλήπτης κοινές γνώσεις και εμπειρίες στα δύο γλωσσικά συστήματα, δεν μπορεί να γίνει καμία κατανοήση μεταξύ τους. Επομένως εδώ παρεμβαίνει η μετάφραση. Ο ρόλος λοιπόν της μετάφρασης είναι να μειώσει τις γλωσσικές εντάσεις και τις γλωσσικές ασημετρίες κατά την επικοινωνία ανάμεσα σε δύο διαφορετικά γλωσσικά συστήματα. Ποια προβλήματα τώρα θα συναντήσει ο μεταφραστής. Ναι, γιατί και ο μεταφραστής έχει προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει κατά την μετάφραση διαγλωσική μεταξύ δύο γλωσσών δηλαδή ιταλικών και ελληνικών, αρχαίων ελληνικών και νέων ελληνικών, αγγλικών και ελληνικών και λοιπά και λοιπά. Για να δούμε λίγο τα προβλήματα. Τα προβλήματα είναι τα εξής. Διαφορετική αντίληψη για το πληροφοριακό βάρος των συστατικών. Και το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι διαφορετική δυναμική στην διαχείριση των αποσπασμάτων αναφοράς. Τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει κατά την μεταξύ δύο γλωσσών δηλαδή ιταλικών και ελληνικών, αρχαίων ελληνικών και νέων ελληνικών, αγγλικών και ελληνικών και λοιπά και λοιπά. Τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει κατά την μεταξύ δύο γλωσσών δηλαδή ιταλικών και ελληνικών, αρχαίων ελληνικών και νέων ελληνικών, είναι από τα δύο κείμενα που διαχειρίζεται, έχει διαφορετική αντίληψη για το πληροφοριακό βάρος των συστατικών των κειμένων. Τα δύο κείμενα που αποτυπώνονται σε ένα π.χ. λογοτεχνικό κείμενο από έναν Ιταλό. Το ίδιο ισχύει και για έναν Ιταλό μεταφραστή ο οποίος έχει διαφορετική αντίληψη από έναν Έλληνα στη διαχείριση συστατικών προφορικού λόγους σε ένα κείμενο λογοτεχνίας από ότι θα είχε ένας Έλληνας μεταφραστής. Αυτό τι σημαίνει? Σημαίνει ότι αυτή η δυσκολία αμβλύνεται με τον εξής τρόπο. Υπάρχει η τάση να μεταφράζουμε προς την μητρική μας γλώσσα για να αποφεύγουμε το βάρος αυτών των διαφορετικών αντιλήψων που μπορεί να προκαλέσουν όχι τόσο καλές μεταφραστικές επιλογές. Το δεύτερο πρόβλημα που έχουν οι μεταφραστές που δεν είναι δίγλωση καθώς μεταφράζουν κείμενα σε δύο γλώσσες είναι ότι έχουν διαφορετική δυναμική ίδγη, αναπτύσσουν διαφορετική δυναμική ίδγη στη διαχείριση αποσπασμάτων αναφοράς. Να πω ένα παράδειγμα. Στην Ιταλική Γλώσσα όλα τα έγγραφα που απευθύνονται σε έναν πρίτανη πανεπιστημίου αναφέρουν την εξής προσφώνηση. Μανίφικο ρε τόρε. Κατά λέξη αυτό μεταφράζεται μεγαλοπρεπής πρίτανης. Αυτό δεν μπορεί να το διατυπώσει ένας Έλληνας όταν γράφει μία επιστολή σε έναν πρίτανη ενός πανεπιστημίου. Εμείς θα πούμε κύριε πρίτανη, κύριε αντιπρίτανη, αυτό. Επομένως εάν ένας Ιταλός για παράδειγμα μεταφράζει το μανίφικο ρε τόρε και δεν ξέρει πολλά ελληνικά, δεν γνωρίζει τη γλωσσική πραγματικότητα και την πολιτισμική πραγματικότητα γύρω από τις συνήθειες που έχουμε αναπτύξει όταν προσφωνούμε έναν πρίτανη, θα κάνει λάθος γιατί θα προσπαθήσει αυτό να το μεταφράσει κατά λέξη. Και τέλος, δημιουργείται διαφορετική αντίληψη των αποσπασμάτων αναφοράς όταν κοιτούμε το κείμενο στη μητρική μας ή όταν κοιτούμε ένα κείμενο στην ξένη γλώσσα. Αυτό κυρίως είναι κάτι που συμβαίνει στους μεταφραστές που έχουν κάποια απήρια σε αυτούς που αρχίζουν να εκπαιδεύονται στη μετάφραση. Θα