| id |
796e3df7-9960-45b8-83ca-dfa8cff893e0
|
| title |
Βιοτεχνολογία: Η αντιμετώπιση των ασθενειών που οφείλονται σε προβληματική αναδίπλωση των πρωτεϊνών /
|
| spellingShingle |
Βιοτεχνολογία: Η αντιμετώπιση των ασθενειών που οφείλονται σε προβληματική αναδίπλωση των πρωτεϊνών /
|
| publisher |
Eugenides Foundation
|
| url |
https://www.youtube.com/watch?v=OiSNOXt4k-s&list=PLyKjVO9NULCl2kWGXBXbYXvUYwv9ETo44
|
| publishDate |
2021
|
| language |
el
|
| thumbnail |
http://oava-admin-api.datascouting.com/static/8d89/d008/a49d/a1e2/d505/f8df/8cc4/19cd/8d89d008a49da1e2d505f8df8cc419cd.jpg
|
| organizationType_txt |
Ιδιωτικοί φορείς
|
| durationNormalPlayTime_txt |
5415
|
| genre |
Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
|
| genre_facet |
Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
|
| asr_txt |
Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Κ على and Καλησπέρα σας. Από το Κέντρο Επιστημιfeld και Τεχ fam και point τ σε يا πρόεδρος κάθε υπηρεσίαςит Kαι π.ο.Α. Καλησπέρα σας, από το Κέντρο Επιστήμης & Τεχνολογίας του Ιδρύματος Ευγενίδου. Καλώς ήρθατε στο νέο webcast του Ιδρύματος Ευγενίδου. Στοχο έχουμε σήμερα να εξηγηώσουμε τον κοινό με την σημασία των προτεinών για την ανθρώπινη υγεία. να δούμε ότι έχουμε εικόνα και ήχο για να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε τη σημερινή μας συζήτηση. Αυτό που θα μας απασχολήσει και αυτό που θα συζητήσουμε είναι ουσιαστικά πώς μπορεί η βιοτεχνολογία να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τις ασθένειες που οφείλονται στην προβληματική αναδίπλωση των πρωτεϊνών. Αυτό που ουσιαστικά μπορεί πολλοίς κόσμος να έχει ακούσει, να έχει διαβάσει είναι πόσο σημαντικές είναι οι πρωτεΐνες. Είναι πολύ πλοκαβιολογικά μόρια τα οποία παίζουν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στο να είναι σωστή η λειτουργία του οργανισμού. Αυτό που θα δούμε σήμερα είναι πώς φτάνουν στις πρωτεΐνες από το DNA, από το γενετικό υλικό, αλλά και πώς η αλληλεπίδραση με το ψυτοναμινοξέων μιας πρωτεΐνής είναι αυτή που θα δώσει τελικά μια τελική αναδίπλωση της πρωτεΐνής στον χώρο μέσα στην οποία ουσιαστικά κρύβεται και η λειτουργικότητα του μωρίου αυτού που έχει τόσο μεγάλη σημασία. Η αναδίπλωση των πρωτεϊνών είναι ένα πολύ πλοκοφέμα που έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα εδώ και πολύ καιρό και μάλιστα τα τελευταία χρόνια γίνεται έρευνα που εστιάζει γύρω από τους μηχανισμούς που περιγράφουν πώς αυτή η αναδίπλωση μπορεί να γίνει με το σωστό τρόπο αλλά και τα προβλήματα που δημιουργούνται όταν η αναδίπλωση αυτή δεν έχει την σωστή μορφή. Τώρα η μορφή στον χώρο είναι άμεσα συνδεδεμένη με την λειτουργία και έτσι πάρα πολλές αισθένειες έχουν τη ρίζα τους ακριβώς στο φαινόμενο της προβληματικής αναδίπλωσης των πρωτεϊνών. Ως εκ τούτου έχουν αναπτυχθεί πολλές μέθοδοι για την αντιμετώπιση της προβληματικής αναδίπλωσης των πρωτεϊνών και φυσικά η βιοτεχνολογία και η ανάψυση της τεχνολογίας έχουν επιταχύνη της εξελίξης προς αυτή την κατέχθιση. Σήμερα λοιπόν θα εστιάσουμε στο πώς η προβληματική αναδίπλωση σχετίζεται με ασθένειες και θα δώσουμε έμφαση στις νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως είναι η πλάγια μυοτροφικής κλείση και η νόσος Αλσχαίμερ. Έχουμε την τιμή να έχουμε κοντά μας τον δ. Γεώργιος Κρέτα που έχει μελετήσει όλα αυτά τα θέματα σε μεγάλο βάθος. Ο δ. Γεώργιος Κρέτας είναι διπλωματούχος χημικός μηχανικός του Εθνικού Ματσοβίου Πολιτεχνίου και διδάκτορας χημικής και βιολογικής μηχανικής του Πανεπιστημίου Πρίμστον των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής. Έχει εργαστεί ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Institute of Cellular and Molecular Biology του Πανεπιστημίου του Τέξας των Ηνωμένων Πολιτείων και από το 2009 μέχρι σήμερα είναι κύριος ερευνητής στο Institute of Chemical Biology του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Οι ερευνητικές του δραστηριότητες εστιάζονται στη Μωριακή Βιοτεχνολογία και έχει συμμετάσχει σε 20 ερευνητικά προγράμματα των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας ως συντονιστής και συνεργαζόμενος ερευνητής. Κατά τη χρονική περίοδο από το 2010 έως και το 2019 έχει εξεσφαλίσει περισσότερο από 3 εκατομμύρια ευρώ παντεγονιστικά προγράμματα εξωτερικής χρηματοδότησης για έρευνα. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 25 εργασίες σε διακεκριμένα υπιστημονικά περιοδικά, έχει 4 διπλώματα έβριση τεχνίας και έχει βραβευθεί με το πρώτο και μοναδικό για την Ελλάδα μέχρι σήμερα στον τομέα της βιοτεχνολογίας ERC Consolidator Grant από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας το 2018. Έχει υποτροφή αμαρικιουρή και έχει βραβευθεί με το έργο αριστεία της Ελληνική Γραμματίας Έρευνες και Τεχνολογίας. Από το 2013 είναι εκλεγμένος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην Επιστυμονική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Εφαρμοσμένης Βιοκατάλυσης και, σαν να μιλήσω θα να λέω όλα αυτά, το 2019 ίδρυσε τη Rescu Biotech, μια εταιρεία η οποία εφαρμόζει καινοτόμες βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις για την ανακάλυψη φαρμάκων κατά των ασθενειών που προκαλούνται από την προβληματική αναδίπλωση των πρωτεϊνών. Κύριε Σκρέτα, καλώς ήρθατε. Είναι πολύ μεγάλη μας τιμή να είσαστε σήμερα εδώ. Ο λόγος εσάς. Καλησπέρα σας κι από μένα. Η τιμή και η χαρά είναι όλη δική μου. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την ευγενική πρόσκληση, όλο το Ίδρυμα Ευγενίδου και κυρία Δερτιλή προσωπικά εσάς για όλα την προσπάθεια της προηγούμενες μέρες και την πάρα πολύ ευγενική σας προσφώνηση. Άσαστε καλά. Να σας διακόψω λίγο, ένα λεπτό δεν ανέφερα ότι θα μπορέσει ο κόσμος που μας παρακολουθεί να κάνει τις ερωτήσεις του και στο YouTube, αν θέλει, έτσι ώστε αυτές να απαντηθούν στο τέλος της παρουσίασης, αλλά και στο Q&A όσοι μας παρακολουθούν μέσω Zoom. Οπότε αυτό να το αναφέρω όποιος θέλει ερώτηση είτε στο Q&A είτε στο YouTube. Και σταματάω τώρα, δεν μιλάω. Πολύ ευχαριστούμε. Στο διάστημα εγώ προσπάθησα να μοιραστώ την οθόνη μου μαζί σας. Ελπίζω να τη βλέπετε. Πολύ ωραία, μπορούμε να ξεκινήσουμε λοιπόν. Καλησπέρα και στους ακροατές. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ που ήσασταν σήμερα εδώ μαζί μας σε αυτό το πολύ όμορφο απόγευμα. Θα σας μιλήσω σήμερα για μια μεγάλη και σημαντική οικογένεια ασθενειών που ονομάζονται ασθένειες προβληματικής προτενικής αναδίπλωσης. Θα το εξηγήσουμε λεπτομέρος τι είναι αυτό και θα προσπαθήσω να σας πω πώς η βιοτεχνολογία και ειδικότερα η βιοτεχνολογία των μικροβίων θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ασθενειών αυτών μέσω ανακάλυψης αποτελεσματικών φαρμάκων κατά των καταστάσεων αυτών. Για σήμερα έχω θέσει τέσσερις βασικούς στόχους. Ο πρώτος είναι να σας πείσω ότι οι πρωτεΐνες είναι εξαιρεστικά σημαντικά μόρια για τη ζωή και την υγεία όλων των ζωντανών οργανισμών στη γη και των ανθρώπων ειδικότερα. Υπάρχουν πολλές και σοβαρές αισθένειες του ανθρώπου και άλλων οργανισμών που προκαλούνται επειδή ορισμένες πρωτεΐνες στο σώμα είναι ας το πούμε λίγο τσαλακωμένες ή προβληματικά αναδιπλωμένες όπως είναι ο πιο δόκιμος όρος. Και θα προσπαθήσω επίσης να σας πείσω ότι η βιοτεχνολογία και συγκεκριμένα η μικροβιακή βιοτεχνολογία θα μπορούσε να συνδράμει και μπορεί να συνδράμει και θα μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη αποτελεσματικών φαρμάκων κατά των καταστάσεων αυτών. Και τέλος θα προσπαθήσω και να έχουμε στο τέλος μια έτσι διαδραστική και δημιουργική συζήτηση για όλα αυτά τα θέματα που θα προκύψουν. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την αρχή και να μιλήσουμε λίγο για τη σημασία των πρωτεϊνών, για τη ζωή των βιοτεχνών, για τη ζωή στη φύση γενικότερα. Αν λοιπόν πάρουμε ένα ζωντανό οργανισμό και δούμε επί της ουσίας τι αποτελείται, κάνοντας αυτή την ανάλυση θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η ζωντανή οργανισμή, τα ζωντανά κύταρα, είναι ουσιαστικά μια σούπα από χημικά μόρια και συγκεκριμένα από μόρια οργανικά, όπως ονομάζονται, δηλαδή μόρια που περιλαμβάνουν αδεισμούς άθρακ. Όπως όλες οι σούπες αποτελούνται κυρίως, και η σούπα λοιπόν η κηταρική, αποτελούνται κυρίως από νερό και μέσα σε αυτό το νερό υπάρχουν διάφορα συστατικά, που στην περίπτωση ας πούμε ενός βακτυριακού κητάρου καταλαμβάνουν περίπου το ένα τρίτο της συνολικής του μάζας. Κοιτώντας λοιπόν αυτή τη βακτυριακή σούπα και αναλύοντας μετά τα συστατικά που εμπεριέχονται μέσα στη σούπα αυτή, θα δούμε ότι περίπου μισά από τα συστατικά αυτά αναλογών αντιστοιχούν σε πρωτεΐνες. Και όλα τα υπόλοιπα τα μόρια τα που γνωρίζουμε και ακούμε συχνά όπως το DNA, το RNA, τα λιπίδια, τα σάκαρα και τα λοιπά, είναι όλα μαζί το υπόλοιπο μισό. Αν λοιπόν παρομοιάσουμε τη βακτυριακή σούπα με μια κοτόσουπα, σε αυτή λοιπόν το ίδιο στη σούπα, οι πρωτεΐνες αντιστοιχούν στο κοτόπουλο της κοτόσουπας και όλα τα υπόλοιπα τα συστατικά του κυτάρου αυτό, το DNA, το RNA, τα λιπίδια και τα λοιπά που αναφέραμε προηγουμένως, είναι το αυγολέμωνο, το ρύζι, τα λαχανικά που έχει η κοτόσουπα και τα λοιπά. Πάμε λοιπόν να δούμε τώρα λίγο τι είναι αυτές οι πρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες λοιπόν είναι μακριές αλυσίδες από ένα είδος μικρών κρίκων που ονομάζονται στη βιοχημία αμίνοξέα. Είναι λοιπόν αλυσίδες που αποτελούνται από 20 τέτοια διαφορετικά αμίνοξέα, τα οποία μπορείτε να τα φανταστείτε σαν διαφορετικά κρυκάκια ή σαν διαφορετικές χάντρες. Και αυτές οι χάντρες βρίσκονται, οι 20 διαφορετικές, σε μια συγκεκριμένη γραμμική διάταξη, σε μια συγκεκριμένη σειρά και αυτή η αλληλουχία των αμίνοξέων των διαφορετικών αυτών χαντρών διαμορφώνει την πρωτεΐνική αλυσίδα. Στη φύση, οι πρωτεΐνες έχουν διαφορετικό μήκος σε κάθε μία. Συνήθως, οι πρωτεΐνες είναι μεγάλες σε μέγεθος και αποτελούνται από εκατοντάδες τέτοια διαφορετικά κρυκάκια ή χάντρες και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και από χιλιάδες. Κάτι που θέλω να κρατήσετε από τη σημερινή μας συζήτηση είναι ότι οι πρωτεΐνες είναι το λειτουργικό μόριο της ζωής. Δηλαδή, μέσα σε ένα ζωντανό οργανισμό, όλες οι βασικές λειτουργίες ή η συντριπτική πλειοψηφία των βασικών λειτουργιών επιτελούνται από πρωτεΐνες. Είναι δηλαδή οι πρωτεΐνες ο βασικός εργάτης μέσα στα κύτρα που αποτελούν το σώμα μας. Στον πίνακα αυτό βλέπετε κάποια χαραδριστικά παραδείγματα λειτουργιών που επιτελούν κάποιες πρωτεΐνες μέσα στο σώμα μας. Κάποιες από αυτές είναι ένζυμα, κάποιες από αυτές τις πρωτεΐνες αποτελούν δομικά στοιχεία των κυτάρων μας, κάποιες άλλες πρωτεΐνες αποτελούν αποθήκη, ας το πούμε που είναι υπέθυνες για την αποθήκευση χρήσιμων συστατικών όπως τα μυλοξέα, κάποιες άλλες πρωτεΐνες είναι υπέθυνες για τη μεταφορά θρεπτικών συστατικών από το περιβάλλον του κυτάρου στο εσωτερικό του κτλ κτλ. Κάποιες άλλες πρωτεΐνες είναι υπέθυνες για την επικοινωνία μεταξύ των κυτάρων που βρίσκονται μακριά στο χώρο μέσα στο σώμα μας, ένα κύτταρο πηχή που είναι στο κεφάλι μας με ένα κύτταρο που είναι στο πόδι μας. Κάποιες άλλες πρωτεΐνες είναι υπέθυνες για την κίνησή μας και κάποιες άλλες πρωτεΐνες είναι στοιχεία του μηχανισμού άμυνά μας εναντί εξωτερικών ας το πούμε εισβολέων. Ακόμα και τους ακροατές που είναι σήμερα μαζί μας και πιθανόν να μην έχουνε ξανασυζητήσει ή ξανακούσει για πρωτεΐνες, αν δουνε προσεκτικά κάποια από τα παραδείγματα αυτά που αναφέρονται στον πίνακα αυτό θα αναγνωρίσουν πιθανόν κάποιες πρωτεΐνες τις οποίες έχουν ξανακούσει. Για παράδειγμα, το κολαγόνο, η ελαστίνη, η κερακτίνη, η καζαιίνη, η αιμοσφαιρίνη, η ινσουλίνη. Είναι κάποια παραδείγματα πρωτεΐνών που φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι από εσάς αν όχι όλοι θα έχετε ακούσει για τον έναν λόγο ή τον άλλον. Επίσης σίγουρα όλοι σας έχετε ακούσει για τα περίφημα αντισώματα. Μια ομάδα μωρίων που είναι υπεύθυνα όπως είπαμε για τον βασικός έτσι στρατιώτης που προστατεύει το σώμα από εξωτερικούς εισβολής είναι μια ομάδα μωρίων τα οποία όλοι μας ελπιστούμε ότι θα παράγουμε από το καλό έρχεται η σειρά μας να εμβολιαστούμε για τη νόσο COVID-19 που μας επασχολεί όλους μας εδώ και πάρα πολύ καιρό. Αν κοιτάξουμε τώρα τις πρωτεΐνες που φτιάχνουν διαφορετικοί οργανισμοί θα δούμε ότι είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Και ένα σημείο διαφορετικότητας μεταξύ των οργανισμών στο τι πρωτεΐνες φτιάχνουν είναι να κάνουν και με τον αριθμό αυτών των πρωτεΐνών. Αν δείτε λοιπόν στο σχεματάκι αυτό αριστερά θα παρατηρήσετε ότι ένας πάρα πολύ απλός οργανισμός ο οποίος δεν είναι και αυτόνομα πολλατασιαζόμενος όπως είναι ο ιός της γρίπης, φτιάχνει μόνο 11 πρωτεΐνες. Ενώ ένα βακτήριο που μπορεί και πολλατασιάζεται αυτόνομα έχει πολύ περισσότερες πρωτεΐνες, μερικές χιλιάδες. Όταν όμως πάμε σε πιο πολύπλοκα βιολογικά συστήματα όπως είναι τα ζώα ή τα θηλαστικά, βλέπετε ο αριθμός των πρωτεΐνών που υπάρχουν στα κύτερα των οργανισμών αυτών εκτινάσσονται σε πολλές χιλιάδες, μέχρι που φτάνουμε στο ανθρώπινο οργανισμό που υπάρχουν λίγο πάνω από 22.000 πρωτεΐνες που παράγονται. Μέχρι πριν μερικά χρόνια πιστεύουμε ότι εξαιτίας της πολυπλοκότητάς μας ή της πολυπλοκότητας που θεωρούσαμε ότι έχουμε σαν οργανισμή και ότι είναι μεγαλύτερη από όλους τους άλλους ζωντανούς οργανισμούς, θεωρούσαμε ότι ο αριθμός των πρωτεΐνών που φτιάχνουμε πρέπει να είναι αναγκαστικά μεγαλύτερος από οποιοδήποτε άλλος ζωντανό οργανισμό υπάρχει στη φύση, όταν όμως έγινε η αλληλούχηση του ανθρώπου, του γονεδιώματος και μαζί με αυτόν και αλληλούχηση κι άλλων οργανισμών, αυτή η θεωρία κατέρευσε επανηγηρικά και συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχουν άλλοι οργανισμοί που φαινομενικά είναι απλούστοιροι από μας, όπως το σταφύλι που στο τέλος της ημέρας φτιάχνουν πολύ περισσότερες πρωτεΐνες από ό,τι φτιάχνουν τα ανθρώπινα κύτταρα. Έτσι λοιπόν καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν έχει σημασία μόνο ο αριθμός των πρωτεΐνών που φτιάχνεις, αλλά και άλλοι παράγονται σημασία έτσι ώστε να καταλήξει ένα σύστημα να είναι περισσότερο ή λιγότερο πολύπλοκοβιολογικά και αυτό έχει να κάνει με το ποιες είναι αυτές οι πρωτεΐνες, πού παράγονται αυτές οι πρωτεΐνες, πότε παράγονται αυτές οι πρωτεΐνες και πόσο από την κάθε μία αυτή η πρωτεΐνη παράγεται. Όλα αυτά λοιπόν είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν στο τέλος τη βιολογική πολυπλοκότητα ενός βιολογικού συστήματος. Και ένα επιπλέον στοιχείο που θα ήθελα να κρατήσετε από τη ζήτηση μας σήμερα είναι ότι στο τέλος της ημέρας οι πρωτεΐνες που παράγουμε μαζί με όλα αυτά τα δευτερεύοντα χαρατριστικά του πού, πότε, πόσο και τα λοιπά εν πολλής στο τέλος προσδιορίζουν το ποιοι είμαστε. Είμαστε προφανώς διαφορετικοί από τη γάτα που περνάει τώρα έξω από το παράθυρό μου αλλά ακόμα και μεταξύ μας που είμαστε εδώ όλοι άνθρωποι ο καθένας από εμάς είναι διαφορετικός από το διπλανό του και θα ήθελα να κρατήσετε ότι επί της ουσίας η διαφορετικότητα που έχουμε μεταξύ μας είναι γιατί σε ένα μικρό βαθμό ο καθένας από εμάς φτιάχνει λίγο διαφορετικές πρωτεΐνες. Όλα λοιπόν τα ζωντανά κύτταρα στο τέλος της ημέρας θα φτιάξουν κάποιες δεκάδες, κάποιες χιλιάδες ή κάποιες δεκάδες, χιλιάδες διαφορετικές πρωτεΐνες. Πώς ξέρει κάθε κύτταρο τι είναι αυτές οι πρωτεΐνες που πρέπει να φτιάξει, πόσο, πότε και τα λοιπά. Όλη αυτή η πληροφορία εμπεριέγεται στο software του κυτάρου το οποίο είναι το DNA. Εκεί λοιπόν υπάρχει όλη η πληροφορία που καταγράφει το ποιες είναι αυτές οι πρωτεΐνες που θα παραχθούν, πότε, που και τα λοιπά και τα λοιπά. Γιατί αυτό, διότι για να παραχθεί μια πρωτεΐνή θα πρέπει αυτό να είναι γραμμένο στο DNA μας. Το DNA μας περιλαμβάνει περιοχές δύο διαφορετικών ειδών περιοχές, οι λεγόμενες μη κωδικοποιητικές περιοχές και οι κωδικοποιητικές περιοχές. Αυτές οι περιοχές που είναι κωδικοποιητικές περιλαμβάνουν κομμάτια DNA τα οποία κωδικοποιούν συγκεκριμένα για πρωτεΐνες. Και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η παραγωγή αυτών των πρωτεΐνών είναι ανάγνωση αυτών των κομματιών του DNA τα οποία ονομάζονται γονίδια στην περίπτωση αυτή. Η διαδικασία αυτή της ανάγνωσης από το κύτταρο ξεκινά μια διαδικασία που ονομάζεται μεταγραφή και αυτό το DNA μεταγράφεται και γίνεται ένα μόριο mRNA και στη συνέχεια το κύτταρο διαβάζει αυτό το μόριο του mRNA που έχει δημιουργηθεί και κατασκευάζει, φτιάχνει αυτή την πρωτεΐνη υποαναλογή σε αυτό το κομμάτι του RNA μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται μετάφρας. Αναφέραμε προηγουμένως ότι οι πρωτεΐνες είναι αλυσίδες, πολύπλοκες, μεγάλες από αυτές τις 20 διαφορετικές χανδρούλες που περιγράψαμε προηγουμένως στα αμυνοξέα. Ωστόσο θέλει να σκεφτείτε τις πρωτεΐνες σαν αλυσίδες MEN αλλά όχι σαν άμορφες γραμμικές αλυσίδες οι οποίες βρίσκονται στη μορφή ενός φιδιού το οποίο είναι σε μορφή ευθεία. Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι αυτές οι πρωτεΐνικές αλυσίδες που έχουν αρχικά τη μορφή του φιδιού, αναδιπλώνονται, κουλουριάζονται όπως πραγματικά κουλουριάζεται και το φίδι και στο τέλος καταλήγουν και αποκτούν μια συγκεκριμένη βομή, ένα συγκεκριμένο σχήμα στο χώρο και αυτό το συγκεκριμένο σχήμα που αποκτούν προσδιορίζει αντιστοιχή σε αυτό που ονομάζουμε αναδίπλωση. Και είναι αυτό το συγκεκριμένο σχήμα, αυτή η συγκεκριμένη αναδίπλωση που αποκτούν αυτές οι πρωτεΐνες όταν κουλουριαστούν σωστά που είναι υπεύθυνες στο τέλος για τη συγκεκριμένη λειτουργία που θα επιτελέσει αυτή η πρωτεΐνή. Γενικά οι πρωτεΐνες είναι μεγάλα και πολύ πλοκαμώρια τα οποία στο τέλος αποκτούν περίεργα σχήματα. Αυτά λοιπόν τα σχήματα που αποκτούν οι πρωτεΐνες όταν αντιπλωθούν προκύπτουν ως εξής, αναφέραμε προηγουμένως το πώς είναι η λεγόμενη πρωτοταγής δομή των πρωτεΐνών είναι η αλυσίδα των αμυνοξέων. Αυτά τα αμυνοξέα που υπάρχουν κατά μήκος της πρωτενικής αλυσίδας αλληλεπιδρούν με γειτονικά τους αμυνοξέα και δημιουργούν σε πρώτο επίπεδο κάποιους σχηματισμούς συγκεκριμένους που ονομάζονται α-έλικες ή δ-πτυχώσεις. Και αυτά οι αρχικοί σχηματισμοί αντιστικούν σε αυτό που αναφέρουμε στη γλώσσα της βιοχημείας, η δευτεροταγής δομή της πρωτεΐνης. Αυτές οι αρχικοί σχηματισμοί α-έλικες και δ-πτυχώσεις στη συνέχεια αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και είτε έλκει η μία την άλλη είτε αποθεί η μία την άλλη και ως αποτέλεσμα αυτών των αλληλεπιδράσεων είναι όλη αυτή η πρωτεΐνική αλυσίδα να κουλουριαστεί όπως είπαμε προηγουμένως σαν το φίδι και να δημιουργηθεί αυτή η συγκεκριμένη αναδίπλωση, το συγκεκριμένο σχήμα που είναι υπέθυνο για τη λειτουργία της πρωτεΐνης. Σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι κουλουριασμένες πρωτεΐνικές αλυσίδες δεν μένουν έτσι αυτό όνομα μόνες τους, αλληλεπιδρούν με άλλες πρωτεΐνικές αλυσίδες, είτε ομοειδής είτε με άλλες πρωτεΐνικές αλυσίδες διαφορετικών ειδών και δημιουργούν τα λεγόμενα διμερή, τριμερή, τετραμερή, πολυμερή κτλ. όταν είναι πολλές κολλημένες σημεία πάνω στην άλλη. Επειδή στη φύση υπάρχουν δεκάδες εκατομμύρια διαφορετικών πρωτεΐνών που επιτελούν χιλιάδες διαφορετικές λειτουργίες και επειδή όπως είπαμε η λειτουργία μιας πρωτεΐνης προσδιορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το σχήμα που αυτή η πρωτεΐνη θα αποκτήσει, ότι όλες αυτές οι δεκάδες εκατομμύρια πρωτεΐνης που υπάρχουν στη φύση αντιστικούν σε διαφορετικούς σχηματισμούς, σε διαφορετικές αναδιπλώσεις. Και εδώ βλέπετε μόνο τέσσερα τέτοια παραδείγματα διαφορετικών πρωτεΐνών που κάνουν διαφορετικές λειτουργίες και επομένως έχουν διαφορετικά σχήματα, αλλά αν κάποιος, ας πούμε, μπορούσε να φτιάξει ένα slide με όλες τις πρωτεΐνές που υπάρχουν στη φύση, αν ήταν γνωστή αυτή η πληροφορία, δεν είναι γνωστή, θα ήταν προφανώς ένα τεράστιο ρεπερτόριο από διαφορετικούς πρωτεΐνικούς σχηματισμούς. Πάμε να δούμε τώρα λίγο πολύ πώς γίνεται, ποιος είναι ο κύκλος ζωής των πρωτεΐνών. Αναφέραμε προηγουμένως ότι η βιοσύνθεσή τους, η παραγωγή τους κωδικοποιείται από το DNA και στη συνέχεια αυτό μετατρέπεται σε RNA και αυτό σε πρωτεΐνη. Η διαδικασία της μετάφρασης, δηλαδή της αντιγραφής του RNA και της μετατροπής τους σε πρωτεΐνη γίνεται με τη δράση ενός θαυμαστού κυταρικού μηχανήματος, που ονομάζεται ριβόσομα και το οποίο διαβάζει το RNA και βιοσυνθέτει, παράγει πρωτεΐνες. Μέσω αυτής της διαδικασίας προκύπτει η νεοσχηματισμένη πρωτεΐνική αλυσίδα και αυτό που συμβαίνει στη φύση είναι ότι κάποιες από αυτές τις πρωτεΐνες όταν παραχθούν αναδιπλώνονται, αποκτούν το σχήμα που πρέπει να αποκτήσουν από μόνες τους, αυθόρμητα. Η συντριπτική πλειοψηφία όμως των πρωτεΐνών για να αποκτήσει τη διαμόρφωση που πρέπει να αποκτήσει χρειάζεται τη βοήθεια άλλων κυνταρικών παραγόντων, κατά κανόνα άλλων πρωτεΐνών για να διπλωθεί σωστά, είναι δηλαδή το συχνό φαινόμενο στη φύση είναι η σωστή πρωτεΐνική αναδίπλωση να πραγματοποιείται με τη βοήθεια άλλων πρωτεΐνών που ακριβώς η δουλειά τους είναι να βοηθούν τις νεοσχηματισμένες πρωτεΐνες να αναδιπλώνονται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρ' όλ' ό,τι και να κάνει το κύταρο όσοι προσπάθηκε να καταβάλει στο να βοηθήσει μια πρωτεΐνη να αναδιπλωθεί σωστά, μερικές φορές αποτυγχάνουν. Αναγνωρίζει λοιπόν ότι κάποια πρωτεΐνη ή κάποιες πρωτεΐνες είναι προβληματικές, ότι η διαδικασία της παραγωγής τους και της αναδίπλωσης τους δεν έχει γίνει σωστά και τότε ενεργοποιούνται κάποιοι άλλοι μηχανισμένοι μέσα στο κύταρο που ουσιαστικά οδηγούν αυτές τις προβληματικά αναδιπλωμένες πρωτεΐνες στον κάδο της ανακύκλωσης. Και τι κάνουνε, παίρνουν αυτές τις προβληματικές πρωτεΐνες τις απικοδομούν και ανακυκλώνουν αυτά τα μηνοξέα από τα οποία αποτελείται η πρωτεΐνη έτσι ώστε να πάνε πίσω και να χρησιμοποιούνται σαν πρωτεσίλαιες για τη σύνθεση νέων πρωτεΐνών. Λοιπόν, ελπίζω μετά από αυτή την εισαγωγή να είναι αρκετά πιο προφανές σε όλους μας ότι είναι υψηλής σημασίας οι πρωτεΐνες και η σωστή τους δομή και λειτουργία για τη ζωή και στην πραγματικότητα, για να λειτουργούν όλα καλά μέσα στα κύταρά μας και να είμαστε υγιείς και ευτυχισμένοι πρέπει το σύνολο των πρωτεΐνών που παράγουμε να είναι σωστά, να έχουν παραχθεί σωστά να κάνουν τη δουλειά που πρέπει να κάνουν και για να κάνουν αυτό πρέπει να έχουν την φυσιολογική αναδίπλωση πρέπει να έχουν αποκτήσει αυτή την αναδίπλωση που από την αρχή ας πούμε έπρεπε να αποκτήσουν. Υπάρχουν όμως και καταστάσεις στις οποίες ό,τι και να κάνει το κύταρο, ό,τι προσπάθηκε να καταβάλουν είτε με τη βοήθεια άλλων πρωτεΐνών είτε με την ενεργοποίηση του μηχανισμού του κάδων ακύκλωσης που αναφέραμε προηγουμένως που δεν μπορεί κάποια προβλήματα να τα επιδιορθώσει με αποτέλεσμα κάποια ή κάποιες πρωτεΐνες με προβληματική αναδίπλωση με ένα περίεργο σχήμα ή με πιο απλά λέω για μένα τσαλάκωμα να αρχίσουν σιγά σιγά μέσα σε αυτό το κύταρο ή μέσα σε διάφορα κύταρα να συσσορεύονται, να αυξάνεται δηλαδή η ποσότητά τους μέσα στο κύταρο και αυτή η διαδικασία της συσσόρευσης των τσαλακωμένων πρωτεΐνών σε πολλές περιπτώσεις εκκινεί μια διαδικασία παθογένειας, παθογόνου κατάστασης, η οποία οδηγεί στην εμφάνιση συγκεκριμένων ασθενειών. Και αυτές λοιπόν οι ασθένειες που οφείλονται σε αυτό το φαινόμενο της προβληματικής πρωτεΐνικής αναδίπλωσης ή με απλά λόγια του πρωτεΐνικού τσαλακώμακου ονομάζονται ασθένειες προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεΐνών. Αν λοιπόν παρομοιάσουμε την υγεία μας και τη ζωή μας με την πιο όμορφη μελωδία που έχετε ακούσει τότε σύμφωνα με αυτά που είπαμε προηγουμένως, το DNA μας είναι αυτή η παρτιτούρα που αναφέρει τις νότες που περιγράφουν ας πούμε αυτή την πανέμορφη μελωδία και οι πρωτεΐνες μας είναι όλα αυτά τα όργανα τα οποία θα παίξουν αυτές τις νότες στα χέρια της ορχήστρας και θα αναπαράγουν αυτή την όμορφη μελωδία. Στο παράδειγμα λοιπόν αυτό που αναφέραμε, η ασθένειες προβληματικής προτενικής αναδίπλωσης είναι μία κατάσταση στην οποία κάποιο ή κάποιο από τα όργανα που υπάρχουν στην ορχήστρα για κάποιο λόγο έχει στραβώσει και όπως καταλαβαίνετε όταν κλειθεί η ορχήστρα να παίξει αυτή την παρτιτούρα παρόλο ότι αυτή η παρτιτούρα θα έπρεπε να παίξει μια όμορφη μελωδία καθόλου αγωνός ότι υπάρχει μία στραβή τρομπέτα ή ένα χαλασμένο τύμπανο θα οδηγήσει στο τέλος σε μία μη ευχάριστη στην παραγωγή μη ευχάριστη οίκου και αυτό ακριβώς συμβαίνει στην περίπτωση των ασθενειών προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών. Πάμε τώρα να δούμε λίγο, ok, προβληματική αναδίπλωση, περίεργα σχήματα, τσαλακωμένες πρωτεΐνες. Γιατί να συμβαίνει αυτό το φαινόμενο, γιατί κάποιες πρωτεΐνες να οδηγούν να αποκτούν αυτήν την περίεργη διαμόρφωση και αυτό το τσαλάκωμα. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους μπορεί να συμβαίνει αυτό. Υπάρχουν κάποιες πρωτεΐνες οι οποίες φύσεως εκ κατασκευής τους έχουν μια γενή τάση για προβληματική αναδίπλωση. Στο παράδειγμα που χρησιμοποιήσαμε προηγουμένως με την ορχήστρα και τα όργανα, υπάρχουν κάποια όργανα τα οποία είναι πιο έφραστα σε σχέση με κάποια άλλα. Μπορεί να είναι πιο λεπτεπίλεπτα. Οπότε στη χρήση τους να είναι πιο ευαίσθητα και αν κάποιος δεν τα χρησιμοποιήσει με πάρα πολύ προσοχή να είναι εύκολο να στραβώσουν. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις δημιουργούνται καταστάσεις προβληματικής ποτενικής αναδίπλωσης όταν υπάρχουν μεταλλάξεις στα γωνίδια που κωδικοποιούν αυτές τις πρωτεΐνες. Δηλαδή κληρονομικές μεταλλάξεις στο DNA που οδηγούν στο τέλος στο να φτιαχτεί μια πρωτεΐνη όπου ένα ή περισσότερα από αυτά τα κρυκάκια που απαρτίζουν την πρωτεΐνη να είναι λίγο διαφορετικό από αυτό που θα έπρεπε κανονικά να είναι. Εδώ λοιπόν πάλι στο παράδειγμα της ορχήθας που αναφέραμε προηγουμένως σε αυτές τις περιπτώσεις που υπάρχουν αυτές οι μεταλλάξεις που δημιουργούν προβληματική αναδίπλωση θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια κατάσταση όπου υπάρχει κάποια λάθος του κατασκευαστή ας πούμε στο όργα. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στην πρωτεΐνη περσέ. Υπάρχουν εξωγενείς παράγοντες που οθούν κάποιες πρωτεΐνες σε μια κατάσταση προβληματικής αναδίπλωσης. Και εδώ σας γράφω κάποια παραδείγματα που μπορούν να επιφέρουν τέτοιου είδους ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Για παράδειγμα έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις κάποιων φυτοφαμάκων, σε υψηλές συγκεντρώσεις κάποιων μετάλων, τοξίνες, σε μηχανική καταπώνηση. Ακόμα και η μηχανική καταπώνηση μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να οδηγεί σε κάποιες πρωτεΐνες στο να οδηγηθούν σε μια κατάσταση προβληματικής αναδίπλωσης. Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπάρχει κάποιο οσαστικό πρόβλημα που οδηγεί στη συσσόρευση προβληματικά αναδιπλωμένων μορφών. Αυτή η συσσόρευση των τσαλακωμένων πρωτεΐνών είναι απλά ένα παραπροϊόν μιας κατά τα άλλα φυσιολογικής κατάστασης, όπως είναι η γύρανση. Η γύρανση είναι μια φυσιολογική κατάσταση, αλλά επειδή με την πάρα από τον χρόνο η ικανότητα των κυτάρων μας να βοηθούν τις πρωτεΐνες να ανδιπλώνονται και ταυτόχρονα τις προβληματικές πρωτεΐνες να απομακρύνονται, γίνεται όλο και πιο αναποτελεσματικός, όσο μεγαλώνουμε υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να αρχίσουν σιγά σιγά μέσα στα κύτταρά μας ή μέσα στους ιστούς μας να συσσορεύονται τέτοιου είδους τσαλακωμένες πρωτεΐνες. Ένα πολύ συχνά απαντώμενο χαρακτηριστικό αυτού των ασθενειών προβληματικής πρωτενικής αναδίπλωσης είναι ότι αυτό το πρωτεΐνικό τσαλάκωμα συνοδεύεται από τη δημιουργία πρωτεΐνικών συσσωματωμάτων ή με άλλα λόγια πρωτεΐνικών πακέπτων όπου ας πούμε η μία τσαλακωμένη πρωτεΐνή είναι κολλημένη πάνω στην άλλη. Πώς γίνεται αυτή η πρωτεΐνική συσσωμάτωση και γιατί δημιουργείται. Δημιουργείται γιατί αυτές οι προβληματικά ανδιπλωμένες πρωτεΐνες εμφανίζουν μία τάση να προσκολώνται η μία πάνω στην άλλη. Έτσι λοιπόν μία προβληματικά ανδιπλωμένη πρωτεΐνή βλέπει μία άλλη προβληματικά ανδιπλωμένη πρωτεΐνή δίπλα της, πηγαίνει και κολλάει πάνω στην άλλη, δημιουργείται έτσι ένα δυμερές, μετά υπάρχει στο περιβάλλον άλλη μία τσαλακωμένη, κολλάκι αυτή πάνω είναι τριμερές, μετά το τριμερές βρίσκει ένα άλλο τριμερές, γίνεται ξαβερές και ούτω καθεξής. Έτσι λοιπόν εκκινείται μία διαδικασία όπου σιγά σιγά αρχίζει ή από ένα σημείο και μετά αυτό επιταχύνεται η διαδικασία, η μία πρωτεΐνή κολλάει πάνω στην άλλη και αρχίζουν και δημιουργούνται συσσωματόματα τα οποία μπορεί να είναι μικρότερα σε μέγεθος και τότε ονομάζονται ολιγομεροί ή να είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος και τότε ονομάζονται ινίδια και σε ορισμένες περιπτώσεις όταν πληρούν κάποια χρρασιστικά ονομάζονται αμυλοειδείς συσσωματόματα. Αυτός πιθανόν είναι ένας όρος τον οποίον έχετε ακούσει. Όταν λοιπόν κοιτάξουμε αυτά τα πρωτεΐνικά συσσωματόματα, αυτά τα πρωτεΐνικά πακετάκια στο μικροσκόπιο με απομονωμένη πρωτεΐνη, το σχήμα που κατά κανόνα παίρνετε κάτι σαν αυτό που βλέπετε εδώ κάτω. Μοιάζουν λοιπόν αυτές οι πακεταρισμένες συσσωματωμένες πρωτεΐνες. Δεν ξέρω πώς σας φαίνονται εσάς, εμένα μου μοιάζουν με μακαρόνια που μόλις τα έχω πετάξει στην κατσαρόλα πριν αρχίσουν να βράζουν. Οπότε έχουν αυτό το spaghetti-like, αυτή τη μορφή σαν μακαρόνια, ενώ όταν κάποιος τις παρατηρήσει πώς σχηματίζονται μέσα σε ανθρώπινοι στους, έχουν αυτή τη μορφή που βλέπετε εδώ αριστερά και στην περίπτωση αυτή ονομάζονται πρωτεΐνικά έγκλιστα ή αμυλοειδείς τλάκιας. Αυτό το φαινόμενο της προβληματικής πρωτεΐνικής αναδίπλωσης και συσσωμάτωσης είναι πάρα πολύ συχνά απαντώμενο στις νευροκυφιλιστικές παθήσεις. Δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό των νευροκυφιλιστικών παθήσεων, αλλά είναι πάρα πολύ συχνά απαντώμενο. Και εδώ σας αναφέρω μερικά παραδείγματα τέτοιων νευροκυφιλιστικών παθήσεων, οι οποίοι είναι πολύ στενά συνδεδεμένες με προβληματική πρωτεΐνική αναδίπλωση και συσσωμάτωση. Βλέπετε τη νόσο Αλσχαίμερ, τη νόσο Πάρκινσον, νόσους που είναι πολύ γνωστές σε όλους μας, τη νόσο Χάνντιγκτον, την πλάγια μετροφικής κλήριση, το γνωστό ALS, αλλά και ασθένειες που δεν είναι αποκλειστικά για τους ανθρώπους αλλά και για τα ζώα, όπως είναι η νόσο των τρελών λαγελάδων. Και δίπλα λοιπόν σ' αυτές τις ασθένειες βλέπετε αντίστοιχες φωτογραφίες από ανθρώπινους ιστούς όπου υπάρχουν αυτά τα πρωτεΐνικά έγκληστα ή οι πλάκες που σας ανέφερα προηγουμένως, που στην κάθε ασθένεια δημιουργούνται εξαιτίας της συσσωμάτωσης διαφορετικών πρωτεϊνών. Εδώ θα ήθελα να κρατήσετε ότι η προβληματική αναδίπλωση και συσσωμάτωση συγκεκριμένων πρωτεϊνών οδηγεί στην εμφάνιση συγκεκριμένων ασθενειών. Υπάρχει σχέση δηλαδή μεταξύ αναδίπλωσης και συσσωμάτωσης συγκεκριμένων πρωτεϊνών με συγκεκριμένη ασθένεια. Σε πολλές περιπτώσεις αυτή η σχέση είναι ένα προς ένα. Μια πρωτεΐνη οδηγεί σε μία ασθένεια. Αυτό συμβαίνει στη νόσο Πάρκινσον, όπου η βασική πρωτεΐνη που δημιουργεί τέτοια θέματα είναι γνωστή σε πολλούς α συμουκλήνων. Αλλά και ο παράδειγμα είναι αυτή η νόσο των τρελών αγελάδων που εμπλέκονται σε αυτές οι πρωτεΐνες πριον. Υπάρχουν όμως και κάποιες άλλες ασθένειες, οι οποίες δεν είναι ένα προς ένα αυτή η σχέση μπορεί μια συγκεκριμένη ασθένεια να σχετίζεται με την προβληματική αναδίπλωση και συσσομάτωση δύο ή περισσότερων πρωτεΐνών. Βλέπετε εδώ στην νόσο Αλσχαίμερ το Β και την Ταου, ενώ εδώ στην περίπτωση της πλάγιας με νοτροφική σκλήνιση η λίστα είναι πιο μεγάλη. Ωστόσο θέλω να κρατήσετε ότι οι συγκεκριμένες πρωτεΐνες, η πρωτεΐνική της αναδίπλωσης και η συσσομάτωση των συγκεκριμένων αυτών πρωτεΐνών οδηγεί στην εμφάνιση συγκεκριμένων ασθένειών. Γιατί τώρα αυτό είναι σημαντικό στο τέλος της ημέρας για την παφογένεια της νόσου, γιατί αυτή η συσσομάτωση και η δημιουργία αυτών των πλακών των εγκλήσετων είναι σημαντικό. Και θα σας δώσω μια εξήγηση, στο πλαίσιο της νόσου Αλσχαίμερ είναι παρό με μηχανισμοί σε άλλες ασθένειες. Η απάντηση λοιπόν είναι ότι αυτή η πρωτεΐνική σχηματισμή, αυτά τα συσσοματόματα, έχει βρεθεί από πολλές μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία 20 χρόνια, ότι δημιουργούν κάποια τοξικά πρωτεΐνικά είδη, τα οποία βλάπτουν συγκεκριμένα είδη κυτάρων ή ιστών μέσα στο σώμα μας. Η περίπτωση για παράδειγμα της νόσου Αλσχαίμερ, αυτή η πρωτεΐνή που σας ανέφερα προηγουμένως στο βιταμιλοειδές, δημιουργεί πάρα πολύ γρήγορα συσσοματόματα, ολιγομεροί και μεγαλύτερα συσσοματόματα τα ίδια, τα οποία έχουν βρεθεί ότι είναι τοξικά, κυρίως τα ολιγομεροί, για συγκεκριμένα είδη νευρώνων στον εγκέφαλό μας. Έτσι λοιπόν σε καταστάσεις, σε συνθήκες που ευνοούν τη συσσόρευση αυτών των νευρωτοξικών πρωτεΐνικών ειδών, βλέπε γύρανση, αρχίζουν σιγά σιγά να αυξάνεται η θανάτωση των συγκεκριμένων νευρικών κυτάρων στον εγκέφαλό μας και αυτό σιγά σιγά οδηγεί στον εκφυλισμό και στην εμφάνιση της άνοιας που σχετίζεται με τη νόσου Αλσχαίμερ. Λοιπόν, τι σχέση έχω τώρα εγώ με όλα αυτά, πώς εγώ εμφανίστηκα στο χώραστο, όπως σας ανέφερε η κυρία Αντερτηλή στην αρχή, εγώ είμαι χημικός-μηχανικός, τι σχέση έχω εγώ με πρωτεΐνες και ασθένειες. Η σχέση με την οποία απέκτησα με τις πρωτεΐνες και με τις ασθένειες ήταν στο πλαίσιο του διδακτορικού μου και με τη διδακτορικού μου που ήταν στη βιοτεχνολογία και όταν ξεκίνησα το εργαστήριό μου επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 2010 στο Εθνικό Εδρύμα Ερευνών αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτές τις ασθένειες προβληματικής αναδίπλωσης. Και υπήρχαν τρεις βασικοί λόγοι που έκανα αυτή την επιλογή. Ο πρώτος είναι γιατί ήταν για μένα πολύ έτσι ενδιαφέρον το γεγονός ότι υπάρχουν πάρα πολλές από αυτές τις ασθένειες. Υπάρχουν σίγουρα πάνω από 50 από αυτές τις ασθένειες και κάποιοι λένε ότι είναι και πάνω από 100. Αν δείτε, σας ανέφερα προηγουμένως κάποιες ασθένειες του είδους που σχετίζεται με τον νοικοβροϊκοφιλισμό, υπάρχουν όμως και πολλές άλλες. Και αν δείτε λοιπόν αυτή τη λίστα θα δείτε ότι υπάρχουν μέσα εκεί ασθένειες με πολύ μεγάλο κοινωνικό, οικονομικό αντίκτυπο. Είπαμε για την όσο Αλτσχάιμεν, την όσο Πάρκινσον, αλλά σε αυτήν εδώ τα επιπλέον παραδείγματα θα δείτε και το διαβίτη τύπο 2, υπάρχουν οι αμυλοειδώσεις, υπάρχει η κυστική ίνωση, υπάρχουν κάποιες μορφές καρκίνων. Η λίστα λοιπόν είναι μεγάλη και περιλαμβάνει μεγάλες και σοβαρές ασθένειες. Και το τρίτο και επίσης πολύ βασικό χαρακτηριστικό αυτών των ασθενειών είναι ότι στη συντριπτική της κλειοψηφία παραμένουν προς τον παρόν ανίατες. Υπάρχει λοιπόν τεράστια ανάγκη, τόσο από την πλευρά της κοινωνίας όσο και από την πλευρά της φαρμακευτικής βιομηχανίας για την ανάπτυξη αποτελεσματικών φαρμάκων κατά των ασθενειών αυτών. Αυτό λοιπόν που αποφάσισα να κάνω όταν ξεκίνησα τη δική μου δραστηριότητα όσο αυτόνομου σερευνητής πλέον είναι να προσπαθήσω να βρω τρόπους για να βρούμε αποτελεσματικά φάρμακα κατά των ασθενειών αυτών. Αυτό λοιπόν που επέλεξα να κάνω στην προσπάθειά μου να βρούμε τρόπους ανάπτυξης αποτελεσματικών φαρμάκων θα προσπαθήσω να χτυπήσω τη ρίζα του προβλήματος που όπως συζητήσαμε τόση ώρα είναι αυτό το πρωτενικό τσαλάκο. Συγκεκριμένα λοιπόν αποφάσισα να ψάξω να βρω μόρια τα οποία θα αναγνωρίζουν αυτές τις προβληματικά αναδιπλωμένες πρωτεΐνες, αυτές τις τσαλακωμένες πρωτεΐνες, θα προσδένεται σε αυτές και θα προκαλούν μια μετάπτωση ας πούμε δομική και θα τις επαναφέρουν πίσω σε μια κατάσταση η οποία θα είναι λιγότερο προβληματική και θα αντιστοιχεί σε μια μη παθογόνο ή λιγότερο παθογόνο μορφή της πρωτεΐνής αυτής. Τώρα αυτό σαν προσέγγιση να σας πω δεν είναι κάτι καινούριο, υπάρχουν δεκάδες ακαδημαϊκά εργαστήρια σε όλο τον κόσμο και πολλές φαρμακευτικές εταιρίες που ακολουθούν αυτή την προσέγγιση. Η καινοτομία που προσπάθησα εγώ να εισάγω σε αυτόν τον χώρο είναι ότι αποφάσισα να προσπαθήσω να αξιοποιήσω τις τεράστιες δυνατότητες που μου προσφέρει η βιοτεχνολογία για να προσπαθήσω να δημιουργήσω καινούριες τεχνολογίες που θα κάνουν όλη αυτή τη διαδικασία της αρχικής ανακάλυψης νέων δυνητικών φαρμάκων κατά των ασθενειών αστών πιο αποτελεσματική. Και στην προσπάθειά μου λοιπόν αυτή αποφάσισα να κάνω κάτι που θεωρήθηκε σε πολλές περιπτώσεις αρκετά εναλλακτικό ή ανατρεπτικό ας το πούμε. Αποφάσισα να πάρω απλούς μικροβιακούς οργανισμούς όπως είναι τα βακτήρια και να προσπαθήσω να τα τροποποιήσω γενετικά έτσι ώστε στο τέλος να λειτουργούν σαν μια αυτόνομη ζωντανή πλατφόρμα ανακάλυψης νέων δυνητικών φαρμάκων κατά των ασθενειών προβληματικής πρωτενικής αναδίπλωσης. Αυτό που κάναμε λοιπόν στο εργαστήριό μας είναι ότι πήραμε αυτούς τους απλούς μικροοργανισμούς και τους τροποποιήσαμε γενετικά έτσι ώστε να κάνουν δύο χρήσιμες λειτουργίες. Στο πρώτο επίπεδο τα τροποποιήσαμε έτσι ώστε να λειτουργούν σαν ένα κυταρικό εργοστάσιο που μπορεί να παράγει εκατοντάδες εκατομμύρια ή πολλάδες εκατομμύρια διαφορετικά μόρια. Και τα μόρια που επιλέξαμε να παράγουν τα τροποποιημένα μας μικρόβια ανήκουν σε μια κατηγορία μόρια που ονομάζονται μικρά κυκλικά πεπτίδια. Στη συνέχεια πήραμε όλα αυτά τα μπακτριάκια που είχαμε τροποποιήσει και έφτιαχναν όλα αυτά τα εκατοντάδες εκατομμύρια ή δις εκατομμύρια κυκλικά πεπτίδια και τα τροποποίσαμε σε ένα δεύτερο επίπεδο ώστε να παράγουν ταυτόχρονα μαζί με τα πεπτίδια και την ανθρώπινη πρωτεΐνη στην οποία μας ενδιαφέρει να στοχεύσουμε στην προβληματικά αναδιπλωμένη τσαλακωμένη της μορφή. Και στη συνέχεια προγραμματίσαμε τα μπακτριάκια μας με ένα τέτοιο τρόπο έτσι ώστε αν κάποιο από όλα αυτά τα μπακτρίδια παράγει ένα διοδραστικό κυκλικό πεπτίδιο που έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει την προβληματικά αναδιπλωμένη ανθρώπινη πρωτεΐνη και να τη συμμορφώνει το σχήμα της και να την αναφέρει σε μια σχετικά φυσιολογική κατάσταση τότε και μόνο τότε και μόνο μέσα σε αυτό το συγκεκριμένο βακτήριο να ανάβει ένα πράσινο φως. Με αυτό το κολπάκι που κάναμε επιτύχαμε το εξής, το να μπορούμε εύκολα και γρήγορα μέσα από μια θάλασσα βακτυρίων και έναν κυκαιόνα ας πούμε διαφορετικών μωρίων να μπορούμε να επιλέγουμε αυτό που ονομάζουμε τους πράσινους, τους καλούς πράσινους στρατιώτες που παράγουν τα βιοδραστικά μόρια που μπορούν να συμμορφώνουν την προβληματική αναδίπλωση της πρωτεΐνης που μας ενδιαφέρει. Γιατί αυτό είναι σημαντικό. Είναι σημαντικό για εμάς γιατί θεωρούμε ότι αυτή η τεχνολογία μας προσφέρει πολλά και σημαντικά πλεονεκτήματα. Το πρώτο πλεονέκτημα που μας προσφέρει είναι ότι μας επιτρέπει να μελετάμε ξεκινώντας όλη αυτή τη διαδικασία της ανακάλυψης νεοδενητικών φαρμάκων από ένα τεράστιο αριθμό μωρίων. Γιατί αυτό είναι σημαντικό. Είναι σημαντικό γιατί θεωρούμε ότι όσο περισσότερα μόρια μπορούμε να μελετήσουμε τόσο αυξάνεται η πιθανότητα στο τέλος να βρούμε μόρια με τις ιδιότητες που εμείς επιθυμούμε. Το δεύτερο πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι αυτά τα μόρια, αυτά τα κυμικρά και γλυκά πεπτίδια που παράγουν τα μακτήριά μας είναι μόρια τα οποία στο παρελθόν δεν έχουν μελετηθεί ξανά. Και αυτό είναι σημαντικό γιατί στο τέλος προκύπτουν