| : [♪ Μουσική Γεια σας. Λέγαμε για τον Κοσμοπούλου... ...να πούν στους άλλους τι αισθάνονται, τι κάνουν, τι βλέπουν γύρω τους. Όταν θέλουμε να πούμε κάτι ή να γράψουμε κάτι σε κάποιον, βάζουμε λέξη σε σειρά. Σε μια οποιαδήποτε σειρά όμως. Για να δούμε. Γιάννης, λουλούδια, ο, ποτίζει, τα. Αν τις βάλω σε αυτή τη σειρά, μπορείτε να καταλάβετε τι λέει. Μπορείτε να το διαβάσετε. Μάλλον όχι, τουλάχιστον όχι εύκολα. Θα πρέπει να τις βάλω σε μια τέτοια σειρά, έτσι ώστε να βγαίνει νόημα και να μπορέσω να επικοινωνήσω. Για να δούμε τώρα. Ο Γιάννης, ποτίζει, τα λουλούδια. Νομίζω ότι τώρα είναι καλύτερα. Μπορείτε να καταλάβετε εύκολα αυτό που θέλω να πω. Αυτό που δημιουργήσαμε μόλις τώρα λέγεται πρόταση. Πρόταση λέμε κάθε ολοκληρωμένη φράση, κάθε κουβεντούλα, μικρή ή μεγάλη, που έχει νόημα. Πάμε να φτιάξουμε μερικές πρωτασούλες. Όταν γράφουμε μια πρόταση, βλέπουμε και από τα παραδείγματά μας ότι ξεκινάμε πάντα με κεφαλαίο, στο πρώτο γράμμα, και τελειώνουμε βάζοντας τελεία. Στον προφορικό λόγο, δηλαδή όταν μιλάμε, αυτή η τελεία φαίνεται διαφορετικά. Συνήθως, τη στιγμή που ολοκληρώνουμε μια πρόταση, παίρνουμε μια μικρή ανάσα. Όταν θέλουμε να το γράψουμε, αυτή η ανασούλα γίνεται τελεία. Το βασικό συστατικό κάθε πρότασης, ο πυρήνας της, το κέντρο της, είναι το ρήμα. Ρήμα είναι η λέξη εκείνη που απαντάει στην ερώτηση, τι κάνω. Πάμε να κάνουμε αυτήν την ερώτηση στα παραδείγματά μας, και να βρούμε τα ρήματα που υπάρχουν σε αυτές. Κοιμάμαι, τι κάνω, κοιμάμαι, αυτό είναι και το ρήμα μου. Ζωγραφίζω, τι κάνω, ζωγραφίζω, αυτό είναι και το ρήμα. Η Μαρία διαβάζει, τι κάνει η Μαρία, διαβάζει. Τρέχεις γρήγορα, τι κάνεις, τρέχεις. Ο Μάνος και ο Δημήτρης παίζουν, τι κάνει ο Μάνος και ο Δημήτρης, παίζουν. Αυτό είναι και το ρήμα μου, παίζουν. Το ρήμα μας είναι τόσο δυνατό και σημαντικό, που από μόνο του μπορεί να αποτελεί μία πρόταση. Όπως φαίνεται και εδώ. Κοιμάμαι, ζωγραφίζω. Είναι από μόνο του προτάσεις. Γύρω από αυτό υπάρχουν όλες οι πληροφορίες που θέλουμε να δώσουμε σε ένα μήνυμα. Πρόσωπα, ζώα, πράγματα. Και απαντούν στις ερωτήσεις ποιος κάνει κάτι ή τι κάνει. Για να δούμε κάποιες προτάσεις ακόμα. Παίζω σκάκι. Παίζεις κρυφτό. Ο Κοσμάς παίζει στο δωμάτιό του. Παίζουμε και νιγητό. Παίζετε με τα παιχνίδια σας. Ο Κώστας και η Γιώτα παίζουν στον υπολογιστή. Εδώ το ρήμα μου είναι το ρήμα παίζω. Για να εστιάσουμε τώρα και να ρωτήσουμε και να βρούμε ποιος παίζει. Πάμε να κάνουμε αυτή την ερώτηση για όλες