δώσω το εξής παράδειγμα. Υπάρχει, τι να σας πω τώρα, διαφορετική αντίληψη. Λουνεντί, Δευτέρα έτσι, Μαρτεντί, Τρίτη. Βλέπετε, είναι γραμμένα με μικρά γράμματα. Ακόμα και αυτό είναι θέμα αντίληψης. Μπορεί να γράφουμε σωστά όταν δεν προηγείται τελεία με μικρό γράμμα τα ονόματα των ημερών, των εβδομάδων, των μηνών, των εποχών, στην ιταλική γλώσσα. Δεν μπορεί να γίνει το ίδιο στα ελληνικά. Στα ελληνικά θα γράψουμε Δευτέρα, Τρίτη κλπ. Ξεκινάν με κεφαλαίο ακόμα και όταν δεν προηγείται τελεία. Είναι μία άλλη αντίληψη. Είναι μία άλλη αντίληψη που έχουμε για το πώς γράφουμε σωστά παράδειγμα τα ονόματα των ημερών. Άλλο θέμα διαφορετικής αντίληψης. Για παράδειγμα, υπήρχε κείμενο του 19ου αιώνα που το έχω δει στο αρχείο Παπάφη. Είναι γραμμένο ιταλικά και λέει τα εξής λίγο πολύ. «Σαλούτι, άλα, σουα, σινιόρα, μόγε». Δηλαδή, χαιρετισμούς στην κυρία σύζυγό σας. Για τον 19ο αιώνα, για την ελληνική γλωσσική κοινότητα της Μάλτας που ήταν μετανάστες περιορισμένοι στη Μάλτα κλπ. Για όλες τις συνήθειες που είχαν από τις επιδράσεις από την ιταλική γλώσσα εκείνης της εποχής. Ωραία. Αυτό συμβαίνει εκεί. Δεν μπορεί όμως να το μεταφράσει ελληνικά ένας μεταφραστής σήμερα έτσι. Δηλαδή, χαιρετισμούς στην κυρία σύζυγό σας. Για παράδειγμα, αν αυτό το έγγραφο μεταφραστεί για να διαβαστεί κατά την επίσκεψη ενός δημοτικού σχολείου. Γιατί υπάρχει ολόκληρο σκηνικό που λέει ότι ο οικονόμος του σπιτιού άνοιξε την πόρτα, τα σοκολατάκια ήταν πάρα πολύ ωραία, κέρασε σοκολατάκια στον επισκέπτη, ο επισκέπτης είπε στην οικονόμο να πει στην κυρία σύζυγο του κυρίου Παπάφη ότι ήταν πολύ ωραία τα σοκολατάκια και όταν μετά είδε τον ίδιο τον Ιωάννη τον Παπάφη, του λέει να μου χαιρετίσετε την κυρία σύζυγό σας. Αν λοιπόν σε μια τέτοια ψηφιοποιημένη δομή αρχαιακού συνόλου όπως αυτή που υπάρχει στον Παπάφιο, έρθει μια μέρα ένα δημοτικό για να δει τα αρχεία, θα χρειαστεί την υποστήριξη ενός μεταφραστή για να καταλάβει τι λένε τα αρχεία ή θα κοιτάξει τη μετάφραση. Η μετάφραση η οποία γράφτηκε για ιστορικούς και ερευνητές, ασφαλώς και εδώ αναφέρει την κυρία σύζυγό σας, δεν είναι πρόβλημα. Όταν όμως θα πρέπει να παρουσιαστεί αυτό το έγγραφο σε ένα κοινό παιδιών του δημοτικού σχολείου, τότε θα πρέπει να έρθει πιο κοντά τους πολιτισμικά, τότε θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προτεραιότητα να δοθεί διαφορετική αντίληψη στο απόσπασμα αναφοράς. Αυτή η αντίληψη που θα το κάνει καθημερινό και οικείο σε μικρά παιδιά θα θέλει να μην υπάρχει η κυρία σύζυγος. Αυτή θα ήταν η επιλογή. Αυτό που συζητήσαμε τώρα με το παράδειγμα χαιρετισμού στην κυρία σύζυγό σας ή χαιρετισμού στη σύζυγό σας στη μετάφραση όπως και στη σημασιολογία ονομάζεται τροπικότητα. Συζητήσαμε δηλαδή πώς θα διαγυριστούμε τον τρόπο με τον οποίο είναι διατυπωμένο ένα κείμενο, το εννοιολογικό του σύστημα, τα γλωσσικά τους συστατικά, η εξογλωσική πραγματικότητα. Ποια είναι εδώ η εξογλωσική πραγματικότητα που λάβαμε υπόψη. 