| 9η διάλεξη: Λοιπόν, την προηγούμενη φορά την άσκησα, την πάρω στο διάλειμμα. Θα τα μαζέψω όλα στο διάλειμμα. Τελειώσαμε τώρα, αυτό το οποίο προσπαθήσαμε να κάνουμε και να δείξουμε είναι πώς αντιδρά ο καταναλωτής όταν μεταβάλλεται το εισόδημά του. Το ονομαστικό του εισόδημα και οι τιμές δηλαδή παραμένουν σταθερές. Αυτό είχε, όπως το δείξαμε, μια συνέπεια πάνω στη ζητούμενη ποσότητα των συγκεκριμένων αγαθών και αυτή η συνέπεια πάνω στη ζητούμενη ποσότητα εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τις προτιμήσεις του. Δηλαδή από το σχήμα των καμπυλών αδιαφορίας. Έτσι λοιπόν δείξαμε ότι μια μεταβολή του εισοδήματος, ας πούμε αύξηση του εισοδήματος, θα επιφέρει είτε αύξηση στη ζητούμενη ποσότητα του αγαθού είτε θα επιφέρει μείωση είτε η ζητούμενη ποσότητα θα παραμείνει σταθερή. Άρα εκ του αποτελέσματος τώρα εμείς κατατάσσουμε τα αγαθά με βάση την συμπεριφορά τους ως προς το εισόδημα σε αγαθά τα οποία θα τα χαρακτηρίζουμε κανονικά σε αγαθά τα οποία τα χαρακτηρίζουμε κατώτερα και αγαθά τα οποία χαρακτηρίζουμε ως ουδέτερα ως προς τις μεταβολές του εισοδήματος. Από την όλη συζήτηση την οποία είχαμε κάνει την προηγούμενη φορά προκύπτει ότι η έννοια της κανονικότητας ή της κατωτερότητας δεν είναι μία αντικειμενική έννοια αλλά είναι μία έννοια η οποία προκύπτει για το συγκεκριμένο αγαθό από τις προτιμήσεις του ατόμου. Συνεπώς σε μία χρονική στιγμή μπορεί να υπάρχουν άτομα τα οποία να θεωρούν το συγκεκριμένο αγαθό Χ1 ως κανονικό, οι προτιμήσεις τους το κατατάσσουν στα κανονικά και την ίδια χρονική στιγμή το ίδιο αγαθό κάποια άλλοι καταναλωτές να τα θεωρούν κατώτερα. Γι' αυτό πρέπει να ξεφύγουμε λίγο από αυτό το στερεότυπο το οποίο υπήρχε και στο Λύκειο ότι ένα αγαθό είναι κατώτερο. Το αγαθό δεν είναι κατώτερο. Δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το αγαθό ως κατώτερο. Θα πρέπει να λέμε ότι σύμφωνα με τις προτιμήσεις των καταναλωτών το συγκεκριμένο αγαθό για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο που γίνεται η ανάλυση θεωρείται κατώτερο. Γιατί αν πούμε το αγαθό είναι κατώτερο είναι σαν να του δίνουμε μια αντικειμενική υπόσταση ότι αυτό το αγαθό είναι πάντα κατώτερο. Το αγαθό όμως δεν είναι κατώτερο. Εξαρτάται από τις προτιμήσεις και εξαρτάται από το χρόνο. Και το παράδειγμα το οποίο φέραμε με τη μαργαρίνη δείχνει ότι ένα αγαθό το οποίο στη δεκαετία του 50 και του 60 και του 70 ήταν κατώτερο αγαθό στη δεκαετία του 2000 πια έγινε ένα κανονικό αγαθό. Άλλαξαν δηλαδή οι συνθήκες, άλλαξαν οι προτιμήσεις λόγω των αλλαγών στις συνθήκες και τελικά το αγαθό το οποίο παλαιότερα θεωρείται ο κατώτερο τώρα πλέον θεωρείται ένα κανονικό αγαθό. Από την ανάλυση που κάναμε βγάλαμε και την καμπύλη Έγγελ, συνδέουμε λίγο με αυτά τα οποία είχαμε κάνει την προηγούμενη φορά και είχαμε πει ότι έχουμε τα κανονικά αγαθά, τα κατώτερα αγαθά και τα αγαθά πολιτελίας. Τα κατώτερα αγαθά σημαίνει ότι όσο αυξάνει το εισόδημα η ζητούμενη ποσότητα στην αρχή επιβραδίνει, αυξάνει αλλά αυξάνει με επιβραδινόμενο ρυθμό και στη συνέχεια η ζητούμενη ποσότητα μειώνεται. Τα κανονικά αγαθά είναι που έχουν μια κανονική σχέση με το εισόδημα και τέλος τα αγαθά πολιτελίας είναι αυτά τα οποία είχαμε πει ότι η ζητούμενη ποσότητα εξαρτάται. Στα αγαθά πολιτελίας έχουμε αύξηση του εισοδήματος μικρότερη από την αύξηση της ζητούμενης ποσότητας ή να το πούμε πιο σωστά η ζητούμενη ποσότητα αυξάνει πιο γρήγορα από ότι αυξάνει το εισόδημα. Με βάση λοιπόν αυτή την ανάλυση οι εταιρίες και οι χώρες μέσω της πολιτικής τους επιλέγουν το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων. Τι θα παράγει μια χώρα. Στα οικονομικά έχουμε ένα κομμάτι της οικονομικής πολιτικής που λέγεται βιομηχανική πολιτική. Με τον όρο βιομηχανική πολιτική εννοούμε τα μέτρα πολιτικής τα οποία παίρνουμε με τα οποία προσπαθούμε να αναπτύξουμε την πραγματική οικονομία. Η βιομηχανική πολιτική λοιπόν μπορεί να στοχεύει να είναι μια πολιτική γενικής υφής και αφήνουμε την οικονομία από μόνη της να βρει τον δρόμο. Αυτό είναι το αμελικάρικο μοντέλο. Δηλαδή