τις προτάσεις μας. Παίζω σκάκι. Ποιος παίζει? Εγώ. Δεν το βλέπω γραμμένο, όμως εύκολα μπορούν να το καταλάβουν. Παίζεις κρυφτό. Ποιος παίζει? Εσύ. Ούτε εδώ είναι γραμμένο, όμως πάλι μπορώ να το καταλάβω πολύ εύκολα. Ο Κοσμάς παίζει στο δωμάτιό του. Ποιος παίζει? Ο Κοσμάς. Εδώ είναι γραμμένο το πρόσωπό μου. Παίζουμε και νιγητό. Ποιος παίζει εδώ? Εμείς. Δεν είναι ούτε εδώ γραμμένο, όμως πάλι μπορώ να το καταλάβω πολύ εύκολα. Παίζετε με τα παιχνίδια σας. Ποιοι παίζετε? Εσείς. Ούτε εδώ είναι γραμμένο, όμως πάλι μπορώ να το καταλάβω εύκολα. Ο Κώστας και η Γιώτα παίζουν στον υπολογιστή. Ποιοι παίζουν στον υπολογιστή? Ο Κώστας και η Γιώτα. Αυτά είναι τα πρόσωπα. Όπως βλέπουμε, κάποιες φορές το πρόσωπο που απαντάει στην ερώτηση ποιος κάνει κάτι, δεν υπάρχει. Και αυτό συμβαίνει γιατί στην ελληνική γλώσσα η κατάληξη του ρήματος μπορεί να μας βοηθήσει και να το καταλάβουμε. Όποτε δεν χρειάζεται να το γράψουμε. Μπορούμε να το καταλάβουμε μόνοι μας. Το γράφουμε μόνο αν θέλουμε να το τονίσουμε για κάποιο λόγο. Πάμε τώρα να δημιουργήσουμε προτάσεις ξεκινώντας από ένα ρήμα. Θα ξεκινήσω αρχικά με το ρήμα διαβάζω. Θα ρωτάω ποιος και τι και έτσι σιγά σιγά θα φτιάξω τις προτάσεις μου. Ξεκινώ. Διαβάζω ένα παραμύθι. Κράτησα το ρήμα μου ίδιο, το ρήμα διαβάζω. Το ποιος διαβάζει εδώ είναι πολύ εύκολο να το βρω. Είναι το εγώ και δεν χρειάζεται να το γράψω το πρόσωπο. Τι διαβάζω ένα παραμύθι. Άλλη προτασούλα. Ο Γιώργος διαβάζει ένα βιβλίο. Ρώτησα ποιος, είπα την λέξη Γιώργος, την έγραψα. Ρώτησα τι, βρήκα τη λέξη βιβλίο και την έγραψα. Έτσι δημιουργήθηκε όλοι μαζί μια πρόταση. Ο Γιώργος διαβάζει ένα βιβλίο. Άλλη προτασούλα. Η Άννα και η Ελένη διαβάζουν ένα πείημα. Ρώτησα ποιος, έγραψα την Άννα και την Ελένη. Ρώτησα τι, βρήκα τη λέξη πείημα. Το έβαλα όλο μαζί και δημιούργησα μια πρόταση. Η Άννα και η Ελένη διαβάζουν ένα πείημα. Τώρα πάμε να θυμηθούμε αυτό που είπαμε στην αρχή. Πώς να βάζουμε λέξεις στη σωστή σειρά και να σχηματίσουμε προτάσεις. Μεγάλη προσοχή είναι να μην ξεχάσω όταν ξεκινήσω την πρότασή μου. Να ξεκινήσω με κεφαλαίο γραμματάκι... και όταν θέλω να την ελοκληρώσω να βάλω τελεία. Έχω κάποιες λέξεις μπροστά μου. Ο, παίζει, άρις, σκάκι, με, λουκά, τον. Έτσι όπως είναι οι λέξεις δεν μπορώ να βγάλω κάποια νόημα. Θα πρέπει να τις βάλω σε μια διαφορετική σειρά. Στην να δημιουργηθεί σωστή η πρότασή και να μπορώ να καταλάβω τι λέει. Για παράδειγμα, ο άρις παίζει σκάκι με τον λουκά. Της έβαλα σε