1. Οι κανόνες ευγένειας το 19ο αιώνα, 2ο μισό. 2. Η γνώση που έχουν για τους κανόνες ευγένειας και την ανθρώπινη επικοινωνία, παιδιά 10 χρονών στον 21ο αιώνα εδώ στη Θεσσαλονίκη χωρίς να έχουν δει και χωρίς να έχουν επαφή με κείμενα 19ου αιώνα. Ο τρόπος που μπορέσαμε να προσαρμόσουμε την τροπικότητα από τη μία στη μετάφραση που είχαμε στο νου μας ότι θα αξιοποιηθεί από έναν ερευνητή με ειδικότητα την ιστορία και ο τρόπος πάλι που διαχειριστήκαμε την τροπικότητα όταν είχαμε στο νου μας ότι αυτό που θα κάνουμε η μετάφραση που θα βγάλουμε θα αξιοποιηθεί από μία τάξη δημοτικού σχολείου. Αυτό είναι ο τρόπος του επεισοδίου που διαχειριστήκαμε. Τροπικότητα λοιπόν και τρόπος. Η διαχείριση του τρόπου είναι από τα βασικά που πρέπει να κάνει ένας μεταφραστής κατά την αντίληψη που διαμορφώνει για το εννοιολογικό σύστημα ενός κειμένου και για το πώς θα το περάσει σε μία άλλη γλώσσα. Για να δούμε τώρα πώς εκφράζεται με τους πιο χαρακτηριστικούς τρόπους η τροπικότητα στα ιταλικά γιατί συζητούμε συνέχεια για ιταλική μετάφραση. Η τροπικότητα λοιπόν. Οι μηχανισμοί της τροπικότητας είναι το ρήμα «δοβέρε» που σημαίνει πρέπει, δεύτερο το ρήμα «ποτέρε» που σημαίνει μπορώ, τρίτο το ρήμα «βολέρε» που σημαίνει θέλω. Αυτά τα τρία ρήματα είναι τροπικά ρήματα. Αυτά τα τρία ρήματα λοιπόν αποταλούν και τα καλύτερα παραδείγματα για τη διαχείριση της τροπικότητας. Με κανέναν τρόπο δεν θέλω να πω ότι όταν δεν υπάρχουν αυτά τα τρία ρήματα δεν υπάρχει τροπικότητα, το είδαμε πριν. Αυτή όμως η συγκεκριμένη παρουσίαση εδώ των τριών ρημάτων που είναι τα τροπικά ρήματα της ιταλικής γλώσσας, μας βοηθάει πάρα πολύ εύκολα να καταλάβουμε πώς θα διαχειριστούμε και άλλα εκφωνήματα και άλλες φράσεις και άλλα κείματα, ακόμα και όταν εκεί δεν θα υπάρχουν τόσο χαρακτηριστικά παραδείγματα τροπικότητας. Για να δούμε λοιπόν τι γίνεται με το το βέρε. Το το βέρε ως προς την τροπικότητα είναι ένας παράγοντας γλωσσικός, πληροφοριακός που δείχνει το το βέρε. Το το βέρε στην ιταλική γλώσσα ως προς την τροπικότητα δηλώνει υποχρέωση, δηλώνει άδεια, δηλώνει απαγόρευση. Για να δούμε μερικά παραδείγματα στα ελληνικά τώρα. Ένα παράδειγμα στα ελληνικά θα μπορούσε να είναι «τζοβάνι τέβε ουσίρε» και ποια πιθανή ανάγνωση τώρα έχει αυτό. Τζοβάνι τέβε ουσίρε, δηλαδή ο Γιάννης πρέπει να βγει. Αυτό μπορεί να σημαίνει είτε ότι κάποιος θέλει να κάνει τον Γιάννη να βγει, είτε ότι ο Γιάννης πρέπει να βγει. Αρχίζει και δυσκολεύει τώρα τι θα επιλέξουμε. Για να μπορέσουμε να κάνουμε τη σωστή επιλογή στη μετάφραση θα πρέπει να κοιτάξουμε όλα τα συμφραζόμενα. Για να δούμε αν υπάρχει κάποιος που θέλει να κάνει τον Γιάννη να βγει ή αν ο Γιάννης πρέπει να βγει ανεξαρτήτως αν υπάρχει δεν υπάρχει κάποιος που θέλει να τον κάνει να βγει. Ένα άλλο παράδειγμα πάλι με το τζοβάνι τέβε ουσίρε. Πιθανή ανάγνωση ο Γιάννης είναι υποχρεωμένος από κάποιον να βγει. Οπότε έχουμε τρεις επιλογές. Κάποιος θέλει να κάνει τον Γιάννη να βγει, ο Γιάννης πρέπει να βγει ανεξαρτήτως αν υπάρχουν άλλοι άνθρωποι γύρω του. Ο Γιάννης πρέπει να βγει γιατί αν και κανείς δεν τον υποχρεώνει υπάρχει κάποιος παράγοντας που τον αναγκάζει οπωσδήποτε να βγει. Αυτό πώς θα μπορούσε να γίνει κατανοητό έτσι όπως αυτά τα τρία παραδείγματα τώρα αναφέρθηκαν. Ο Γιάννης πρέπει να βγει γιατί έχει ένα ραντεβού. Εδώ ποιος είναι αυτός που τον κάνει να θέλει να βγει. Ο άνθρωπος που του έδωσε το ραντεβού. Ο Γιάννης πρέπει να βγει γιατί έχει ένα ραντεβού έξω από το σπίτι. Άλλο παράδειγμα. Ο Γιάννης πρέπει να βγει, για παράδειγμα, μέσα σε έναν χώρο, υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι, είναι μία τάξη. Και κάποιος πρέπει να πάει να φέρει κάτι από τη βιβλιοθήκη. Αν ο μόνος που ξέρει π.