θέτουμε ένα γενικό πλαίσιο και από εκεί και πέρα οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αποφασίζουν τι θα παράγουν η κάθε μία με σκοπό το κέρδος. Και από την άλλη μεριά υπάρχει βιομηχανική πολιτική που είναι στοχευμένη. Δηλαδή το κράτος μακροπρόθεσμα στοχεύει στην ανάπτυξη συγκεκριμένων κλάδων. Όταν λοιπόν στοχεύει στην ανάπτυξη συγκεκριμένων κλάδων θα πρέπει να εξετάσει ορισμένα πράγματα. Γιατί ένας κλάδος δεν αναπτύσσεται σε 3-5 χρόνια. Ένας κλάδος για να αναπτυχθεί, να φτάσει και να εξυπηρετεί ανάγκες θέλει δεκαετίες και 20 χρόνια. Αυτό γίνεται σταδιακά. Δεν γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Όταν λοιπόν μία κυβέρνηση αποφασίζει να σχεδιάσει το μέλλον, δηλαδή να πει τι θα παράγει η χώρα μετά από 20 χρόνια, σε ποιες αγορές προϊόντων θα είμαστε μετά από 20 χρόνια, θα πρέπει μεταξύ άλλων να εξετάσει το εξής. Μετά από 20 χρόνια το εισόδημα των καταναλωτών θα αυξάνει ή θα μειώνεται. Μεγάλος χρονικός ορίοντας στα 20 χρόνια το εισόδημα των καταναλωτών στόχων θα είναι χαμηλότερο ή υψηλότερο από αυτό το οποίο έχουμε. Αυτό το οποίο μας έχει δείξει η ιστορία τα τελευταία 200 χρόνια είναι ότι σε τέτοιες μακρές χρονικές περιόδους το εισόδημα αυξάνει. Μπορεί να περνάει διακυμάνσεις αλλά γενικά το εισόδημα αυξάνει. Έρχεται λοιπόν η κυβέρνηση και λέει εάν το εισόδημα αυξάνει τι είδους προϊόντα θα πρέπει να παράγω. Θα πρέπει να παράγω προϊόντα τα οποία είναι τουλάχιστον κανονικά. Δηλαδή όσο θα αυξάνει το εισόδημα να αυξάνει η ζήτηση. Και αρχίζει λοιπόν το σχεδιασμό. Ποια προϊόντα είναι αυτά τα οποία θα χαρακτηρίζονταν κανονικά. Το α, το β, το γ, το δ. Και αρχίζει πλέον να βάζει μπρος και να σχεδιάζει τα μέτρα εκείνα τα οποία θα ενισχύσουν την παραγωγή αυτών των συγκεκριμένων προϊόντων. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας βιομηχανικής πολιτικής είναι η Ιαπωνία. Η Ιαπωνία περίπου από τα τέλη του 1950 αρχές της δεκαετίας του 60 σχεδίασε την βιομηχανική της πολιτική ως εξής. Ποιες αγορές θέλω να καλύψω Αμερική, Ευρώπη. Όλος ο κόσμος αυτές τις αγορές θέλει να καλύψει, κατά ψέματα. Τι θα συμβαίνει στην Ευρώπη μετά από 20 χρόνια και στην Αμερική, το εισόδημα θα είναι υψηλότερο. Ποια προϊόντα καταναλώνει ένας καταναλωτής ο οποίος έχει υψηλό εισόδημα. Δεν καταναλώνει τα τρόφιμα. Καταναλώνει προϊόντα τα οποία θεωρεί ο καταναλωτής, αν πάμε στην δεκαετία του 60, θεωρεί τα οποία του βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής του. Ποια είναι τα βασικά προϊόντα τα οποία βελτιώνουν την ποιότητα ζωής στις χώρες της Δύσης, το αυτοκίνητο και τα ηλεκτρονικά. Θέλω ένα καλύτερο αυτοκίνητο και θέλω καλύτερη ποιότητα ζωής στο σπίτι. Η καλύτερη ποιότητα ζωής στο σπίτι είναι μια καλύτερης ποιότητας τηλεόραση για παράδειγμα, ένα καλύτερης ποιότητας στερεοφωνικό συγκρότημα εκείνης της εποχής και και και όλα αυτά τα πράγματα. Άρα τι έκανε η Ιαπωνία με βάση αυτή τη λογική σχεδίασε το χαρτοφυλάκιο. Ναι, εμείς θα ξεκινήσουμε να παράγουμε αυτά τα προϊόντα έτσι ώστε μετά από 15 χρόνια να είμαστε έτοιμοι να μπούμε σε αυτές τις αγορές. Αποτέλεσμα. Από τη δεκαετία του 80, αρχές δεκαετίας του 80, από το 1980 στα αυτοκίνητα και από τα μέσα της δεκαετίας του 70 στα ηλεκτρονικά, ο κόσμος έχει κατακλυστεί από το ιαπωνικό αυτοκίνητο, το οποίο κάλυψε σε καλύτερο βαθμό εκ του αποτελέσματος, γιατί πουλήσε πάρα πολύ τις ανάγκες των καταναρωτών σε σχέση με άλλα αυτοκίνητα. Δεν είναι τυχαίο, για παράδειγμα, ότι μέσα σε 30-35 χρόνια η Toyota έγινε η μεγαλύτερη αυτοκίνητοβιομηχανία στον κόσμο. Ξεπέρασε και τις τρεις μεγάλες Αμερικάνικες. Αυτό όμως ήταν μια στοχευμένη πολιτική, η οποία ξεκίνησε το 60 χρησιμοποιώντας τι ως εργαλείο. Αυτό το πράγμα το οποίο λέτε και πιθανόν να το είπατε και στο Λίκιο, γιατί τα περνάμε και στο Λίκιο λίγο γρήγορα, κατώτερα αγαθά ουδέτερα κανονικά τώρα τι μας λέει, απλώς όταν θα χρησιμοποιήσουμε την έννοια της σεβαστικότητας να μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το αγαθό. Και όμως αυτό το οποίο συζητάμε έχει μια τεράστια χρησιμότητα