αυτό που ονομάζουμε νέες μωριακές βιοδραστικές οντότητες, δηλαδή τελείως καινούργια πρωτότυπα βιοδραστικά μόρια που δεν έχουνε περιγραφεί στο παρελθόν από άλλους για άλλες χρήσεις και αυτό έχει σημαντικά πλεονεκτήματα όταν έρθει η ώρα να πάρεις αυτά τα μόρια και να κάνεις εμπορική αξιοποίηση γιατί η αξία τους είναι μεγαλύτερη. Το τρίτο σημαντικό χαρατριστικό της τεχνολογίας αυτής είναι ότι επειδή όλη αυτή η διαδικασία της παραγωγής των μωρίων και της σάρωσης για την έβρεση των βιοδραστικών μωρίων, όλη αυτή η δύσκολη δουλειά δεν την κάνουμε εμείς, την κάνουν τα μακτήρια. Και έτσι λοιπόν, επειδή τα μακτήρια αυτά είναι πάρα πολύ αποτελεσματικά στο να κάνουν όλες αυτές τις δύσκολες δουλειές για εμάς, μάλλον εκ μέρους μας, στο τέλος όλη αυτή η διαδικασία της παραγωγής των μωρίων και της ανακάλυψης των βιοδραστικών είναι πάρα πολύ απλή, γρήγορη και χαμηλού κόστος. Και τέλος, και πολύ σημαντικά, είναι αυτό που ονομάζεται, αυτή η τεχνολογία είναι αυτό που ονομάζουμε μια τεχνολογία πλατφόρμα, είναι δηλαδή μια τεχνολογία γενικής εφαρμογής που μπορεί να εφαρμοστεί δυνητικά για οποιαδήποτε ασθένεια προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών. Γιατί αυτό, γιατί έχουμε προπονήσει εντός της οικονομίας τα κύτταρά μας να παράγουν αυτά τα μόρια και στο τέλος να διαβάζουν αν η πρωτεΐνη που μας ενδιαφέρει έχει ξετσαλακωθεί. Επειδή λοιπόν υπάρχουν όλες αυτές οι ασθένειες που χαρακτηρίζονται από τον ίδιο μωριακό χαρακτηριστικό του πρωτεϊνικού τσαλακώματος, μπορούμε να χρησιμοποιούμε σήμερα τα βακτήρια μας που παράγουν το βιταμιλιοειδέσπο πτίδιο και να βρίσκουμε μόρια για τη νόσο Αλτσάιμερ και την επόμενο μήνα να παράγουμε μέσα στα βακτήρια αυτά μία άλλη τσαλακωμένη πρωτεϊνή, την ασυνουκλείνη και να σκρινάρουμε και να βρίσκουμε μόρια τα οποία δενετικά θα μπορούσαν να ήταν χρήσιμα για τη νόσο Πάρκινσον κτλ κτλ. Αν τώρα θέλετε έτσι λίγο να προσπαθήσω να σχηματοποιήσω, να σας απεικονήσω λίγο το θέμα της απλότητας αυτού του συστήματος, θα σας δείχνουμε μερικές φωτογραφίες χαρατριστικές εδώ αριστερά από τα φασίλια της μιας μεγάλης φαρμακευτικής εταιρείας που έχουν να κάνουν με την αποθήκευση των μωρίων τα οποία χρησιμοποιούν για το σκρίνινγ και την έβρεση των βιοδραστικών μωρίων και εδώ κάτω βλέπετε τα φασίλια της που χρησιμοποιούνται για τη διαδικασία του σκρίνινγ. Στην κλασική λοιπόν μεθοδολογία ανακάλυψη φαρμάκων όλα αυτά γίνονται σε μεγάλες και πολύπλοκες εικαταστάσεις που έχουν πολύπλοκα και ξηδικευμένα για χρυβά οργανά. Στη δική μας την περίπτωση όλα αυτή η διαδικασία της παραγωγής και του σκρίνινγ γίνεται στο μικρό κόσμο, γίνεται από τα μπακτήρια μέχρι και πραγματικά μπορεί να πραγματοποιηθεί επί της ουσίας μέσα σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα και να διεκπεραιωθεί σε ένα μικρό ακαδημαϊκό εργαστήριο. Όλα αυτά τα χρόνια που έχουμε εργαστεί για την ανάπτυξη της τεχνολογίας αυτής, έχουμε, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, βρει βιοδραστικά μόρια, πάυλα, δινητικά φάρμακα, κατά πλειών ασθενειών, δύο από αυτές είναι νευροεκφυλιστικές, η νόσο Σαλτσχάιμερ και η πλάγια μειοτροφικής κλείνησης που σας ανέφερα προηγουμένως, αλλά η μεθοδολογία μας δεν περιορίζεται στις νευροεκφυλιστικές ασθένειες, μπορεί να προσαρμοστεί και για άλλες νόσους της κατηγορίας αυτής και με τη χρήση λοιπόν αυτής της τεχνολογίας έχουμε βρει και κάποια βιοδραστικά μόρια κατά συγκεκριμένων μορφών καρκίνου. Εδώ σας δείχνω τρία απλά παραδειγματάκια αυτών των βιοδραστικών μορίων που προκύπτουν από όλη αυτή την εφαρμογή αυτής της μεθοδολογίας που σας ανέφερα προηγουμένως. Τα δύο αριστερά είναι μόρια κατά το βιταμιλοειδείο σπιτιδίου για τη νόσο Αλσχάιμερ και αυτό που βλέπετε δεξιά είναι γι' αυτή την πρωτεΐνη τη ντισμοτάση του υπεροξιδίου, η οποία εμπλέκεται στην ασθένεια του ALS. Και για να σας πείσω κιόλας ο τηγότης αυτών που σας λέω ότι συμβαίνουν στα βακτήρια και αυτά τα μόρια που προκύπτουν στο τέλος κατοικάνουν, θα σας δείξω και δύο διαφάνειες, είναι πραγματικά έτσι αποτελέσματα. Εδώ σας δείχνω κάποιες μελέτες που κάναμε για την επίδραση δύο κυκλικών πεπτιδίων που βρήκαμε ότι επεμβαίνουν στη διαδικασία της συσσομάτωσης του βιταμιλοειδείου σπιτιδίου και ένα από τα πειράματα που κάναμε για να επικυρώσουμε αποτελέσματα αυτά είναι αυτό που βλέπετε μπροστά σας, είναι φωτογραφία σε αυτό ένα ηλεκτρονικό μητροσκόπιο και αυτό που κάναμε είναι ότι αφήσαμε το βιταμιλοειδές να συσσοματωθεί μόνο του ή παρουσία δύο από τα πεπτιδίου που είχαμε βρει. Όπως βλέπετε εδώ αριστερά το βιταμιλοειδές από μόνο του σχημάτισε αυτά τα μακαρόνια που σας ανέφερα προηγουμένως, ενώ παρουσία των πεπτιδίων που εμείς είχαμε επιλέξει μέσα στα μπακτήρια βλέπετε ότι τα συσσοματόματα που δημιουργούνται είναι πολύ διαφορετικά, είναι είτε μικρότερα σε μέγεθος είτε η μορφολογία τους είναι διαφορετική που σημαίνει ότι όντως η ύπαρξη αυτών των πεπτιδίων επεμβαίνει, παρεμβαίνει στην φυσιολογική πορεία συσσομάτωσης του βιταμιλοειδού. Γιατί αυτό είναι σημαντικό, είναι σημαντικό γιατί αυτά τα συσσοματόματα που δημιουργούνται από το βιταμιλοειδές παρουσία των πεπτιδίων μας, είδαμε στη συνέχεια όταν τα χορηγήσαμε σε καλλιέργειες νευρώνων από τον κέφαλο αρουρέων είδαμε ότι μπορούν σε μεγάλο βαθμό να αναστείλουν αυτή τη νευροτοξικότητα που προκαλείται από τη συσσομάτωση του βιταμιλοειδού. Εδώ βλέπετε αριστερά πάνω οι υγιείς νευρώνες και αυτές τις γραμμούλες μεταξύ των κυτάρων είναι οι άξονες που συνδέουν τους διαφορετικούς νευρώνες και δημιουργούν το νευρονικό δίκτυο. Όταν πάμε και χορηγούμε από μόνο το συσσοματωμένο βιταμιλοειδές βλέπετε ότι αυτό το νευρονικό δίκτυο, η ακεραιότητά του διαταράσεται, ενώ όταν έχουμε χορηγήσει μαζί με το βιταμιλοειδές τα πεπτίδια μας, η ακεραιότητα του νευρονικού αυτού δικτύου επανέρχεται σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που μας δείχνει ότι η τοξικότητα αυτής της πρωτεΐνης έχει μειωθεί σημαντικά. Τώρα, πού πάμε με όλα αυτά που σας λέω και με τι ασχολούμαστε τώρα. Πολόμαστε με διαφορετικά πράγματα και πάμε σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Δεν θα σας κουράσω να σας μιλήσω για όλες αυτές τις κατευθύνσεις. Θα σας αναφέρω για μία από αυτές, που έχει να κάνει με την περαιτέρω ανάπτυξη των μωρίων, που έχουμε βρει στο εργαστήριο, στο πλαίσιο των εδειντικών μας δραστηριοτήτων και δινητικά στην εμπορική αξιοποίηση αυτών των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Αυτή λοιπόν η δραστηριότητα της περαιτέρω ανάπτυξης και της εμπορικής αξιοποίησης αυτών των ερευνητικών αποτελεσμάτων γίνει στο πλαίσιο μιας εταιρείας τεχνοβλαστού που ιδρύσαμε, του Εθνικού Υρομάτων Υρευνών, που ιδρύσαμε το καλοκαίρι του 2019 και η οποία έχει έδρα στο Πιστημονικό Παρκοπατρών, αυτή η εταιρεία ονομάζεται Rescue Biotech και η Rescue Biotech είναι μια εταιρεία που εφαρμόζει αυτές τις καινοτόμες βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις για να αναπτύσσει φάρμακα κατά ασθενειών προβληματικής προτενικής αναδίπλωσης και συσσομάτωσης. Στο πλαίσιο της Rescue Biotech αυτό που κάνουμε είναι ανακάλυψη σε αρχικά στάδια και προκλινική ανάπτυξη αυτών των νέων γενητικών φαρμάκων. Πολλοί από σας πιθανόν να γνωρίζετε ότι η διαδικασία της ανακάλυψης φαρμάκων, ανάπτυξής τους στην κλινική και μετά εισαγωγή τους στην αγορά είναι μια πάρα πολύ χρονοβόρος διαδικασία που κρατάει πολλά χρόνια και απαιτεί εκατομμύρια δολάρια σε κόστος. Η Rescue Biotech δραστηριοποιείται στα αρχικά στάδια αυτής της όλας διαδικασίας όπου με εφαρμογή βασικής έρευνας και αρχικής ανακάλυψης βρίσκουμε τα βιοδραστικά μόρια και στη συνέχεια τα παίρνουμε κάνουμε τη λεγόμενη προκλινική ανάπτυξη. Τα μελετάμε σε ζωικά μοντέλα της ασθένειας, προσδιορίζουμε τις τοξικολογικές τους ιδιότητες, οι φαρματογενητικές τους ιδιότητες και όλα αυτά τα σημαντικά πράγματα και στη συνέχεια επιδιώκουμε συνεργασίες με καλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες έτσι ώστε κάποια από αυτά τα μόρια, τα καλύτερα από αυτά τα μόρια να εισαχθούν σε διαδικασίες κλινικής ανάπτυξης και με το καλό, αν όλα πάνε καλά, να εισαχθούν στη συνέχεια στην αγορά και σε κάποια χρόνια από τώρα να βοηθήσουν πραγματικά ασθενείς που πάσχουν από αυτές τις πολύ σοβαρές ασθένειες. Το τελευταίο διάστημα συμμετείχαμε σε κάποιους διαγωνισμούς καινοτομίας και με πολύ χαρά θα ήθελα να σας πω ότι είχαμε κάποιες σημαντικές διακρίσεις στο πλαίσιο των διαγωνισμών αυτών. Συγκεκριμένα το προηγούμενο καλοκαίρι επιλεγήκαμε από το Πελοδικό Nature σαν μία από τις πιο ελπιδοφόρες επιστημονικές εταιρίες που έχουν προκύψει από ακαδημαϊκούς οργανισμούς τα τελευταία τρία χρόνια σε όλο τον κόσμο και επίσης είχαμε τη χαρά και την τιμή να λάβουμε το πρώτο βραβείο στον τελευταίο διαγωνισμό του MIT Enterprise Forum της Ελλάδας και αυτό το καλοκαίρι του 2020. Δεν θα σας κουράσω παραπάνω, προσπάσετε να σας δώσω μία έτσι γεύση των δραστηριοτήτων μας των προηγουμένων και των παρόντων και των μελλοντικών και ελπίζω την επόμενη φορά όπου θα τα πούμε τα μωριά μας να έχουν προχωρήσει περιτέρω και να έχω ακόμα πιο ελπιδοφόρα νέα να σας πω όσον αφορά τις ιδιότητες των μωρίων αυτών και το πού πιθανόν να βρίσκονται, σε ποια φάση προκλινικής ή κλινικής ανάτοξης. Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας και είμαι εδώ για να κάνουμε όπως είπαμε προηγουμένως τη δημιουργική αυτή συζήτηση την οποία περιμένουμε αγωνία. Σας ευχαριστώ. Και εμείς σας ευχαριστούμε πάρα πολύ, ήταν εξαιρετικά ενδιαφέροντα όλα αυτά τα οποία ακούσαμε τόσο για μένα όσο και για όλους όσους το παρακολούθησαν. Λιγάκι πιάνοντας τα πράγματα από την εισαγωγή προκύπτει ένα ερώτημα το οποίο λέει ότι από τη στιγμή που υπάρχει μέσα στο κύτταρο αυτός ο μηχανισμός που θα διακρίνει ότι ναι αναδιπλώθηκε λάθος μια πρωτεΐνη και άρα θα ακολουθήσει το δρόμο της απεκοδόμησης προκειμένως να προστατευτεί το κύτταρο κτλ. Για ποιο λόγο έτσι ξεφεύγουν αυτές οι δομές από αυτό το σύστημα. Δηλαδή πώς και δεν ακολουθείται η διαδικασία της απεκοδόμησης και καταλήγουν να συσορεύονται και να δημιουργούν τελικά το πρόβλημα αυτό. Είναι κάτι το οποίο μπορεί να σκέφτεται κάποιος. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι και ανάλογα με την πρωτεΐνη μπορεί τα προβλήματα να είναι διαφορετικά. Έχει βρεθεί σε ορισμένες περιπτώσεις ότι κάποια από αυτά τα τοξικά είδη που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της πρωτεΐνικής εισομάτωσης, γένουν και αναστέλουν ή μειώνουν την αποτελεσματικότητα αφού του κάδο ανακύκλωσης. Πάνε και φρακάρουν αυτόν τον κάδο να το πω με απλά λόγια και πλέον αυτός ο κάδος γίνεται λιγότερο αποτελεσματικός από τις εφυσιολογικές συνθήκες. Μάλιστα, μάλιστα. Αν θέλετε κιόλες μπορείτε να διακόψετε το μοίρασμα της οθόνης προκειμένου να σας βλέπουμε και λίγο καλύτερα. Ωραία, τέλεια. Τώρα, κάτι άλλο το οποίο έτσι αναρωτιούνται και άνθρωποι που μπορεί να πάσχουν από κάποιες τέτοιες ασθένειες, μιας και είπαμε ότι είτε θα είναι γενετικός ο λόγος για τον οποίο θα υπάρχει ένα τέτοιο φαινόμενο, είτε όμως μπορεί να υπάρχουν και παράγοντες οι οποίοι επιδρομούν σε αυτό, κάτι τόσο απλό και τόσο καθημερινό όπως η διατροφή, παίζει κάποιο ρόλο στο πώς, ας πούμε, θα εξελιχθεί, αν θα εξελιχθεί κάτι πιο γρήγορα να το κάνει χειρότερο ή καλύτερο, ρωτάει ο κόσμος που μας παρακολουθεί. Πιστεύω πως ναι, αλλά δεν υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες και συγκεκριμένα συμπεράσματα που έχουν προκύψει από τις μελέτες για το ποιο είδους, ας πούμε, διατροφή είναι καλύτερη ή μπορεί, ας πούμε, να βοηθάει στην αποφυγή του νευροκφυλισμού ή όχι. Ήταν λίγο αντικρουόμενα δεδομένα, έξω όσον γνωρίζω. Τώρα, σαν γενικό κανόνα, ας πούμε, θα ακολουθούσα ότι τροφές οι οποίες γνωρίζουμε ότι κάνουν, για παράδειγμα, καλό στην καρδιά μας, θα επενδύωκα εγώ να πάω στην κατεύθυνση αυτής της διατροφής έναντι κάποιος άλλος, ας πούμε, συνήθειας. Τώρα, κάποια άλλα πράγματα που είναι γνωστό ότι βοηθούν στην αποφυγή του νευροκφυλισμού είναι η σωματική άσκηση, είναι η πνευματική άσκηση, υπάρχει σημαντική συσχέτηση στον βαθμό, ας πούμε, της πνευματικής άσκησης που κάνει κάποιος και στην ηλικία, ας πούμε, τον οποίο μπορεί να εμφανίζει νευρόκυφηλισμός, αυτό, λοιπόν, είναι κάτι το οποίο πρέπει να όλοι μας ν' επιδιώκουμε, ειδικά όταν προχωράμε στην ηλικία μας. Μάλιστα. Σε σχέση τώρα με το πώς έχετε προσεγγίσει αυτό το κομμάτι με την βιοτεχνολογία και τα λοιπά, όλο αυτό που μας περιγράψατε πολύ, αναλυτικά, τροποποιούνται τα βακτήρια, έτσι ώστε να παράγουν όλες αυτές τις πρωτείνες που έχουν τη λάθος αναδίπλωση και ταυτόχρονα, λοιπόν, λέμε ότι καθώς και τα βακτήρια είναι έτσι οργανισμός πολλαπλεσίας, δίνεται η δυνατότητα να παράγονται όλα αυτά τα πολλά μόρια, οπότε γίνεται αυτό το τέργιασμα και αν, ας πούμε, ανάψετε φωτάκι, όπως είπατε, πολύ παραστατικά, έχουμε τη λύση. Αυτό που δεν είναι σε φέση είναι πώς τελικά τα βακτήρια παράγουν όλα αυτά τα διαφορετικά μόρια. Τα τροποποιούμε γενετικά για να παράγουν το μισφόλδινγκ, τα τροποποιούμε γενετικά για να παράγουν και τα μόρια, τα κυκλικά βακτήρια. Ακριβώς. Οπότε κάνουμε και τις δύο αλλαγές εμείς και αφήνουμε μετά από εκεί και πέρα να γίνει το τέργιασμα. Ακριβώς. Ένα πλεονέκτημα που έχουν, στην περίπτωση αυτή, τεχνικοί, τα κυκλικά πεπτίδια, που μας επιτρέπουν όλα αυτή τη διαδικασία της μαζικής παραγωγής, είναι ότι είναι ένα είδος μωρίου που μπορεί να κωδικοποιηθεί γενετικά. Οπότε εμείς αυτό που κάνουμε για να φτιάξουμε τα βακτήρια, για να φτιάξουμε αυτά τα πεπτίδια, φτιάχνουμε το DNA που κωδικοποιεί την παραγωγή των μωρίων αυτών, εισάγουμε αυτή τη νέα γενετική πληροφορία μέσα στα τροποποιμένα μικρόβια και εκείνα μετά αναλαμβάνουν τη σκληρή δουλειά και διαβάζουν αυτό το DNA και φτιάχνουν όλα αυτά τα διαφορετικά μόρια. Και κάτι που δεν ξέρω αν ήταν προφανές σε αυτά που είπα, είναι ότι όταν προκύπτει αυτός ο στρατός με τα διαφορετικά βακτήρια, το κάθε ένα από αυτά τα βακτήρια, ο κάθε ένας στρατιώτης φτιάχνει ένα διαφορετικό μώριο. Και μαζί, επειδή έχουμε δισεκατομμύρια στρατιώτες σε αυτό το στρατόπεδο, συντολικά φτιάχνουν όλο αυτό τον κυκαιώνα των μωρίων που στο τέλος εμείς μελετάμε. Μάλιστα. Άνθρωποι οι οποίοι γνωρίζουν ήδη κάποιες θεραπείες που υπάρχουν για κάποιες νόσους, αναρωτιούνται κατά πόσο θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει και λιγάκι από αυτά που λέτε εσείς, και λιγάκι από κάτι που ήδη κυκλοφορεί και να γίνει ας πούμε ένα συνδυασμός θεραπευτικά. Γίνεται αυτό, συνδυάζονται αυτά τα πράγματα, με αυτόν τον τρόπο δηλαδή να χωριγηθεί ας πούμε και ένα πεπτίδιο και κάτι άλλο. Κοιτάξτε, καταρχάς γι' αυτές τις ασθένες, κυρίως για τις εκφυλιστικές που συζητήσαμε, κατά το παρόν δεν υπάρχουν αγωγές πέραν από τις συμπτωματικές θεραπείες. Και οι οποίες γίνονται ένα κακό που έχουν είναι ότι σύντομα, αφού ξεκινήσει ας πούμε η χορήγησή τους, θύνει η αποτελεσματικότητά τους. Οπότε είναι συμπτωματικές και όχι πολύ αποτελεσματικές θεραπείες. Υπάρχουν ήδη εκεκριμένες συμπτωματικές θεραπείες που είναι μείγμα διαφορετικών πραγμάτων. Και γενικότερα αυτό που αναφέρατε θα είναι όλο και πιο συχνό φαινόμενο, δηλαδή το να παίρνουμε ένα χάπι ας πούμε που να μην αποτελείται από ένα ενεργό συστατικό, να είναι ένα μείγμα συστατικών, το οποίο το κάθε ένα κάνει κάτι διαφορετικό και όλα μαζί έρχονται και λύνουνε το πρόβλημα συνολικά. Θα μπορούσε λοιπόν θεωρητικά ναι να συμβεί αυτό και νομίζω ότι όσο περνάνε τα χρόνια οι συνδυαστικές θεραπείες θα γίνονται όλο και πιο συχνά απαντόμενες στα ράθλια των θερμακίων. Και πιθανόν ακόμα για τις ασθένειες, οι οποίες είναι ιδιαίτερα πολύπλοκες στην παθολογία τους. Το Ινώσο Αλσχάιμερ ας πούμε θεωρείται ότι είναι μία κλασικό παράδειγμα ασθένειας που μπορείς του τέλους να είναι πολυπαραγοντική και να πρέπει να είναι διαφορετικά τα πράγματα που πρέπει να φτιάξεις ταυτόχρονα για να σώσεις τον ασθενή, μπορεί να είναι και μονόδρομος η συνδυαστική θεραπεία. Ναι, είναι τόσο μεγάλη πολυπλοκότητα τελικά. Όταν λέμε τη λέξη υγεία δεν καταλαβαίνουμε πολλές φορές την πολυπλοκότητα και τα πολλά επίπεδα που κρύβονται πίσω από αυτή την κατάσταση πραγματικά. Ακριβολικά. Παρενέργειες που μπορεί να υπάρχουν σε σχέση με αυτό έχουν καταγραφεί ή όχι είναι κάτι που είναι πιο εύκολο καθώς προχωράνε οι δοκιμές. Εννοείται παρενέργειες ενός φαραμακούς. Ναι, ναι, ναι. Δεν υπάρχει κάτι στη φύση που να μην έχει παρενέργειες όταν το χορηγήσεις σε κάποιον οργανισμό, ειδικά σε μεγάλες δόσεις. Να την κάνω λίγο πιο συγκεκριμένη την ερώτηση, γιατί η ερώτηση έχει έρθει ως πιο συγκεκριμένη, γιατί αναρωτιέται κάποιος και λέει ότι εάν ένα μόριο δεν επιτρέπει το λάθος δίπλωμα θα μπορούσε όμως να παρεμποδίζει μία άλλη πρωτεΐνη, η οποία διπλώνει κανονικά, αναδιπλώνει το στοφόρο κανονικά και τελικά να δημιουργήσει κάποιο άλλο πρόβλημα κάπου αλλού. Θα μπορούσε. Όλα είναι πιθανά. Οι παρενέργειες, η τοξικότητα που μπορεί να έχει ένα μόριο είναι ένα από τα βασικά τεστ, τα οποία γίνονται τόσο στη διαδικασία της προκλινικής ανάπτυξης σε ζωικά ή κυταρικά μοντέλα και στη συνέχεια στη φάση 1 της κλινικής ανάπτυξης, όταν χορηγούνται σε ανθρώπους. Οπότε όλα τα σενάρα είναι πιθανά, αλλά οτιδήποτε, ας πούμε, παρενέργεια μπορεί να υπάρξει, ελέγχεται στα στάδια τόσο της προκλινικής όσο και της κλινικής ανάπτυξης, έτσι ώστε όταν πάει να δοθεί αυτό το μόριο σε ένα πιο μεγάλο αριθμό ανθρώπων στην κλινική ειδοκιμή και αργότερα με το καλό στους ασθενείς, να έχουμε σοβαρές ενδείξεις ότι αυτό το μόριο είναι αποτελεσματικό και δεν θα δημιουργήσει κάποιο άλλο πρόγραμμα στην υγεία του ασθενούς. Μάλιστα, εδώ πέρα είναι πολύ μεγάλο το ενδιαφέρον των ανθρώπων που παρακολουθούν και έτσι προκύπτουν πολλές και πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις. Κάποιοι έτσι έχουν ερωτήσεις που είναι και πιο γενικές. Ας πούμε πώς μπορεί να συνδυαστεί αυτή η προσέγγιση της βιοτεχνολογίας με θεραπεία η οποία θα είναι γενετική. Δηλαδή γίνεται με κάποιο τρόπο να παρέμβουμε γενετικά στον οργανισμό ο οποίος εμφανίζει αυτού του τύπου τη λανθασμένη αναδίπλωση και ταυτόχρονα να κάνουμε και μια βιοτεχνολογική προσέγγιση. Βεβαίως, αναφέρεστε φαντάζομαι στη λεγόμενη γονιδιακή θεραπεία. Κάτι τέτοιο. Στη δική μας την περίπτωση ακριβώς αυτά τα μόρια που σας έδειξα, τα σχήματα ας πούμε, τότε ήταν λίγο περίεργα, είναι χημικά συντηθεμένα. Ωστόσο, επειδή όπως σας είπα, αυτά τα μόρια μπορούν να κωδικοποιηθούν γενετικά, εμείς θα μπορούσαμε να τα χορηγήσουμε σε ένα ζωντανό οργανισμό, τον άνθρωπο στη συγκεκριμένη περίπτωση, είτε σε αυτή τη μοθή που σας έδειξα, κατόπιν χημικής σύνθεσης, είτε να τροποποιήσουμε, να παρέχουμε το DNA, που κωδικοποιεί την βιοσύνθεση πλέον αυτών των μωρίων, να δώσουμε ότι τα γονίδια που δίνουν την πληροφορία στον οργανισμό μας φτιάξει αυτά τα μόρια και αυτά στη συνέχεια μέσα στον οργανισμό μας, κατόπιν της βιοσύνθεσης αυτής, να λειτουργήσουν θεραπευτικά και τον ασθενή. Είναι λοιπόν, όντως, εξαιτίας της ιναρτώτητας των μωρίων αυτών για γενετική κωδικοποίηση, θα μπορούσαν να χορηγηθούν και μέσω, και με τη μορφή γονιδιακής θεραπείας, δυνητικά. Αυτό είναι μια πιο δύσκολη σε αυτή τη φάση διαδικασία χωρίς δυσκολία. Και να δίνουμε το συνθετικό μόρειο σε αυτή τη φάση είναι λίγο πιο στρωτό, ας πούμε, και πιο δυναμό σε αυτό το στάδιο. Γιατί και τώρα κάτι το οποίο προκύπτει από τη συζήτηση είναι όλα αυτά τα οποία συζητάμε, είναι καθόλου κοντά στους ανθρώπους οι οποίοι υπάσχουν, ή