χ. που είναι η βιβλιοθήκη και πώς θα βρει έναν συγκεκριμένο τόμο που χρειάζονται, τότε χωρίς να αναγκάζεται από οποιοδήποτε συντονίζει τη διαδικασία, χωρίς να αναγκάζεται από τους υπόλοιπους και μόνο γιατί η ερώτηση θα μπορούσε να είναι ποιος μπορεί να φέρει από τη βιβλιοθήκη το τάδε λεξικό, το πιο πιθανό από όλα θα ήταν κάποιος να έλεγε ο Γιάννης το έφερε την προηγούμενη φορά, άρα ο Γιάννης πρέπει να βγει. Ή ο Γιάννης πρέπει να βγει τώρα από το σπίτι για να πάρει ταξί γιατί σε λίγο θα χάσει το τρένο. Και εδώ πάλι είναι μια υποχρέωση η οποία προκύπτει από έναν εξωγενή παράγοντα που δεν μπορεί όμως να τον διαπραγματευτεί ο Γιάννης. Για όλα αυτά τα ντοβέρες τα ιταλικά, ο μεταφραστής πρέπει να βάλει το πρέπει στα ελληνικά. Για να δούμε τώρα πάλι το πρέπει σε ένα άλλο παράδειγμα. Ο Γιάννης πρέπει να πιει τους τρεις καφέδες του της μέρας του. Τι είναι αυτό, τον υποχρόνει κανείς, όχι. Υπάρχει κάποιος άλλος που πίνει καφέ μαζί του και έτσι για να κάνουν παρέα πίνουν τρεις καφέδες, όχι. Τι γίνεται, είναι κομμάτι της ύπαρξής του. Ο Γιάννης κάθε μέρα πίνει τρεις καφέδες, ο Γιάννης λοιπόν για να είναι καλά πρέπει να πιει τους τρεις καφέδες του. Εδώ η τροπικότητα έχει να κάνει με τα χαρακτηριστικά της ύπαρξης του Γιάννη, τίποτα άλλο. Άλλο παράδειγμα, Giovanni Siefato ισχόει τρεις κιλόμετρες απειέντη. Να το δούμε και στα ελληνικά. Η Ελένη έκανε τα έξι χιλιόμετρά της με τα πόδια και σήμερα. Αποκλείεται η Θεσσαλονίκη να είναι κάποιος συγκεκριμένου Θεσσαλονικού που περπατάει. Αποκλείεται ο Giovanni ή ο Γιάννης να είχαν μια παραλία δικιά τους. Άρα ποιο είναι αυτό το κτητικό. Αυτό το κτητικό έχει να κάνει με τροπικότητα πάλι, όπως και τον Τοβέρε με τροπικότητα. Αλλά η τροπικότητα εδώ δηλώνει πάλι υπαρξιακά χαρακτηριστικά. Είναι ένα κομμάτι δηλαδή της φύσης του ανθρώπου που κάθε μέρα πρέπει να κάνει αυτά τα χιλιόμετρα. Είτε αυτή η φύση διαμορφώθηκε από μια ασθένεια, είτε η φύση διαμορφώθηκε από μία συνήθεια. Είναι όμως κομμάτι της φύσης. Όπως ακριβώς κομμάτι της φύσης ενός ανθρώπου είναι το να πίνει τρεις καφέδες την ημέρα. Γι' αυτό και λέμε Giovanni deve bere il suo tre caffè al giorno. Γι' αυτό και λέμε ο Γιάννης πρέπει να πιει τους τρεις καφέδες του τη μέρα. Άρο παράδειγμα, πάλι με τον Τοβέρε. L'insalata deve essere una fiata al giorno. Η σαλάτα είναι το σγρότο μαρούλι, η σαλάτα. Πρέπει να ποτίζεται κάθε μέρα. Δεν είναι γιατί κάποιος το επιβάλλει σε έναν άλλον να πάει να ποτίσει τη σαλάτα. Είναι γιατί η φύση της είναι τέτοια αν δεν ποτιστεί κάθε μέρα θα χαλάσει. Επομένως χρησιμοποιούμε τον Τοβέρε όταν κάποιος μας υποχρεώνει να κάνουμε κάτι. Ποιος πρέπει να πάει στη βιβλιοθήκη για να πάρει τον τόμο του λεξικού. Ο Γιάννης πήγε την προηγούμενη φορά. Άρα ο Γιάννης πρέπει να πάει στη βιβλιοθήκη να πάρει τον τόμο του λεξικού. Τι ώρα φεύγει το τρένο για την Αθήνα