στην άσκηση της πολιτικής, είτε σε επίπεδο επιχείρησης είτε σε επίπεδο κράτους. Εάν θα ήθελε κάποιος να μεταφέρει αυτή τη συζήτηση τώρα στην Ελλάδα του σήμερα, η Ελλάδα του σήμερα είναι μια οικονομία, η οποία στην ουσία ξεκινάει από το μηδέν. Κά καν τα ψέματα. Πέρα από όλα τα άλλα τα οποία συζητώνται, βρισκόμαστε σε μια κατάσταση ως χώρα, η οποία ξεκινάει στην ουσία από παραγωγή μηδέν. Απλουστευτικό, αλλά στην ουσία αυτό είναι. Δηλαδή όταν είμαστε μια χώρα η οποία το 2009 το 60% του ΑΕΠ που κάνατε στο Λύκειο, αφορούσε τον δημόσιο τομέα άμεσα ή έμεσα, στην ουσία ήμασταν μια κρατικοδίαιτη οικονομία. Και ξαφνικά αυτή η κρατικοδίαιτη οικονομία θα πρέπει να μετασχηματιστεί. Όλοι ακούνε για ανάπτυξη, όλοι μιλάνε για ανάπτυξη. Το ερώτημα το οποίο θα έθεται κάποιος όπως έθεσε η Ιαπωνία το 1960 είναι το εξής. Ανάπτυξη μπορείς να έχεις με πολλούς τρόπους. Το ερώτημά σου ως κοινωνία θα έπρεπε να είναι το εξής. Το 2030 τι θα παράγω? Θα πρέπει να το αποφασίσουμε. Δεν μπορείς να σχεδιάζεις μέρα τη μέρα. Θα πρέπει να αποφασίσουμε που θέλουμε να πάμε ως οικονομία. Διότι είναι μαθηματικά αποδεδειγμένο ότι όταν παράγεις προϊόντα τέτοια ή τέτοια, το εισόδημα το οποίο αποκομίζεις είναι υψηλότερο. Αναμονάδα παραγωγής. Δηλαδή εάν έχουμε έναν εργαζόμενο ο οποίος δουλεύει σε μια επιχείρηση η οποία παράγει τέτοια αγαθά και έναν εργαζόμενο ο οποίος δουλεύει σε μια επιχείρηση η οποία παράγει τέτοια αγαθά, τότε το εισόδημα του εργαζόμενου σε αυτή την επιχείρηση είναι υψηλότερο από το εισόδημα σε αυτή την επιχείρηση. Μαθηματικός βέβαιο. Άρα εάν θέλουμε ως κοινωνία να έχουμε υψηλότερο εισόδημα, προφανώς το θέλουμε όλοι. Και έχοντας υψηλότερο εισόδημα για να έχουμε υψηλότερο βιωτικό επίπεδο, τότε ένας δρόμος υπάρχει να μετασχηματίσουμε την οικονομία μας ώστε να παράγει αυτού του τύπου τα προϊόντα. Ποια προϊόντα? Αυτή τη στιγμή δεν μπορώ να απαντήσω. Αλλά αυτά τα προϊόντα πρέπει να παράγεις. Τι πρέπει να κάνεις λοιπόν για να παράγεις τέτοιου τύπου προϊόντα? Θα σκεφτούμε να δούμε τι πράγματα πρέπει να κάνουμε για να μπορέσουμε να παράγουμε τέτοιου τύπου προϊόντα. Έτσι ώστε να προετοιμάσουμε και σταδιακά να φτάσουμε προς εκεί που θέλουμε να πάμε. Συμβαίνει κάτι τέτοιο? Όχι, γιατί κανείς δεν το συζητά αυτό. Κανείς δεν συζητά. Όλοι λένε για ανάπτυξη αλλά δεν λένε τι ανάπτυξη. Ανάπτυξη μπορείς να έχεις οτιδήποτε. Πρέπει να έχεις ανάπτυξη με υψηλότερο βιωτικό επίπεδο. Αυτό θα επιτευχθεί μόνο όταν παράγεις τέτοιου τύπου προϊόντα. Τίποτε άλλο. Άρα θα πρέπει να καθίσουμε να σκεφτούμε και να συζητήσουμε τι θέλουμε. Τώρα θα μου πείτε, μπορεί να συζητήσει σοβαρά μια χώρα όταν το 30% του πληθυσμού θεωρεί ότι το ψεκάζουν και το άλλο 30% θεωρεί ότι η Νεφελήμ και η ΕΛ είναι αυτοί οι οποίοι έχουν φέρει τη χώρα. Λίγο δύσκολο. Αλλά νομίζω το υπόλοιπο 30% μπορεί να καθίσει με σοβαρότητα και να συζητήσει. Είμαστε ok. Άρα η έννοια της κατοτερότητας ή της κανονικότητας των αγαθών είναι χρησιμοτατοί. Είναι η απάντηση ή μάλλον να το πούμε καλύτερα είναι μέρος της απάντησης το τι παράγω και το τι θα παράγω και για ποιες αγορές θα παράγω. Το μέρος της απάντησης αφορά το χαρακτήρα της σχέσης μεταξύ ισοδήματος και αγαθού. Αυτό το οποίο ρωτάει ο συνάδελφός σας είναι το εξής. Έστω ότι παίρνουμε την απόφαση να παράγουμε αυτοκίνητα. Το επόμενο ερώτημα το οποίο έχουμε που απαντάται στην μικρο-2 είναι μπορούμε να παράγουμε αυτοκίνητα. Το ένα είναι τι θέλουμε να παράγουμε. Θέλουμε να παράγουμε αυτοκίνητα γιατί δίνουν τα υψηλότερα ισοδήματα. Το επόμενο ερώτημα έρχεται πια από τη θεωρία του παραγωγού και απαντάται με το εάν μπορούμε να παράγουμε αυτού του τύπου το προϊόντα. Άρα όταν λέω ότι θα πρέπει να δούμε τα προϊόντα το πρώτο πράγμα το οποίο θα κάνουμε είναι να καταγράψουμε αυτού του τύπου τα προϊόντα και μετά να δούμε εμείς ως χώρα με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά χρησιμοποιώντας τη θεωρία της παραγωγής μας να δούμε ποια από αυτά μπορούμε να παράγουμε. Κάποια από αυτά δεν μπορούμε να τα παράγουμε τώρα αλλά κάνοντας ορισμένα πράγματα