| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Έχω βάλει μεγαλύτερο το συναντάκι της Τράπεζας της Ελλάδας παρά το πανεπιστημίου από το οποίο προέρχομαι κυρίως για να τονίσω ότι θα περίζει η ενασχόληση μου σε αυτό το επίπεδο με τα θέματα των οικονομικών της κλιματικής αλλαγής γιατί εγώ θα σας πάω λίγο στα οικονομικά μου. Όσοι οικονομολόγους, να σας μιλήσω για φυσικές επιπτώσεις, ούτε μετερολόγους είμαι, ούτε διάθρον γεωλόγοι και άλλοι. Απλώς θέλω λίγο, επειδή πάντα πιστεύω ότι υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα στο να τη ληφθούμε, ποιο είναι το πρόβλημα και ποιο είναι το μέγεθος και ποιο είναι η συμβολή μας. Θα με συγχωρίζετε που θα σας δείξω το εξής, μια φωτογραφία του εαυτού μου σε λίγο, αλλά ήθελα να ξεκινήσω, αυτά είναι δεδομένα 600.000 χρώνων. Η κίτρινη γραμμή εδώ, η πρώτη είναι αυτό το χρώμα, είναι η διακυμάξη, η μέτρηση του διοξυπτήτου άνθρακας στην στρατόσφαιρα εδώ πάνω, που έδειξε τώρα το θερμοκύπιο που δημιουργείται, το στρώμα του θερμοκύπιου. Αν δείτε και μετριέται αυτά στις συγκεντρώσεις τους σε ppm, ξεχάστε είναι ένα μέτρο, είναι πάρτιχο πε μιλμήδες. Τώρα, αυτό ποτέ στα τελευταία 600.000 χρόνια δεν περάστηκε το 280 και το κατώτερο όριο του είναι 180. Αν δείτε υπάρχει μια κόκκινη γραμμούλα που δείχνει τη θερμοκρασία. Οπότε μπορείτε, χωρίς να κάνουμε οικονομετρία, να δείτε ότι υπάρχει απόλυτη συσκέντριση. Όταν κατεβαίνει η συγκεντρώσεις του διοξυπτήτου άνθρακας, κατεβαίνει τη θερμοκρασία, ανεβαίνει, ακολουθεί η θερμοκρασία στις συγκεντρώσεις του διοξυπτήτου άνθρακας. Δείτε εδώ, αυτή είναι η ζωή μου. Έχω γεννηθεί το 62, ήμουν αφηγητής του κυρίου Τσεκούρα και κάποιο άλλο. Και είναι 2019. Σε αυτά τα πολλά χρόνια αυτή είναι η μεταβολή του συγκεντρώσεου διοξυπτήτου του άνθρακα, στην οποία εγώ συνέβαλα. Από 319 μέχρι 410. Εδώ στα 600.000 χιλιάδες χρόνια η μέγιστη μεταβολή είναι 100. Εγώ σύμφωνα, όχι σύμφωνα, ο Θεός θα με... Πολύ πιθανόν θα την ξεπεράσω. Μόνο 9 δεν μένει. Οπότε λέω να κάψω το διάβολο στις δρομολάδρες και να το πετύχω. Απλώς θέλω να σας δείξω το μέγεθος της ανθρώπινης επίδρασης μετά τη μηχανική επανάσταση. Αυτές οι μεταβολοί, γιατί λένε, ναι, το κλίμα αλλάζει και η κύκλη του τάδε και του ήλιου και έχουμε πετύχει σε διάφορες συνομιλίες με διάφορους επιστήμονες και μη. Ναι, όλα αυτά συνέβησαν σε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Η μεγάλη διαφορά, γιατί έχουμε κλιματική κρίση και πολύ σωστά το έδειξε και τώρα, είναι ότι εμείς 150 χρόνια έχουμε βγάλει στον αέρα όλο το διοξείδιο του άνθρωπου, που σορεβόταν για εκατομμύρια χρόνια. Και αυτό δεν το αντέχει το οικοσύστημα και θα μας παρέσει σπαντιάρα, μάλλον. Έχει αρχίσει, δηλαδή, να δούμε που θα σταματήσει. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η ανθρώπινη επίδραση στο κύκλος του άνθρωπου βασιλιάς, αν το καταλαβαίνω σωστά επιστημονικά. Τώρα, πότε το καταλάβαμε... Ξέρω, ως οικονομολόγος μπορώ να πω ότι τα πρώτα συγγράμματα είναι κάπου το 60' με τον Τζερτζέσκου, η ρώτη είναι έναν φυσικό που έκανε και οικονομικά. Αυτά που καταλαβαίνω εγώ ως οικονομολόγος. Πότε μπήκε στη διεθνή ατσέντα, γύρω στο 85', ενώ ως την ατσέντα των Ηνωμένων Εθνών. Και μετά το 92', στο Ρείο και με το UNFCC το 94'. Βασικά, ύστερα το πρωτόκονο του Κιώτο και μετά η τελευταία της προσπάθειας στο Παρίσι. Δημοσυμφωνία, σύμφωνία. Μια καλή προσπάθεια, εκδήλωση ενδιαφέροντος, τέλος πάντων. Τώρα, το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι ήδη έχουμε αυξήσει σε ενός βαθμού, παρ' πάνω από ένα βαθμό σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι μέσες, η εκτίμηση για τα επόμενα χρόνια, μιλάνε για δύο, ίσως παραπάνω από δύο βαθμούς. Τώρα, όλα αυτές είναι πιθανότητες. Αυτό ήθελα να κρατήσει, δηλαδή όλα αυτά είναι με πιθανότητες. Και η κατανομή των πιθανότητων, εμείς παίρνουμε τη μάζα των πιθανότητων, το μεγαλύτερο μέρος. Πάει και ακραία και έχει κάτι ουρέσει οι κατανομές, που λένε για αυξής 4,5,5,6 μαθμούς, πάνω από 2,2,5 μαθμούς, δεν ξέρουμε τι συμβαίνει. Να σας το πω έτσι, δεν ξέρουμε τι θα συμβεί, γιατί δεν έχουμε στοιχεία. Επομένως, και δεν ξέρουμε αν το ανθρώπινο είδος μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτές τις ταχύτετες μεταβολές στο οικοσύστημα. Αυτό είναι το μεγάλο θέμα, δηλαδή το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι κινημένει ο άνθρωπος, αν είδος. Δεν κινημένει ο πλανήτης, ο πλανήτης είναι μια χαρά. Παίζει κάποιος δεινόσαυρος και τα πάντα θα προσαρμοστεί. Τώρα, να μη σας κουράσουμε με θεδομένα πόσους γιγαντόνους έχουμε ασμένουμε να καταλαβώσουμε, να εκπέμπυσουμε κλπ. Το θέμα είναι τι μπορούμε να κάνουμε. Και αν να δείτε τη συμφωνία των Παρισίων όλα τα μέτρα και οι πολιτικές που έχουν οι χώρες ή ότι θα κάνουν αφορούν δημοσιονομική πολιτική, δημοσιονομικές παρεβάσεις. Επομένως εγώ, σχεδόν ο λόγος, θα μιλήσω και κατά κύριο λόγο ποιες είναι αυτοί του τύπου δημοσιονομικές παρεβάσεις. Αλλά επειδή εγώ πιστεύω ότι αυτές δεν είναι αρκετές και επίσης επειδή πιστεύω ότι το νομιζηματικό σύστημα τελεί υπό ακραίο κίνδυνο, θα μιλήσω και για το νομιζηματικό κομμάτι και οι νομιζηματικές πολιτικές που αφαιρούν την Τράπεζα της Ελλάδας. Απλώς ήθελα, αλλά με έχει καλύψει τελείωση τώρα με τις φωτογραφίες του παιδί μου, να σας δείξω τι έκθεση αρκραίων... Ναι, όλη την ώρα σκεφτόμουν να σας πω παραδείγματα. Τι ξέρω αν βλέπετε, ο LeDron James έφυγε από το σπίτι του. Πάκα, ναι. Δεν βλέπετε πάντα. Και ήδη η Καλιφόρνια. Δεν ξέρω εδώ ποιες θα πει καμπάρι. Καλιφόρνια και ήδη. Και έγινε όλοι μόνος ο φοράς της Αμερικής. Το Μάι που ήμουνα, ξεκινάει από Απρίλιο, ήμουνα στο βόρειο, δυτικό, Καναδά, Έλμοντον και δεν μπορούσα να ανασάνομαι στις αρχές ΑΜΑΙΟ. Είναι ένα τετράμινο που στο βόρειο Καναδά δεν μπορούν να ανασάνομαι, έχει φίλοι του κόσμου. Είναι τέσσερα χρόνια τώρα. Καίγονται συνεχώς. Χρόνια. Ναι, σταματάει το χειμώνα προφανώς γιατί πέφτουν και οι χιόνιοι. Αλλά μόλις λιώσουν τα φύλλα, είναι ξανά. Καίγονται τα τεράστιες εκτάσεις. Υπάρχουν