αυτή τη σειρά και μπορώ να καταλάβω τι λέει. Όμως έχω σίγουρα κάνει δύο λάθη. Μπορείτε να τα βρείτε. Το βλέπω κι εγώ ξανά. Α ναι, ξέχασα να βάλω κεφαλαίο και τελεία. Πάμε να το βάλουμε για να είναι σωστή η προτασή μου. Τώρα έγινε έτσι. Ο άρις παίζει σκάκι με τον λουκά. Κεφαλαίο και τελεία. Είμαι σωστή, άρα τελείωσα. Συνεχίζω με άλλες λεξούλες και να τις βάλω και αυτές σε σειρά. Έχω τις λέξεις κασετίνες ή μολύβια των, είναι, μαθητών, γεμάτες. Σίγουρα δεν καταλαβαίνω τι λέει. Θα προσπαθήσω να τις βάλω σε μια σειρά, έτσι ώστε να καταλάβω. Και αυτή τη φορά δεν θα ξεχάσω να βάλω κεφαλαίο στην αρχή, ούτε τελεία στο τέλος. Της έβαλα λοιπόν. Και τώρα λέει, οι κασετίνες των μαθητών είναι γεμάτες μολύβια. Με κεφαλαίο και τελεία. Καταλαβαίνω τι λέει, η πρότασή μου είναι σωστή. Μπορώ να αλλάξω τη σειρά των λέξεων ή να βάλω τις λέξεις με διαφορετική σειρά, έτσι ώστε πάλι να βγάζει νόημα η πρότασή μου. Ναι μπορώ. Τι λέτε γι' αυτό. Γεμάτες μολύβια είναι οι κασετίνες των μαθητών. Καταλαβαίνω τι λέει. Απλά έχω αλλάξει κάποιες λεξούλες και τις έχω πάλι σε διαφορετική σειρά. Γενικά μπορούμε πάντα να το αποθετήσουμε με διαφορετική σειρά τις λέξεις της πρότασης. Ανάλογα με το τι θέλουμε να τονίσουμε κάθε φορά. Έχω μια πρόταση. Τα παιδιά παίζουν κρυφτό στην αυλή. Ποιο είναι το ρήμα μου, τι μου δείχνει τι κάνουν, το παίζουν. Αυτό είναι το ρήμα μου. Ποιοι παίζουν τα παιδιά. Αν θέλω να το τονίσω το βάζω μπροστά. Έτσι η πρότασή μου γίνεται. Τα παιδιά παίζουν κρυφτό στην αυλή. Τι παίζουν τα παιδιά. Τα παιδιά παίζουν κρυφτό. Αν θέλω να το τονίσω θα βάλω το κρυφτό μπροστά μπροστά. Έτσι η πρότασούλα μου θα γίνει. Κρυφτό παίζουν τα παιδιά στην αυλή. Πού παίζουν τα παιδιά. Στην αυλή. Αν θέλω να τονιστεί αυτό, τότε αυτό είναι που θα βάλω μπροστά. Και έτσι η πρότασή μου θα γίνει. Στην αυλή παίζουν κρυφτό τα παιδιά. Μια πρόταση. Μπορώ να την μεγαλώσω και να της εντάξω πάρα πολλές πληροφορίες μέσα. Αρκεί να κάνω κάποιες ερωτησούλες. Κάποιες βασικές που βοηθούν πάντα είναι το τι, το που, το πώς και το πότε. Έχω μια απλή πρόταση. Το λεωφορείο ήρθε. Τι λεωφορείο ήταν αυτό που ήρθε? Σχολικό. Το εντάσσω μέσα στην πρωτοσύμ. Και έτσι αυτή γίνεται, το σχολικό λεωφορείο ήρθε. Πότε ήρθε το σχολικό λεωφορείο? Το σχολικό λεωφορείο ήρθε νωρίς. Άλλη μια λεξούλα που μου δείχνει πότε ήρθε το λεωφορείο. Το βάζουμε στην πρόταση. Μεγαλώνει εκείνη η πρόταση. Και το σχολικό λεωφορείο ήρθε νωρίς σήμερα. Προσθέτω και τη λέξη σήμερα