θα μπορούμε να τα παράγουμε στο μέλλον. Εντάξει πολλές φορές και είναι ένας μύθας ο οποίος υπάρχει στην Ελλάδα. Συνεχίζω λίγο παρακάτω από αυτό το οποίο είπε για να σας δώσω κάτι το θετικό το οποίο γίνεται στη χώρα. Ένας μύθος ο οποίος υπάρχει στην Ελλάδα είναι ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να παράγει ψηλή τεχνολογία. Το έχετε ακούσει όλοι. Η Ελλάδα και μάλιστα έχει υποθεί από παλαιότερο πολιτικό ότι η Ελλάδα είναι ένα πάρα πολύ καλό οικόπεδο. Εάν κάποιος δει και διαβάσει τι πραγματικά σημαίνει η λέξη οικόπεδο. Δηλαδή αν το τραβήξουμε στα όρια το τι πραγματικά σημαίνει οικόπεδο. Οικόπεδο σημαίνει ότι δεν έχω παραγωγή στην ουσία. Ότι μου δώσει η γη θα μου δώσει ήλιο θα μου δώσει λίγο στάρι. Η γη ότι μου δώσει ενίκιο. Αυτό είναι το ακριό παράδειγμα το οποίο υπόθηκε. Δεν είναι βγαλμένο από το μυαλό μου. Άρα η νοοτροπία η οποία υπάρχει στην Ελλάδα είναι ότι εμείς ο μύθος δεν μπορούμε να παράγουμε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Και γιατί λέω είναι μύθος. Διότι σήμερα που μιλάμε εν μέσω μιας κρίσης την οποία δεν έχει ξαναπεράσει η Ελλάδα τα τελευταία 60 χρόνια υπάρχουν στην Ελλάδα επιχειρήσεις οι οποίες παράγουν προϊόντα υψηλότατης τεχνολογίας για πελάτες όπως είναι μεγάλες αυτοκίνητοβιομηχανίες. Όπως είναι το CERN το κέντρο ερευνών στη Γενέβη υλικό παράγεται στην Ελλάδα για το CERN υψηλότατης τεχνολογίας. Όπως είναι για μεγάλες εταιρίες κινητής τηλεφωνίας το λογισμικό τους παράγεται εδώ στην Ελλάδα παγκοσμίως. Όπως είναι εταιρίες οι οποίες παράγουν υλικό προστασίας για αεροδρόμια. Για παράδειγμα αν θυμάμαι καλά το Kennedy στην Ά Υόρκη χρησιμοποιεί τα υλικά αυτής της εταιρείας που παράγεται εδώ στην Ελλάδα. Άρα τι σημαίνει αυτό το πράγμα. Ότι η υψηλή τεχνολογία είναι το βασικό εργαλείο με το οποίο μπορούν να δουλέψουν οι μικρές χώρες. Η τεχνολογία είναι το εργαλείο το οποίο μπορεί να απογειώσει μια μικρή χώρα. Ο πληθυσμός ο όγκος μπορεί να απογειώσει μια μεγάλη χώρα όπως είναι η Κίνα όπως είναι η Ινδία. Την Ελλάδα δεν μπορεί να την απογειώσει ο πληθυσμός δεν έχουμε τον όγκο του πληθυσμού. Τι έχουμε όμως τεχνολογία. Μπορούμε να κάνουμε τεχνολογία. Άρα στην Ελλάδα της κρίσης σήμερα και απαντώντας σε όλα αυτά τα οποία γίνονται στην υπόλοιπη ελληνική κοινωνία υπάρχουν Έλληνες οι οποίοι παράγουν προϊόντα υψηλότατης τεχνολογίας. Έτσι. Άρα ένα θετικό μήνυμα για να ξέρουμε ότι στην Ελλάδα δεν είναι μόνο τα κακά πράγματα αλλά υπάρχουν και τα καλά. Πάμε τώρα να συζητήσουμε το δεύτερο θέμα. Το δεύτερο θέμα σε σχέση με τις μεταβολές είναι πώς θα αντιδράσει ο καταναλωτής όταν η τιμή του αγαθού, του ενός αγαθού ή και των δύο αγαθών αυξηθεί. Μεταβληθεί μάλλον για να είμαστε ακριβείς. Έχουμε λοιπόν έναν καταναλωτή ο οποίος κατέβηκε στη λαϊκή αγορά εξέτασε τις τιμές, είχε τις προτιμήσεις του, είχε το εισόδημα στην τσέπη του. Οι τιμές οι οποίες επικρατούσαν ήταν π1 και π2. Αυτές είναι οι προτιμήσεις του. Αποφασίζει αυτό το άτομο να ζητήσει χ1α και χ2α. Έχει πάρει τις αποφάσεις του, το εισόδημά του, τις τιμές που βλέπει στα ταμπελάκια, τις προτιμήσεις του και τελικά αποφασίζει να αγοράσει χ1α και χ2α. Πηγαίνοντας λοιπόν να κάνει τη συναλλαγή, ο πολιτής του λέει με συγχωρείς πάρα πολύ αλλά έπιασαν φωτιά όλοι οι υπόλοιποι πάνκοι και ο μόνος πάνκος που έμεινε είναι ο δικός μου άρα ο μόνος που μπορώ να πουλήσω το συγκεκριμένο αγαθό είμαι εγώ και ανεβάζω την τιμή. Όπως κάνετε στο λίκιο προσφορά και ζήτηση. Η προσφορά έπεσε και λόγω της προσφοράς και ζήτησης ανέβη και η τιμή. Άρα η άνοδος της τιμής ας πούμε ότι είναι το χ1, η άνοδος της τιμής σημαίνει ότι αυτό εδώ έρχεται προς τα μέσα. Είναι αρνητικό το πρόσημο. Άρα ο ισοδηματικός περιορισμός έρχεται στην θέση αυτή. Είμασταν στην αβ και πάμε στη γδ. Άρα αρχικά οι τιμές π1, π2, μ ισορροπία στο α με ισοδηματικό περιορισμό γβ και χ1 είναι ίσο με χ1α. Οι π1 αυξάνει και ο ισοδηματικός περιορισμός γίνεται από γβ σε γδ. Η κλίση γίνεται πιο κάθετη. Καταρχήν από πλευράς ουσίας βλέπουμε ότι το σύνολο των οικονομικά εφικτών λύσεων