είναι απλά τώρα μια συζήτηση η οποία γίνεται για κάτι που κάποια στιγμή στο μακρινό μέλλον θα εφαρμοστεί, είναι καθόλου κοντά στη χρήση, στην πραγματικότητα δηλαδή. Και ναι και όχι, και ναι και όχι. Δυστυχώς κάποιος τώρα, αν δυστυχώς πάσει από μια τέτοια ασθένεια, είναι αρκετά μακριά από το να μπορεί εκείνος να τη χρησιμοποιήσει. Είμαστε στα τελικά στάδια, να το βάλουμε σε κάποια πλαίσια, είμαστε στα τελικά στάδια της αρχικής ανακάλυψης, ξεκινάμε τώρα τη διαδικασία της προκλινικής ανάπτυξης για κάποιες από αυτές τις ασθένειες, το οποίο παίρνει κατά μέσο, ας πούμε τρία χρόνια. Μετά το πέρασμα των τριών ετών, ξεκινάει η διαδικασία της κλινικής ανάπτυξης, που κατά κανόνα παίρνει τρία με τέσσερα, πέντε χρόνια. Οπότε, αν όλα πάνε καλά, είμαστε μερικά χρόνια μακριά από το να εισέρχονταν στην αγορά. Τώρα, αυτό από μία άποψη είναι κακάναια, γιατί χρειάζεται πάρα πολύ χρόνος και κόκκος. Αυτή είναι, λοιπόν, μία ώψη του νομίσματος. Η άλλη ώψη του νομίσματος είναι ότι ας φτάσουμε σε αυτό το σημείο μετά από οχτώ χρόνια και εγώ προσωπικά και νομίζω και η ανθρωπότητα συνολικά θα ήταν πάρα πολύ ευχαριστημένοι, αν τόσο μεγάλα προβλήματα υγείας λυθούν μέσα στην επόμενη οχτά αιτία. Είτε από προσεγγίσεις, σαν και αυτές που σας ανέφερα, είτε από άλλες προσεγγίσεις. Ένα τεράστιο βήμα για τη δημόσια υγεία, τέτοιες πολύ μπλοκές ασθένειες να βρουν κάποιες απαντήσεις. Ναι, πράγματι, έχετε απόλυτο δίκιο. Να γυρίσω λίγο πάλι πίσω στα πεπτίδια. Αυτά τα πεπτίδια που είπαμε ότι εμείς, εσείς δηλαδή λέτε στο μπακτήριο ποια θα είναι και πώς θα είναι, πώς τα έχετε επιλέξει? Ναι, βάση, ποια κριτήρια έχουν επιλεγεί? Φαντάζομαι ότι θα έχει να κάνει με τη δομή που έχουνε τα… αλλά πιο πολύ για αυτούς που ακούνε. Πάμε μαζί στο αρχιστικό. Λοιπόν, έλεγα, αυτά τα πεπτίδια, πρώτα, η κόσμος είναι τυχαία, είναι, ας πούμε, ότι έχει παίξει με κάποιο ρόλο εδώ πέρα και η βιοπληροφορική, βάλαμε έναν αλγόριθμο να μας κάνει μερικούς συνδυασμούς από 10 πεπτίδια και δοκιμάσαμε, πήγαμε στοχευμένα, βάλαμε παραμέτρους. Πώς έγινε αυτή η επιλογή, ποια είναι αυτά? Ακόμα δεν έχουμε βάλει κάποια αλγόριθμη με τη βιοπληροφορικό ή αρτιφίσια λιτέλετζενς, είναι κάτι που το συζητάμε με κάποιους συνεργάτες, ενδυνητικά να το εφαρμόσουμε. Σε αυτή τη φάση, όταν αρχίσαμε αυτή η προσπάθεια, τα επιλέξαμε με κάποια κριτήρια. Ένα βασικό χαραδιστικό των μημωρίων αυτόν, λοιπόν, είναι, εκτός από ότι είναι κυκλικά πεπτίδια, είναι ότι είναι και μικρά. Προσπαθήσαμε να είναι όσο πιο μικρά σε μέγεθος γίνεται. Θέλαμε, δηλαδή, παράλληλα ότι είναι πεπτίδια, να μοιάζουν, όσον αφορά το μέγεθος τους και το μωριακό βάρος τους και άλλα χαρακτηριστικά, να μοιάζουν με τα κλασικά μικρομωριακά φάρμακα, τα κλασικά φάρμακα που παράγονται με χημική σύνθεση. Γιατί αυτό έχει κάποια πλεονεπτήματα όσον αφορούν τις φαρμακοδυνητικές τους ιδιότητες, την ικανότητά τους να περνούν εμβράνες, την ικανότητά τους να περνούν τον αιμαντοκεφαλικό φραγμό κλπ. Οπότε, ένα κριτήριο ήταν το να πάμε σε όσο το δυνατόν μικρότερα σχήματα, μικρότερα πεπτίδια. Αυτό είναι ένα παράμετρο. Όσον αφορά τώρα την αλληλουχία τους, αν έχουν κάποιο, ας πούμε, μοτίβο, εκεί προσπαθήσαμε να αυξήσουμε την ποικιλότητά τους, το πόσα διαφορετικά πεπτίδια θα μπορούμε να φτιάξουμε, όσο περισσότερο γίνεται. Οπότε, δεν θέλαμε να περιορίσουμε να εισάγουμε, ας πούμε, κάποια μοτίβα στην αλληλουχία μας, θέλαμε να τα αφήσουμε τελείως ελεύθερα και, αν είναι δυνατόν, να παράγουμε όλους τους πιθανούς δυνατούς συνδυασμούς. Δηλαδή, αυτό που λέμε, στο τέλος φτιάχνουμε αυτό που ονομάζεται στην γλώσσα της πρωτογενικής μηχανικής, τυχαίες συνδυαστικές βιβλιοθήκες, random combinatorial libraries. Δηλαδή, φτιάχνουμε, προσπαθούμε στο τέλος, να φτιάχνουμε όλους τους πιθανούς συνδυασμούς ενός είδους μωρίων. Και αποφεύγουμε να εισάγουμε ένα συγκεκριμένο μοτίβο, γιατί δεν θέλουμε να εισάγουμε κάποιο bias, κάποιο, ας πούμε... θα περιοριστεί και το αποτέλεσμα. Ακριβώς, και να δοκιμάσουμε όσα περισσότερα μόρια γίνεται. Μάλιστα. Υπάρχει τώρα το εξής σαν σκέψη, ότι και η βιοτεχνολογία είναι έτσι ένας κλάδος ο οποίος αναπτύσσεται πάρα πολύ και για κάποιους δεν τους κολλάει πώς η βιοτεχνολογία θα έρθει και θα καλύψει ανακενώ σε κάτι που έχει να κάνει με ανθρώπινη νόσο, με νευρώνες κτλ. Οπότε αναρωτιέται ο κόσμος γιατί χρησιμοποιούμε βακτήρια. Μήπως θα πρέπει να χρησιμοποιούμε για παράδειγμα τη ζύμη, κάποιο ευκαριοτικό κύταρο. Και πώς τώρα ένα βακτήριο με τόσο διαφορετικό μηχανισμό λειτουργίας ζωής του ιδίου είναι σε θέση να καταλαβαίνει ότι μία πρωτεΐνη δεν είναι σωστά διπλωμένη και να παράγει και μια σειρά αποπεπτίδια και να γίνεται και αυτή η αναγνώριση και να φωτίζει κιόλας. Μάλιστα. Και τελικά, μιλάμε για κάτι τόσο σύνθετο, τόσο μεγάλο, και μιλάμε μετά και για έναν οργανισμό πραγματικά πολύ απλό και με μηχανισμούς δικούς του που είναι πολύ διαφορετικοί από εμάς. Αυτή είναι μία ερώτηση που μου την κάνουν πολύ συχνά και είναι απόλυτα εύλογη. Και εγώ θα τη ρωτούσα αν κάποιος μου έλεγε αυτά που λέω εγώ τώρα. Η απάντηση είναι ότι ισχύει το ότι να πηγαίνουμε σε ένα πιο πολύπλοκο βιολογικό σύστημα, όπως είναι η ζύμη που είναι σε ευκαρατορικός οργανισμός, ή να πηγαίνουμε σε κύτρα θελαστικών, όλα αυτά θα έδιναν, πώς θα το πω, θα προσέφεταν βιολογική πολυπλοκότητα και πιθανόν, ας πούμε, θα επέτρεπαν να παράγεις αυτές τις ανθρώπινες προτείνεις με μια μεγαλύτερη πιστότητα, ας το πούμε. Αυτό ισχύει. Τι γίνεται όμως, υπάρχει μια αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ της βιολογικής πολυπλοκότητας και της πληροφορίας που σου δίνει το σύστημα αυτό για την πρωτείνη σου, με τον αριθμό των μωρίων που μπορείς να μελετήσεις μέσα σε αυτόν τον οργανισμό. Δηλαδή, οι απλοί, τα απλά βιολογικά συστήματα, τα απλά μικρόβια, τα βακτήρια, ναι μεν είναι μια πιο πρωτόγωνη, ας πούμε, μορφή ζωής και δεν μπορούν σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως να αναπαραγάγουν πιστά το folding, ας πούμε, την αντίπλωση των πρωτεϊνών αυτών, αλλά σου επιτρέπουν να μελετήσεις όλα αυτά τα εκατοντάδες, εκατομμύρια, δισεκατομμύρια μόρια. Όσο πιο πολύ ανεβαίνεις στη βιολογική αλυσίδα, τόσο αυτός ο αριθμός πέφτει. Στα βακτήρια μπορείς να φτάσεις μέχρι περίπου 100 δισεκατομμύρια μόρια, στις ζήμες μπορεί να φτάσεις μέχρι 10 εκατομμύρια. Οπότε είναι τάξεις μεγέθους η διαφορά των μωρίων που μπορείς να μελετήσεις. Και εμείς, λοιπόν, επιλέξαμε να πάμε στα βακτήρια, γιατί σκεφτήκαμε, αν μας πετύχει το πείραμα και καταφέρουμε με αρκετά μεγάλη πιστότητα να κάνουμε αυτές τις τσαλακωμένες πρωτεΐνες να τσαλακωθούν σωστά μέσα στο βακτήριο, τότε θα έχουμε και αφού πρέπει να το κάνουμε, τότε θα έχουμε πετύχει αυτό και ταυτόχρονα θα έχουμε και την ικανότητα να σκρινάρουμε όλα αυτά τα κικειόνα των μωρίων. Μετά από τις μελέτες μας, διαπιστώσαμε ότι όντως σε μεγάλο βαθμό το βακτήριο μπορεί πιστά και να παράγει κάποια βασικά στοιχεία αυτής της προβληματικής αναδύπλωσης που παρατηρούμε και στα ανθρώπινα κοίτα. Οπότε είναι μια καλή, ας πούμε, ένα καλό compromise μεταξύ βιολογικής πολυπλοκότητας και μεγιστοποίηση του αριθμού των μωρίων που μπορούμε να μελετήσουμε. Σαφέσταται. Αν μπορεί να ακούγεται έτσι λίγο δύσκολο να το συλλάβει κανείς ότι πραγματικά και όμως τα δακτύλα, μπορούμε να αναφέρουμε, ας πούμε, αυτό που λέτε, τη λάθος αναδύπλωση για να βρούμε την αντιμετώπιση της. Αν μπορώ να παρουσιάσω κάτι γρήγορο εδώ, δεν μπορώ να σας υποσχεθώ ότι στο βακτήριο θα μπορούμε να κάνουμε… Μάλλον μπορώ να σας υποσχεθώ ότι δεν θα μπορούμε όλες τις προτείνες που εμπλέκονται σε όλες αυτές τις ασθένειες να τις κάνουμε στα βακτήρια και πιθανόν, και το ξετάζουμε αυτό, για κάποιες από αυτές να χρειάζεται να πάμε σε ανώτερους οργανισμούς και να θυσιάσουμε λίγο από την πολυπλοκότητα, ας πούμε, την μοριακή που μελετάμε για να στοχεύσουμε σε αυτές τις προτείνες. Σίγουρα, σίγουρα, σίγουρα. Πέρα από ότι θα καταλάβουμε ότι το τάδε-πεπτίδιο έχει αλληλεπιδράσει με τη λάθος αναδιπλωμένη πρωτεΐνη και αυτό θα μας εμφανίσει ως ένδειξη και θα έχουμε ένα αποτέλεσμα και είδαμε και τα πειραματικά δεδομένα. Έχετε κάποια πληροφορία ως προς το πώς συμβαίνει αυτό, πώς αλληλεπιδρά με το είναι-είδιο ή με την λάθος αναδίπλωση ή απλώς είναι ότι συμβαίνει, yes-no, ή είναι και το πώς γίνεται αυτό λιγάκι. Μας ενδιαφέρει και το πιο σημαντικό ερώτημα για μας σε πρώτη φάση είναι το αν συμβαίνει, αν συμβαίνει. Σε δεύτερο επίπεδο και μας ενδιαφέρει πάρα πολύ να καταλάβουμε και το γιατί συμβαίνει. Σε κάποιες περιπτώσεις γενικά είναι λίγο δύσκολο να καταλάβεις και γιατί συμβαίνει. Και είναι δύσκολο για διαφόρους λόγους. Ένας λόγος είναι ότι εξαιτίας της απλότητας του συστήματος μας, που δεν έχει κάνει καμία υπόθεση για το πώς μπορεί να γίνεται αυτό, όταν στο τέλος βρεις το βιοδραστικό μόριο, η δουλειά που πρέπει να κάνεις για να βρεις το μηχανισμό είναι ιδιαιτέρως δύσκολη γιατί ακριβώς επειδή στο πρώτο βήμα απέτυχες, μάλλον αποφάσισες να μην κάνεις καμία υπόθεση. Επομένως επειδή ξεκίνησε από μια κατάσταση που δεν είχες καν καμία υπόθεση, καταλήγεις με βιοδραστικά μόριο που όλα τα σενάρα είναι πιθανά. Αυτό λοιπόν είναι μια πολυπλοκότητα στο να δώσουμε απάντηση στις ερωτήματα αυτά. Και η δεύτερη πολυπλοκότητα έχει να κάνει με τη φύση των πρωτεϊνών αυτών. Επειδή εκ φύσιος είναι προβληματικές πρωτεΐνες, η μελέτη τους είναι πολύ πιο δύσκολη από τη μελέτη των φυσιολογικών πρωτεϊνών που συμπεριφέρονται καλά. Έχουμε λοιπόν σε δύο επίπεδα πολύ δύσκολη δουλειά να κάνουμε για να βρούμε το μοριακό μηχανισμό. Είναι κάτι που μας ενδιαφέρει πολύ. Σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε κάποιες ενδύξεις για το τι συμβαίνει μετά από πολλές προσπάθειες και είναι κάτι που το επιδιώκουμε και το κυνηγάμε. Και ευελπιστούμε ότι όσο εξελίσσονται κιόλας και οι μυθοδολογίες και οι τεχνολογίες που μας επιτρέπουν να μελετάμε προβληματικά να διπλωμένες πρωτεΐνες και συσσωματωμένες μορφές πρωτεϊνών, όλη αυτή η διαδικασία θα γίνει όλο και πιο προσιτή σε εμάς και θα έχουμε σύντομα κάποιες ενδιαφέρειες απαντήσεις. Πάντως, επειδή βλέπω εδώ κάποιες απορίες που γίνονται και από αυτά που μας λέτε στη στιγμή που μας τα λένε, δηλαδή δεν είναι ότι αυτά τα παιπτίδια είναι ένζυμα, δεν έχουν κάποια ενζυμική δράση, τουλάχιστον που να την ξέρουμε. Δεν το έχουμε ελέγξει αυτό, δεν το γνωρίζουμε, θα μπορούσαν κάποια από αυτά να έχουν. Σε σχέση τώρα με την εταιρεία την οποία σκεφτήκατε, ιδρύσατε και φτιάξατε, είναι κάτι το οποίο παρατηρείται αρκετά τώρα να συμβαίνει στα ερευνητικά ιδρύματα τα οποία έχουν πολύ καινοτόμες εφαρμογές, πράγματα τα οποία βρίσκονται και τα λοιπά και φέρνουν λιγάκι όλο το αποτέλεσμα πιο κοντά στην εφαρμογή, στο να έχει κάποια έτσι εφαρμογή. Και ρωτούν κυρίως νεότεροι ερευνητές οι οποίοι ενδεχομένως και να προβληματίζονται σε σχέση με τη δική τους έρευνα και ρωτούν πώς μπορεί να γίνει αυτό. Είναι κάτι που μπορεί να το κάνει οποιοςδήποτε, είναι δύσκολο γιατί είστε πισθήμονας και μπαίνετε σε ένα χώρο που είναι λιγάκι διαφορετικός ως προς το, δεν ξέρω, μια ιτερία. Πολλοίς κόσμος θεωρεί ότι αυτά τα πράγματα είναι και λίγο μακριά το ένα από το άλλο. Μια ιτερία, ένα ερευνητικό εργαστήριο, πώς σχετίζονται. Κοιτάξτε, είναι ταυτόχρονα μακριά και είναι και ταυτόχρονα κοντά. Είναι κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολο, αλλά δεν είναι ούτε ακατόρθωτο, ούτε εξαιρετικά δύσκολο. Είναι κάτι που συμβαίνει σε όλος τον κόσμο και όσο πιο πολύ κάποιος έχει εμπειρία τέτοιου είδους δραστηριοτήτων μεταφοράς τεχνολογίας και εγώ είχα τη χαρά να έχω τέτοιους είδους εμπειρίες όταν ήμουν στην Αμεδική, τόσο πιο φυσιολογικό αρχίζει να του φαίνεται. Από εκεί και πέρα, δεν είναι όλοι άνθρωποι κατάλληλοι κάποιοι για το να κάνουν αυτό το επιπλέον βήμα. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι είναι εξαιρετικοί επιστήμονες, πάρα πολύ καλύτεροι επιστήμονες από εμένα, αλλά τους είναι ταγμένοι σε αυτό, τους αρέσει αυτό και δεν θέλουν να κάνουν κάτι άλλο και αυτό είναι απόλυτα σεβαστό, είτε γιατί δεν το επιθυμούν, είτε δεν έχουν το κίνητρο, είτε θέλουν να εμπλακούν σε αυτό ή δεν έχουν αυτή την επιθυμία. Υπάρχουν τώρα κάποιοι άλλοι άνθρωποι που είναι πάρα πολύ φιλικοί στην επιχειρηματικότητα και υπάρχουν και άνθρωποι που τους αρέσει και το ένα και το άλλο. Εμένα μου αρέσει πάρα πολύ το ακαδημαϊκό και μου αρέσει πάρα πολύ και το επιχειρηματικό. Οπότε προσπάθησα σε ένα βαθμό να το συνδυάσω και γιατί μου αρέσει και γιατί ήθελα να δω πραγματικά να βάλω ως πρόκληση ας πούμε λίγο στον εαυτό μου και στη δουλειά μου και είχα αυτή τη φιλοδοξία να δω αν πραγματικά αυτά τα μόρια που λέμε ότι δυναιτικά θα μπορούσαμε να κάνουν αυτό, αν πραγματικά θα μπορούσαμε όντως να το κάνουμε αυτό. Αυτή όμως η δραστηριότητα της αρχικής ανακάλυψης, της ακαδημαϊκής δραστηριότητας, της ανάπτυσης τεχνολογιών και στη συνέχεια της προκληνικής ανάπτυσης και της εμπορικής αξιοποίησης, είναι λίγο δύο διαφορετικά σπόρ, είναι λίγο διαφορετικές δραστηριότητες και απαιτούν διαφορετικές διξιοτεχνίες, διαφορετικά ύψη κονδυλίων. Οπότε, εγώ όταν αποφάσισα ότι θα ήθελα να δω εάν αυτά τα μόρια μπορούν να πάνε μερικά βήματα παρακάτω, συνειδητοποίησα ότι στο εργαστήριο, στο ακαδημαϊκή δραστηριότητα πρέπει να φτάνουμε μέχρι ένα συγκεκριμένο σημείο και μετά οτιδήποτε αφορά την προκληνική ανάπτυξη, επειδή και θέλει άλλου είδους εξπερτής και επειδή θέλει και άλλου είδους κεφάλαια τα οποία δεν θα μπορούσαμε εύκολα πολύ να εξασφαλίσουμε σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον, θα πρέπει να γίνει σε ένα διαφορετικό πλαίσιο. Και αυτό ήταν το κίνητρο της δημιουργίας της Rescue Biotech. Είναι το διαφορετικό πλαίσιο που πιστεύω ότι είναι το κατάλληλο για να υπάρχει αυτό το επιπλέον εξπερτής, η δικσιοτεχνία και τα κεφάλαια αυτά που είναι απαραίτητα για να προχωρήσει αυτή τη διαδικασία. Τώρα ένα τελευταίο σημείο που πιθανόν να υπάρχει στο μυαλό των νεωτέρων που σκεκτίζουν δραστηριότητες, κανένας άνθρωπος δεν τα γνωρίζει όλα. Και όσο φιλικό και στην επιχειρηματικότητα να είσαι, αν ξεκινάς από ένα ακαδημαϊκό χώρο, είναι σχεδόν αδύνατον να γνωρίζεις ό,τι χρειάζεται να γνωρίζεις για να κάνεις αυτό το βήμα στην επιχειρηματικότητα. Επομένως, προσπαθείς από μόνος σου να μάθεις όσα περισσότερα γίνεται, προσπαθείς να πλαισιώσεις αυτή τη νέα σου δραστηριότητα με συνεργάτες και να δημιουργήσεις μία ομάδα που θα υπάρχει η κατάλληλη συμπληρωματικότητα και όλες οι απαραίτητες δικσιοτεχνίες και οτιδήποτε δικσιοτεχνίες δεν τις έχεις εσύ ο ίδιος, θα πρέπει να έρχονται από τα μέλη της ομάδας σου. Αν εσύ είσαι λιγότερο αντεπνενούριαλ και είσαι πιο επιστημονικός, θα πρέπει οι υπόλοιποι να είναι πιο έντονοι, να έχουν πιο εκτενή εμπειρία και δεξιότητες στο κομμάτι αυτό για να σε συγκληρώσουν. Μάλιστα. Και για κάποιον ο οποίος τώρα φαίνεται ότι η εμπνεύστη και η αναδίπλωση των μπρουτεϊνών είναι κάτι που τον ενδιαφέρει, πώς φτάνει κανείς σε αυτό το επιστημονικό πεδίο, γιατί να και να δεν είναι ξεκάθαρο. Ας πούμε εσείς είστε εχειμικός-μηχανικός, έχετε κάνει και παραπάνω σπουδές, κάποιος μπορεί να είναι από τον τομέα της χημίας, κάποιος από την ιατρική, κάποιος από τη βιολογία, κάποιος από τη βιοπληροφορική ακόμα. Συναντιούνται κάπου όλα αυτά τα πεδία όταν μιλάμε για την αναδίπλωση των μπρουτεϊνών. Κάποτε, ας πούμε, με την αναδίπλωση των μπρουτεϊνών ασχολούνταν μόνο δομικοί βιολόγοι. Τώρα δεν είναι πια έτσι. Δηλαδή, είναι καλό να ξέρει και οι άνθρωποι, οι οποίοι είτε σπουδάζουν είτε συνεχίζουν τους σπουδές τους, ότι μπορούμε να προσεγγίσουμε και ένα θέμα από πολλές διαφορετικές ειδικότητες. Ακριβώς. Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, πλέον η επιστήμη είναι πάρα πολύ, είναι δισηπλημέρη. Χρειάζονται πολλές δεξιότητες, πολλά διαφορετικά mindset, διαφορετικές λογικές, διαφορετικές φιλοσοφίες, έτσι ώστε να φτάσουμε σε ένα σημείο να προσπαθήσουμε και να λυθούν κάποια σημαντικά προβλήματα. Και πολλά από τα σημεία ορώσημα, ας πούμε, σε διάφορα πεδία της επιστήμης, προέρχονται από ανθρώπους, οι οποίοι είναι αρχικά, ας πούμε, έρχονται από διαφορετικούς χώρους. Οπότε, αυτό είναι κάτι που είναι πολύ σύνηθες στην επιστήμη. Πώς καταλήγει ένας χημικός μηχανικός, σαν και εμένα, να ασχολείται με την πρωτεϊνική αναδίπλωση. Η αρχική μου ανασχόληση, όπως σας είπα, ήταν, δηλαδή, το σημείο καμπής για εμένα, ήταν, ας πούμε, η εμπλοκή μου στη βιοτεχνολογία. Στη βιοτεχνολογία είναι σημαντικές οι πρωτεΐνες, στις πρωτεΐνες είναι σημαντική αναδίπλωση. Οι πρωτεΐνες που ασχολούν με βιοτεχνολογία, με βακτήρια, με κύταρα, με αυτά, ξαφνικά, όταν πλέον αποφασίσει κάποιος ότι θέλει να ακολουθήσει μια αυτόνομη ακαδημαϊκή καριέρα, θα πρέπει να βρει τι είναι αυτό που θα επιδιώξει να κάνει από εκεί και πέρα στη ζωή του. Πρέπει να επιλέξει ένα πρόβλημα να επιλύσει. Αυτό είναι το, ειδικά εγώ που είμαι μηχανικός και έχουμε στο μυαλό μας πάντα πρακτικές εφαρμογές και επίλυση προβλημάτων και ανάπτυση τεχνολογιών. Αυτό είναι το πυρήνιας ας πούμε της αναζήτησης όταν ξεκινάμε την αυτόνομη μας ερευνητική τεραστηριότητα. Τι είναι αυτό το πρόβλημα που θα επιλέξει να επιλύσεις και μετά από 20, 30, 50 χρόνια που θα αποσυρθείς, το οποίο θα σε θυμάται ο κόσμος όσοι σε θυμούνται. Από μια τέτοια διαδικασία που δεν μπορώ να θυμηθώ και εγώ πώς ακριβώς συνέβη, μια μέρα έχω την αίσθηση ότι μου ήρθε ένα φλάς άναψος στο μυαλό μου και συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι ένα σημαντικό πρόβλημα προς επίλυση και ότι πιθανόν να έχω κάποιες ιδέες για το πώς μπορούσα να συνδράμω και εγώ στην επίλυση κάποιων προβλημάτων. Και τελικά είναι πάρα πολλά και τα θέματα τα οποία ζητούν λύσεις, είναι πάρα πολλές και οι προσεγγίσεις που μπορεί να ακολουθήσει κάποιος οπότε το κομμάτι αυτό της επιστήμης νομίζω είναι ανεξάδλητο και γι' αυτό το λόγο προκύπτουν και συνεχώς και καινούργια πράγματα, έρχεται και η τεχνολογία με όλη τη βοήθεια την οποία προσφέρει και έχουμε τα πάρα πολύ ωραία αποτελέσματα και ακόμα για όλες αυτές τις πολύ ξεχωριστές λύσεις όπως αυτή που μας είπατε σήμερα, σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για μια πραγματικά πάρα πολύ ωραία ομιλία και για μια πάρα πολύ ωραία συζήτηση. Ο κόσμος επίσης μεταφέρει την ευγνωμοσύνη του, τη χαρά του, ευχαριστούμε πάρα πολύ και όσους μας παρακολούθησαν. Ευχαριστούμε πάρα πολύ, να είστε καλά. Κάπου εδώ έχουμε φτάσει στο τέλος. Δεν ξέρω, θέλετε κάτι να μας πείτε έτσι κλείνοντας ή υπάρχει κάτι άλλο. Ο κόσμος είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένος σε αυτό το σημείο. Είναι ιδιαίτερη χαρά για μένα και η δική μου ευχαρίστηση κυρίως που κάναμε αυτή τη σημερινή ηλεκτρονική συναντηση. Θα το ήθελα πάρα πολύ, μου αρέσει πάρα πολύ αυτές οι συζητήσεις να είναι πιο διαδραστικές και από κοντά, έτσι ώστε να μπορούμε κατά τη διάρκεια της ομιλίας να λεπιδρούμε και να συζητάμε. Δυστυχώς δεν γίνεται. Αυτό το ηλεκτρονική πλατφόρμα είναι μονόδραμος αυτές τις μέρες. Θα έρθει η καιρός, θα αλλάξει. ίσως σύντομα να καταφέρουμε να κάνουμε και το διαζώσης και με το καλό να έχουμε προχωρήσει τότε και τα μόρια μας παρακάτω και να έχω καινούργια ευχάριστα νέα να σας αναφέρω. Θα ήταν εξαιρετικό, θα ήταν εξαιρετικό. Έχετε ελάβει πολλά συγχαρητήρια και πολλά ευχαριστώ από όλους. Σας ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Να είσαστε καλά. Καλή συνέχεια. Γεια σας. Γεια σας. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα.