στις 5 και είμαστε 5 παρα 20. Ο Γιάννης πρέπει να βγει έξω τώρα για να πάρει ταξί. Αλλιώς θα χάσει το τρένο. Ο Γιάννης πρέπει να πιει τρεις καφέδες του τη μέρα. Είναι η φύση του. Εδώ το πρέπει έχει να κάνει με την επιβεβαίωση της φύσης του. Ο Γιάννης έκανε τα τρία του χιλιόμετρα και σήμερα. Είναι η φύση του. Δεν μπορεί να μην τα κάνει, είτε γιατί από ασθένεια είναι υποχρεωμένος να τα κάνει, είτε γιατί αυτή είναι η συνήθεια του να χαίρεται ένα περίπατο τριών χιλιόμετρων. Η σαλάτα πρέπει να ποτιστεί κάθε μέρα. Πρέπει να ποτίζεται κάθε μέρα, όπως και να το μεταφράσουμε. Είναι η φύση της. Διαφορετικά θα μαραθεί. Πόσο περίεργα όμως μπορεί να είναι τα πράγματα. Έχουμε τον Γιάννη που πρέπει έτσι κι ελλιώς να βγει για να προλάβει το τρένο, άρα του δίνουμε άδεια να φύγει. Έχουμε τον Γιάννη που είχε πάει στη βιβλιοθήκη και ξέρει να ξαναβρει τον τόμο του λεξικού, άρα του δημιουργούμε μια υποχρέωση, χωρίς όμως να τον υποχρεώνουμε ή χωρίς να είναι υποχρεωτικό αν δεν το κάνει να του συμβεί κάτι. Έχουμε μια απαγόρευση. Νόν, ντοβέτε, ουσίρε, φουόρι, περκέ, τσεγκιάτσο. Δεν πρέπει να βγείτε έξω γιατί υπάρχει παγωνιά, έχουν παγώσει τα πάντα. Απαγόρευση. Να δούμε τώρα τι άλλα μπορούν να δηλώνουν οι χρήσεις του ντοβέρε. Δέβει δε τσίντερτι ατουσίρε, σε νόν βοή πέρτερε η τρένο. Πρέπει να αποφασίσεις να βγεις αν δεν θέλεις να χάσεις το τρένο. Αυτό δεν είναι μια πράξη που υποχρεώνει κάποιον να βγει για να μην χάσει το τρένο. Είναι μια συμβουλή. Επομένως υποχρέωση, άδεια, απαγόρευση. Μες στην άδεια βάζουμε και τη συμβουλή. Για να δούμε τώρα πώς διερευνούμε γλωσσικά ένα κείμενο πριν το μεταφράσουμε. Πώς διερευνούμε γλωσσικά ένα κείμενο πριν το μεταφράσουμε. Για να διαβάζουμε ένα κείμενο να καταλαβαίνουμε όλες τις έννοιες που αναδίονται από αυτό το κείμενο. Και να καταλαβαίνουμε και με ποια γλωσσικά συστατικά συμβαίνει αυτό. Για να μπορέσουμε μετά να διαχειριστούμε κατά τρόπο όσο γίνεται με λιγότερες εντάσεις. Όσο γίνεται πιο συμμετρικά το πέρασμα στην άλλη γλώσσα. Το δεύτερο που πρέπει να κάνουμε προμεταφραστικά για τη γλωσσική διερεύνηση πριν μεταφράσουμε είναι το εξής. Ανάλυση πολυσημίας. Πολύ σημαντικό. Συνήθως τα περισσότερα λάθη που κάνουν οι αρχάροι εκπαιδευόμενοι μεταφραστές είναι λάθη πολυσημίας. Δηλαδή παίρνουν ένα δίγλωσο λεξικό, ανοίγουν το λεξικό, βρίσκουν όταν αναζητούν τη σημασία μιας λέξης το λήμμα που θέλουν. Και εκεί μπορεί να υπάρχουν μέσα στο ερμήνευμα 5-6 ερμηνίες, 3-4 ομάδες ερμηνευμάτων, τίποτα. Βρίσκουν το πρώτο μπροστά τους και αμέσως το μεταφράζουν. Τι έχουν κάνει τότε? Έχουν αφήσει χωρίς καμία αξιοποίηση την ανάλυση της πολυσημίας. Εδώ θα γίνουν πολύ σοβαρά λάθη. Το τρίτο εντοπισμός μεταφραστικών δρόμων. Γιατί? Γιατί πρέπει να μπορούν να φτάσουν σε σημείο πριν ακόμα το μεταφράσουν, να καταλάβουν τους εννοιολογικούς μηχανισμούς του κειμένου οι μεταφραστές και όταν το μεταφράζουν για να έχουν την παραγωγή του κατά το δυνατό ισοδύναμου κειμένου, να εντοπίσουν τους μεταφραστικούς δρόμους. Να πω ξανά αυτό που είχα πει από προηγούμενο μάθημα. Ο Καζαντζάκης μπόρεσε και μετέφρασε πάρα πολύ καλά τη θεία κωμοδία για τον εξής λόγο. Ήξερε πάρα πολύ καλά κριτική