και γίνει ακόμα πιο μεγάλη. Πάμε να κάνουμε κάποια παραδείγματα πάνω σε αυτό, έτσι, ώστε να μεγαλώσουμε τις προτάσεις μας. Έχω μια πρωτασούλα μικρή. Θα κάνω μια ερώτηση και αυτή θα πρέπει να την βάλουμε μέσα στην πρόταση, έτσι ώστε αυτή να μεγαλώσει. Η πρόταση πρώτη που έχω είναι εμείς γράφουμε. Θα κάνω μια ερώτηση. Την ερώτηση που γράφουμε, γιατί το ρήμα μου σε αυτή την πρόταση είναι γράφουμε. Αυτό είναι αυτό που μας δείχνει τι κάνουμε. Ρωτώ λοιπόν πού και λέω για παράδειγμα στο τετράδιο. Άρα η πρότασή μου θα γίνει εμείς γράφουμε στο τετράδιο. Μπήκε μέσα στην πρόταση, η πληροφορία αυτή μεγάλωσε η πρότασούλα μου. Άλλο παραδειγματάκι. Έχω μια πρόταση που λέει η χαρά ζωγραφίζει. Ποιο είναι το ρήμα μου εδώ? Τι κάνει η χαρά ζωγραφίζει. Αυτό είναι και το ρήμα μου. Αν θέλω να τη μεγαλώσω και ρωτήσω τι, τι ζωγραφίζει, η πρότασή μου μπορεί να γίνει έτσι. Ζωγραφίζει ένα λουλούδι. Όλα μαζί, η χαρά ζωγραφίζει ένα λουλούδι. Η πρότασή μου μεγάλωσε απαντώντας αυτή τη μικρή ερωτησούλα. Έχω κι άλλο ένα παράδειγμα. Ο Γιάννης τρέχει. Ποιο είναι το ρήμα εδώ? Τι κάνει ο Γιάννης, τρέχει. Αυτό είναι το ρήμα της πρότασης. Άμα ρωτήσω πώς, πώς τρέχει και το εντάξω μέσα στην πρότασή μου, τότε εκείνη θα γίνει ο Γιάννης τρέχει γρήγορα. Μας δείχνει πώς τρέχει ο Γιάννης. Το έβαλα μέσα στην πρότασή μου και αυτή μεγάλωσε. Τώρα θα σας προτείνω ένα παιχνίδι για να το παίξετε και στο σπίτι. Χρειάζομαι πολύ λίγα πράγματα. Ένα χαρτί. Μπορείτε να κόψετε κάτι από το τετράδιό σας. Ή ένα λευκό χαρτί που έχετε στο σπίτι ή απλό χαρτόνι που μπορείτε να έχετε. Και μπορείτε να γράψετε σε αυτό κάποιες προτάσεις. Μην ξεχάσετε το πρώτο να ανακεφαλαίω, το πρώτο γραμματάκι, και να τελειώνει η πρότασούλα σας πάντα σε τελεία. Εγώ έχω γράψει «ο πάνος γράφει», «η μέρη τραγουδάει», «το παιδί τρέχει» και τέλος «ο σκύλος γαυγίζει». Ύστερα θα χρειαστούμε ένα απλό ψαλιδάκι. Και θα κόψουμε αρχικά την κάθε πρόταση. Ξεχωριστά από τις άλλες. Εσείς μπορείτε να γράψετε όσες προτάσεις επιθυμείτε. Όσο πιο πολλές, τόσο και πιο πλάκα μπορεί να έχει. Παίρνω μία μία τις προτάσεις μου και κόβω ξεχωριστά την κάθε λεξούλα. Στη συγκεκριμένη, «το παιδί τρέχει», κόβω το «το», «πεδί», άλλη λεξούλα το «πεδί» και «τρέχει». Επαναλαμβάνω το ίδιο και για τις υπόλοιπες. Παίρνουμε δηλαδή το χαρτάκι μας που έχουμε γράψει την προτασούλα μας. Ο πάνος γράφει και χωρίζω μία μία τη λέξη, έτσι ώστε να είναι ξεχωριστά. Ο πάνος γράφει. Ανακατεύουμε όλα μας τα χάρτια