και κάποιες θεωρίες της εποχής των δάσηκών, της καριών, κλπ. Θέλω να πω ότι συμβαίνουν τεράστιες αλλαγές που έχουν τεράστια οικονομικά κόστα. Γι' αυτό αν δείτε πώς αντιδράει ο κόσμος. Η Καλυφόρνια είναι το πιο περιοριστικοί περιβαλλοντικοί νόμοι, πολύ καλύτεροι κατά την άποψη και της Ευρωπαϊκής σε πολλά θέματα. Ας πούμε η Καλυφόρνια έχει πάει στα δικαστήρια του ΔΡΑΜ για τις μεταβολές που προσπαθεί να δείξει τα στάδερ για τις αυτοκίντες. Είναι μια τεράστια οικονομική επίκτωση της κλιματικής αλλαγής. Είναι μια τεράστια μεταβολή σε ένα τεράστιο οικονομικό κλάμα αυτό της αυτοκίνησης. Για οικονομολόγους άμα δεν θα το παρακολουθείς είναι πολύ ενδιαφέρον. Περνάω αυτές τις αφάνειες γιατί είναι κάποια στοιχεία από τη μελέτη της κλιματικής αλλαγής και πάω κατευθείαν στα οικονομικά. Όπως σας είπα είναι ένα τεράστιο πρόβλημα. Η κυρία Τωρακάκη μίλησε για όλο αυτό το φάσημα των δύο πραγμάτων τα οποία πρέπει να κάνουμε. Μετριασμός. Μετριασμός σημαίνει να νιώσουν τους ρίπ. Τις εκπομπές αεριών και θερμοκηπείων. Και πολύ σωστά είδωτες εκεί εμείς μπορούμε να έχουμε μικρή συμσφορά. Αλλά πρέπει να έχουμε γιατί έχουμε την ίδια νομοθεσία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αλλά έχουμε μικρή συμσφορά γιατί έχουμε και χαμηλούς ρίπους. Εμείς δεν είχαμε και ποτέ μηχανικούς ρίπους. Δεν περάσαμε την τρίτη του μηχανικού επανάστασης. Φαντάζομαι όπως το ξέρετε. Την αποφύγαμε. Με φώστος. Αλλά τώρα μπορούμε να έχουμε τεράστιες μηχανικούς ρίπους. Δηλαδή δεν έχουμε δύο μηχανικούς ρίπους τεράστιοι. Επομένως, όντως, θα πρέπει να εμπετροπηθούμε στην προσαρμογή. Αλλά εγώ θα ήθελα λίγο να μιλήσω για το γενικότερο πρόβλημα. Κι αυτές είναι οι πολιτικές, γιατί θα μας επηρεάσουν. Γιατί αυτές οι πολιτικές, οι οποίες θα προσδιοριστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα μου ισχύει μόνο με κάποια γραμμάτια. Όσον αφορά αυτή τη μορειοσυνομική πολιτική, οι κύριες πολιτικές που έχουμε, είναι αυτό που ονομάζουμε φόροι και οι άδειες εκπομπής. Η αγορά αδειών εκπομπής δίκο. Το βασικό πρόβλημα όσον αφορά και σε ακαδημαϊκό, αλλά και σε πρακτικό επίπεδο, είναι αυτό εδώ. Να πάμε να προσδιορίσουμε πόσο μας κοστίζει το κοινωνικό κόστος του να εκπέμπεις ένα τόνο διοξυδία του άνθρακα. Και μετά να βάλεις αυτό το κόστος και να το επιβάλλεις σε όποιον εκπέμπει διοξύδα του άνθρακα. Έτσι ώστε να αυξήσεις το κόστος του να εκπέμπεις διοξύδα του άνθρακα, άρα να μειώσεις τη χρήση και να πριμοδοτήσεις τις εναλλακτικές δυνατότητες. Άλλη λύση από αυτά δεν υπάρχει, εκτός αν υπάρχει σε ένας παγκόσμιος δικτύουτακτος, το ανάλογο του Τραμ, που να επιβάλλει την περιβαλλοντική λύση, το οποίο μάλλον δεν το θέλουμε. Σε οικονομίες ανοιχτής αγοράς, πρέπει κάπως να δημιουργήσεις διοσκοτικά του λάθος που κάνει η αγορά, που δεν λαμβάνει υπόψη σε αυτό το εξωτερικό κόστος. Για να το κάνεις αυτό, εννοώ ότι όταν εγώ οδηγάω τον Μπρου με το πιτάκι μου, παίρνω όφελος, αλλά εκπέμπω δυοξίδια του άνθρακα, που βλάπει όλους τους υπόλοιπους εσάς. Αυτό