λογοτεχνία. Οπότε μπόρεσε ένα μεσονικό έργο ιταλικό να το μεταφράσει χρησιμοποιώντας γλωσσικά συστατικά από πολλά μεσονικά έργα ελληνικά της κριτικής λογοτεχνίας. Αυτό του έδωσε τη δυνατότητα υφολογικά και για την εντύπωση που δημιουργούσε στον αναγνώστη ακόμα και σήμερα δημιουργεί, είναι αξεπέραστη αυτή η μετάφραση κατά τη γνώμη μου, έδωσε τη δυνατότητα της αίσθησης στον αναγνώστη του ότι διαβάζει ένα μεσονικό έργο. Αυτή ήταν η επιτυχία του. Μπόρεσε δηλαδή να βρει τους μεταφραστικούς δρόμους. Τα υπόλοιπα βήματα που πρέπει να γίνουν, τα κενά, εντοπισμός κενών κοινωνικών, ιστορικών, πολιτισμικών. Το πέμπτο που πρέπει να γίνει πριν μεταφράσουμε είναι προσδιορισμός των κατάλληλων εργαλείων για την υπέρβαση των κενών. Λοιπόν, τι γίνεται τώρα εδώ, κοινωνικά, ιστορικά και πολιτισμικά κενά. Έχω προσέξει ότι υπάρχουν πάρα πολλοί φοιτητές που όταν το κείμενο είναι παλαιό ή όταν το κείμενο είναι αγγλικό ακόμα και σημερινό και μιλάει για μονάδες βάρους, μονάδες απόστασης και λοιπά με τις αποστάσεων, έχουν πρόβλημα. Έχουν πρόβλημα πολιτισμικό για να κατανοήσουν τα μετρήσεις μήκους, μετρήσεις αποστάσεων, βάρους και λοιπά. Αυτά τα κενά πρέπει να μπορέσει να τα λύσει ο μεταφραστής πριν κάνει τη μετάφραση για να μπορέσει να κάνει τις σωστές υποσημιώσεις για τον αναγνώστη του, για να μπορέσει επίσης και ο ίδιος να καταλάβει καλά σε ποια μεγάλη βρίσκεται το κείμενο και πώς θα το αποδώσει ελληνικά. Κοινωνικά κενά ασφαλώς και μπορεί να εντοπιστούν πολύ εύκολα. Ξαναγυρνάω στο προηγούμενο παράδειγμα, μανίφικο ρε τόρε, μανίφικο ρε τόρε. Αυτό αν έχεις ένα κοινωνικό κενό και δεν μπορείς να καταλάβεις ότι, αν είσαι Ιταλός, έχεις ένα κοινωνικό κενό και δεν μπορείς να καταλάβεις ότι στα ελληνικά δεν μπορεί να υποθεί μεγαλοπρέπειες πριν ήταν η σαν προσφώνηση, εδώ έχεις ένα κοινωνικό κενό και θα πρέπει να το λύσεις και ο καλύτερος τρόπος για να το λύσεις είναι ή να μιλήσεις με κάποιον από την ελληνική γλωσσική κοινότητα που μπορεί να σου λύσει το πρόβλημα ή να βρεις παράλληλα ελληνικά κείμενα. Και το προσδιορισμός τώρα των κατάλληλων για την υπέρβαση των γενών εργαλείων. Ποια είναι τα κατάλληλα εργαλεία? Αν είμαστε πολύ τυχεροί, ένα πολύ καλό λεξικό με παραδείγματα χρήσεις. Αν είμαστε τόσο τυχεροί, έναν κυκλοπεδικό λεξικό μαζί με το λεξικό το παραδοσιακό. Αν δεν είμαστε ούτε και εκεί πολύ τυχεροί και η γλώσσα τρέχει πιο γρήγορα από τα λεξικά και αυτό είναι αλήθεια, τότε εντοπισμός των κατάλληλων παράλληλων κειμένων και στις δύο γλωσσικές κοινότητες, με ίδιο βαθμό δυσκολίας, με ίδια έκταση, με ίδια περίπου υφολογικά χαρακτηριστικά, για να μπορέσουν να αντιληθούν τα συστατικά που θα καλύψουν τέτοιου είδους κενά. Πολιτισμικό κενό θα μπορούσε να υπάρχει ακόμα κι αν ένας Ιταλός θα ήθελε να μεταφράσει στα ελληνικά ένα ιταλικό φαγητό, μια συνταγή ή αν ένας Έλληνας ήθελε να μεταφράσει στα ιταλικά για παράδειγμα τον μουσακά. Θα υπήρχε πολιτισμικό κενό γιατί πολλά πράγματα από αυτά που συμβαίνουν στην ιταλική μαγειρική εντοπίζονται για παράδειγμα στη συνταγή ενός μουσακά. Οι λέξεις όμως ακόμα και το όνομα μουσακάς δεν υπάρχει στην ιταλική γλώσσα. Άρα εκεί θα υπήρχε ένα πολιτισμικό