έτσι ώστε να μπερδευτούν καλά-καλά... οι λέξεις μεταξύ τους. Και πάμε να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε με αυτές. Πείτε τη λέξη «πάνος». Νάτη. Και τη λέξη «το». Ταιριάζει. Μπορώ να πω «το πάνος»? Όχι, αυτό δεν είναι σωστό. Αυτομάτως το γυρίζω πίσω και παίρνω το που βρήκα μπροστά μου. Ο πάνος. Ο πάνος... Θέλω και μια ρηματάκι για να γίνει ολόκληρη πρόταση. Ο πάνος τρέχει. Μια χαρά ταιριάζει αυτό. Το κρατάω. Μου έχουν μείνει άλλα χαρτάκια. Γράφει. Παιδί και το. Μπορώ να το βάλω σε αυτή τη σειρά? Όχι, δεν μπορώ να το βάλω σε αυτή τη σειρά. Δεν βγάζει κάποιο νόημα. Και επίσης, το κεφαλαίο δεν είναι μπροστά και η τελεία δεν είναι στο τέλος της πρότασης. Συνεπώς θα πρέπει να τα βάλω σε διαφορετική σειρά. Για να δω, εφόσον η τελεία είναι σε αυτό το χαρτάκι, θα τη βάλω στο τέλος. Το παιδί είναι μια χαρά εδώ. Και λείπει και το το με το κεφαλαίο αρχηγό μπροστά μπροστά. Το παιδί γράφει. Ο πάνος τρέχει. Δημιούργησα έτσι δύο διαφορετικές προτασούλες. Αν έχω πάρα πολλές προτάσεις γραμμένες και πολλά χαρτάκια, τότε μπορεί να βγει και κάτι πάρα πολύ αστείο στις προτάσεις σας. Για δοκιμάστε το στο σπίτι, να δείτε τι θα βγάλετε. Ποιες θα είναι οι προτάσεις που θα φτιάξετε. Όμως μην ξεχάσετε ποτέ. Στην αρχή να ξεχάσει, οι προτασούλες σας πάντα κεφαλαίω και στο τέλος να ολοκληρώνεται με τελεία. Πάμε τώρα στον πίνακα να δημιουργήσουμε προτασούλες, ξεκινώντας από ένα διαφορετικό ρήμα. Το ρήμα μας αυτή τη φορά είναι το ρήμα... Γράφω. Θα δημιουργήσουμε τις προτάσεις μας, ενώ σκεφτόμαστε τις ερωτησούλες που είπαμε και πριν. Ποιος... και τι. Απαντώντας σε αυτές θα μεγαλύσουμε τις προτάσεις μας. Για παράδειγμα. Τι κάνω αυτή τη στιγμή? Γράφω. Γράφω. Είναι από μόνο του μία προτασούλα. Οπότε τη δεχόμαστε και σταματάει εκεί. Ο άρις... γράφει... ένα... γράμμα. Έβαλα και εφαλή όταν ξεκίνησα, έβαλα και τέλειο όταν ολοκλήρωσα. Το ρήμα μου εδώ είναι το γράφει. Τι κάνει ο άρις? Γράφει. Αυτό είναι και το ρήμα μου. Να το. Ποιος γράφει ο άρις. Τι γράφει ένα γράμμα. Άλλο ένα παράδειγμα. Τα παιδιά... γράφουν... ένα πίημα. Ποιο είναι το ρήμα μου σε αυτή την πρόταση που έχει και εφαλή, έχει και τελεία. Άρα είναι σωστή. Τι κάνουν τα παιδιά, γράφουν. Αυτό είναι το ρήμα μου. Ποιοι γράφουν τα παιδιά. Τι γράφουν, ένα πίημα. Ε, μεγάλο είχα την πρότασή μου, απάντησα στις ερωτήσεις μου. Είναι όλα μέσα και η πρότασή μου αυτή είναι σωστή. Ευχαριστώ πολύ που παρακολουθήσατε το μάθημα. Καλή σας συνέχεια! |