εδώ την πλάμη που προκαλώ εσάς, δεν την παίρνω υπόψη. Με οδηγάω όσο με παίρνει για να το ευχαριστηθώ. Σωστά, άρα όλοι μαζί πρέπει να συνονιθούμε να αναλάβουμε αυτό το κόστος. Αλλά καθένας δεν θέλει να το κάνει, άρα κάποιος, άρα το συλλογικό, η κυβέρνηση, κάποιος πρέπει να έρθει να επιβάλλει το πλήρες κόστος. Το πρώτο πράγμα είναι πρέπει να υπολογίσουμε αυτό το πλήρες κόστος. Δηλαδή το κοινωνικό κόστος της εκκλημπής ενός τόνου άθρακα, ας το πούμε έτσι. Το οποίο είναι ένα πολύ περίπλοκο θέμα. Υπάρχουν αυτά τα κλιματικά μοντέλα, τα integrated assessment μοντέλα, που έχουν κλιματικά υποδείγματα, γιατί είναι και στη φυσική του, είναι αρκετά περίπλοκο, έχοντας δουλέψει αυτά τα μοντέλα, έχοντας δει τι υποθέσεις κάνουν. Δηλαδή θα πρέπει να πεις, εκπέμπω έναν τόνο διοξητείωτο άθρακα, πώς θα επηρεάσει τις συγκεντρώσεις εκεί πάνω, γιατί αυτές είναι που επιβεβαιούν το πρόβλημα. Ωραία, πώς αυτές θα επηρεάσουν διάφορες οικονομικές δραστηριότητες, παραγωνικές δραστηριότητες, πίστεραν πάλι να το κάνουν αυτό χρήμα. Υπάρχουν αυτά τα μοντέλα και υπάρχουν διάφορα μοντελέσματα, τα κυρία εκ των οποίων σας δίνουν ακραίες τιμές, μέχρι πρόσφατα ακραίες, ο Νόρντ Χάους, ο κύριος που πήρε το νομπέρο των οικονομικών, προφανώς το πήρε το νομπέρο των οικονομικών, γιατί, ναι, μην μιλάει για πληματική αλλαγή, αλλά είναι υποτιμάρικα, τα περισσότερα του νομολόγου, δίνει ότι το κοινωνικό κόστος του άθρακα είναι 20, ενώ ο Στέμς, στην θυμισμένη περίοδο, φτάνει μέχρι 200 δολάρια. Στις ΗΠΑ αυτά τα νούμερα χρησιμοποιούνται στην πολιτική. Αυτό είναι 33 δολάρια ο τόνος, είναι μια παλιά μελέτη, ανημερικάνικων υπηρεσιών, η οποία έχει ήδη αναθεωρηθεί γύρω στα 54 δολάρια. Αυτά είναι για να σας δώσω μία αίσθηση του πόσο κοστίζει. Αυτό μπορείς τώρα να βάζεις το τυμβάν σαν φόρ. Ή αντίστοιχα να δημιουργήσεις αγορές όπου αυτοί που εκπέμπουν ενδιοξύδιο του άθρακα, χρειάζονται να πληρώσουν για τις εκπομπές που σαγοράσουν τα σάλδιες. Μία τέτοια, δηλαδή να κάνουνε ανταλλαγή αδειών, μία επιχείρηση που έχει λίγους ρήμους, να πηγαίνει στην αγορά και να πουλάει σ'αυτόν που επέμπαιδε πολλούς ρήμους άδειες. Άρα αυτός που έχει καλύτερη τεχνολογία, αυτός που έχει επενδύσει χρήματα στην καλύτερη τεχνολογία, να μπορεί να μειώνει τους ρήμους του και να πουλάει άδειες αυτός που έχει κακή τεχνολογία. Έχει μεγαλύτερο κόστος να μειώσει τους ρήμους του. Αυτό είναι λίγο κακό και στενευρωτικό, αλλά αν το σκεφτείτε, αυτός που έχει την κακή τεχνολογία δεν θα αντέξει να αγοράσει άδειες. Άρα τι του κάνεις, τον σπρώχνεις να επενδύσεις δευτά και να μειώσεις τους ρήμους του. Αυτές οι άδειες, οι αγορές αδειών ρήμων, δεν είναι κάτι φανταστικό. Ας πούμε στην Ευρώπη, στην Αμερική, δουλεύουμε άδειες ρήκων από το 94 όταν σκεδιάζουμε. Αυτή εδώ είναι η τιμή, υπάρχει μία αγορά στην Ευρώπη. Φαντάζουμε ότι περισσότεροι το ξέρετε, αλλά όχι όλοι. Όπου δεκατόσες χιλιάδες εταιρείες ευρωπαρικές, μεταξύ των οποίων 145 μονάδες στην Ελλάδα, αγοράζουν και πουλάμε άδειες