έχει μειωθεί. Το σύνολο των οικονομικά εφικτών λύσεων, συναιπώς το σύνολο των οικονομικά εφικτών καλαθιών μάλλον μειώθηκε από όμικρο γγβ σε όμικρο γδ. Είναι πολύ λογικό, διότι αυξάνοντας η τιμή ενός προϊόντος μπορούμε να αγοράσουμε λιγότερα προϊόντα ενδεχομένως και από τα δύο. Άρα χάνουμε χάσιμο το τρίγωνο γδβ. Αυτό το έχει χάσει. Δεν είναι πια στις δυνατότητές του το τρίγωνο γδβ. Δεν μπορεί να το αγοράσει πια. Άρα όλα τα καλάθια τα οποία βρίσκονται εδώ μέσα δεν μπορεί να τα αγοράσει. Το ρώτημα το οποίο τήθεται τώρα είναι το εξής. Τι θα συμβεί με τη ζητούμενη ποσότητα του χ1. Αυξήθηκε η τιμή του. Η ζητούμενη ποσότητα τι θα πάθει. Τι λέτε θα μειωθεί, θα αυξηθεί, θα παραμείνει σταθερή. Ένα θετικό είναι ότι μάθαμε πια το μάθημα ότι ό,τι και να λέμε για τη θεωρία του καταναλωτή πάντα θα λέμε εξαρτάται από τις προτιμήσεις. Γιατί δεν ξέρουμε ποια είναι η επόμενη καμπύλια διαφορίας. Υπάρχουν τρεις καταστάσεις. Η πρώτη κατάσταση που είναι και αυτή που αναμένουμε είναι ότι η επόμενη καμπύλια διαφορίας είναι η Άη2. Άρα, ένα, εάν ο χάρτης των καμπυλών διαφορίας είναι Άη1, Άη2, τότε, νέα ισορροπία στο Ί, και η Χ1 μειώθηκε από Χ1α σε Χ1ε. Εδώ, το σύνολο των οικονομικών εφικτών καλαθιών. Άρα, εάν ο χάρτης των καμπυλών διαφορίας είναι Άη1, Άη2, τότε, μια αύξηση της τιμής του συγκεκριμένου αγαθού οδηγεί σε μίωση της ζητούμενης ποσότητας. Πόσο? Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, έτσι όπως το έχουμε παρουσιάσει, από Χ1α που ήταν η ποσότητα πριν από τη μεταβολή της τιμής, έπεσε στο Χ1ε. Η δεύτερη περίπτωση είναι η επόμενη καμπύλια διαφορίας να είναι η Άη3. Την έκανα σχεδιασμένη έτσι ώστε το σημείο επαφής Ζ να είναι πάνω στο Χ1α. Το σημείο επαφής της Άη3 με το νέο ισοδηματικό περιορισμό είναι πάνω στην κάθετη γραμμή ΑΧΕΝΑ. Άρα, δύο, εάν ο χάρτης των καμπυλών αδιαφορίας είναι Άη1, Άη3 τότε νέα ισορροπία στο Ζ και Χ1 σταθερό, Χ1α ίσον Χ1ζ. Δηλαδή, η αύξηση της τιμής του συγκεκριμένου προϊόντος δεν μετέβαλε την ζητούμενη ποσότητα. Ένα φάρμακο, για παράδειγμα. Και να αυξηθεί η τιμή, το φάρμακο, αν χρειαστεί να το πάρουμε, θα το πάρουμε, έστω και αν πληρώσουμε περισσότερο. Μειώνεται, δηλαδή, το πραγματικό μας ισόδημα. Η τρίτη περίπτωση είναι η Άη4. Το σημείο επαφής είναι στα αριστερά του Χ1α. Η Άη4 έχει σημείο επαφής με τον καινούριο ισοδηματικό περιορισμό, το ίτα, στα δεξιά του Χ1α. Εντάξει. Άρα, τρίτον, η τρίτη περίπτωση που μπορούμε να έχουμε. Εάν ο χάρτης των καμπυλών αδιαφορίας είναι Άη1 Άη4, τότε νέα ισορροπία στο ίτα και η ζητούμενη ποσότητα του αγαθού αυξάνει από Χ1α σε Χ1Ε, Χ1Ε μεγαλύτερο από το Χ1α. Δηλαδή, τι βλέπουμε εδώ. Ότι έχουμε ένα αγαθό του οποίου η ζητούμενη ποσότητα αυξάνει όταν αυξάνει η τιμή του. Αυτού του τύπου τα αγαθά έχουν μια ειδική ονομασία, θα το εξετάσουμε στη συνέχεια, ο οικονομολόγος που μελέτησε αυτού του τύπου τα αγαθά είναι αγαθά τύπου Giffen. Δηλαδή είναι αγαθά τα οποία όταν αυξάνει η τιμή τους, αυξάνει και η ζητούμενη ποσότητα. Αυξάνει η τιμή τους και αυξάνει η ζητούμενη ποσότητα. Εδώ κάνω μια παρένθεση. Μια θεωρία είναι καλή θεωρία όταν στο πλαίσιο αυτής της θεωρίας χωρίς να κάνεις έξτρα υποθέσεις, δεν έχουμε κάνει καμία έξτρα υπόθεση από τις τρεις, τα τρία αξιώματα και τις δύο υποθέσεις, τίποτα άλλο. Χωρίς να κάνεις έξτρα υποθέσεις σου εξηγεί όσο το δυνατόν περισσότερες καταστάσεις. Και συνήθως οι καλές θεωρίες είναι αυτές οι οποίες μπορούν να σου εξηγήσουν και τις ακραίες καταστάσεις. Τα άκρα, ένα άκρο για παράδειγμα είναι αυτό. Μια φορά στην ιστορία παρουσιάστηκε μια τέτοια περίπτωση. Η θεωρία λοιπόν αυτή την οποία παρουσιάζουμε εδώ πέρα είναι μια σχετικά καλή θεωρία, γιατί χωρίς να κάνουμε έξτρα υποθέσεις απαντά σε μεγάλο αριθμό προβλημάτων και καταστάσεων. Πολλές φορές οι οικονομικές θεωρίες για να μπορούν να εξηγήσουν και άλλες καταστάσεις, κυρίως ακραίες καταστάσεις, χρειάζεται να κάνουν περιτέρω υποθέσεις, δηλαδή να κάνουμε ακόμα μια υπόθεση. Όσο λιγότερες υποθέσεις κάνεις τόσο καλύτερη είναι η θεωρία. Αυτή είναι η διαφορά μιας καλής θεωρίας και μιας