|
| _version_ |
1782816858391445504
|
| description |
: Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Κ على and Καλησπέρα σας. Από το Κέντρο Επιστημιfeld και Τεχ fam και point τ σε يا πρόεδρος κάθε υπηρεσίαςит Kαι π.ο.Α. Καλησπέρα σας, από το Κέντρο Επιστήμης & Τεχνολογίας του Ιδρύματος Ευγενίδου. Καλώς ήρθατε στο νέο webcast του Ιδρύματος Ευγενίδου. Στοχο έχουμε σήμερα να εξηγηώσουμε τον κοινό με την σημασία των προτεinών για την ανθρώπινη υγεία. να δούμε ότι έχουμε εικόνα και ήχο για να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε τη σημερινή μας συζήτηση. Αυτό που θα μας απασχολήσει και αυτό που θα συζητήσουμε είναι ουσιαστικά πώς μπορεί η βιοτεχνολογία να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τις ασθένειες που οφείλονται στην προβληματική αναδίπλωση των πρωτεϊνών. Αυτό που ουσιαστικά μπορεί πολλοίς κόσμος να έχει ακούσει, να έχει διαβάσει είναι πόσο σημαντικές είναι οι πρωτεΐνες. Είναι πολύ πλοκαβιολογικά μόρια τα οποία παίζουν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στο να είναι σωστή η λειτουργία του οργανισμού. Αυτό που θα δούμε σήμερα είναι πώς φτάνουν στις πρωτεΐνες από το DNA, από το γενετικό υλικό, αλλά και πώς η αλληλεπίδραση με το ψυτοναμινοξέων μιας πρωτεΐνής είναι αυτή που θα δώσει τελικά μια τελική αναδίπλωση της πρωτεΐνής στον χώρο μέσα στην οποία ουσιαστικά κρύβεται και η λειτουργικότητα του μωρίου αυτού που έχει τόσο μεγάλη σημασία. Η αναδίπλωση των πρωτεϊνών είναι ένα πολύ πλοκοφέμα που έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα εδώ και πολύ καιρό και μάλιστα τα τελευταία χρόνια γίνεται έρευνα που εστιάζει γύρω από τους μηχανισμούς που περιγράφουν πώς αυτή η αναδίπλωση μπορεί να γίνει με το σωστό τρόπο αλλά και τα προβλήματα που δημιουργούνται όταν η αναδίπλωση αυτή δεν έχει την σωστή μορφή. Τώρα η μορφή στον χώρο είναι άμεσα συνδεδεμένη με την λειτουργία και έτσι πάρα πολλές αισθένειες έχουν τη ρίζα τους ακριβώς στο φαινόμενο της προβληματικής αναδίπλωσης των πρωτεϊνών. Ως εκ τούτου έχουν αναπτυχθεί πολλές μέθοδοι για την αντιμετώπιση της προβληματικής αναδίπλωσης των πρωτεϊνών και φυσικά η βιοτεχνολογία και η ανάψυση της τεχνολογίας έχουν επιταχύνη της εξελίξης προς αυτή την κατέχθιση. Σήμερα λοιπόν θα εστιάσουμε στο πώς η προβληματική αναδίπλωση σχετίζεται με ασθένειες και θα δώσουμε έμφαση στις νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως είναι η πλάγια μυοτροφικής κλείση και η νόσος Αλσχαίμερ. Έχουμε την τιμή να έχουμε κοντά μας τον δ. Γεώργιος Κρέτα που έχει μελετήσει όλα αυτά τα θέματα σε μεγάλο βάθος. Ο δ. Γεώργιος Κρέτας είναι διπλωματούχος χημικός μηχανικός του Εθνικού Ματσοβίου Πολιτεχνίου και διδάκτορας χημικής και βιολογικής μηχανικής του Πανεπιστημίου Πρίμστον των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής. Έχει εργαστεί ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Institute of Cellular and Molecular Biology του Πανεπιστημίου του Τέξας των Ηνωμένων Πολιτείων και από το 2009 μέχρι σήμερα είναι κύριος ερευνητής στο Institute of Chemical Biology του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Οι ερευνητικές του δραστηριότητες εστιάζονται στη Μωριακή Βιοτεχνολογία και έχει συμμετάσχει σε 20 ερευνητικά προγράμματα των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας ως συντονιστής και συνεργαζόμενος ερευνητής. Κατά τη χρονική περίοδο από το 2010 έως και το 2019 έχει εξεσφαλίσει περισσότερο από 3 εκατομμύρια ευρώ παντεγονιστικά προγράμματα εξωτερικής χρηματοδότησης για έρευνα. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 25 εργασίες σε διακεκριμένα υπιστημονικά περιοδικά, έχει 4 διπλώματα έβριση τεχνίας και έχει βραβευθεί με το πρώτο και μοναδικό για την Ελλάδα μέχρι σήμερα στον τομέα της βιοτεχνολογίας ERC Consolidator Grant από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας το 2018. Έχει υποτροφή αμαρικιουρή και έχει βραβευθεί με το έργο αριστεία της Ελληνική Γραμματίας Έρευνες και Τεχνολογίας. Από το 2013 είναι εκλεγμένος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην Επιστυμονική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Εφαρμοσμένης Βιοκατάλυσης και, σαν να μιλήσω θα να λέω όλα αυτά, το 2019 ίδρυσε τη Rescu Biotech, μια εταιρεία η οποία εφαρμόζει καινοτόμες βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις για την ανακάλυψη φαρμάκων κατά των ασθενειών που προκαλούνται από την προβληματική αναδίπλωση των πρωτεϊνών. Κύριε Σκρέτα, καλώς ήρθατε. Είναι πολύ μεγάλη μας τιμή να είσαστε σήμερα εδώ. Ο λόγος εσάς. Καλησπέρα σας κι από μένα. Η τιμή και η χαρά είναι όλη δική μου. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την ευγενική πρόσκληση, όλο το Ίδρυμα Ευγενίδου και κυρία Δερτιλή προσωπικά εσάς για όλα την προσπάθεια της προηγούμενες μέρες και την πάρα πολύ ευγενική σας προσφώνηση. Άσαστε καλά. Να σας διακόψω λίγο, ένα λεπτό δεν ανέφερα ότι θα μπορέσει ο κόσμος που μας παρακολουθεί να κάνει τις ερωτήσεις του και στο YouTube, αν θέλει, έτσι ώστε αυτές να απαντηθούν στο τέλος της παρουσίασης, αλλά και στο Q&A όσοι μας παρακολουθούν μέσω Zoom. Οπότε αυτό να το αναφέρω όποιος θέλει ερώτηση είτε στο Q&A είτε στο YouTube. Και σταματάω τώρα, δεν μιλάω. Πολύ ευχαριστούμε. Στο διάστημα εγώ προσπάθησα να μοιραστώ την οθόνη μου μαζί σας. Ελπίζω να τη βλέπετε. Πολύ ωραία, μπορούμε να ξεκινήσουμε λοιπόν. Καλησπέρα και στους ακροατές. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ που ήσασταν σήμερα εδώ μαζί μας σε αυτό το πολύ όμορφο απόγευμα. Θα σας μιλήσω σήμερα για μια μεγάλη και σημαντική οικογένεια ασθενειών που ονομάζονται ασθένειες προβληματικής προτενικής αναδίπλωσης. Θα το εξηγήσουμε λεπτομέρος τι είναι αυτό και θα προσπαθήσω να σας πω πώς η βιοτεχνολογία και ειδικότερα η βιοτεχνολογία των μικροβίων θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ασθενειών αυτών μέσω ανακάλυψης αποτελεσματικών φαρμάκων κατά των καταστάσεων αυτών. Για σήμερα έχω θέσει τέσσερις βασικούς στόχους. Ο πρώτος είναι να σας πείσω ότι οι πρωτεΐνες είναι εξαιρεστικά σημαντικά μόρια για τη ζωή και την υγεία όλων των ζωντανών οργανισμών στη γη και των ανθρώπων ειδικότερα. Υπάρχουν πολλές και σοβαρές αισθένειες του ανθρώπου και άλλων οργανισμών που προκαλούνται επειδή ορισμένες πρωτεΐνες στο σώμα είναι ας το πούμε λίγο τσαλακωμένες ή προβληματικά αναδιπλωμένες όπως είναι ο πιο δόκιμος όρος. Και θα προσπαθήσω επίσης να σας πείσω ότι η βιοτεχνολογία και συγκεκριμένα η μικροβιακή βιοτεχνολογία θα μπορούσε να συνδράμει και μπορεί να συνδράμει και θα μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη αποτελεσματικών φαρμάκων κατά των καταστάσεων αυτών. Και τέλος θα προσπαθήσω και να έχουμε στο τέλος μια έτσι διαδραστική και δημιουργική συζήτηση για όλα αυτά τα θέματα που θα προκύψουν. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την αρχή και να μιλήσουμε λίγο για τη σημασία των πρωτεϊνών, για τη ζωή των βιοτεχνών, για τη ζωή στη φύση γενικότερα. Αν λοιπόν πάρουμε ένα ζωντανό οργανισμό και δούμε επί της ουσίας τι αποτελείται, κάνοντας αυτή την ανάλυση θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η ζωντανή οργανισμή, τα ζωντανά κύταρα, είναι ουσιαστικά μια σούπα από χημικά μόρια και συγκεκριμένα από μόρια οργανικά, όπως ονομάζονται, δηλαδή μόρια που περιλαμβάνουν αδεισμούς άθρακ. Όπως όλες οι σούπες αποτελούνται κυρίως, και η σούπα λοιπόν η κηταρική, αποτελούνται κυρίως από νερό και μέσα σε αυτό το νερό υπάρχουν διάφορα συστατικά, που στην περίπτωση ας πούμε ενός βακτυριακού κητάρου καταλαμβάνουν περίπου το ένα τρίτο της συνολικής του μάζας. Κοιτώντας λοιπόν αυτή τη βακτυριακή σούπα και αναλύοντας μετά τα συστατικά που εμπεριέχονται μέσα στη σούπα αυτή, θα δούμε ότι περίπου μισά από τα συστατικά αυτά αναλογών αντιστοιχούν σε πρωτεΐνες. Και όλα τα υπόλοιπα τα μόρια τα που γνωρίζουμε και ακούμε συχνά όπως το DNA, το RNA, τα λιπίδια, τα σάκαρα και τα λοιπά, είναι όλα μαζί το υπόλοιπο μισό. Αν λοιπόν παρομοιάσουμε τη βακτυριακή σούπα με μια κοτόσουπα, σε αυτή λοιπόν το ίδιο στη σούπα, οι πρωτεΐνες αντιστοιχούν στο κοτόπουλο της κοτόσουπας και όλα τα υπόλοιπα τα συστατικά του κυτάρου αυτό, το DNA, το RNA, τα λιπίδια και τα λοιπά που αναφέραμε προηγουμένως, είναι το αυγολέμωνο, το ρύζι, τα λαχανικά που έχει η κοτόσουπα και τα λοιπά. Πάμε λοιπόν να δούμε τώρα λίγο τι είναι αυτές οι πρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες λοιπόν είναι μακριές αλυσίδες από ένα είδος μικρών κρίκων που ονομάζονται στη βιοχημία αμίνοξέα. Είναι λοιπόν αλυσίδες που αποτελούνται από 20 τέτοια διαφορετικά αμίνοξέα, τα οποία μπορείτε να τα φανταστείτε σαν διαφορετικά κρυκάκια ή σαν διαφορετικές χάντρες. Και αυτές οι χάντρες βρίσκονται, οι 20 διαφορετικές, σε μια συγκεκριμένη γραμμική διάταξη, σε μια συγκεκριμένη σειρά και αυτή η αλληλουχία των αμίνοξέων των διαφορετικών αυτών χαντρών διαμορφώνει την πρωτεΐνική αλυσίδα. Στη φύση, οι πρωτεΐνες έχουν διαφορετικό μήκος σε κάθε μία. Συνήθως, οι πρωτεΐνες είναι μεγάλες σε μέγεθος και αποτελούνται από εκατοντάδες τέτοια διαφορετικά κρυκάκια ή χάντρες και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και από χιλιάδες. Κάτι που θέλω να κρατήσετε από τη σημερινή μας συζήτηση είναι ότι οι πρωτεΐνες είναι το λειτουργικό μόριο της ζωής. Δηλαδή, μέσα σε ένα ζωντανό οργανισμό, όλες οι βασικές λειτουργίες ή η συντριπτική πλειοψηφία των βασικών λειτουργιών επιτελούνται από πρωτεΐνες. Είναι δηλαδή οι πρωτεΐνες ο βασικός εργάτης μέσα στα κύτρα που αποτελούν το σώμα μας. Στον πίνακα αυτό βλέπετε κάποια χαραδριστικά παραδείγματα λειτουργιών που επιτελούν κάποιες πρωτεΐνες μέσα στο σώμα μας. Κάποιες από αυτές είναι ένζυμα, κάποιες από αυτές τις πρωτεΐνες αποτελούν δομικά στοιχεία των κυτάρων μας, κάποιες άλλες πρωτεΐνες αποτελούν αποθήκη, ας το πούμε που είναι υπέθυνες για την αποθήκευση χρήσιμων συστατικών όπως τα μυλοξέα, κάποιες άλλες πρωτεΐνες είναι υπέθυνες για τη μεταφορά θρεπτικών συστατικών από το περιβάλλον του κυτάρου στο εσωτερικό του κτλ κτλ. Κάποιες άλλες πρωτεΐνες είναι υπέθυνες για την επικοινωνία μεταξύ των κυτάρων που βρίσκονται μακριά στο χώρο μέσα στο σώμα μας, ένα κύτταρο πηχή που είναι στο κεφάλι μας με ένα κύτταρο που είναι στο πόδι μας. Κάποιες άλλες πρωτεΐνες είναι υπέθυνες για την κίνησή μας και κάποιες άλλες πρωτεΐνες είναι στοιχεία του μηχανισμού άμυνά μας εναντί εξωτερικών ας το πούμε εισβολέων. Ακόμα και τους ακροατές που είναι σήμερα μαζί μας και πιθανόν να μην έχουνε ξανασυζητήσει ή ξανακούσει για πρωτεΐνες, αν δουνε προσεκτικά κάποια από τα παραδείγματα αυτά που αναφέρονται στον πίνακα αυτό θα αναγνωρίσουν πιθανόν κάποιες πρωτεΐνες τις οποίες έχουν ξανακούσει. Για παράδειγμα, το κολαγόνο, η ελαστίνη, η κερακτίνη, η καζαιίνη, η αιμοσφαιρίνη, η ινσουλίνη. Είναι κάποια παραδείγματα πρωτεΐνών που φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι από εσάς αν όχι όλοι θα έχετε ακούσει για τον έναν λόγο ή τον άλλον. Επίσης σίγουρα όλοι σας έχετε ακούσει για τα περίφημα αντισώματα. Μια ομάδα μωρίων που είναι υπεύθυνα όπως είπαμε για τον βασικός έτσι στρατιώτης που προστατεύει το σώμα από εξωτερικούς εισβολής είναι μια ομάδα μωρίων τα οποία όλοι μας ελπιστούμε ότι θα παράγουμε από το καλό έρχεται η σειρά μας να εμβολιαστούμε για τη νόσο COVID-19 που μας επασχολεί όλους μας εδώ και πάρα πολύ καιρό. Αν κοιτάξουμε τώρα τις πρωτεΐνες που φτιάχνουν διαφορετικοί οργανισμοί θα δούμε ότι είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Και ένα σημείο διαφορετικότητας μεταξύ των οργανισμών στο τι πρωτεΐνες φτιάχνουν είναι να κάνουν και με τον αριθμό αυτών των πρωτεΐνών. Αν δείτε λοιπόν στο σχεματάκι αυτό αριστερά θα παρατηρήσετε ότι ένας πάρα πολύ απλός οργανισμός ο οποίος δεν είναι και αυτόνομα πολλατασιαζόμενος όπως είναι ο ιός της γρίπης, φτιάχνει μόνο 11 πρωτεΐνες. Ενώ ένα βακτήριο που μπορεί και πολλατασιάζεται αυτόνομα έχει πολύ περισσότερες πρωτεΐνες, μερικές χιλιάδες. Όταν όμως πάμε σε πιο πολύπλοκα βιολογικά συστήματα όπως είναι τα ζώα ή τα θηλαστικά, βλέπετε ο αριθμός των πρωτεΐνών που υπάρχουν στα κύτερα των οργανισμών αυτών εκτινάσσονται σε πολλές χιλιάδες, μέχρι που φτάνουμε στο ανθρώπινο οργανισμό που υπάρχουν λίγο πάνω από 22.000 πρωτεΐνες που παράγονται. Μέχρι πριν μερικά χρόνια πιστεύουμε ότι εξαιτίας της πολυπλοκότητάς μας ή της πολυπλοκότητας που θεωρούσαμε ότι έχουμε σαν οργανισμή και ότι είναι μεγαλύτερη από όλους τους άλλους ζωντανούς οργανισμούς, θεωρούσαμε ότι ο αριθμός των πρωτεΐνών που φτιάχνουμε πρέπει να είναι αναγκαστικά μεγαλύτερος από οποιοδήποτε άλλος ζωντανό οργανισμό υπάρχει στη φύση, όταν όμως έγινε η αλληλούχηση του ανθρώπου, του γονεδιώματος και μαζί με αυτόν και αλληλούχηση κι άλλων οργανισμών, αυτή η θεωρία κατέρευσε επανηγηρικά και συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχουν άλλοι οργανισμοί που φαινομενικά είναι απλούστοιροι από μας, όπως το σταφύλι που στο τέλος της ημέρας φτιάχνουν πολύ περισσότερες πρωτεΐνες από ό,τι φτιάχνουν τα ανθρώπινα κύτταρα. Έτσι λοιπόν καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν έχει σημασία μόνο ο αριθμός των πρωτεΐνών που φτιάχνεις, αλλά και άλλοι παράγονται σημασία έτσι ώστε να καταλήξει ένα σύστημα να είναι περισσότερο ή λιγότερο πολύπλοκοβιολογικά και αυτό έχει να κάνει με το ποιες είναι αυτές οι πρωτεΐνες, πού παράγονται αυτές οι πρωτεΐνες, πότε παράγονται αυτές οι πρωτεΐνες και πόσο από την κάθε μία αυτή η πρωτεΐνη παράγεται. Όλα αυτά λοιπόν είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν στο τέλος τη βιολογική πολυπλοκότητα ενός βιολογικού συστήματος. Και ένα επιπλέον στοιχείο που θα ήθελα να κρατήσετε από τη ζήτηση μας σήμερα είναι ότι στο τέλος της ημέρας οι πρωτεΐνες που παράγουμε μαζί με όλα αυτά τα δευτερεύοντα χαρατριστικά του πού, πότε, πόσο και τα λοιπά εν πολλής στο τέλος προσδιορίζουν το ποιοι είμαστε. Είμαστε προφανώς διαφορετικοί από τη γάτα που περνάει τώρα έξω από το παράθυρό μου αλλά ακόμα και μεταξύ μας που είμαστε εδώ όλοι άνθρωποι ο καθένας από εμάς είναι διαφορετικός από το διπλανό του και θα ήθελα να κρατήσετε ότι επί της ουσίας η διαφορετικότητα που έχουμε μεταξύ μας είναι γιατί σε ένα μικρό βαθμό ο καθένας από εμάς φτιάχνει λίγο διαφορετικές πρωτεΐνες. Όλα λοιπόν τα ζωντανά κύτταρα στο τέλος της ημέρας θα φτιάξουν κάποιες δεκάδες, κάποιες χιλιάδες ή κάποιες δεκάδες, χιλιάδες διαφορετικές πρωτεΐνες. Πώς ξέρει κάθε κύτταρο τι είναι αυτές οι πρωτεΐνες που πρέπει να φτιάξει, πόσο, πότε και τα λοιπά. Όλη αυτή η πληροφορία εμπεριέγεται στο software του κυτάρου το οποίο είναι το DNA. Εκεί λοιπόν υπάρχει όλη η πληροφορία που καταγράφει το ποιες είναι αυτές οι πρωτεΐνες που θα παραχθούν, πότε, που και τα λοιπά και τα λοιπά. Γιατί αυτό, διότι για να παραχθεί μια πρωτεΐνή θα πρέπει αυτό να είναι γραμμένο στο DNA μας. Το DNA μας περιλαμβάνει περιοχές δύο διαφορετικών ειδών περιοχές, οι λεγόμενες μη κωδικοποιητικές περιοχές και οι κωδικοποιητικές περιοχές. Αυτές οι περιοχές που είναι κωδικοποιητικές περιλαμβάνουν κομμάτια DNA τα οποία κωδικοποιούν συγκεκριμένα για πρωτεΐνες. Και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η παραγωγή αυτών των πρωτεΐνών είναι ανάγνωση αυτών των κομματιών του DNA τα οποία ονομάζονται γονίδια στην περίπτωση αυτή. Η διαδικασία αυτή της ανάγνωσης από το κύτταρο ξεκινά μια διαδικασία που ονομάζεται μεταγραφή και αυτό το DNA μεταγράφεται και γίνεται ένα μόριο mRNA και στη συνέχεια το κύτταρο διαβάζει αυτό το μόριο του mRNA που έχει δημιουργηθεί και κατασκευάζει, φτιάχνει αυτή την πρωτεΐνη υποαναλογή σε αυτό το κομμάτι του RNA μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται μετάφρας. Αναφέραμε προηγουμένως ότι οι πρωτεΐνες είναι αλυσίδες, πολύπλοκες, μεγάλες από αυτές τις 20 διαφορετικές χανδρούλες που περιγράψαμε προηγουμένως στα αμυνοξέα. Ωστόσο θέλει να σκεφτείτε τις πρωτεΐνες σαν αλυσίδες MEN αλλά όχι σαν άμορφες γραμμικές αλυσίδες οι οποίες βρίσκονται στη μορφή ενός φιδιού το οποίο είναι σε μορφή ευθεία. Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι αυτές οι πρωτεΐνικές αλυσίδες που έχουν αρχικά τη μορφή του φιδιού, αναδιπλώνονται, κουλουριάζονται όπως πραγματικά κουλουριάζεται και το φίδι και στο τέλος καταλήγουν και αποκτούν μια συγκεκριμένη βομή, ένα συγκεκριμένο σχήμα στο χώρο και αυτό το συγκεκριμένο σχήμα που αποκτούν προσδιορίζει αντιστοιχή σε αυτό που ονομάζουμε αναδίπλωση. Και είναι αυτό το συγκεκριμένο σχήμα, αυτή η συγκεκριμένη αναδίπλωση που αποκτούν αυτές οι πρωτεΐνες όταν κουλουριαστούν σωστά που είναι υπεύθυνες στο τέλος για τη συγκεκριμένη λειτουργία που θα επιτελέσει αυτή η πρωτεΐνή. Γενικά οι πρωτεΐνες είναι μεγάλα και πολύ πλοκαμώρια τα οποία στο τέλος αποκτούν περίεργα σχήματα. Αυτά λοιπόν τα σχήματα που αποκτούν οι πρωτεΐνες όταν αντιπλωθούν προκύπτουν ως εξής, αναφέραμε προηγουμένως το πώς είναι η λεγόμενη πρωτοταγής δομή των πρωτεΐνών είναι η αλυσίδα των αμυνοξέων. Αυτά τα αμυνοξέα που υπάρχουν κατά μήκος της πρωτενικής αλυσίδας αλληλεπιδρούν με γειτονικά τους αμυνοξέα και δημιουργούν σε πρώτο επίπεδο κάποιους σχηματισμούς συγκεκριμένους που ονομάζονται α-έλικες ή δ-πτυχώσεις. Και αυτά οι αρχικοί σχηματισμοί αντιστικούν σε αυτό που αναφέρουμε στη γλώσσα της βιοχημείας, η δευτεροταγής δομή της πρωτεΐνης. Αυτές οι αρχικοί σχηματισμοί α-έλικες και δ-πτυχώσεις στη συνέχεια αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και είτε έλκει η μία την άλλη είτε αποθεί η μία την άλλη και ως αποτέλεσμα αυτών των αλληλεπιδράσεων είναι όλη αυτή η πρωτεΐνική αλυσίδα να κουλουριαστεί όπως είπαμε προηγουμένως σαν το φίδι και να δημιουργηθεί αυτή η συγκεκριμένη αναδίπλωση, το συγκεκριμένο σχήμα που είναι υπέθυνο για τη λειτουργία της πρωτεΐνης. Σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι κουλουριασμένες πρωτεΐνικές αλυσίδες δεν μένουν έτσι αυτό όνομα μόνες τους, αλληλεπιδρούν με άλλες πρωτεΐνικές αλυσίδες, είτε ομοειδής είτε με άλλες πρωτεΐνικές αλυσίδες διαφορετικών ειδών και δημιουργούν τα λεγόμενα διμερή, τριμερή, τετραμερή, πολυμερή κτλ. όταν είναι πολλές κολλημένες σημεία πάνω στην άλλη. Επειδή στη φύση υπάρχουν δεκάδες εκατομμύρια διαφορετικών πρωτεΐνών που επιτελούν χιλιάδες διαφορετικές λειτουργίες και επειδή όπως είπαμε η λειτουργία μιας πρωτεΐνης προσδιορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το σχήμα που αυτή η πρωτεΐνη θα αποκτήσει, ότι όλες αυτές οι δεκάδες εκατομμύρια πρωτεΐνης που υπάρχουν στη φύση αντιστικούν σε διαφορετικούς σχηματισμούς, σε διαφορετικές αναδιπλώσεις. Και εδώ βλέπετε μόνο τέσσερα τέτοια παραδείγματα διαφορετικών πρωτεΐνών που κάνουν διαφορετικές λειτουργίες και επομένως έχουν διαφορετικά σχήματα, αλλά αν κάποιος, ας πούμε, μπορούσε να φτιάξει ένα slide με όλες τις πρωτεΐνές που υπάρχουν στη φύση, αν ήταν γνωστή αυτή η πληροφορία, δεν είναι γνωστή, θα ήταν προφανώς ένα τεράστιο ρεπερτόριο από διαφορετικούς πρωτεΐνικούς σχηματισμούς. Πάμε να δούμε τώρα λίγο πολύ πώς γίνεται, ποιος είναι ο κύκλος ζωής των πρωτεΐνών. Αναφέραμε προηγουμένως ότι η βιοσύνθεσή τους, η παραγωγή τους κωδικοποιείται από το DNA και στη συνέχεια αυτό μετατρέπεται σε RNA και αυτό σε πρωτεΐνη. Η