ρήκων γιατί είναι υποχρεωμένες από ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η τιμή των αδειών ανατώνει. Περισσότερο τα δίνω αυτά τα στοιχεία γιατί ένας από αυτούς που αγοράζει ο κύριος ρηπαντής στην Ελλάδα είναι διεθνή. Πέρασε κάποια ωραία χρόνια εδώ όπου η τιμή ήταν πολύ χαμηλή, ήταν 6-7 ευρώ. Τώρα είναι γύρω στα 25-30, αυτή ήταν η σημερινή τιμή γύρω στα 25 κάτι. Γιατί η ΕΕ θεωρεί ότι η τιμή είναι αρκετά χαμηλή και θέλοντας να ζορίσει τις επιχειρήσεις θα ρουφήξει άδειες για να ανεβάσει τη τιμή. Η τιμή προφλέγεται από κάπου γύρω στα 60 ευρώ, πολύ σύντομα, την οποία εγώ δεν πιστεύω να αντέξει δε είμαι τίποτα. Σε καμία ευαίσθηση. Θα πετακυλίσει. Προφανώς, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να το δούμε και μετακυλισμένο, όχι να το πληρώνουμε εν μέσος από τη γενική φορολογία. Πληρώνουμε πάρα πολλά από αυτά. Πιθανόν δεν το καταλαβαίνετε, γιατί δεν μας τα παίρνουν στο λογαλισμό. Αλλά προφανώς τα πληρώνουμε εν μέσος. Και τα πληρώνουμε τελείως λάθος. Τελείως, τελείως λάθος. Γιατί όλα αυτά τα ήξερα η ιδέα από το 90, κάτι τουλάχιστον, που εγώ τουλάχιστον και με εμένα έχω έρθει και έχω κάνει ενημέρισμα. Το 96 ήταν η πρώτη μου. Τα πρώτα μου χρόνια δουλειά μου ήταν στο σχεδιασμό τέχνων αγορών. Αυτό είναι η νομισματική πολιτική, δηλαδή θα πρέπει με κάποιο τρόπο να αυξήσουμε τις τιμές, βάλοντας φορολογία είτε μέσω οαδιών, σε θραστηριότητες παραγωγικές, που εκπέμπουν αέρια του θερματοποιού. Αλλιώς δεν υπάρχει περίπτωση. Αυτό είναι που θέλουν να μπορούν να συμφωνήσουν οι υπόλοιποι. Επίσης, ακόμα και αν συμφωνούσανε, το να επιβάλλει σε όλα τα προϊόντα άμεσα αυτές τις να εισοματοποιούν αιτιμές, θα αντιδρούσε ο κόσμος σε ένα τεράστιο βαθμό. Δείτε τι έγινε στη Γαλλία με τα κίτρα γελάνα, που ήταν ένα πολύ υπείο φορολογία άνθρακο. Πάρα πολύ υπείο. Αν πας να επιβάλλεις το πλήρες κόστος θα γίνει επανάσταση. Επομένως πρέπει να γίνει πολύ σταδιακά με επιμόρφωση του κόσμου και να βλέπει τα έσοδα να πηγαίνουν κάπου. Δηλαδή θα πρέπει να δεις και το κοινωνικό κομμάτι αυτής της πολιτικής. Επομένως οι δημοσιονομικές πολιτικές έχουν ένα όριο, το οποίο είναι κοινή ως πολιτικού κόστος, κανένας δεν πρέπει να τις επιβάλλει. Να σας μιλήσω λίγο και για το άλλο κομμάτι που δεν πολύ συζητιέται, την επίδραση στο νομισματικό κομμάτι της οικονομίας, δηλαδή το τραπεζικό νομισματικής πολιτικής. Γιατί μας ενδιαφέρει, γιατί έχει αρχίσει να ενδιαφέρει τις κεντρικές τράπεζες σε αυτό το κομμάτι, πρώτον γιατί κεντρικές τράπεζες, οι οποίες έχουν ανεξαρτησία, η δική μας τράπεζα για παράδειγμα, ανοίγει στο ευρωσύστημα, είναι εξαρτημένοι από τη σαποφάση του ευρωσύστηματος. Ο στόχος αυτής της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών στο δυτικό μήνα του κόσμου, είχε να κάνει με το γεγονός ότι θέναμε κάποιον ανεξάρτητο, κάποιον ανεξάρτητο, για αρχή, να ελέγχει κάπως τις τιμές, να μην ξεφεύγει και να μην βγάζει χρήμα όποτε θέλει η κάθε κυβέρνηση να χρηματοδοκίσει κάτι ή να κάνει ό,τι θέλει και να