λιγότερο καλής θεωρίας. Όσο λιγότερες υποθέσεις, τόσο το καλύτερο για τη θεωρία αυτή. Ας κάνουμε ένα διάλειμμα και θα συνεχίσουμε. Εάν λοιπόν έτσι έχουνε τα πράγματα και κάνουμε μια αντίστοιχη ανάλυση με αυτή που κάναμε στην περίπτωση της μεταβολής του ισοδήματος θα έχουμε τα εξής. Λοιπόν, ας έχουμε διαδοχικές αυξήσεις. Δοχικές αυξήσεις της τιμής του αγαθού ένα. Και βλέπουμε την επίδραση που έχει σε σχέση πάντα με τις προτιμήσεις πάνω στη ζητούμενη ποσότητα. Και ας πούμε ότι το αγαθό είναι της πρώτης κατηγορίας που παρουσιάσαμε, ότι η αύξη της τιμής οδηγεί σε μείωση της ζητούμενης ποσότητας. Α, β, γ, χ1γ, χ1β, χ1α. Οι ισορροπείες και οι αντίστοιχες ζητούμενες ποσότητες. Εάν πάρουμε λοιπόν, όπως κάναμε και με το εισόδημα και βγάλαμε την καμπήλη Engel, το ίδιο στην περίπτωση των τιμών και βάλουμε στον οριζόντιο άξονα την εκάστοτε άριστη ζητούμενη ποσότητα. Και στον κάθετο άξονα βάλουμε... και στον κάθετο άξονα βάλουμε τις τιμές. Όταν η τιμή ήταν π1, αντιστοιχούσε ζητούμενη ποσότητα χ1α. Άρα έχουμε ένα ζεύγος τιμής και ζητούμενης ποσότητας του αγαθού 1 που έχει προέλθει μέσα από μια διαδικασία αριστοποίησης. Δηλαδή όταν η τιμή είναι π1, η άριστη ποσότητα, δηλαδή η καλύτερη ποσότητα την οποία μπορεί να ζητήσει ο καταναλωτής είναι η χ1α με δεδομένες τις τιμές των άλλων αγαθών, το εισόδημα του και τις προτιμήσεις του. Άρα όταν τα υπόλοιπα είναι δεδομένα, το εισόδημα, δεν μεταβλήθηκε το εισόδημα, η τιμή του άλλου αγαθού δεν μεταβλήθηκε, οι προτιμήσεις του είναι αυτές που είναι, τότε όταν η τιμή είναι π1 του αγαθού, η άριστη ποσότητα που θα ζητήσει, η καλύτερη δυνατή ποσότητα που μπορεί να ζητήσει αυτός ο καταναλωτής είναι η χ1α, ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο όπως το έχουμε αποδείξει. Συμφωνεί? Αντιστοιχεί σε ένα σημείο αριστοποίησης. Άρα η χ1α είναι η άριστη ποσότητα, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο, με βάση όλα όσα έχουμε πει μέχρι τώρα. Δηλαδή, εάν ζητήσει περισσότερο ή λιγότερο, η θέση του χειροτερεύει. Συμφωνεί? Όταν η τιμή γίνεται π1 τόνος υψηλότερη από την π1, τότε αυτός αναπροσαρμόζει τις επιλογές του και ζητά χ1β. Άρα, όταν η τιμή είναι π1 τόνος, η άριστη ζητούμενη ποσότητα που μπορεί να ζητήσει αυτός ο κατεναλωτής είναι χ1β. Και τέλος, εάν η τιμή γίνει π1 δίστωνο, τότε η άριστη ζητούμενη ποσότητα είναι η χ1γ. Συνεπώς, το ζεύγος είναι αυτό. Άρα, εάν πάρουμε τις άπειρες τιμές και κατά συνέπεια τα άπειρα σημεία ισορροπίας α, β, γ, ν, όπου ν είναι στο άπειρο και πάρουμε μετά τα αντίστοιχα ζεύγη σε αυτό το χώρο, έχουμε ένα γεωμετρικό τόπο που συνδέει την τιμή με την αντίστοιχη άριστη ποσότητα. Όταν η τιμή είναι χαμηλή, ο κατεναλωτής ζητά την άριστη ποσότητα και είναι μεγάλη. Όταν η τιμή αυξάνει με βάση της προτιμήσεις της τιμές των άλλων αγαθών και το εισόδημά του, τότε μειώνεται η ζητούμενη ποσότητα. Αυτό πώς θα το ονομάζαμε αυτό το γεωμετρικό τόπο. Ποια ονομασία θα του δίναμε, Θανάσης, Μπάμπης. Είναι η καμπύλη ζήτησης. Αυτή είναι η καμπύλη ζήτησης που κάνατε στο Λύκειο και εδώ πλέον καταλήξαμε σε αυτό στο οποίο είχαμε ξεκινήσει για να καταλήξουμε και ότι η καμπύλη ζήτησης που μιλήσατε στο Λύκειο δεν είναι μια τυχαία καμπύλη που συνδέει την τιμή με ζητούμενη ποσότητα. Η καμπύλη ζήτησης, και αυτό πρέπει να το έχετε μέσα στο μυαλό σας, η καμπύλη ζήτησης δεν είναι μία καμπύλη που συνδέει τιμή με ζητούμενη ποσότητα, αλλά είναι μία καμπύλη, ένας γεωμετρικός τόπος που συνδέει την τιμή με την άριστη αντίστοιχη ζητούμενη ποσότητα. Δηλαδή, κάθε σημείο της καμπύλης ζήτησης, για κάθε τιμή, μας δίνει την άριστη ζητούμενη ποσότητα. Άρα, η καμπύλη ζήτησης δεν είναι μία τυχαία καμπύλη, δεν παίρνουμε κάποια νούμερα και τα βάζουμε και φτιάχνουμε μία καμπύλη ζήτησης, δεν έχει τίχαια. Η καμπύλη ζήτησης συνδέει τιμές με άριστες ζητούμενες ποσότητες. Ή, όπως την παρουσιάσατε στο Λύκειο σαν συνάρτηση, QFΠ, αλλά αυτό το Q δεν είναι ένα τυχαίο Q, είναι άριστο. Δηλαδή, σε κάθε τιμή είναι η καλύτερη ποσότητα από το συγκεκριμένο αγαθό, το οποίο μπορεί να πάρει. Αυτό