διαδικασία της μετάφρασης, δηλαδή της αντιγραφής του RNA και της μετατροπής τους σε πρωτεΐνη γίνεται με τη δράση ενός θαυμαστού κυταρικού μηχανήματος, που ονομάζεται ριβόσομα και το οποίο διαβάζει το RNA και βιοσυνθέτει, παράγει πρωτεΐνες. Μέσω αυτής της διαδικασίας προκύπτει η νεοσχηματισμένη πρωτεΐνική αλυσίδα και αυτό που συμβαίνει στη φύση είναι ότι κάποιες από αυτές τις πρωτεΐνες όταν παραχθούν αναδιπλώνονται, αποκτούν το σχήμα που πρέπει να αποκτήσουν από μόνες τους, αυθόρμητα. Η συντριπτική πλειοψηφία όμως των πρωτεΐνών για να αποκτήσει τη διαμόρφωση που πρέπει να αποκτήσει χρειάζεται τη βοήθεια άλλων κυνταρικών παραγόντων, κατά κανόνα άλλων πρωτεΐνών για να διπλωθεί σωστά, είναι δηλαδή το συχνό φαινόμενο στη φύση είναι η σωστή πρωτεΐνική αναδίπλωση να πραγματοποιείται με τη βοήθεια άλλων πρωτεΐνών που ακριβώς η δουλειά τους είναι να βοηθούν τις νεοσχηματισμένες πρωτεΐνες να αναδιπλώνονται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρ' όλ' ό,τι και να κάνει το κύταρο όσοι προσπάθηκε να καταβάλει στο να βοηθήσει μια πρωτεΐνη να αναδιπλωθεί σωστά, μερικές φορές αποτυγχάνουν. Αναγνωρίζει λοιπόν ότι κάποια πρωτεΐνη ή κάποιες πρωτεΐνες είναι προβληματικές, ότι η διαδικασία της παραγωγής τους και της αναδίπλωσης τους δεν έχει γίνει σωστά και τότε ενεργοποιούνται κάποιοι άλλοι μηχανισμένοι μέσα στο κύταρο που ουσιαστικά οδηγούν αυτές τις προβληματικά αναδιπλωμένες πρωτεΐνες στον κάδο της ανακύκλωσης. Και τι κάνουνε, παίρνουν αυτές τις προβληματικές πρωτεΐνες τις απικοδομούν και ανακυκλώνουν αυτά τα μηνοξέα από τα οποία αποτελείται η πρωτεΐνη έτσι ώστε να πάνε πίσω και να χρησιμοποιούνται σαν πρωτεσίλαιες για τη σύνθεση νέων πρωτεΐνών. Λοιπόν, ελπίζω μετά από αυτή την εισαγωγή να είναι αρκετά πιο προφανές σε όλους μας ότι είναι υψηλής σημασίας οι πρωτεΐνες και η σωστή τους δομή και λειτουργία για τη ζωή και στην πραγματικότητα, για να λειτουργούν όλα καλά μέσα στα κύταρά μας και να είμαστε υγιείς και ευτυχισμένοι πρέπει το σύνολο των πρωτεΐνών που παράγουμε να είναι σωστά, να έχουν παραχθεί σωστά να κάνουν τη δουλειά που πρέπει να κάνουν και για να κάνουν αυτό πρέπει να έχουν την φυσιολογική αναδίπλωση πρέπει να έχουν αποκτήσει αυτή την αναδίπλωση που από την αρχή ας πούμε έπρεπε να αποκτήσουν. Υπάρχουν όμως και καταστάσεις στις οποίες ό,τι και να κάνει το κύταρο, ό,τι προσπάθηκε να καταβάλουν είτε με τη βοήθεια άλλων πρωτεΐνών είτε με την ενεργοποίηση του μηχανισμού του κάδων ακύκλωσης που αναφέραμε προηγουμένως που δεν μπορεί κάποια προβλήματα να τα επιδιορθώσει με αποτέλεσμα κάποια ή κάποιες πρωτεΐνες με προβληματική αναδίπλωση με ένα περίεργο σχήμα ή με πιο απλά λέω για μένα τσαλάκωμα να αρχίσουν σιγά σιγά μέσα σε αυτό το κύταρο ή μέσα σε διάφορα κύταρα να συσσορεύονται, να αυξάνεται δηλαδή η ποσότητά τους μέσα στο κύταρο και αυτή η διαδικασία της συσσόρευσης των τσαλακωμένων πρωτεΐνών σε πολλές περιπτώσεις εκκινεί μια διαδικασία παθογένειας, παθογόνου κατάστασης, η οποία οδηγεί στην εμφάνιση συγκεκριμένων ασθενειών. Και αυτές λοιπόν οι ασθένειες που οφείλονται σε αυτό το φαινόμενο της προβληματικής πρωτεΐνικής αναδίπλωσης ή με απλά λόγια του πρωτεΐνικού τσαλακώμακου ονομάζονται ασθένειες προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεΐνών. Αν λοιπόν παρομοιάσουμε την υγεία μας και τη ζωή μας με την πιο όμορφη μελωδία που έχετε ακούσει τότε σύμφωνα με αυτά που είπαμε προηγουμένως, το DNA μας είναι αυτή η παρτιτούρα που αναφέρει τις νότες που περιγράφουν ας πούμε αυτή την πανέμορφη μελωδία και οι πρωτεΐνες μας είναι όλα αυτά τα όργανα τα οποία θα παίξουν αυτές τις νότες στα χέρια της ορχήστρας και θα αναπαράγουν αυτή την όμορφη μελωδία. Στο παράδειγμα λοιπόν αυτό που αναφέραμε, η ασθένειες προβληματικής προτενικής αναδίπλωσης είναι μία κατάσταση στην οποία κάποιο ή κάποιο από τα όργανα που υπάρχουν στην ορχήστρα για κάποιο λόγο έχει στραβώσει και όπως καταλαβαίνετε όταν κλειθεί η ορχήστρα να παίξει αυτή την παρτιτούρα παρόλο ότι αυτή η παρτιτούρα θα έπρεπε να παίξει μια όμορφη μελωδία καθόλου αγωνός ότι υπάρχει μία στραβή τρομπέτα ή ένα χαλασμένο τύμπανο θα οδηγήσει στο τέλος σε μία μη ευχάριστη στην παραγωγή μη ευχάριστη οίκου και αυτό ακριβώς συμβαίνει στην περίπτωση των ασθενειών προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών. Πάμε τώρα να δούμε λίγο, ok, προβληματική αναδίπλωση, περίεργα σχήματα, τσαλακωμένες πρωτεΐνες. Γιατί να συμβαίνει αυτό το φαινόμενο, γιατί κάποιες πρωτεΐνες να οδηγούν να αποκτούν αυτήν την περίεργη διαμόρφωση και αυτό το τσαλάκωμα. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους μπορεί να συμβαίνει αυτό. Υπάρχουν κάποιες πρωτεΐνες οι οποίες φύσεως εκ κατασκευής τους έχουν μια γενή τάση για προβληματική αναδίπλωση. Στο παράδειγμα που χρησιμοποιήσαμε προηγουμένως με την ορχήστρα και τα όργανα, υπάρχουν κάποια όργανα τα οποία είναι πιο έφραστα σε σχέση με κάποια άλλα. Μπορεί να είναι πιο λεπτεπίλεπτα. Οπότε στη χρήση τους να είναι πιο ευαίσθητα και αν κάποιος δεν τα χρησιμοποιήσει με πάρα πολύ προσοχή να είναι εύκολο να στραβώσουν. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις δημιουργούνται καταστάσεις προβληματικής ποτενικής αναδίπλωσης όταν υπάρχουν μεταλλάξεις στα γωνίδια που κωδικοποιούν αυτές τις πρωτεΐνες. Δηλαδή κληρονομικές μεταλλάξεις στο DNA που οδηγούν στο τέλος στο να φτιαχτεί μια πρωτεΐνη όπου ένα ή περισσότερα από αυτά τα κρυκάκια που απαρτίζουν την πρωτεΐνη να είναι λίγο διαφορετικό από αυτό που θα έπρεπε κανονικά να είναι. Εδώ λοιπόν πάλι στο παράδειγμα της ορχήθας που αναφέραμε προηγουμένως σε αυτές τις περιπτώσεις που υπάρχουν αυτές οι μεταλλάξεις που δημιουργούν προβληματική αναδίπλωση θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια κατάσταση όπου υπάρχει κάποια λάθος του κατασκευαστή ας πούμε στο όργα. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στην πρωτεΐνη περσέ. Υπάρχουν εξωγενείς παράγοντες που οθούν κάποιες πρωτεΐνες σε μια κατάσταση προβληματικής αναδίπλωσης. Και εδώ σας γράφω κάποια παραδείγματα που μπορούν να επιφέρουν τέτοιου είδους ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Για παράδειγμα έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις κάποιων φυτοφαμάκων, σε υψηλές συγκεντρώσεις κάποιων μετάλων, τοξίνες, σε μηχανική καταπώνηση. Ακόμα και η μηχανική καταπώνηση μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να οδηγεί σε κάποιες πρωτεΐνες στο να οδηγηθούν σε μια κατάσταση προβληματικής αναδίπλωσης. Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπάρχει κάποιο οσαστικό πρόβλημα που οδηγεί στη συσσόρευση προβληματικά αναδιπλωμένων μορφών. Αυτή η συσσόρευση των τσαλακωμένων πρωτεΐνών είναι απλά ένα παραπροϊόν μιας κατά τα άλλα φυσιολογικής κατάστασης, όπως είναι η γύρανση. Η γύρανση είναι μια φυσιολογική κατάσταση, αλλά επειδή με την πάρα από τον χρόνο η ικανότητα των κυτάρων μας να βοηθούν τις πρωτεΐνες να ανδιπλώνονται και ταυτόχρονα τις προβληματικές πρωτεΐνες να απομακρύνονται, γίνεται όλο και πιο αναποτελεσματικός, όσο μεγαλώνουμε υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να αρχίσουν σιγά σιγά μέσα στα κύτταρά μας ή μέσα στους ιστούς μας να συσσορεύονται τέτοιου είδους τσαλακωμένες πρωτεΐνες. Ένα πολύ συχνά απαντώμενο χαρακτηριστικό αυτού των ασθενειών προβληματικής πρωτενικής αναδίπλωσης είναι ότι αυτό το πρωτεΐνικό τσαλάκωμα συνοδεύεται από τη δημιουργία πρωτεΐνικών συσσωματωμάτων ή με άλλα λόγια πρωτεΐνικών πακέπτων όπου ας πούμε η μία τσαλακωμένη πρωτεΐνή είναι κολλημένη πάνω στην άλλη. Πώς γίνεται αυτή η πρωτεΐνική συσσωμάτωση και γιατί δημιουργείται. Δημιουργείται γιατί αυτές οι προβληματικά ανδιπλωμένες πρωτεΐνες εμφανίζουν μία τάση να προσκολώνται η μία πάνω στην άλλη. Έτσι λοιπόν μία προβληματικά ανδιπλωμένη πρωτεΐνή βλέπει μία άλλη προβληματικά ανδιπλωμένη πρωτεΐνή δίπλα της, πηγαίνει και κολλάει πάνω στην άλλη, δημιουργείται έτσι ένα δυμερές, μετά υπάρχει στο περιβάλλον άλλη μία τσαλακωμένη, κολλάκι αυτή πάνω είναι τριμερές, μετά το τριμερές βρίσκει ένα άλλο τριμερές, γίνεται ξαβερές και ούτω καθεξής. Έτσι λοιπόν εκκινείται μία διαδικασία όπου σιγά σιγά αρχίζει ή από ένα σημείο και μετά αυτό επιταχύνεται η διαδικασία, η μία πρωτεΐνή κολλάει πάνω στην άλλη και αρχίζουν και δημιουργούνται συσσωματόματα τα οποία μπορεί να είναι μικρότερα σε μέγεθος και τότε ονομάζονται ολιγομεροί ή να είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος και τότε ονομάζονται ινίδια και σε ορισμένες περιπτώσεις όταν πληρούν κάποια χρρασιστικά ονομάζονται αμυλοειδείς συσσωματόματα. Αυτός πιθανόν είναι ένας όρος τον οποίον έχετε ακούσει. Όταν λοιπόν κοιτάξουμε αυτά τα πρωτεΐνικά συσσωματόματα, αυτά τα πρωτεΐνικά πακετάκια στο μικροσκόπιο με απομονωμένη πρωτεΐνη, το σχήμα που κατά κανόνα παίρνετε κάτι σαν αυτό που βλέπετε εδώ κάτω. Μοιάζουν λοιπόν αυτές οι πακεταρισμένες συσσωματωμένες πρωτεΐνες. Δεν ξέρω πώς σας φαίνονται εσάς, εμένα μου μοιάζουν με μακαρόνια που μόλις τα έχω πετάξει στην κατσαρόλα πριν αρχίσουν να βράζουν. Οπότε έχουν αυτό το spaghetti-like, αυτή τη μορφή σαν μακαρόνια, ενώ όταν κάποιος τις παρατηρήσει πώς σχηματίζονται μέσα σε ανθρώπινοι στους, έχουν αυτή τη μορφή που βλέπετε εδώ αριστερά και στην περίπτωση αυτή ονομάζονται πρωτεΐνικά έγκλιστα ή αμυλοειδείς τλάκιας. Αυτό το φαινόμενο της προβληματικής πρωτεΐνικής αναδίπλωσης και συσσωμάτωσης είναι πάρα πολύ συχνά απαντώμενο στις νευροκυφιλιστικές παθήσεις. Δεν είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό των νευροκυφιλιστικών παθήσεων, αλλά είναι πάρα πολύ συχνά απαντώμενο. Και εδώ σας αναφέρω μερικά παραδείγματα τέτοιων νευροκυφιλιστικών παθήσεων, οι οποίοι είναι πολύ στενά συνδεδεμένες με προβληματική πρωτεΐνική αναδίπλωση και συσσωμάτωση. Βλέπετε τη νόσο Αλσχαίμερ, τη νόσο Πάρκινσον, νόσους που είναι πολύ γνωστές σε όλους μας, τη νόσο Χάνντιγκτον, την πλάγια μετροφικής κλήριση, το γνωστό ALS, αλλά και ασθένειες που δεν είναι αποκλειστικά για τους ανθρώπους αλλά και για τα ζώα, όπως είναι η νόσο των τρελών λαγελάδων. Και δίπλα λοιπόν σ' αυτές τις ασθένειες βλέπετε αντίστοιχες φωτογραφίες από ανθρώπινους ιστούς όπου υπάρχουν αυτά τα πρωτεΐνικά έγκληστα ή οι πλάκες που σας ανέφερα προηγουμένως, που στην κάθε ασθένεια δημιουργούνται εξαιτίας της συσσωμάτωσης διαφορετικών πρωτεϊνών. Εδώ θα ήθελα να κρατήσετε ότι η προβληματική αναδίπλωση και συσσωμάτωση συγκεκριμένων πρωτεϊνών οδηγεί στην εμφάνιση συγκεκριμένων ασθενειών. Υπάρχει σχέση δηλαδή μεταξύ αναδίπλωσης και συσσωμάτωσης συγκεκριμένων πρωτεϊνών με συγκεκριμένη ασθένεια. Σε πολλές περιπτώσεις αυτή η σχέση είναι ένα προς ένα. Μια πρωτεΐνη οδηγεί σε μία ασθένεια. Αυτό συμβαίνει στη νόσο Πάρκινσον, όπου η βασική πρωτεΐνη που δημιουργεί τέτοια θέματα είναι γνωστή σε πολλούς α συμουκλήνων. Αλλά και ο παράδειγμα είναι αυτή η νόσο των τρελών αγελάδων που εμπλέκονται σε αυτές οι πρωτεΐνες πριον. Υπάρχουν όμως και κάποιες άλλες ασθένειες, οι οποίες δεν είναι ένα προς ένα αυτή η σχέση μπορεί μια συγκεκριμένη ασθένεια να σχετίζεται με την προβληματική αναδίπλωση και συσσομάτωση δύο ή περισσότερων πρωτεΐνών. Βλέπετε εδώ στην νόσο Αλσχαίμερ το Β και την Ταου, ενώ εδώ στην περίπτωση της πλάγιας με νοτροφική σκλήνιση η λίστα είναι πιο μεγάλη. Ωστόσο θέλω να κρατήσετε ότι οι συγκεκριμένες πρωτεΐνες, η πρωτεΐνική της αναδίπλωσης και η συσσομάτωση των συγκεκριμένων αυτών πρωτεΐνών οδηγεί στην εμφάνιση συγκεκριμένων ασθένειών. Γιατί τώρα αυτό είναι σημαντικό στο τέλος της ημέρας για την παφογένεια της νόσου, γιατί αυτή η συσσομάτωση και η δημιουργία αυτών των πλακών των εγκλήσετων είναι σημαντικό. Και θα σας δώσω μια εξήγηση, στο πλαίσιο της νόσου Αλσχαίμερ είναι παρό με μηχανισμοί σε άλλες ασθένειες. Η απάντηση λοιπόν είναι ότι αυτή η πρωτεΐνική σχηματισμή, αυτά τα συσσοματόματα, έχει βρεθεί από πολλές μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία 20 χρόνια, ότι δημιουργούν κάποια τοξικά πρωτεΐνικά είδη, τα οποία βλάπτουν συγκεκριμένα είδη κυτάρων ή ιστών μέσα στο σώμα μας. Η περίπτωση για παράδειγμα της νόσου Αλσχαίμερ, αυτή η πρωτεΐνή που σας ανέφερα προηγουμένως στο βιταμιλοειδές, δημιουργεί πάρα πολύ γρήγορα συσσοματόματα, ολιγομεροί και μεγαλύτερα συσσοματόματα τα ίδια, τα οποία έχουν βρεθεί ότι είναι τοξικά, κυρίως τα ολιγομεροί, για συγκεκριμένα είδη νευρώνων στον εγκέφαλό μας. Έτσι λοιπόν σε καταστάσεις, σε συνθήκες που ευνοούν τη συσσόρευση αυτών των νευρωτοξικών πρωτεΐνικών ειδών, βλέπε γύρανση, αρχίζουν σιγά σιγά να αυξάνεται η θανάτωση των συγκεκριμένων νευρικών κυτάρων στον εγκέφαλό μας και αυτό σιγά σιγά οδηγεί στον εκφυλισμό και στην εμφάνιση της άνοιας που σχετίζεται με τη νόσου Αλσχαίμερ. Λοιπόν, τι σχέση έχω τώρα εγώ με όλα αυτά, πώς εγώ εμφανίστηκα στο χώραστο, όπως σας ανέφερε η κυρία Αντερτηλή στην αρχή, εγώ είμαι χημικός-μηχανικός, τι σχέση έχω εγώ με πρωτεΐνες και ασθένειες. Η σχέση με την οποία απέκτησα με τις πρωτεΐνες και με τις ασθένειες ήταν στο πλαίσιο του διδακτορικού μου και με τη διδακτορικού μου που ήταν στη βιοτεχνολογία και όταν ξεκίνησα το εργαστήριό μου επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 2010 στο Εθνικό Εδρύμα Ερευνών αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτές τις ασθένειες προβληματικής αναδίπλωσης. Και υπήρχαν τρεις βασικοί λόγοι που έκανα αυτή την επιλογή. Ο πρώτος είναι γιατί ήταν για μένα πολύ έτσι ενδιαφέρον το γεγονός ότι υπάρχουν πάρα πολλές από αυτές τις ασθένειες. Υπάρχουν σίγουρα πάνω από 50 από αυτές τις ασθένειες και κάποιοι λένε ότι είναι και πάνω από 100. Αν δείτε, σας ανέφερα προηγουμένως κάποιες ασθένειες του είδους που σχετίζεται με τον νοικοβροϊκοφιλισμό, υπάρχουν όμως και πολλές άλλες. Και αν δείτε λοιπόν αυτή τη λίστα θα δείτε ότι υπάρχουν μέσα εκεί ασθένειες με πολύ μεγάλο κοινωνικό, οικονομικό αντίκτυπο. Είπαμε για την όσο Αλτσχάιμεν, την όσο Πάρκινσον, αλλά σε αυτήν εδώ τα επιπλέον παραδείγματα θα δείτε και το διαβίτη τύπο 2, υπάρχουν οι αμυλοειδώσεις, υπάρχει η κυστική ίνωση, υπάρχουν κάποιες μορφές καρκίνων. Η λίστα λοιπόν είναι μεγάλη και περιλαμβάνει μεγάλες και σοβαρές ασθένειες. Και το τρίτο και επίσης πολύ βασικό χαρακτηριστικό αυτών των ασθενειών είναι ότι στη συντριπτική της κλειοψηφία παραμένουν προς τον παρόν ανίατες. Υπάρχει λοιπόν τεράστια ανάγκη, τόσο από την πλευρά της κοινωνίας όσο και από την πλευρά της φαρμακευτικής βιομηχανίας για την ανάπτυξη αποτελεσματικών φαρμάκων κατά των ασθενειών αυτών. Αυτό λοιπόν που αποφάσισα να κάνω όταν ξεκίνησα τη δική μου δραστηριότητα όσο αυτόνομου σερευνητής πλέον είναι να προσπαθήσω να βρω τρόπους για να βρούμε αποτελεσματικά φάρμακα κατά των ασθενειών αυτών. Αυτό λοιπόν που επέλεξα να κάνω στην προσπάθειά μου να βρούμε τρόπους ανάπτυξης αποτελεσματικών φαρμάκων θα προσπαθήσω να χτυπήσω τη ρίζα του προβλήματος που όπως συζητήσαμε τόση ώρα είναι αυτό το πρωτενικό τσαλάκο. Συγκεκριμένα λοιπόν αποφάσισα να ψάξω να βρω μόρια τα οποία θα αναγνωρίζουν αυτές τις προβληματικά αναδιπλωμένες πρωτεΐνες, αυτές τις τσαλακωμένες πρωτεΐνες, θα προσδένεται σε αυτές και θα προκαλούν μια μετάπτωση ας πούμε δομική και θα τις επαναφέρουν πίσω σε μια κατάσταση η οποία θα είναι λιγότερο προβληματική και θα αντιστοιχεί σε μια μη παθογόνο ή λιγότερο παθογόνο μορφή της πρωτεΐνής αυτής. Τώρα αυτό σαν προσέγγιση να σας πω δεν είναι κάτι καινούριο, υπάρχουν δεκάδες ακαδημαϊκά εργαστήρια σε όλο τον κόσμο και πολλές φαρμακευτικές εταιρίες που ακολουθούν αυτή την προσέγγιση. Η καινοτομία που προσπάθησα εγώ να εισάγω σε αυτόν τον χώρο είναι ότι αποφάσισα να προσπαθήσω να αξιοποιήσω τις τεράστιες δυνατότητες που μου προσφέρει η βιοτεχνολογία για να προσπαθήσω να δημιουργήσω καινούριες τεχνολογίες που θα κάνουν όλη αυτή τη διαδικασία της αρχικής ανακάλυψης νέων δυνητικών φαρμάκων κατά των ασθενειών αστών πιο αποτελεσματική. Και στην προσπάθειά μου λοιπόν αυτή αποφάσισα να κάνω κάτι που θεωρήθηκε σε πολλές περιπτώσεις αρκετά εναλλακτικό ή ανατρεπτικό ας το πούμε. Αποφάσισα να πάρω απλούς μικροβιακούς οργανισμούς όπως είναι τα βακτήρια και να προσπαθήσω να τα τροποποιήσω γενετικά έτσι ώστε στο τέλος να λειτουργούν σαν μια αυτόνομη ζωντανή πλατφόρμα ανακάλυψης νέων δυνητικών φαρμάκων κατά των ασθενειών προβληματικής πρωτενικής αναδίπλωσης. Αυτό που κάναμε λοιπόν στο εργαστήριό μας είναι ότι πήραμε αυτούς τους απλούς μικροοργανισμούς και τους τροποποιήσαμε γενετικά έτσι ώστε να κάνουν δύο χρήσιμες λειτουργίες. Στο πρώτο επίπεδο τα τροποποιήσαμε έτσι ώστε να λειτουργούν σαν ένα κυταρικό εργοστάσιο που μπορεί να παράγει εκατοντάδες εκατομμύρια ή πολλάδες εκατομμύρια διαφορετικά μόρια. Και τα μόρια που επιλέξαμε να παράγουν τα τροποποιημένα μας μικρόβια ανήκουν σε μια κατηγορία μόρια που ονομάζονται μικρά κυκλικά πεπτίδια. Στη συνέχεια πήραμε όλα αυτά τα μπακτριάκια που είχαμε τροποποιήσει και έφτιαχναν όλα αυτά τα εκατοντάδες εκατομμύρια ή δις εκατομμύρια κυκλικά πεπτίδια και τα τροποποίσαμε σε ένα δεύτερο επίπεδο ώστε να παράγουν ταυτόχρονα μαζί με τα πεπτίδια και την ανθρώπινη πρωτεΐνη στην οποία μας ενδιαφέρει να στοχεύσουμε στην προβληματικά αναδιπλωμένη τσαλακωμένη της μορφή. Και στη συνέχεια προγραμματίσαμε τα μπακτριάκια μας με ένα τέτοιο τρόπο έτσι ώστε αν κάποιο από όλα αυτά τα μπακτρίδια παράγει ένα διοδραστικό κυκλικό πεπτίδιο που έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει την προβληματικά αναδιπλωμένη ανθρώπινη πρωτεΐνη και να τη συμμορφώνει το σχήμα της και να την αναφέρει σε μια σχετικά φυσιολογική κατάσταση τότε και μόνο τότε και μόνο μέσα σε αυτό το συγκεκριμένο βακτήριο να ανάβει ένα πράσινο φως. Με αυτό το κολπάκι που κάναμε επιτύχαμε το εξής, το να μπορούμε εύκολα και γρήγορα μέσα από μια θάλασσα βακτυρίων και έναν κυκαιόνα ας πούμε διαφορετικών μωρίων να μπορούμε να επιλέγουμε αυτό που ονομάζουμε τους πράσινους, τους καλούς πράσινους στρατιώτες που παράγουν τα βιοδραστικά μόρια που μπορούν να συμμορφώνουν την προβληματική αναδίπλωση της πρωτεΐνης που μας ενδιαφέρει. Γιατί αυτό είναι σημαντικό. Είναι σημαντικό για εμάς γιατί θεωρούμε ότι αυτή η τεχνολογία μας προσφέρει πολλά και σημαντικά πλεονεκτήματα. Το πρώτο πλεονέκτημα που μας προσφέρει είναι ότι μας επιτρέπει να μελετάμε ξεκινώντας όλη αυτή τη διαδικασία της ανακάλυψης νεοδενητικών φαρμάκων από ένα τεράστιο αριθμό μωρίων. Γιατί αυτό είναι σημαντικό. Είναι σημαντικό γιατί θεωρούμε ότι όσο περισσότερα μόρια μπορούμε να μελετήσουμε τόσο αυξάνεται η πιθανότητα στο τέλος να βρούμε μόρια με τις ιδιότητες που εμείς επιθυμούμε. Το δεύτερο πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι αυτά τα μόρια, αυτά τα κυμικρά και γλυκά πεπτίδια που παράγουν τα μακτήριά μας είναι μόρια τα οποία στο παρελθόν δεν έχουν μελετηθεί ξανά. Και αυτό είναι σημαντικό γιατί στο τέλος προκύπτουν αυτό που ονομάζουμε νέες μωριακές βιοδραστικές οντότητες, δηλαδή τελείως καινούργια πρωτότυπα βιοδραστικά μόρια που δεν έχουνε περιγραφεί στο παρελθόν από άλλους για άλλες χρήσεις και αυτό έχει σημαντικά πλεονεκτήματα όταν έρθει η ώρα να πάρεις αυτά τα μόρια και να κάνεις εμπορική αξιοποίηση γιατί η αξία τους είναι μεγαλύτερη. Το τρίτο σημαντικό χαρατριστικό της