αντικείμενο αυτό το ίδιο το φαγητό και η ονομασία του που κοινωνικά, ιστορικά και πολιτισμικά θα δημιουργούσε κενά. Και θα έπρεπε να βρει ένα εργαλείο όχι μόνο θεωρητικό αλλά και γλωσσικό και κοινωνικό μεταφραστής να κάνει αυτό το πράγμα με τον καλύτερο τρόπο. Για μένα η πιο σωστή επιλογή για τέτοιου είδους κενά ιδίως σε συνταγές θα ήταν να υπάρχει φωτογραφία που δηλώνει το αντικείμενο αναφοράς και ταυτόχρονα να μπαίνει με κατευθείαν μεταφραστικό δανεισμό η λέξη μουσακά στην ιταλική γλώσσα και αμέσως μετά με τη φωτογραφία και με τα συστατικά να αποσαφηνίζεται περί τι νοσπρόκειται. Αυτό είναι μια εργαλειακή διαχείριση της μεταφοράς πολιτισμικών αντικειμένων που δεν υπάρχουν και στις δύο γλώσσες. Αναφέρθηκα στα εργαλεία που μπορούν να μας βοηθήσουν να υπερβούμε και να πολιτισμικά, ιστορικά, κοινωνικά. Ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία είναι η γλωσσική ανάλυση. Τι συμβαίνει στη γλωσσική ανάλυση. Ένα επίπεδο είναι να κατανοήσουμε τις προθέσεις του συγγραφέα. Δεύτερο επίπεδο είναι να κατανοήσουμε τα σημασιολογικά δεδομένα. Τρίτο επίπεδο ανάλυσης είναι να εμπλέξουμε τη γνώση μας για τους κοινωνικούς κανόνες. Δεν είναι δυνατόν επομένως όταν μιλούμε για τα εργαλεία που μας βοηθούν να υπερβούμε τα κοινωνικά, ιστορικά ή πολιτισμικά κενά που έχουμε σε ένα πρωτότυπο. Δεν είναι δυνατόν αυτό εδώ να συμβεί εάν δεν υιοθετήσουμε τα κατάλληλα εργαλεία. Και τα κατάλληλα εργαλεία εκτός από τα παράλληλα κείμενα, τα λεξικά τους, πραγματικούς ομιλητές, τους φυσικούς ομιλητές κλπ. Τον ίδιο τον συγγραφέα. Τα κατάλληλα εργαλεία είναι και η γλωσσική ανάλυση. Για να μπορούμε να κατανοήσουμε τις προθέσεις του συγγραφέου όταν διαβάζουμε το κείμενό του, τα σημασιολογικά δεδομένα να τα εντοπίσουμε με ακρίβεια μέσα στο κείμενο και να μπορέσουμε να τα αξιοποιήσουμε μέσα από μια πραγματολογική γνώση των κοινωνικών κανόνων που διέπουν τα σημασιολογικά δεδομένα. Αυτό με τη γλωσσική ανάλυση και τα σημασιολογικά δεδομένα θα ήθελα να το δούμε με τον πιο παραστατικό τρόπο στην ανάλυση παρημειών. Λοιπόν, να το δούμε εκεί. Και έχει πολύ μεγάλη σημασία να καταλάβουμε τις προτεραιότητες που θα πρέπει συνέχεια να δίνουμε στη γλωσσική ανάλυση. Τα παραδείγματα λοιπόν θα είναι από εκφράσεις ιδιωτισμικές και από παρημίες καθώς αυτές μεταφράζονται από τα ιταλικά στα ελληνικά. Για να δούμε λοιπόν το πρώτο. Κάνε νον μάντζα, κάνε ένα, δύο, τρία, τέσσερα. Πάμε λοιπόν στα ελληνικά. Για να δούμε εδώ τώρα τι γίνεται. Ένα, δύο. Εδώ θα ήθελα να προσέξουμε τα εξής τώρα με τα γλωσσικά συστατικά. Στην ιταλική παρημία ήταν σκύλος δεν τρώει σκύλο. Επομένως κάνε. Στην πρώτη θέση λοιπόν έχουμε τη λέξη κάνε. Στα ελληνικά στη μετάφραση, γιατί έτσι είναι διατυπωμένο ελληνικά αυτό, έχουμε κόρακα, δηλαδή δεν έχουμε πια θηλαστικό, έχουμε πτυνό. Πρώτη θέση στη μετάφραση. Νον. Αυτό έχει πάει ένα, δύο, τρία. Στην τρίτη θέση στη μετάφραση. Δεν. Ο άλλος κάνε τώρα από εκεί. Στην τέταρτη θέση έχει γίνει όλο αυτό κορά κουμάτι. Και το μαντζάρε που σημαίνει τρώω, εδώ έχει γίνει βγάζι. Αυτό το παράδειγμα πρέπει να το έχουμε συνέχεια στο νου μας. Βοηθάει πάρα πολύ να καταλάβουμε ότι η μεταφραστική απεικόνιση των