είναι το σημαντικό. Άρα, από πού ξεκινήσαμε. Ξεκινήσαμε από τα αξιώματα και τις υποθέσεις, τα τρία αξιώματα και τις δύο βασικές υποθέσεις και τελικά καταλήξαμε σε κάτι, το οποίο βλέπουμε στον πραγματικό κόσμο επίσης, όπως την καμπύλη Έγγελ. Καταλήξαμε σε μία καμπύλη, σε μία συνάρτηση ζήτησης, που τη βλέπουμε στον πραγματικό κόσμο. Άρα, τι κάναμε, κάναμε μία θεμελίωση, μία θεωρητική θεμελίωση, μία συνάρτησης που πολύ σωστά, το είπατε στο Λύκειο. Στην ουσία θεμελιώσαμε έναν νόμο, όπως είναι οι νόμοι της φυσικής, έτσι και στα οικονομικά. Έχουμε ορισμένα πράγματα, ορισμένες καταστάσεις, οι οποίες μπορούμε οι ονοί να τις χαρακτηρίσουμε ως νόμους, όπως είναι ο νόμος της βαρύτητας. Άρα, τι λέμε εδώ και γιατί το χαρακτηρίζουμε ως νόμο, διότι όσο γνωρίζουμε την ιστορία του ανθρώπου μέσα σε κοινωνίες, από τότε που έχουμε γραπτά κείμενα για τη συμπεριφορά του ανθρώπου μέσα σε κοινωνία, αυτό ισχύει από αρχαιοτάτων χρόνων. Θα το δούμε και στον Ισίοδο, θα το δούμε και στον Ξενοφώντα, θα το δούμε στον Αριστοτέλη, θα το δούμε σε αρχαία αιγυπτιακά κείμενα συμπεριφορές, τις οποίες σήμερα βέβαια με την θεωρία μας λέμε ότι οι συμπεριφορές της συγκεκριμένη εποχή αντιστοιχούν σε αυτό. Ότι όταν μεταβάλλεται η τιμή, και μιλάω για κοινωνία, που σημαίνει ότι έχουμε ανθρώπους οι οποίοι κάθονται και ανταλλάσσουν προϊόντα μεταξύ τους. Από τη στιγμή που υπάρχει αυτή η σχέση ανταλλαγής, τότε ο νόμος της ζήτησης υπάρχει. Αυτό το οποίο κάναμε εδώ πέρα είναι να θεμελιώσουμε αυτόν τον νόμο πάνω σε μια θεωρία. Η θεωρία αυτή, σκεφτείτε λίγο πώς ξεκίνησε. Χρησιμοποιήσαμε ονόματα για αγαθά, όχι. Χ1, Χ2, μπορεί να είναι βιομηχανικά αγαθά, μπορεί να είναι αγροτικά αγαθά. Χρησιμοποιήσαμε συγκεκριμένες μονάδες μέτρησης, όχι. Χρησιμοποιήσαμε χρηματικές μονάδες, όχι. Χρησιμοποιήσαμε χρόνο, όχι. Αυτό το οποίο κάναμε και αυτό είναι μια θεωρία. Η θεωρία δεν μπορεί να έχει μέσα της όλα αυτά τα πράγματα τα οποία συζητάμε για να έχει παγκόσμια ισχύ. Μια κοινωνική θεωρία. Άρα φτιάξαμε μια θεωρία η οποία εξηγεί αυτό το πράγμα. Και δεν έχει χρόνο, δεν έχει τόπο, δεν έχει τίποτα. Είναι μια καθαρή θεωρία έξω από μονάδες μέτρησης. Και γι' αυτό το λόγο αυτή η θεωρία είναι μια καλή θεωρία. Δεν λέμε ότι είναι η καλύτερη θεωρία, αλλά είναι μια καλή θεωρία. Δεν είναι η μοναδική θεωρία, αλλά είναι μια καλή θεωρία και τουλάχιστον επιστημονικά είναι η καλύτερη αυτή τη στιγμή θεωρία η οποία υπάρχει για να εξηγήσει αυτό. Εντάξει, τώρα, όταν κάνατε στο Λύκειο... Α, συγγνώμη, να εξηγήσουμε λίγο τις τρεις εναλλακτικές περιπτώσεις που συζητήσαμε με τις προτιμήσεις. Λοιπόν, όταν έχετε κάποια ερώτηση... Εντάξει, κατανοητό? Ωραία. Συνεπώς, εάν δείξουμε τις καμπύλες ζήτησης έτσι όπως τις βγάλαμε με τις τρεις προτιμήσεις, το αγαθό για το οποίο συζητάμε όταν η τιμή αυξάνει η ζητούμενη ποσότητα πέφτει, έχει μία καμπύλη ζήτησης η οποία είναι οι καμπύλες αδιαφορίας ΆΙ1-ΆΙ2, αντιστοιχεί στις καμπύλες αδιαφορίας ΆΙ1-ΆΙ2. Η καμπύλη ζήτησης που αντιστοιχεί στις καμπύλες αδιαφορίας ΆΙ1-ΆΙ3, δηλαδή όσο και να πάει η τιμή, η ζητούμενη ποσότητα είναι σταθερή, όπως το φάρμακο. Όσο και να πάει η τιμή, εμείς θα πρέπει να αγοράσουμε το φάρμακό μας. Και τέλος, έχουμε την καμπύλη ζήτησης η οποία περιγράφει τη συμπεριφορά ενός καταναλωτή για αγαθά τύπου Giffen, ΆΙ1-ΆΙ4, και είναι τα αγαθά τύπου Giffen, που η ζητούμενη ποσότητα αυξάνει όταν αυξάνει η τιμή. Όλη αυτή η συμπεριφορά προκαλείται στην ουσία από το ότι μειώνεται το σύνολο των εφικτών λύσεων. Και το σύνολο των εφικτών λύσεων στην καθομιλουμένη είναι το πραγματικό εισόδημα. Το σύνολο των εφικτών λύσεων, δηλαδή τα καλάθια που μπορώ να αγοράσω στην καθομιλουμένη είναι το πραγματικό μας εισόδημα. Τι είναι το πραγματικό εισόδημα όταν λέμε έχω στην τσέπη μου 100 ευρώ, το εισόδημα μου εκφρασμένο σε ευρώ είναι 100. Έχω 100 ευρώ εισόδημα στην τσέπη. Ποιο είναι το πραγματικό μου εισόδημα, το πραγματικό μου εισόδημα είναι πόσα αγαθά μπορώ να πάρω με τα 100 ευρώ. Ή αν το ανάγουμε σε ένα αγαθό μόνο στο ψωμί, με τα 100 ευρώ μπορώ να αγοράσω 