τεχνολογίας αυτής είναι ότι επειδή όλη αυτή η διαδικασία της παραγωγής των μωρίων και της σάρωσης για την έβρεση των βιοδραστικών μωρίων, όλη αυτή η δύσκολη δουλειά δεν την κάνουμε εμείς, την κάνουν τα μακτήρια. Και έτσι λοιπόν, επειδή τα μακτήρια αυτά είναι πάρα πολύ αποτελεσματικά στο να κάνουν όλες αυτές τις δύσκολες δουλειές για εμάς, μάλλον εκ μέρους μας, στο τέλος όλη αυτή η διαδικασία της παραγωγής των μωρίων και της ανακάλυψης των βιοδραστικών είναι πάρα πολύ απλή, γρήγορη και χαμηλού κόστος. Και τέλος, και πολύ σημαντικά, είναι αυτό που ονομάζεται, αυτή η τεχνολογία είναι αυτό που ονομάζουμε μια τεχνολογία πλατφόρμα, είναι δηλαδή μια τεχνολογία γενικής εφαρμογής που μπορεί να εφαρμοστεί δυνητικά για οποιαδήποτε ασθένεια προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών. Γιατί αυτό, γιατί έχουμε προπονήσει εντός της οικονομίας τα κύτταρά μας να παράγουν αυτά τα μόρια και στο τέλος να διαβάζουν αν η πρωτεΐνη που μας ενδιαφέρει έχει ξετσαλακωθεί. Επειδή λοιπόν υπάρχουν όλες αυτές οι ασθένειες που χαρακτηρίζονται από τον ίδιο μωριακό χαρακτηριστικό του πρωτεϊνικού τσαλακώματος, μπορούμε να χρησιμοποιούμε σήμερα τα βακτήρια μας που παράγουν το βιταμιλιοειδέσπο πτίδιο και να βρίσκουμε μόρια για τη νόσο Αλτσάιμερ και την επόμενο μήνα να παράγουμε μέσα στα βακτήρια αυτά μία άλλη τσαλακωμένη πρωτεϊνή, την ασυνουκλείνη και να σκρινάρουμε και να βρίσκουμε μόρια τα οποία δενετικά θα μπορούσαν να ήταν χρήσιμα για τη νόσο Πάρκινσον κτλ κτλ. Αν τώρα θέλετε έτσι λίγο να προσπαθήσω να σχηματοποιήσω, να σας απεικονήσω λίγο το θέμα της απλότητας αυτού του συστήματος, θα σας δείχνουμε μερικές φωτογραφίες χαρατριστικές εδώ αριστερά από τα φασίλια της μιας μεγάλης φαρμακευτικής εταιρείας που έχουν να κάνουν με την αποθήκευση των μωρίων τα οποία χρησιμοποιούν για το σκρίνινγ και την έβρεση των βιοδραστικών μωρίων και εδώ κάτω βλέπετε τα φασίλια της που χρησιμοποιούνται για τη διαδικασία του σκρίνινγ. Στην κλασική λοιπόν μεθοδολογία ανακάλυψη φαρμάκων όλα αυτά γίνονται σε μεγάλες και πολύπλοκες εικαταστάσεις που έχουν πολύπλοκα και ξηδικευμένα για χρυβά οργανά. Στη δική μας την περίπτωση όλα αυτή η διαδικασία της παραγωγής και του σκρίνινγ γίνεται στο μικρό κόσμο, γίνεται από τα μπακτήρια μέχρι και πραγματικά μπορεί να πραγματοποιηθεί επί της ουσίας μέσα σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα και να διεκπεραιωθεί σε ένα μικρό ακαδημαϊκό εργαστήριο. Όλα αυτά τα χρόνια που έχουμε εργαστεί για την ανάπτυξη της τεχνολογίας αυτής, έχουμε, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, βρει βιοδραστικά μόρια, πάυλα, δινητικά φάρμακα, κατά πλειών ασθενειών, δύο από αυτές είναι νευροεκφυλιστικές, η νόσο Σαλτσχάιμερ και η πλάγια μειοτροφικής κλείνησης που σας ανέφερα προηγουμένως, αλλά η μεθοδολογία μας δεν περιορίζεται στις νευροεκφυλιστικές ασθένειες, μπορεί να προσαρμοστεί και για άλλες νόσους της κατηγορίας αυτής και με τη χρήση λοιπόν αυτής της τεχνολογίας έχουμε βρει και κάποια βιοδραστικά μόρια κατά συγκεκριμένων μορφών καρκίνου. Εδώ σας δείχνω τρία απλά παραδειγματάκια αυτών των βιοδραστικών μορίων που προκύπτουν από όλη αυτή την εφαρμογή αυτής της μεθοδολογίας που σας ανέφερα προηγουμένως. Τα δύο αριστερά είναι μόρια κατά το βιταμιλοειδείο σπιτιδίου για τη νόσο Αλσχάιμερ και αυτό που βλέπετε δεξιά είναι γι' αυτή την πρωτεΐνη τη ντισμοτάση του υπεροξιδίου, η οποία εμπλέκεται στην ασθένεια του ALS. Και για να σας πείσω κιόλας ο τηγότης αυτών που σας λέω ότι συμβαίνουν στα βακτήρια και αυτά τα μόρια που προκύπτουν στο τέλος κατοικάνουν, θα σας δείξω και δύο διαφάνειες, είναι πραγματικά έτσι αποτελέσματα. Εδώ σας δείχνω κάποιες μελέτες που κάναμε για την επίδραση δύο κυκλικών πεπτιδίων που βρήκαμε ότι επεμβαίνουν στη διαδικασία της συσσομάτωσης του βιταμιλοειδείου σπιτιδίου και ένα από τα πειράματα που κάναμε για να επικυρώσουμε αποτελέσματα αυτά είναι αυτό που βλέπετε μπροστά σας, είναι φωτογραφία σε αυτό ένα ηλεκτρονικό μητροσκόπιο και αυτό που κάναμε είναι ότι αφήσαμε το βιταμιλοειδές να συσσοματωθεί μόνο του ή παρουσία δύο από τα πεπτιδίου που είχαμε βρει. Όπως βλέπετε εδώ αριστερά το βιταμιλοειδές από μόνο του σχημάτισε αυτά τα μακαρόνια που σας ανέφερα προηγουμένως, ενώ παρουσία των πεπτιδίων που εμείς είχαμε επιλέξει μέσα στα μπακτήρια βλέπετε ότι τα συσσοματόματα που δημιουργούνται είναι πολύ διαφορετικά, είναι είτε μικρότερα σε μέγεθος είτε η μορφολογία τους είναι διαφορετική που σημαίνει ότι όντως η ύπαρξη αυτών των πεπτιδίων επεμβαίνει, παρεμβαίνει στην φυσιολογική πορεία συσσομάτωσης του βιταμιλοειδού. Γιατί αυτό είναι σημαντικό, είναι σημαντικό γιατί αυτά τα συσσοματόματα που δημιουργούνται από το βιταμιλοειδές παρουσία των πεπτιδίων μας, είδαμε στη συνέχεια όταν τα χορηγήσαμε σε καλλιέργειες νευρώνων από τον κέφαλο αρουρέων είδαμε ότι μπορούν σε μεγάλο βαθμό να αναστείλουν αυτή τη νευροτοξικότητα που προκαλείται από τη συσσομάτωση του βιταμιλοειδού. Εδώ βλέπετε αριστερά πάνω οι υγιείς νευρώνες και αυτές τις γραμμούλες μεταξύ των κυτάρων είναι οι άξονες που συνδέουν τους διαφορετικούς νευρώνες και δημιουργούν το νευρονικό δίκτυο. Όταν πάμε και χορηγούμε από μόνο το συσσοματωμένο βιταμιλοειδές βλέπετε ότι αυτό το νευρονικό δίκτυο, η ακεραιότητά του διαταράσεται, ενώ όταν έχουμε χορηγήσει μαζί με το βιταμιλοειδές τα πεπτίδια μας, η ακεραιότητα του νευρονικού αυτού δικτύου επανέρχεται σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που μας δείχνει ότι η τοξικότητα αυτής της πρωτεΐνης έχει μειωθεί σημαντικά. Τώρα, πού πάμε με όλα αυτά που σας λέω και με τι ασχολούμαστε τώρα. Πολόμαστε με διαφορετικά πράγματα και πάμε σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Δεν θα σας κουράσω να σας μιλήσω για όλες αυτές τις κατευθύνσεις. Θα σας αναφέρω για μία από αυτές, που έχει να κάνει με την περαιτέρω ανάπτυξη των μωρίων, που έχουμε βρει στο εργαστήριο, στο πλαίσιο των εδειντικών μας δραστηριοτήτων και δινητικά στην εμπορική αξιοποίηση αυτών των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Αυτή λοιπόν η δραστηριότητα της περαιτέρω ανάπτυξης και της εμπορικής αξιοποίησης αυτών των ερευνητικών αποτελεσμάτων γίνει στο πλαίσιο μιας εταιρείας τεχνοβλαστού που ιδρύσαμε, του Εθνικού Υρομάτων Υρευνών, που ιδρύσαμε το καλοκαίρι του 2019 και η οποία έχει έδρα στο Πιστημονικό Παρκοπατρών, αυτή η εταιρεία ονομάζεται Rescue Biotech και η Rescue Biotech είναι μια εταιρεία που εφαρμόζει αυτές τις καινοτόμες βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις για να αναπτύσσει φάρμακα κατά ασθενειών προβληματικής προτενικής αναδίπλωσης και συσσομάτωσης. Στο πλαίσιο της Rescue Biotech αυτό που κάνουμε είναι ανακάλυψη σε αρχικά στάδια και προκλινική ανάπτυξη αυτών των νέων γενητικών φαρμάκων. Πολλοί από σας πιθανόν να γνωρίζετε ότι η διαδικασία της ανακάλυψης φαρμάκων, ανάπτυξής τους στην κλινική και μετά εισαγωγή τους στην αγορά είναι μια πάρα πολύ χρονοβόρος διαδικασία που κρατάει πολλά χρόνια και απαιτεί εκατομμύρια δολάρια σε κόστος. Η Rescue Biotech δραστηριοποιείται στα αρχικά στάδια αυτής της όλας διαδικασίας όπου με εφαρμογή βασικής έρευνας και αρχικής ανακάλυψης βρίσκουμε τα βιοδραστικά μόρια και στη συνέχεια τα παίρνουμε κάνουμε τη λεγόμενη προκλινική ανάπτυξη. Τα μελετάμε σε ζωικά μοντέλα της ασθένειας, προσδιορίζουμε τις τοξικολογικές τους ιδιότητες, οι φαρματογενητικές τους ιδιότητες και όλα αυτά τα σημαντικά πράγματα και στη συνέχεια επιδιώκουμε συνεργασίες με καλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες έτσι ώστε κάποια από αυτά τα μόρια, τα καλύτερα από αυτά τα μόρια να εισαχθούν σε διαδικασίες κλινικής ανάπτυξης και με το καλό, αν όλα πάνε καλά, να εισαχθούν στη συνέχεια στην αγορά και σε κάποια χρόνια από τώρα να βοηθήσουν πραγματικά ασθενείς που πάσχουν από αυτές τις πολύ σοβαρές ασθένειες. Το τελευταίο διάστημα συμμετείχαμε σε κάποιους διαγωνισμούς καινοτομίας και με πολύ χαρά θα ήθελα να σας πω ότι είχαμε κάποιες σημαντικές διακρίσεις στο πλαίσιο των διαγωνισμών αυτών. Συγκεκριμένα το προηγούμενο καλοκαίρι επιλεγήκαμε από το Πελοδικό Nature σαν μία από τις πιο ελπιδοφόρες επιστημονικές εταιρίες που έχουν προκύψει από ακαδημαϊκούς οργανισμούς τα τελευταία τρία χρόνια σε όλο τον κόσμο και επίσης είχαμε τη χαρά και την τιμή να λάβουμε το πρώτο βραβείο στον τελευταίο διαγωνισμό του MIT Enterprise Forum της Ελλάδας και αυτό το καλοκαίρι του 2020. Δεν θα σας κουράσω παραπάνω, προσπάσετε να σας δώσω μία έτσι γεύση των δραστηριοτήτων μας των προηγουμένων και των παρόντων και των μελλοντικών και ελπίζω την επόμενη φορά όπου θα τα πούμε τα μωριά μας να έχουν προχωρήσει περιτέρω και να έχω ακόμα πιο ελπιδοφόρα νέα να σας πω όσον αφορά τις ιδιότητες των μωρίων αυτών και το πού πιθανόν να βρίσκονται, σε ποια φάση προκλινικής ή κλινικής ανάτοξης. Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας και είμαι εδώ για να κάνουμε όπως είπαμε προηγουμένως τη δημιουργική αυτή συζήτηση την οποία περιμένουμε αγωνία. Σας ευχαριστώ. Και εμείς σας ευχαριστούμε πάρα πολύ, ήταν εξαιρετικά ενδιαφέροντα όλα αυτά τα οποία ακούσαμε τόσο για μένα όσο και για όλους όσους το παρακολούθησαν. Λιγάκι πιάνοντας τα πράγματα από την εισαγωγή προκύπτει ένα ερώτημα το οποίο λέει ότι από τη στιγμή που υπάρχει μέσα στο κύτταρο αυτός ο μηχανισμός που θα διακρίνει ότι ναι αναδιπλώθηκε λάθος μια πρωτεΐνη και άρα θα ακολουθήσει το δρόμο της απεκοδόμησης προκειμένως να προστατευτεί το κύτταρο κτλ. Για ποιο λόγο έτσι ξεφεύγουν αυτές οι δομές από αυτό το σύστημα. Δηλαδή πώς και δεν ακολουθείται η διαδικασία της απεκοδόμησης και καταλήγουν να συσορεύονται και να δημιουργούν τελικά το πρόβλημα αυτό. Είναι κάτι το οποίο μπορεί να σκέφτεται κάποιος. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι και ανάλογα με την πρωτεΐνη μπορεί τα προβλήματα να είναι διαφορετικά. Έχει βρεθεί σε ορισμένες περιπτώσεις ότι κάποια από αυτά τα τοξικά είδη που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της πρωτεΐνικής εισομάτωσης, γένουν και αναστέλουν ή μειώνουν την αποτελεσματικότητα αφού του κάδο ανακύκλωσης. Πάνε και φρακάρουν αυτόν τον κάδο να το πω με απλά λόγια και πλέον αυτός ο κάδος γίνεται λιγότερο αποτελεσματικός από τις εφυσιολογικές συνθήκες. Μάλιστα, μάλιστα. Αν θέλετε κιόλες μπορείτε να διακόψετε το μοίρασμα της οθόνης προκειμένου να σας βλέπουμε και λίγο καλύτερα. Ωραία, τέλεια. Τώρα, κάτι άλλο το οποίο έτσι αναρωτιούνται και άνθρωποι που μπορεί να πάσχουν από κάποιες τέτοιες ασθένειες, μιας και είπαμε ότι είτε θα είναι γενετικός ο λόγος για τον οποίο θα υπάρχει ένα τέτοιο φαινόμενο, είτε όμως μπορεί να υπάρχουν και παράγοντες οι οποίοι επιδρομούν σε αυτό, κάτι τόσο απλό και τόσο καθημερινό όπως η διατροφή, παίζει κάποιο ρόλο στο πώς, ας πούμε, θα εξελιχθεί, αν θα εξελιχθεί κάτι πιο γρήγορα να το κάνει χειρότερο ή καλύτερο, ρωτάει ο κόσμος που μας παρακολουθεί. Πιστεύω πως ναι, αλλά δεν υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες και συγκεκριμένα συμπεράσματα που έχουν προκύψει από τις μελέτες για το ποιο είδους, ας πούμε, διατροφή είναι καλύτερη ή μπορεί, ας πούμε, να βοηθάει στην αποφυγή του νευροκφυλισμού ή όχι. Ήταν λίγο αντικρουόμενα δεδομένα, έξω όσον γνωρίζω. Τώρα, σαν γενικό κανόνα, ας πούμε, θα ακολουθούσα ότι τροφές οι οποίες γνωρίζουμε ότι κάνουν, για παράδειγμα, καλό στην καρδιά μας, θα επενδύωκα εγώ να πάω στην κατεύθυνση αυτής της διατροφής έναντι κάποιος άλλος, ας πούμε, συνήθειας. Τώρα, κάποια άλλα πράγματα που είναι γνωστό ότι βοηθούν στην αποφυγή του νευροκφυλισμού είναι η σωματική άσκηση, είναι η πνευματική άσκηση, υπάρχει σημαντική συσχέτηση στον βαθμό, ας πούμε, της πνευματικής άσκησης που κάνει κάποιος και στην ηλικία, ας πούμε, τον οποίο μπορεί να εμφανίζει νευρόκυφηλισμός, αυτό, λοιπόν, είναι κάτι το οποίο πρέπει να όλοι μας ν' επιδιώκουμε, ειδικά όταν προχωράμε στην ηλικία μας. Μάλιστα. Σε σχέση τώρα με το πώς έχετε προσεγγίσει αυτό το κομμάτι με την βιοτεχνολογία και τα λοιπά, όλο αυτό που μας περιγράψατε πολύ, αναλυτικά, τροποποιούνται τα βακτήρια, έτσι ώστε να παράγουν όλες αυτές τις πρωτείνες που έχουν τη λάθος αναδίπλωση και ταυτόχρονα, λοιπόν, λέμε ότι καθώς και τα βακτήρια είναι έτσι οργανισμός πολλαπλεσίας, δίνεται η δυνατότητα να παράγονται όλα αυτά τα πολλά μόρια, οπότε γίνεται αυτό το τέργιασμα και αν, ας πούμε, ανάψετε φωτάκι, όπως είπατε, πολύ παραστατικά, έχουμε τη λύση. Αυτό που δεν είναι σε φέση είναι πώς τελικά τα βακτήρια παράγουν όλα αυτά τα διαφορετικά μόρια. Τα τροποποιούμε γενετικά για να παράγουν το μισφόλδινγκ, τα τροποποιούμε γενετικά για να παράγουν και τα μόρια, τα κυκλικά βακτήρια. Ακριβώς. Οπότε κάνουμε και τις δύο αλλαγές εμείς και αφήνουμε μετά από εκεί και πέρα να γίνει το τέργιασμα. Ακριβώς. Ένα πλεονέκτημα που έχουν, στην περίπτωση αυτή, τεχνικοί, τα κυκλικά πεπτίδια, που μας επιτρέπουν όλα αυτή τη διαδικασία της μαζικής παραγωγής, είναι ότι είναι ένα είδος μωρίου που μπορεί να κωδικοποιηθεί γενετικά. Οπότε εμείς αυτό που κάνουμε για να φτιάξουμε τα βακτήρια, για να φτιάξουμε αυτά τα πεπτίδια, φτιάχνουμε το DNA που κωδικοποιεί την παραγωγή των μωρίων αυτών, εισάγουμε αυτή τη νέα γενετική πληροφορία μέσα στα τροποποιμένα μικρόβια και εκείνα μετά αναλαμβάνουν τη σκληρή δουλειά και διαβάζουν αυτό το DNA και φτιάχνουν όλα αυτά τα διαφορετικά μόρια. Και κάτι που δεν ξέρω αν ήταν προφανές σε αυτά που είπα, είναι ότι όταν προκύπτει αυτός ο στρατός με τα διαφορετικά βακτήρια, το κάθε ένα από αυτά τα βακτήρια, ο κάθε ένας στρατιώτης φτιάχνει ένα διαφορετικό μώριο. Και μαζί, επειδή έχουμε δισεκατομμύρια στρατιώτες σε αυτό το στρατόπεδο, συντολικά φτιάχνουν όλο αυτό τον κυκαιώνα των μωρίων που στο τέλος εμείς μελετάμε. Μάλιστα. Άνθρωποι οι οποίοι γνωρίζουν ήδη κάποιες θεραπείες που υπάρχουν για κάποιες νόσους, αναρωτιούνται κατά πόσο θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει και λιγάκι από αυτά που λέτε εσείς, και λιγάκι από κάτι που ήδη κυκλοφορεί και να γίνει ας πούμε ένα συνδυασμός θεραπευτικά. Γίνεται αυτό, συνδυάζονται αυτά τα πράγματα, με αυτόν τον τρόπο δηλαδή να χωριγηθεί ας πούμε και ένα πεπτίδιο και κάτι άλλο. Κοιτάξτε, καταρχάς γι' αυτές τις ασθένες, κυρίως για τις εκφυλιστικές που συζητήσαμε, κατά το παρόν δεν υπάρχουν αγωγές πέραν από τις συμπτωματικές θεραπείες. Και οι οποίες γίνονται ένα κακό που έχουν είναι ότι σύντομα, αφού ξεκινήσει ας πούμε η χορήγησή τους, θύνει η αποτελεσματικότητά τους. Οπότε είναι συμπτωματικές και όχι πολύ αποτελεσματικές θεραπείες. Υπάρχουν ήδη εκεκριμένες συμπτωματικές θεραπείες που είναι μείγμα διαφορετικών πραγμάτων. Και γενικότερα αυτό που αναφέρατε θα είναι όλο και πιο συχνό φαινόμενο, δηλαδή το να παίρνουμε ένα χάπι ας πούμε που να μην αποτελείται από ένα ενεργό συστατικό, να είναι ένα μείγμα συστατικών, το οποίο το κάθε ένα κάνει κάτι διαφορετικό και όλα μαζί έρχονται και λύνουνε το πρόβλημα συνολικά. Θα μπορούσε λοιπόν θεωρητικά ναι να συμβεί αυτό και νομίζω ότι όσο περνάνε τα χρόνια οι συνδυαστικές θεραπείες θα γίνονται όλο και πιο συχνά απαντόμενες στα ράθλια των θερμακίων. Και πιθανόν ακόμα για τις ασθένειες, οι οποίες είναι ιδιαίτερα πολύπλοκες στην παθολογία τους. Το Ινώσο Αλσχάιμερ ας πούμε θεωρείται ότι είναι μία κλασικό παράδειγμα ασθένειας που μπορείς του τέλους να είναι πολυπαραγοντική και να πρέπει να είναι διαφορετικά τα πράγματα που πρέπει να φτιάξεις ταυτόχρονα για να σώσεις τον ασθενή, μπορεί να είναι και μονόδρομος η συνδυαστική θεραπεία. Ναι, είναι τόσο μεγάλη πολυπλοκότητα τελικά. Όταν λέμε τη λέξη υγεία δεν καταλαβαίνουμε πολλές φορές την πολυπλοκότητα και τα πολλά επίπεδα που κρύβονται πίσω από αυτή την κατάσταση πραγματικά. Ακριβολικά. Παρενέργειες που μπορεί να υπάρχουν σε σχέση με αυτό έχουν καταγραφεί ή όχι είναι κάτι που είναι πιο εύκολο καθώς προχωράνε οι δοκιμές. Εννοείται παρενέργειες ενός φαραμακούς. Ναι, ναι, ναι. Δεν υπάρχει κάτι στη φύση που να μην έχει παρενέργειες όταν το χορηγήσεις σε κάποιον οργανισμό, ειδικά σε μεγάλες δόσεις. Να την κάνω λίγο πιο συγκεκριμένη την ερώτηση, γιατί η ερώτηση έχει έρθει ως πιο συγκεκριμένη, γιατί αναρωτιέται κάποιος και λέει ότι εάν ένα μόριο δεν επιτρέπει το λάθος δίπλωμα θα μπορούσε όμως να παρεμποδίζει μία άλλη πρωτεΐνη, η οποία διπλώνει κανονικά, αναδιπλώνει το στοφόρο κανονικά και τελικά να δημιουργήσει κάποιο άλλο πρόβλημα κάπου αλλού. Θα μπορούσε. Όλα είναι πιθανά. Οι παρενέργειες, η τοξικότητα που μπορεί να έχει ένα μόριο είναι ένα από τα βασικά τεστ, τα οποία γίνονται τόσο στη διαδικασία της προκλινικής ανάπτυξης σε ζωικά ή κυταρικά μοντέλα και στη συνέχεια στη φάση 1 της κλινικής ανάπτυξης, όταν χορηγούνται σε ανθρώπους. Οπότε όλα τα σενάρα είναι πιθανά, αλλά οτιδήποτε, ας πούμε, παρενέργεια μπορεί να υπάρξει, ελέγχεται στα στάδια τόσο της προκλινικής όσο και της κλινικής ανάπτυξης, έτσι ώστε όταν πάει να δοθεί αυτό το μόριο σε ένα πιο μεγάλο αριθμό ανθρώπων στην κλινική ειδοκιμή και αργότερα με το καλό στους ασθενείς, να έχουμε σοβαρές ενδείξεις ότι αυτό το μόριο είναι αποτελεσματικό και δεν θα δημιουργήσει κάποιο άλλο πρόγραμμα στην υγεία του ασθενούς. Μάλιστα, εδώ πέρα είναι πολύ μεγάλο το ενδιαφέρον των ανθρώπων που παρακολουθούν και έτσι προκύπτουν πολλές και πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις. Κάποιοι έτσι έχουν ερωτήσεις που είναι και πιο γενικές. Ας πούμε πώς μπορεί να συνδυαστεί αυτή η προσέγγιση της βιοτεχνολογίας με θεραπεία η οποία θα είναι γενετική. Δηλαδή γίνεται με κάποιο τρόπο να παρέμβουμε γενετικά στον οργανισμό ο οποίος εμφανίζει αυτού του τύπου τη λανθασμένη αναδίπλωση και ταυτόχρονα να κάνουμε και μια βιοτεχνολογική προσέγγιση. Βεβαίως, αναφέρεστε φαντάζομαι στη λεγόμενη γονιδιακή θεραπεία. Κάτι τέτοιο. Στη δική μας την περίπτωση ακριβώς αυτά τα μόρια που σας έδειξα, τα σχήματα ας πούμε, τότε ήταν λίγο περίεργα, είναι χημικά συντηθεμένα. Ωστόσο, επειδή όπως σας είπα, αυτά τα μόρια μπορούν να κωδικοποιηθούν γενετικά, εμείς θα μπορούσαμε να τα χορηγήσουμε σε ένα ζωντανό οργανισμό, τον άνθρωπο στη συγκεκριμένη περίπτωση, είτε σε αυτή τη μοθή που σας έδειξα, κατόπιν χημικής σύνθεσης, είτε να τροποποιήσουμε, να παρέχουμε το DNA, που κωδικοποιεί την βιοσύνθεση πλέον αυτών των μωρίων, να δώσουμε ότι τα γονίδια που δίνουν την πληροφορία στον οργανισμό μας φτιάξει αυτά τα μόρια και αυτά στη συνέχεια μέσα στον οργανισμό μας, κατόπιν της βιοσύνθεσης αυτής, να λειτουργήσουν θεραπευτικά και τον ασθενή. Είναι λοιπόν, όντως, εξαιτίας της ιναρτώτητας των μωρίων αυτών για γενετική κωδικοποίηση, θα μπορούσαν να χορηγηθούν και μέσω, και με τη μορφή γονιδιακής θεραπείας, δυνητικά. Αυτό είναι μια πιο δύσκολη σε αυτή τη φάση διαδικασία χωρίς δυσκολία. Και να δίνουμε το συνθετικό μόρειο σε αυτή τη φάση είναι λίγο πιο στρωτό, ας πούμε, και πιο δυναμό σε αυτό το στάδιο. Γιατί και τώρα κάτι το οποίο προκύπτει από τη συζήτηση είναι όλα αυτά τα οποία συζητάμε, είναι καθόλου κοντά στους ανθρώπους οι οποίοι υπάσχουν, ή είναι απλά τώρα μια συζήτηση η οποία γίνεται για κάτι που κάποια στιγμή στο μακρινό μέλλον θα εφαρμοστεί, είναι καθόλου κοντά στη χρήση, στην πραγματικότητα δηλαδή. Και ναι