μετακινήσεων που γίνονται όχι μόνο στη σειρά των λέξεων, αλλά και των μετακινήσεων που γίνονται στις οντολογικές κατηγορίες σε αυτή την παρημία από την ιταλική προς την ελληνική, αυτό είναι και η απόδειξη ότι δεν μπορούμε να μεταφράσουμε χωρίς γλωσσική ανάλυση. Δεν είναι δυνατόν. Για να μπορέσουμε να κάνουμε μια πολύ αποδεκτή μετάφραση, θα πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε γλωσσική ανάλυση, η οποία θα λαμβάνει συνέχεια υπόψη όμως και την πολιτισμική πραγματικότητα. Γι' αυτό και εδώ, για να είναι πιστή αυτή η μετάφραση, ήταν άπιστη στο λεξιλόγιο, φαινομενικά άπιστη στο λεξιλόγιο. Για να δούμε το άλλο παράδειγμα. Για να δούμε το άλλο παράδειγμα. Για να δούμε το άλλο παράδειγμα. Η ελληνική μετάφραση ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη. Ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε. Εδώ είναι πιο συμμετρικά τα πράγματα, πτηνό και πτηνό. Οι θέσεις δεν έχουν αλλάξει από τα ιταλικά στα ελληνικά, είναι πιο συμμετρικά τα πράγματα. Τι γίνεται όμως, εδώ χρειαζόμαστε την πολιτισμική γνώση για να κάνουμε σωστά αυτή τη μετάφραση. Εδώ δεν υπάρχει άρθρο, εδώ υπάρχει άρθρο. Άρα, στη γλωσσική ανάλυση παρεμβαίνει πάντοτε και η πολιτισμική γνώση, για να μπορέσουμε τα γλωσσικά συστατικά και την τροπικότητά τους να την μεταφέρουμε στα ελληνικά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δηλαδή, οι μηχανισμοί της σημασίας διέπονται από γλωσσικό πολιτισμό, από μη γλωσσικό πολιτισμό, από κανόνες που μας επιβάλλουν ή μας απαγορεύουν να χρησιμοποιήσουμε κάτι, στη μία γλώσσα να το χρησιμοποιούμε στην άλλη, για παράδειγμα εδώ το άρθρο. Και εδώ το φάρε που σημαίνει κάνω, εντάξει βρίσκεται στην ίδια σειρά στη φράση την ιταλική και στη φράση την ελληνική, ελληνικά όμως χρειάζεται το ρήμα φέρνω. Συνεχίζουμε λοιπόν με τις παρημίες και τις ιδιοτισμικές εκφράσεις. Ένα, δύο, τρία και πάμε στα ελληνικά. Βγάζω τα κάστανα από τη φωτιά. Εδώ λοιπόν τα πράγματα πηγαίνουν σχετικά συμμετρικά, κάστανα στα ιταλικά, κάστανα στα ελληνικά, φωτιά στα ελληνικά, φωτιά στα ιταλικά. Έχουμε άρθρα εδώ και εδώ έχουμε την έναρθρη πρόταση, αυτή την έναρθρη πρόθεση, η οποία αναλύεται dal από τη φωτιά. Επομένως βλέπετε ότι πολλές φορές μπορεί να συναντήσουμε κάτι που να μεταφράζεται κυριολεκτικά κατά λέξη, όπως είναι αυτό. Μπορεί όμως να συναντήσουμε όπως το παράδειγμα κόρακας δεν βγάζει κορά κουμάτι, κάτι που δεν μπορεί να μεταφραστεί με κανέναν τρόπο κατά λέξη και που αλλάζουν και οι θέσεις των διαφόρων όρων των γλωσσικών συστατικών μέσα στην πρόταση από τα ιταλικά στα ελληνικά. Επομένως χρειαζόμαστε πάντοτε τη γλωσσική ανάλυση, χρειαζόμαστε πάντοτε γνώση του πολιτισμού, δεν πρέπει να φοβόμαστε ως εργαλείο την κατά λέξη μετάφραση όταν όντως μας βοηθάει, δεν πρέπει να μένουμε στην κατά λέξη μετάφραση όπως στην περίπτωση του κόρακα δεν βγάζει κορά κουμάτι όταν δεν μας βοηθάει η κατά λέξη μετάφραση. Και το τελευταίο μας παράδειγμα είναι το εξής. Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Παρά, Δέκα και καρτέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Πέντε και στο χέρι, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, Μέτσα πανιότα, |