100 κιλά ψωμί. Άρα το πραγματικό μου εισόδημα εκφρασμένο σε αγαθά είναι 100 κιλά ψωμί. Εάν η τιμή του ψωμιού γίνει 2 ευρώ, τότε το εισόδημα μου, το εισόδημα των 100 ευρώ σε πραγματικούς όρους, δηλαδή το τι μπορεί να αγοράσει είναι πια 50 κιλά ψωμί. Άρα όταν μεταβάλλεται η τιμή του ενός αγαθού ή και των δύο αγαθών, τώρα μιλάμε για το ένα αγαθό, όλη αυτή η αλλαγή η οποία συντελείται, όλη αυτή η συμπεριφορά που δείχνουμε εδώ πέρα, οφείλεται στο ότι μεταβάλλεται καταρχήν το πραγματικό εισόδημα του ατόμου. Άρα με λιγότερο πραγματικό εισόδημα παίρνω λιγότερα αγαθά στην ουσία. Το δεύτερο το οποίο συντελείται είναι ότι καθώς αυξάνει η τιμή του ενός αγαθού, το αγαθό ένα για παράδειγμα, τότε το άτομο ορθολογικά σκεπτόμενο μειώνει την κατανάλωση του αγαθού ένα και ό,τι περισσεύει το κάνει κατανάλωση του αγαθού δύο. Δηλαδή υποκαθιστά το αγαθό ένα με το αγαθό δύο. Αυτό θα το μετρήσουμε την επόμενη φορά. Άρα για ποιο λόγο συμβαίνει αυτή η μείωση, αύξηση σταθερότητα της ζητούμενης ποσότητας όταν μεταβάλλεται η τιμή. Ένα οφείλεται στο ότι μειώνεται το πραγματικό του εισόδημα του καταναλωτή και δύο λόγω της μεταβολής της τιμής του ενός αγαθού το άτομο υποκαθιστά το αγαθό του οποίου η τιμή αυξήθηκε με το άλλο αγαθό του οποίου η τιμή παρέμεινε σταθερή. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν έχουμε αυτήν την συνολική μεταβολή την οποία βλέπουμε εδώ πέρα και την οποία θα μελετήσουμε την επόμενη φορά. Τα Giffen τα αγαθά και θα το δείξουμε την επόμενη φορά, θα το αποδείξουμε την επόμενη φορά. Τα αγαθά τύπου Giffen είναι συνήθως κατώτερα αγαθά. Αυτού του τύπου το αγαθό παρουσιάστηκε μία φορά στην ιστορία, στην καταγραμμένη ιστορία. Δηλαδή πιθανόν και κάπου αλλού να έχει παρουσιαστεί και να μην έχει καταγραφεί. Στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ιρλανδία, οι Ιρλανδοί έτρωγαν πάρα πολύ πατάτα. Φτώχια καταραμένη, πάρα πολύ φτώχια και η βασική διατροφή της Ιρλανδίας ήταν η πατάτα. Ο μόνος τρόπος δηλαδή για να τραφεί ο πληθυσμός ήταν η πατάτα. Περίπου στα 1880-1890 δεν έχει καμιά σημασία τώρα. Η πατάτα, η παραγωγή της πατάτας, η ισοδιά της πατάτας δεν ήταν καλή. Προσφορά και ζήτηση και η τιμή της πατάτες ανέβηκε. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα? Λόγω του ότι ανέβηκε η τιμή της πατάτας, η ζήτηση για τις πατάτες ανέβηκε. Γιατί? Επειδή ήταν η βασική διατροφή, για να μπορέσει να τραφεί καλύτερα ο πληθυσμός, άρχισαν να περιορίζουν τα άλλα αγαθά τα οποία κατανάλοναν. Και επειδή αυξήθηκε η ζήτηση για τις πατάτες, αυξήθηκε περισσότερο η τιμή. Και καθώς αυξανόταν περισσότερο η τιμή, περιόριζαν ακόμα περισσότερο όλα τα άλλα τα αγαθά και αγόραζαν ακόμα περισσότερη πατάτα. Το μόνο που τους έμεινε στο τέλος ήταν να τρώνε μόνο πατάτες. Είχαν κόψει το γάλα, είχαν κόψει την πύρα, ξέρω και εγώ, ή οτιδήποτε άλλο, η πύρα είναι βασικό αγαθό, τα είχαν κόψει όλα αυτά και τρώγανε μόνο πατάτες. Αυτή η συμπεριφορά λοιπόν, δηλαδή να αυξάνει η τιμή και να αυξάνει η ζητούμενη ποσότητα προϋποθέτει ότι το αγαθό είναι κατώτερο με την έννοια που το συζητήσαμε, το αγαθό θεωρείται από τους καταναλωτές κατώτερο, ένα και δεύτερον, η δαπάνη για το συγκεκριμένο αγαθό καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού του νοικοκυριού. Δύο προϋποθέσεις, το αγαθό να θεωρείται κατώτερο από τους καταναλωτές και δεύτερον το μερίδιο της δαπάνης για αυτό το συγκεκριμένο αγαθό να είναι μεγάλο στον προϋπολογισμό του νοικοκυριού. Αν ισχύουν αυτές οι δύο προϋποθέσεις, τότε, στην περίπτωση της Ιρλανδίας, παρουσιάστηκε αυτή η κατάσταση. Όχι, όχι. Η τουλίπα δεν είναι... αυτό το οποίο ρωτάει ο συνάδελφός σας είναι αν η τουλιπωμανία στην Ιρλανδία αποτελεί μια τέτοια περίπτωση. Όχι. Η τουλίπα δεν είναι κατώτερο αγαθό. Δηλαδή, για να έχουμε αγαθό Giffen, τέτοια συμπεριφορά, πρέπει το αγαθό να είναι κατώτερο. Έτσι, να χαρακτηρίζεται ως κατώτερο. Όχι, γιατί εκείνο παίζει ρόλο το εισόδημα. Τα αγαθά πολυτελείας... όχι, όχι. Τα αγαθά πολυτελείας δεν είναι Giffen. Τα φάρμακα είναι ουδέτερα. Έτσι. Καλό απόγευμα. |
