| id |
9a7068f6-fc80-47bb-be34-f29eff2c44e7
|
| title |
Αϊβαλί 1922 | Δρ. Ειρήνη Σαρίογλου, Ιστορικός | ΙΔΙΣΜΕ - Λωζάννη 14.05.2017 /
|
| spellingShingle |
Αϊβαλί 1922 | Δρ. Ειρήνη Σαρίογλου, Ιστορικός | ΙΔΙΣΜΕ - Λωζάννη 14.05.2017 /
|
| publisher |
Chrysostomos Bakouras
|
| url |
https://www.youtube.com/watch?v=pE449DuHpN0&list=PLHTRW8q23EuJtAvliFtCsWHRS3wf2yRUa
|
| publishDate |
2017
|
| language |
el
|
| thumbnail |
http://oava-admin-api.datascouting.com/static/83a3/affe/98bb/b510/e2b8/ffa8/23fb/5609/83a3affe98bbb510e2b8ffa823fb5609.jpg
|
| organizationType_txt |
Ιδιωτικοί φορείς
|
| durationNormalPlayTime_txt |
1557
|
| genre |
Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
|
| genre_facet |
Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
|
| asr_txt |
Εκκληκτή ομίγυρη, καλησπέρα σας, καλώς ήρθατε, θα ξεκινήσω κι εγώ ευχαριστώντας τους διοργανωτές, το Σύλλογο Εσδία και κυρίως τη Μέλησα. Ο Κάτσος λέει ότι η Ελλάδα εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια πορεύεται με τις εξαιρέσεις. Έχετε τη χαρά και την τιμή να έχετε μια τέτοια εξαίρεση σε αυτή την πόλη που είναι η Μέλησα. Εμείς τους γνωρίσαμε πρόσφατα, είναι 6 μήνες περίπου, είναι πραγματικά φαινόμενο. Πολύ απλά ότι σήμερα αν διοργανώναμε μια παρουσία η Κυριακή απόγευμα στην Αθήνα, αμφιβάλλω πάρα πολύ εάν θα είχαμε τους μισούς από όσους έχουμε εδώ σήμερα στη μακρινή Λοζάνη. Οπότε είναι επίτευγμα αυτό. Η Μέλησα όπως και το Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών κάνει έναν πολύ μεγάλο αγώνα ψυχής. Έναν αγώνα είναι μια κατάθυση άηλων πραγμάτων και γι' αυτό και έχουν τέτοια τεράστια δύναμη. Εμείς δεν γνωρίζαμε αυτά τα παιδιά, μιλήσαμε στον τηλέφωνο κάνα δυο φορές, αλλά μας έπεισαν να ρθούμε χάρη στην ψυχική τους δύναμη, αυτό που εκπέμπουν. Έχει δίκιο λοιπόν ο Κάτσος. Η Ελλάδα πορεύεται εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια με τις εξαιρέσεις και χαίρομαι πολύ που στη Λοζάνη υπάρχει μια τέτοια εξαίρεση. Το κάνω πάντα, είναι λίγο στανάχωρο για αυτούς που τα έχουν ξανακούσει, αλλά είναι μέρος του χρέους μου προς το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών, να ξεκινήσω λέγοντας δυο λόγια για το ποιοι είμαστε και τι κάνουμε. Το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών ιδρύεται στην Αθήνα από 10 ιστορικούς τρελούς. Εγώ είμαι η μεγαλύτερη, είμαι 45 ετών. Όλα τα άλλα παιδιά είναι κατά πολύ μικρότερα, είναι 20 και κάτι, 30 και κάτι. Έχουμε ένα όραμα να κάνουμε το μάθημα ιστορίας, το πιο αγαπητό μάθημα στο ελληνικό σχολείο. Συνοδεία ιστορικών δοκιμαντέρ, συνοδεία λογοτεχνικών βιβλίων, μπαίνουμε στην τάξη και κάνουμε το εναλλακτικό