επηρεάζει τους πληθορισμούς και να καταστρέφει την οικονομία. Αυτού του τύπου καταστροφές μπορούν να γίνουν όμως λόγω πληθυματικής αναγκής, γιατί η πληθυματική αναγκή μπορεί να επηρεάσει πάρα πολύ σημαντικά μέσω πλημμύρες και να καταστρέψει παραγωγικές υποδομές. Επομένως, να επηρεάσει και το νομισματικό κομμάτι λόγω καταστροφής παραγωγικών υποδομών, είναι το ένα. Αυτό λίγο στο μέλλον δεν το έχουμε δει ακόμα, αλλά σας λέω ότι είναι ένας από τους φόβους. Το δεύτερο είναι η ασφάλειας που ήδη πληρώνει. Και αυτό έχει ήδη δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα στον ασφαλιστικό κλάβο, το οποίο σε πολλές φορές υποστηρίζεται ήδη από φορολογικά χρηματικά. Το άλλο, που είναι πολύ σημαντικό, είναι αυτό που ονομάζουμε ο κίνδυνος μετάβασης. Σκεφτείτε λοιπόν ότι στον επόμενο ένα, δύο χρόνια, μια τεράστια καταστροφή λόγω κλίματος και ο κόσμος τρελαίνεται και λέει κάτι πρέπει να κάνουμε σήμερα. Ωραία. Και τι θα κάνουμε? Θα σταματήσουμε να αυθεντήσουμε σε υδρογονάθενες. Αν γίνει αυτό, ξέρω εγώ, μέσα σε ένα χρόνο, έχει καταρρέψει όλος το δημιουργικό σύστημα, γιατί υπάρχουν τρεις εκατομμύρια αγκαδημμένα εκεί πέρα. Άρα να χάσουν όλα αυτά τα ασέτη στην αξία του δημιουργικού, τελείωσε. Όλοι αυτοί, λοιπόν, οι κίνδυνοι είναι κίνδυνοι νομισματικούς συστήματος και αφορούν την καρδιά του τι πρέπει να κάνουν κεντρικές τραπεζές. Γι' αυτό, η κλιματική αλλαγή έχει αρχίσει να συζητηθεί ταινέστατα μεταξύ των κεντρικών τραπεζών. Όταν ξεκινήσαμε αυτή την προσπάθεια, πρέπει να ομολογήσω, το 2009 δεν ήταν λόγω αυτού του θέματος. Ήταν περισσότερο γιατί η τράπεζα της Ελλάδος ήταν ένας χώρος που μας έδωσε φιλοξενία για να ξεκινήσουμε αυτή την ιστορία. Αλλά μέσα σε αυτά τα χρόνια η τράπεζα της Ελλάδος, λόγω του ότι μας ιωθέτησε, είναι και πρωτοβόρα σε αυτά τα θέματα μεταξύ κεντρικών τραπεζών. Τώρα, τι μπορεί να κάνει, σας περιέγραψα τι κίνδυνοι, γιατί η κλιματική αλλαγή αφορά και τις κεντρικές τραπεζές. Θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος. Τι πρέπει να κάνει ή τι μπορεί να κάνει, το σημαντικό λοιπόν είναι τι. Ότι πρέπει να περάσουν χρήματα από συμπατικές εναλλακτικές επενδύσεις. Πρέπει να γίνει πολύ σχετικά γρήγορα. Αντινέες επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, ξέρω εγώ, ανανεώσιμες πηγές, ηλεκτηρικά αυτοκίνητα, δρόμους που να υποστηρήσουν υποδομές, είναι τεράστιες, θα σας δείξω το ύψος τους. Άρα θα πρέπει να αναπληθεί ένα σύστημα πληροφοριών για το πόσο βρώνει και καθαρρύνει μια επιχείρηση, έτσι ώστε αυτοί που επιβεβαιούν να ξέρουν. Για όσους κάνουν finance, είναι ένας από τους πιο χρυσοχώρους το μίσα χρήμα. Οι μεγάλες εμπορικοί, οι τράπεζες, τα μεγάλα φαν, ξοδεύουν άπειρα κρίματα για να κάνουν αυτή τη δουλειά, να κατηγοριοποιήσουν φράσινες, γκρι, κλπ, αφορόμικες επιχειρήσεις, έτσι ώστε να προσφέρουν τα σωστά προϊόντα στους επενδυτές. Θα πρέπει να γίνουν, επειδή πολλές ιδιωτικές τράπεζες, αν κάποια ιδιωτική τράπεζα έχει όλα τις assets σε υδρογονάθρακες για