και όχι, και ναι και όχι. Δυστυχώς κάποιος τώρα, αν δυστυχώς πάσει από μια τέτοια ασθένεια, είναι αρκετά μακριά από το να μπορεί εκείνος να τη χρησιμοποιήσει. Είμαστε στα τελικά στάδια, να το βάλουμε σε κάποια πλαίσια, είμαστε στα τελικά στάδια της αρχικής ανακάλυψης, ξεκινάμε τώρα τη διαδικασία της προκλινικής ανάπτυξης για κάποιες από αυτές τις ασθένειες, το οποίο παίρνει κατά μέσο, ας πούμε τρία χρόνια. Μετά το πέρασμα των τριών ετών, ξεκινάει η διαδικασία της κλινικής ανάπτυξης, που κατά κανόνα παίρνει τρία με τέσσερα, πέντε χρόνια. Οπότε, αν όλα πάνε καλά, είμαστε μερικά χρόνια μακριά από το να εισέρχονταν στην αγορά. Τώρα, αυτό από μία άποψη είναι κακάναια, γιατί χρειάζεται πάρα πολύ χρόνος και κόκκος. Αυτή είναι, λοιπόν, μία ώψη του νομίσματος. Η άλλη ώψη του νομίσματος είναι ότι ας φτάσουμε σε αυτό το σημείο μετά από οχτώ χρόνια και εγώ προσωπικά και νομίζω και η ανθρωπότητα συνολικά θα ήταν πάρα πολύ ευχαριστημένοι, αν τόσο μεγάλα προβλήματα υγείας λυθούν μέσα στην επόμενη οχτά αιτία. Είτε από προσεγγίσεις, σαν και αυτές που σας ανέφερα, είτε από άλλες προσεγγίσεις. Ένα τεράστιο βήμα για τη δημόσια υγεία, τέτοιες πολύ μπλοκές ασθένειες να βρουν κάποιες απαντήσεις. Ναι, πράγματι, έχετε απόλυτο δίκιο. Να γυρίσω λίγο πάλι πίσω στα πεπτίδια. Αυτά τα πεπτίδια που είπαμε ότι εμείς, εσείς δηλαδή λέτε στο μπακτήριο ποια θα είναι και πώς θα είναι, πώς τα έχετε επιλέξει? Ναι, βάση, ποια κριτήρια έχουν επιλεγεί? Φαντάζομαι ότι θα έχει να κάνει με τη δομή που έχουνε τα… αλλά πιο πολύ για αυτούς που ακούνε. Πάμε μαζί στο αρχιστικό. Λοιπόν, έλεγα, αυτά τα πεπτίδια, πρώτα, η κόσμος είναι τυχαία, είναι, ας πούμε, ότι έχει παίξει με κάποιο ρόλο εδώ πέρα και η βιοπληροφορική, βάλαμε έναν αλγόριθμο να μας κάνει μερικούς συνδυασμούς από 10 πεπτίδια και δοκιμάσαμε, πήγαμε στοχευμένα, βάλαμε παραμέτρους. Πώς έγινε αυτή η επιλογή, ποια είναι αυτά? Ακόμα δεν έχουμε βάλει κάποια αλγόριθμη με τη βιοπληροφορικό ή αρτιφίσια λιτέλετζενς, είναι κάτι που το συζητάμε με κάποιους συνεργάτες, ενδυνητικά να το εφαρμόσουμε. Σε αυτή τη φάση, όταν αρχίσαμε αυτή η προσπάθεια, τα επιλέξαμε με κάποια κριτήρια. Ένα βασικό χαραδιστικό των μημωρίων αυτόν, λοιπόν, είναι, εκτός από ότι είναι κυκλικά πεπτίδια, είναι ότι είναι και μικρά. Προσπαθήσαμε να είναι όσο πιο μικρά σε μέγεθος γίνεται. Θέλαμε, δηλαδή, παράλληλα ότι είναι πεπτίδια, να μοιάζουν, όσον αφορά το μέγεθος τους και το μωριακό βάρος τους και άλλα χαρακτηριστικά, να μοιάζουν με τα κλασικά μικρομωριακά φάρμακα, τα κλασικά φάρμακα που παράγονται με χημική σύνθεση. Γιατί αυτό έχει κάποια πλεονεπτήματα όσον αφορούν τις φαρμακοδυνητικές τους ιδιότητες, την ικανότητά τους να περνούν εμβράνες, την ικανότητά τους να περνούν τον αιμαντοκεφαλικό φραγμό κλπ. Οπότε, ένα κριτήριο ήταν το να πάμε σε όσο το δυνατόν μικρότερα σχήματα, μικρότερα πεπτίδια. Αυτό είναι ένα παράμετρο. Όσον αφορά τώρα την αλληλουχία τους, αν έχουν κάποιο, ας πούμε, μοτίβο, εκεί προσπαθήσαμε να αυξήσουμε την ποικιλότητά τους, το πόσα διαφορετικά πεπτίδια θα μπορούμε να φτιάξουμε, όσο περισσότερο γίνεται. Οπότε, δεν θέλαμε να περιορίσουμε να εισάγουμε, ας πούμε, κάποια μοτίβα στην αλληλουχία μας, θέλαμε να τα αφήσουμε τελείως ελεύθερα και, αν είναι δυνατόν, να παράγουμε όλους τους πιθανούς δυνατούς συνδυασμούς. Δηλαδή, αυτό που λέμε, στο τέλος φτιάχνουμε αυτό που ονομάζεται στην γλώσσα της πρωτογενικής μηχανικής, τυχαίες συνδυαστικές βιβλιοθήκες, random combinatorial libraries. Δηλαδή, φτιάχνουμε, προσπαθούμε στο τέλος, να φτιάχνουμε όλους τους πιθανούς συνδυασμούς ενός είδους μωρίων. Και αποφεύγουμε να εισάγουμε ένα συγκεκριμένο μοτίβο, γιατί δεν θέλουμε να εισάγουμε κάποιο bias, κάποιο, ας πούμε... θα περιοριστεί και το αποτέλεσμα. Ακριβώς, και να δοκιμάσουμε όσα περισσότερα μόρια γίνεται. Μάλιστα. Υπάρχει τώρα το εξής σαν σκέψη, ότι και η βιοτεχνολογία είναι έτσι ένας κλάδος ο οποίος αναπτύσσεται πάρα πολύ και για κάποιους δεν τους κολλάει πώς η βιοτεχνολογία θα έρθει και θα καλύψει ανακενώ σε κάτι που έχει να κάνει με ανθρώπινη νόσο, με νευρώνες κτλ. Οπότε αναρωτιέται ο κόσμος γιατί χρησιμοποιούμε βακτήρια. Μήπως θα πρέπει να χρησιμοποιούμε για παράδειγμα τη ζύμη, κάποιο ευκαριοτικό κύταρο. Και πώς τώρα ένα βακτήριο με τόσο διαφορετικό μηχανισμό λειτουργίας ζωής του ιδίου είναι σε θέση να καταλαβαίνει ότι μία πρωτεΐνη δεν είναι σωστά διπλωμένη και να παράγει και μια σειρά αποπεπτίδια και να γίνεται και αυτή η αναγνώριση και να φωτίζει κιόλας. Μάλιστα. Και τελικά, μιλάμε για κάτι τόσο σύνθετο, τόσο μεγάλο, και μιλάμε μετά και για έναν οργανισμό πραγματικά πολύ απλό και με μηχανισμούς δικούς του που είναι πολύ διαφορετικοί από εμάς. Αυτή είναι μία ερώτηση που μου την κάνουν πολύ συχνά και είναι απόλυτα εύλογη. Και εγώ θα τη ρωτούσα αν κάποιος μου έλεγε αυτά που λέω εγώ τώρα. Η απάντηση είναι ότι ισχύει το ότι να πηγαίνουμε σε ένα πιο πολύπλοκο βιολογικό σύστημα, όπως είναι η ζύμη που είναι σε ευκαρατορικός οργανισμός, ή να πηγαίνουμε σε κύτρα θελαστικών, όλα αυτά θα έδιναν, πώς θα το πω, θα προσέφεταν βιολογική πολυπλοκότητα και πιθανόν, ας πούμε, θα επέτρεπαν να παράγεις αυτές τις ανθρώπινες προτείνεις με μια μεγαλύτερη πιστότητα, ας το πούμε. Αυτό ισχύει. Τι γίνεται όμως, υπάρχει μια αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ της βιολογικής πολυπλοκότητας και της πληροφορίας που σου δίνει το σύστημα αυτό για την πρωτείνη σου, με τον αριθμό των μωρίων που μπορείς να μελετήσεις μέσα σε αυτόν τον οργανισμό. Δηλαδή, οι απλοί, τα απλά βιολογικά συστήματα, τα απλά μικρόβια, τα βακτήρια, ναι μεν είναι μια πιο πρωτόγωνη, ας πούμε, μορφή ζωής και δεν μπορούν σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως να αναπαραγάγουν πιστά το folding, ας πούμε, την αντίπλωση των πρωτεϊνών αυτών, αλλά σου επιτρέπουν να μελετήσεις όλα αυτά τα εκατοντάδες, εκατομμύρια, δισεκατομμύρια μόρια. Όσο πιο πολύ ανεβαίνεις στη βιολογική αλυσίδα, τόσο αυτός ο αριθμός πέφτει. Στα βακτήρια μπορείς να φτάσεις μέχρι περίπου 100 δισεκατομμύρια μόρια, στις ζήμες μπορεί να φτάσεις μέχρι 10 εκατομμύρια. Οπότε είναι τάξεις μεγέθους η διαφορά των μωρίων που μπορείς να μελετήσεις. Και εμείς, λοιπόν, επιλέξαμε να πάμε στα βακτήρια, γιατί σκεφτήκαμε, αν μας πετύχει το πείραμα και καταφέρουμε με αρκετά μεγάλη πιστότητα να κάνουμε αυτές τις τσαλακωμένες πρωτεΐνες να τσαλακωθούν σωστά μέσα στο βακτήριο, τότε θα έχουμε και αφού πρέπει να το κάνουμε, τότε θα έχουμε πετύχει αυτό και ταυτόχρονα θα έχουμε και την ικανότητα να σκρινάρουμε όλα αυτά τα κικειόνα των μωρίων. Μετά από τις μελέτες μας, διαπιστώσαμε ότι όντως σε μεγάλο βαθμό το βακτήριο μπορεί πιστά και να παράγει κάποια βασικά στοιχεία αυτής της προβληματικής αναδύπλωσης που παρατηρούμε και στα ανθρώπινα κοίτα. Οπότε είναι μια καλή, ας πούμε, ένα καλό compromise μεταξύ βιολογικής πολυπλοκότητας και μεγιστοποίηση του αριθμού των μωρίων που μπορούμε να μελετήσουμε. Σαφέσταται. Αν μπορεί να ακούγεται έτσι λίγο δύσκολο να το συλλάβει κανείς ότι πραγματικά και όμως τα δακτύλα, μπορούμε να αναφέρουμε, ας πούμε, αυτό που λέτε, τη λάθος αναδύπλωση για να βρούμε την αντιμετώπιση της. Αν μπορώ να παρουσιάσω κάτι γρήγορο εδώ, δεν μπορώ να σας υποσχεθώ ότι στο βακτήριο θα μπορούμε να κάνουμε… Μάλλον μπορώ να σας υποσχεθώ ότι δεν θα μπορούμε όλες τις προτείνες που εμπλέκονται σε όλες αυτές τις ασθένειες να τις κάνουμε στα βακτήρια και πιθανόν, και το ξετάζουμε αυτό, για κάποιες από αυτές να χρειάζεται να πάμε σε ανώτερους οργανισμούς και να θυσιάσουμε λίγο από την πολυπλοκότητα, ας πούμε, την μοριακή που μελετάμε για να στοχεύσουμε σε αυτές τις προτείνες. Σίγουρα, σίγουρα, σίγουρα. Πέρα από ότι θα καταλάβουμε ότι το τάδε-πεπτίδιο έχει αλληλεπιδράσει με τη λάθος αναδιπλωμένη πρωτεΐνη και αυτό θα μας εμφανίσει ως ένδειξη και θα έχουμε ένα αποτέλεσμα και είδαμε και τα πειραματικά δεδομένα. Έχετε κάποια πληροφορία ως προς το πώς συμβαίνει αυτό, πώς αλληλεπιδρά με το είναι-είδιο ή με την λάθος αναδίπλωση ή απλώς είναι ότι συμβαίνει, yes-no, ή είναι και το πώς γίνεται αυτό λιγάκι. Μας ενδιαφέρει και το πιο σημαντικό ερώτημα για μας σε πρώτη φάση είναι το αν συμβαίνει, αν συμβαίνει. Σε δεύτερο επίπεδο και μας ενδιαφέρει πάρα πολύ να καταλάβουμε και το γιατί συμβαίνει. Σε κάποιες περιπτώσεις γενικά είναι λίγο δύσκολο να καταλάβεις και γιατί συμβαίνει. Και είναι δύσκολο για διαφόρους λόγους. Ένας λόγος είναι ότι εξαιτίας της απλότητας του συστήματος μας, που δεν έχει κάνει καμία υπόθεση για το πώς μπορεί να γίνεται αυτό, όταν στο τέλος βρεις το βιοδραστικό μόριο, η δουλειά που πρέπει να κάνεις για να βρεις το μηχανισμό είναι ιδιαιτέρως δύσκολη γιατί ακριβώς επειδή στο πρώτο βήμα απέτυχες, μάλλον αποφάσισες να μην κάνεις καμία υπόθεση. Επομένως επειδή ξεκίνησε από μια κατάσταση που δεν είχες καν καμία υπόθεση, καταλήγεις με βιοδραστικά μόριο που όλα τα σενάρα είναι πιθανά. Αυτό λοιπόν είναι μια πολυπλοκότητα στο να δώσουμε απάντηση στις ερωτήματα αυτά. Και η δεύτερη πολυπλοκότητα έχει να κάνει με τη φύση των πρωτεϊνών αυτών. Επειδή εκ φύσιος είναι προβληματικές πρωτεΐνες, η μελέτη τους είναι πολύ πιο δύσκολη από τη μελέτη των φυσιολογικών πρωτεϊνών που συμπεριφέρονται καλά. Έχουμε λοιπόν σε δύο επίπεδα πολύ δύσκολη δουλειά να κάνουμε για να βρούμε το μοριακό μηχανισμό. Είναι κάτι που μας ενδιαφέρει πολύ. Σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε κάποιες ενδύξεις για το τι συμβαίνει μετά από πολλές προσπάθειες και είναι κάτι που το επιδιώκουμε και το κυνηγάμε. Και ευελπιστούμε ότι όσο εξελίσσονται κιόλας και οι μυθοδολογίες και οι τεχνολογίες που μας επιτρέπουν να μελετάμε προβληματικά να διπλωμένες πρωτεΐνες και συσσωματωμένες μορφές πρωτεϊνών, όλη αυτή η διαδικασία θα γίνει όλο και πιο προσιτή σε εμάς και θα έχουμε σύντομα κάποιες ενδιαφέρειες απαντήσεις. Πάντως, επειδή βλέπω εδώ κάποιες απορίες που γίνονται και από αυτά που μας λέτε στη στιγμή που μας τα λένε, δηλαδή δεν είναι ότι αυτά τα παιπτίδια είναι ένζυμα, δεν έχουν κάποια ενζυμική δράση, τουλάχιστον που να την ξέρουμε. Δεν το έχουμε ελέγξει αυτό, δεν το γνωρίζουμε, θα μπορούσαν κάποια από αυτά να έχουν. Σε σχέση τώρα με την εταιρεία την οποία σκεφτήκατε, ιδρύσατε και φτιάξατε, είναι κάτι το οποίο παρατηρείται αρκετά τώρα να συμβαίνει στα ερευνητικά ιδρύματα τα οποία έχουν πολύ καινοτόμες εφαρμογές, πράγματα τα οποία βρίσκονται και τα λοιπά και φέρνουν λιγάκι όλο το αποτέλεσμα πιο κοντά στην εφαρμογή, στο να έχει κάποια έτσι εφαρμογή. Και ρωτούν κυρίως νεότεροι ερευνητές οι οποίοι ενδεχομένως και να προβληματίζονται σε σχέση με τη δική τους έρευνα και ρωτούν πώς μπορεί να γίνει αυτό. Είναι κάτι που μπορεί να το κάνει οποιοςδήποτε, είναι δύσκολο γιατί είστε πισθήμονας και μπαίνετε σε ένα χώρο που είναι λιγάκι διαφορετικός ως προς το, δεν ξέρω, μια ιτερία. Πολλοίς κόσμος θεωρεί ότι αυτά τα πράγματα είναι και λίγο μακριά το ένα από το άλλο. Μια ιτερία, ένα ερευνητικό εργαστήριο, πώς σχετίζονται. Κοιτάξτε, είναι ταυτόχρονα μακριά και είναι και ταυτόχρονα κοντά. Είναι κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολο, αλλά δεν είναι ούτε ακατόρθωτο, ούτε εξαιρετικά δύσκολο. Είναι κάτι που συμβαίνει σε όλος τον κόσμο και όσο πιο πολύ κάποιος έχει εμπειρία τέτοιου είδους δραστηριοτήτων μεταφοράς τεχνολογίας και εγώ είχα τη χαρά να έχω τέτοιους είδους εμπειρίες όταν ήμουν στην Αμεδική, τόσο πιο φυσιολογικό αρχίζει να του φαίνεται. Από εκεί και πέρα, δεν είναι όλοι άνθρωποι κατάλληλοι κάποιοι για το να κάνουν αυτό το επιπλέον βήμα. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι είναι εξαιρετικοί επιστήμονες, πάρα πολύ καλύτεροι επιστήμονες από εμένα, αλλά τους είναι ταγμένοι σε αυτό, τους αρέσει αυτό και δεν θέλουν να κάνουν κάτι άλλο και αυτό είναι απόλυτα σεβαστό, είτε γιατί δεν το επιθυμούν, είτε δεν έχουν το κίνητρο, είτε θέλουν να εμπλακούν σε αυτό ή δεν έχουν αυτή την επιθυμία. Υπάρχουν τώρα κάποιοι άλλοι άνθρωποι που είναι πάρα πολύ φιλικοί στην επιχειρηματικότητα και υπάρχουν και άνθρωποι που τους αρέσει και το ένα και το άλλο. Εμένα μου αρέσει πάρα πολύ το ακαδημαϊκό και μου αρέσει πάρα πολύ και το επιχειρηματικό. Οπότε προσπάθησα σε ένα βαθμό να το συνδυάσω και γιατί μου αρέσει και γιατί ήθελα να δω πραγματικά να βάλω ως πρόκληση ας πούμε λίγο στον εαυτό μου και στη δουλειά μου και είχα αυτή τη φιλοδοξία να δω αν πραγματικά αυτά τα μόρια που λέμε ότι δυναιτικά θα μπορούσαμε να κάνουν αυτό, αν πραγματικά θα μπορούσαμε όντως να το κάνουμε αυτό. Αυτή όμως η δραστηριότητα της αρχικής ανακάλυψης, της ακαδημαϊκής δραστηριότητας, της ανάπτυσης τεχνολογιών και στη συνέχεια της προκληνικής ανάπτυσης και της εμπορικής αξιοποίησης, είναι λίγο δύο διαφορετικά σπόρ, είναι λίγο διαφορετικές δραστηριότητες και απαιτούν διαφορετικές διξιοτεχνίες, διαφορετικά ύψη κονδυλίων. Οπότε, εγώ όταν αποφάσισα ότι θα ήθελα να δω εάν αυτά τα μόρια μπορούν να πάνε μερικά βήματα παρακάτω, συνειδητοποίησα ότι στο εργαστήριο, στο ακαδημαϊκή δραστηριότητα πρέπει να φτάνουμε μέχρι ένα συγκεκριμένο σημείο και μετά οτιδήποτε αφορά την προκληνική ανάπτυξη, επειδή και θέλει άλλου είδους εξπερτής και επειδή θέλει και άλλου είδους κεφάλαια τα οποία δεν θα μπορούσαμε εύκολα πολύ να εξασφαλίσουμε σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον, θα πρέπει να γίνει σε ένα διαφορετικό πλαίσιο. Και αυτό ήταν το κίνητρο της δημιουργίας της Rescue Biotech. Είναι το διαφορετικό πλαίσιο που πιστεύω ότι είναι το κατάλληλο για να υπάρχει αυτό το επιπλέον εξπερτής, η δικσιοτεχνία και τα κεφάλαια αυτά που είναι απαραίτητα για να προχωρήσει αυτή τη διαδικασία. Τώρα ένα τελευταίο σημείο που πιθανόν να υπάρχει στο μυαλό των νεωτέρων που σκεκτίζουν δραστηριότητες, κανένας άνθρωπος δεν τα γνωρίζει όλα. Και όσο φιλικό και στην επιχειρηματικότητα να είσαι, αν ξεκινάς από ένα ακαδημαϊκό χώρο, είναι σχεδόν αδύνατον να γνωρίζεις ό,τι χρειάζεται να γνωρίζεις για να κάνεις αυτό το βήμα στην επιχειρηματικότητα. Επομένως, προσπαθείς από μόνος σου να μάθεις όσα περισσότερα γίνεται, προσπαθείς να πλαισιώσεις αυτή τη νέα σου δραστηριότητα με συνεργάτες και να δημιουργήσεις μία ομάδα που θα υπάρχει η κατάλληλη συμπληρωματικότητα και όλες οι απαραίτητες δικσιοτεχνίες και οτιδήποτε δικσιοτεχνίες δεν τις έχεις εσύ ο ίδιος, θα πρέπει να έρχονται από τα μέλη της ομάδας σου. Αν εσύ είσαι λιγότερο αντεπνενούριαλ και είσαι πιο επιστημονικός, θα πρέπει οι υπόλοιποι να είναι πιο έντονοι, να έχουν πιο εκτενή εμπειρία και δεξιότητες στο κομμάτι αυτό για να σε συγκληρώσουν. Μάλιστα. Και για κάποιον ο οποίος τώρα φαίνεται ότι η εμπνεύστη και η αναδίπλωση των μπρουτεϊνών είναι κάτι που τον ενδιαφέρει, πώς φτάνει κανείς σε αυτό το επιστημονικό πεδίο, γιατί να και να δεν είναι ξεκάθαρο. Ας πούμε εσείς είστε εχειμικός-μηχανικός, έχετε κάνει και παραπάνω σπουδές, κάποιος μπορεί να είναι από τον τομέα της χημίας, κάποιος από την ιατρική, κάποιος από τη βιολογία, κάποιος από τη βιοπληροφορική ακόμα. Συναντιούνται κάπου όλα αυτά τα πεδία όταν μιλάμε για την αναδίπλωση των μπρουτεϊνών. Κάποτε, ας πούμε, με την αναδίπλωση των μπρουτεϊνών ασχολούνταν μόνο δομικοί βιολόγοι. Τώρα δεν είναι πια έτσι. Δηλαδή, είναι καλό να ξέρει και οι άνθρωποι, οι οποίοι είτε σπουδάζουν είτε συνεχίζουν τους σπουδές τους, ότι μπορούμε να προσεγγίσουμε και ένα θέμα από πολλές διαφορετικές ειδικότητες. Ακριβώς. Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, πλέον η επιστήμη είναι πάρα πολύ, είναι δισηπλημέρη. Χρειάζονται πολλές δεξιότητες, πολλά διαφορετικά mindset, διαφορετικές λογικές, διαφορετικές φιλοσοφίες, έτσι ώστε να φτάσουμε σε ένα σημείο να προσπαθήσουμε και να λυθούν κάποια σημαντικά προβλήματα. Και πολλά από τα σημεία ορώσημα, ας πούμε, σε διάφορα πεδία της επιστήμης, προέρχονται από ανθρώπους, οι οποίοι είναι αρχικά, ας πούμε, έρχονται από διαφορετικούς χώρους. Οπότε, αυτό είναι κάτι που είναι πολύ σύνηθες στην επιστήμη. Πώς καταλήγει ένας χημικός μηχανικός, σαν και εμένα, να ασχολείται με την πρωτεϊνική αναδίπλωση. Η αρχική μου ανασχόληση, όπως σας είπα, ήταν, δηλαδή, το σημείο καμπής για εμένα, ήταν, ας πούμε, η εμπλοκή μου στη βιοτεχνολογία. Στη βιοτεχνολογία είναι σημαντικές οι πρωτεΐνες, στις πρωτεΐνες είναι σημαντική αναδίπλωση. Οι πρωτεΐνες που ασχολούν με βιοτεχνολογία, με βακτήρια, με κύταρα, με αυτά, ξαφνικά, όταν πλέον αποφασίσει κάποιος ότι θέλει να ακολουθήσει μια αυτόνομη ακαδημαϊκή καριέρα, θα πρέπει να βρει τι είναι αυτό που θα επιδιώξει να κάνει από εκεί και πέρα στη ζωή του. Πρέπει να επιλέξει ένα πρόβλημα να επιλύσει. Αυτό είναι το, ειδικά εγώ που είμαι μηχανικός και έχουμε στο μυαλό μας πάντα πρακτικές εφαρμογές και επίλυση προβλημάτων και ανάπτυση τεχνολογιών. Αυτό είναι το πυρήνιας ας πούμε της αναζήτησης όταν ξεκινάμε την αυτόνομη μας ερευνητική τεραστηριότητα. Τι είναι αυτό το πρόβλημα που θα επιλέξει να επιλύσεις και μετά από 20, 30, 50 χρόνια που θα αποσυρθείς, το οποίο θα σε θυμάται ο κόσμος όσοι σε θυμούνται. Από μια τέτοια διαδικασία που δεν μπορώ να θυμηθώ και εγώ πώς ακριβώς συνέβη, μια μέρα έχω την αίσθηση ότι μου ήρθε ένα φλάς άναψος στο μυαλό μου και συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι ένα σημαντικό πρόβλημα προς επίλυση και ότι πιθανόν να έχω κάποιες ιδέες για το πώς μπορούσα να συνδράμω και εγώ στην επίλυση κάποιων προβλημάτων. Και τελικά είναι πάρα πολλά και τα θέματα τα οποία ζητούν λύσεις, είναι πάρα πολλές και οι προσεγγίσεις που μπορεί να ακολουθήσει κάποιος οπότε το κομμάτι αυτό της επιστήμης νομίζω είναι ανεξάδλητο και γι' αυτό το λόγο προκύπτουν και συνεχώς και καινούργια πράγματα, έρχεται και η τεχνολογία με όλη τη βοήθεια την οποία προσφέρει και έχουμε τα πάρα πολύ ωραία αποτελέσματα και ακόμα για όλες αυτές τις πολύ ξεχωριστές λύσεις όπως αυτή που μας είπατε σήμερα, σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για μια πραγματικά πάρα πολύ ωραία ομιλία και για μια πάρα πολύ ωραία συζήτηση. Ο κόσμος επίσης μεταφέρει την ευγνωμοσύνη του, τη χαρά του, ευχαριστούμε πάρα πολύ και όσους μας παρακολούθησαν. Ευχαριστούμε πάρα πολύ, να είστε καλά. Κάπου εδώ έχουμε φτάσει στο τέλος. Δεν ξέρω, θέλετε κάτι να μας πείτε έτσι κλείνοντας ή υπάρχει κάτι άλλο. Ο κόσμος είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένος σε αυτό το σημείο. Είναι ιδιαίτερη χαρά για μένα και η δική μου ευχαρίστηση κυρίως που κάναμε αυτή τη σημερινή ηλεκτρονική συναντηση. Θα το ήθελα πάρα πολύ, μου αρέσει πάρα πολύ αυτές οι συζητήσεις να είναι πιο διαδραστικές και από κοντά, έτσι ώστε να μπορούμε κατά τη διάρκεια της ομιλίας να λεπιδρούμε και να συζητάμε. Δυστυχώς δεν γίνεται. Αυτό το ηλεκτρονική πλατφόρμα είναι μονόδραμος αυτές τις μέρες. Θα έρθει η καιρός, θα αλλάξει. ίσως σύντομα να καταφέρουμε να κάνουμε και το διαζώσης και με το καλό να έχουμε προχωρήσει τότε και τα μόρια μας παρακάτω και να έχω καινούργια ευχάριστα νέα να σας αναφέρω. Θα ήταν εξαιρετικό, θα ήταν εξαιρετικό. Έχετε ελάβει πολλά συγχαρητήρια και πολλά ευχαριστώ από όλους. Σας ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Να είσαστε καλά. Καλή συνέχεια. Γεια σας. Γεια σας. Καλησπέρα. Καλησπέρα. Καλησπέρα.
|