παράδειγμα, θα καταστρεφεί, είναι προφανές κάποια στιγμή, άρα χρειάζονται, θυμάστε τα stress test που περνούσαν οι ελληνικές τράπεζες για άλλα θέματα, χρειαζόμαστε πράσινες stress test και επίσης θα πρέπει να δώσεις κίνδυνα στις ελληνικές τράπεζες να δίνουν πράσινα δάνεια και το τρίτο είναι αυτά που θα βάσουμε στην green box και τα οποία θα σας απασχολήσουμε τα επόμενα πέντε λεπτά. Είναι αρκετά ενδιαφέρον τα θέματα και ιδιαίτερα, δεν ξέρω πόσοι από εσάς ασχολήστε με το νέο ζωοβουλέγουμε οικονομικό κομμάτι, θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Εδώ είναι από μία μελέτη, είναι μία μελέτη, αλλά οι περισσότερες μελέτες καταλήγουν μέσα σάκρες στο ίδιο επίπεδο επενδύσεων που απαιτούνται. Αυτές είναι οι επενδύσεις που απαιτούνται για τα 15 χρόνια μεταξύ 15-30. Μιλάω για επενδύσεις δρόμους, τέτοια πράγματα λιμάνια. Οι καινούργιες επενδύσεις λοιπόν που απαιτούνται είναι γύρω στα 89 τριλιών, δηλαδή 3 εκατομμύρια είναι σε παγκόσμιο επίπεδο. Από αυτά τα 4 τρισεκατομμύρια είναι αυτά που απαιτούνται και τη μετάβαση, αν θέλουμε να κάνουμε τη μετάβαση. Αυτά είναι κάπου μεταξύ 4 και 15, δηλαδή κάπου ένα τρισεκατομμύριο το χρόνο σε υποδομένεις, όχι επενδύσεις ιδιωτικές, από θυμούς κυβερνήσεις κλπ. Γι' αυτό μιλάω για ομόνογα τώρα. Και προφανώς μπορούσαν να είναι και ομόνογα επιχειρήσεις που κάνουν τέτοιου είδους επενδύσεις. Το πρόβλημα είναι ότι σε αυτό το στάδιο, καθώς υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για το πού θα καθίσει η big yard, σε ποια τεχνολογία θα επικρατήσει, είναι πολύ ρίστη, έχει υψηλό κίνδυνο να επενδύσεις. Άρα, τι χρειάζεσαι, χρειάζεσαι κάποιον να έχει απεδεώσει ότι προς τα εκεί θα κινείται. Μιλάμε για επενδύσεις. Εγώ είμαι ένας διαχειριστής ασφαλιστικού ταμείου του Σουηδικού, του Καναδικού Πανεπιστημίου, που έχει κάτι. Και λέω που να τα βάλω. Ξέρω ότι πρέπει να έχω, να εξασφαλίσω μια απόδοση. Δεν μπορώ να βάλω τα βάλω σε κάτι υψηλό κίνδυνο, άρα θέλω κάποιον να μου τα εξασφαλίσει. Εδώ είναι ο ρόνος των κεντρικών τραπεζών. Η αγορά, λοιπόν, έχει ξεκινήσει, green bonds είναι, πώς τα λέγαμε, ομολόγα. Κυρίως προς το παρόλυτο είναι δημοτικά δήμων, κυβερνήσεων, για υποδομένους. Αλλά έχουν ξεκινήσει και σε επίπεδο επιχειρήσεων. Ξεκινά κυρίως, ενώ υπάρχουν και προηγούμενα, το 2007 με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επεντήσεων. Και από το 2013 μπαίνουν επιχειρηματικοί εκδότες και το 2014 και τοπικές κυβερνήσεις, περιφέρειες, δήμοι κτλ. Αυτή η αγορά ξεκινάε πολύ χαμλά και έχει φτάσει φέτος, για παράδειγμα, οι νέες εκδόσεις είναι ήδη στα 200% μιλήρα. Ακούγονται πολλά λεφτά, αλλά δεν είναι αληθινά. Εδώ είναι αυτό το πρώτο εξάγγελο και αυτό το δεύτερο. Ο στόχος είναι τα 210 και φέτος, το οποίο είναι μια τεράστια αύξηση από τα 150. Αν δείτε τα προηγούμενα χρόνια, υπάρχει μια εκθετική αύξηση. Έχει καθίσει το 2018, η αύξηση ήταν πολύ μικρή, ενώ φέτος έχει... Δεν είναι τελειώσει το φέτος. Αυτά μέχρι τον Οκτώβριο, αν τα αρθρίσετε, είναι γύρω στα 200 δισεκατομμύρια. Απλώς ήθελα να σας δείξω ότι μέσα στο χάος του όπου των ομολόγων που εκδίδονται, τα πράσινα ομολόγια, αυτά τα δισεκατομμύρια, είναι μια κουτσουλιά, δεν είναι τίποτα. Είναι εδώ πέρα κάπου. Αυτά εδώ είναι το σύνολο. Δεν βλέπω ότι είναι 19 δισεκατομμύρια, και αυτά που εκδίδονται είναι κάτι ψηλό. Αυτό πρέπει να αυξηθεί. Λεφτά υπάρχουν. Σίγουρα. Λεφτά υπάρχουν και είναι πάρα πολλά. Απλώς πρέπει να φάει να γίνουν πράσινα. Ωραία. Ποιο είναι το μεγάλο πρόβλημα? Το μεγάλο πρόβλημα είναι η τεράστια βεβαιότητα. Κοιτάξτε, αν ήσουν ερφενείς, θα το πω λίγο πακαλίστη, γιατί να αφήσω λίγο τα οικονομικά, αν ήσουν ερφενειτής αυτή τη στιγμή και έβλεπες να κυριαρκούν στον παγκόσμιο χάρτιο, Τραμπο, Μποσονάρο, δηλαδή σήμερα θα χάνεις τρία, τέσσερα χρόνια και το βλέπεις. Αν όμως είχε βγει ο Alcort 2000, θα είχασταν σε έναν άλλο κόσμο. Σωστά. Και έτσι εκτιμάς τον ρόλο του Νέιντερ. Δεν ξέρω αν δεν την μάθει κανένας. Ήταν ένας οικολόγος, Deep Ecologist, που σε εκείνη τις εκλογές γύρισε το 1% και στέρισε τον Alcort την τροεδρία. Για να επιβεβώσει τον Άρο στο θεώρημα της αδυνατότητας. Έλεγε ότι τελείωσε. Ξέφθηκα τελείως. Αλλά θέλω να πω ότι, γιατί το είπα αυτό με τον Τραμπο και τον Μποσονάρο, κυρίως για να πω ότι οι τάσεις που δείχνουν, δεν χρειάζεται καν να πάνε να βάλουνε 7. Εάν δείχνε μια συμβουλιά ότι το παγκόσμιο σύστημα πολιτικών αποφάσεων κινείτο προς εκείνη την κατεύθυνση, θα ήταν πολύ πιο εύκολο να πας να επενδύσεις ή ο μικροεπενδυτής, τα χρήματα σου ή ο μεγαλοεπενδυτής. Αναρωτιέστε, για παράδειγμα, με αυτό που έχουμε κάνει την προβελή εντύπωση, να κάνω εγώ την πρώτη ερώτηση. Αναρωτιέστε γιατί επενδύουνε χρήματα οι εταιρείες, οι ιδιωτικές εταιρείες για τις ιοτρήσεις στην Κύπρο και κάποιοι πιστεύουν και κάτω από την Κρήτη. Αυτά, εγώ σας είπα, έχουν καμία σχέση με αυτό. Πώς το καλωγείτε? Πρέπει να αποτιμεί αυτή η ενέργειας που είναι περισσότερο επιβαλλανοπλαβής και πηγαίνει σε κάποια άλλη, όσο το εξαντληθεί και εκείνη, η εξαντληθεί το σύστημα και τελειώνουμε σε κάτι άλλο. Γιατί έχουν κάτι τεράστιες επενδύσεις. Όλα αυτά τα πλοία και τέτοια πρέπει να βγάλουνε πράγματα πριν τα πετάξουν και καθώς αυτοί μέσα στις άκρες μπορούν να χρηματοδοτήσουν ποιος θα γίνει. Αυτό είναι το μεγάλο διαειτή βέβημα τώρα και γι' αυτό υπάρχει αλλιώς. Όλοι γνωρίζουνε, αυτά είναι τα δεδομένα, τα βλέπετε καθημερινά και ο Τραμ βλέπει να καίγεται η Καλιφόρνια, τον βρίζει ο Λεμπρόν κάθε μέρα, έχασε το σπίτι του και φταίει ο Τραμ. Ούτε χαζός είναι που λέει δεν υπάρχει κοιματική αλλαγή, ούτε τίποτα. Προσπαθεί να εξυπηρετήσει συμφέροντα πως διατηρώντας την αβεβαιότητα, αυτό που εξασφαλίζει ο Τραμ για όλους τους που πληρώνουμε είναι ότι θα διακέσουνε επενδύσεις τους. Και άρα θα συνεχίσω να βγάζω λεφτά, ακριβώς αυτό γίνεται. Εκεί δεν φαντάζομαι να το πληρώνω και αρκετά. Απλώς την αλήθεια της βλακής πλέει. Δεν λέει βλακείς ο άνθρωπος, βγάζει λεφτά. Θα έλεγα διάφορα. Όχι, αφήστε το. Αυτά. Με τον Τραμ είναι έτοιμο. |