μάθημα ιστορίες. Κάθε βιβλίο του ιδρύμετος υπάρχει και στην Αγγλική έκδοση, συνοδεύεται από ένα ιστορικό διοκιμαντέρ. Απότερο στόχος να μοιήσουμε τον νέο άνθρωπο στο να αγαπήσει την ιστορία. Εξαιρετικά μεγαλυπίβολο σχέδιο, αλλά το πιστεύουμε και έχουμε δει τα αποτελέσματα αυτής της πολύ μεγάλης προσπάθειάς μας, οπότε συνεχίζουμε. Δεν βιοποριζόμαστε από το Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών. Κάθε ένας έχει το δικό του επάγγελμα, εγώ διδάσκω στην πόλη. Κάθε εβδομάδα πέμπτη Παρασκευή βρίσκομαι στη Γενέντιρά μου. Έχω την τιμή και τη χαρά να έχω 400 τουρκούς φοιτητές που μιλούν και γράφουν άπτεστα τουρκικά και τους διδάσκω νεότερη ελληνική ιστορία στην ελληνική γλώσσα και συνεχίζουμε. Και το τμήμα αυτό μεγαλώνει, τώρα έχουμε ανοίξει διδακτορικό, μεταπτυχιακό. Ο Πρόεδρος εργάζεται σε κάποια ιδιωτική εταιρεία και τα λοιπά. Έχουμε καταφέρει να έχουμε σ' αυτά τα 8-9 χρόνια λειτουργίες μας 45.000 μέλη φίλους προσπαθώντας να φτιάξουμε μια οικογένεια στην Ελλάδα που αποτελείται από ανθρώπους με κοινές ανησυχίες και κοινά οράματα, χωρίς όμως να υπάρχει κάποια πολιτική ή κομματική σκοπιμότητα. Και γι' αυτό το Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών δεν επιχωρηγείται και δεν επιδοτείται από πουθενά. Ζει αποκλειστικά από τις πολίσεις των ντοκιμαντέρτου και των βιβλίων του. Αν αυτό που θα δείτε σήμερα σας εμπνεύσει με τον όρο ότι θα σας αρέσει, στην έξοδο σας υπάρχουν αυτές εδώ οι καρτελίτσες. Μας αφήνετε τα στοιχεία σας και το μόνο που θα κάνουμε εμείς να σας ενημερώνουμε για τις προσεχής δραστηριότητές μας, όπως είπα και λίγο πριν, δεν απαιτείται καμία οικονομική συνδρομή για να γίνετε φίλοι του Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών. Σήμερα θα μιλήσουμε για το πιο ελληνικό μέρος της Μικράς Ασίας σύμφωνα με τον Κόντοκλου. Το πιο ελληνικό μέρος της Μικράς Ασίας ήταν το ΑΥΒΑΛΗ. Γιατί ήταν το πιο ελληνικό μέρος της Μικράς Ασίας, γιατί είχαμε, επιτρέψτε μου τον όρο, το θράσος στα 1700 να πάμε στον Σουλτάνο και να ζητήσουμε ειδικό φυρμάνι, καταβάλλοντας το αντίτιμο βέβαια, για να απαγορεύσει στους Τούρκους να κατοικούν στο Ιβαλί. 30 χιλιόμετρα εκτός από τα Ιβαλί, μπορούσαν, 30 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη, μπορούσαν να εγκατασταθεί ο εκάστοτες Τούρκος. Οπότε ήταν μια αμοιγός ελληνική πόλη. Το άλλο σημαντικό στοιχείο που ξεκινάει βέβαια από τα Λυζαντινά χρόνια, ήταν αυτό που κάνει σήμερα η Μέλησα και αυτό που στηρίζεται κι εσείς, ήταν η έννοια της συλλογικότητας. Αυτό ξεκινάει από τις αρχές του Βυζαντίου, να μην ενδιαφερόμαστε μόνο για το άτομό μας και για την καλοπέρασή μας, αλλά να προσπαθούμε να συμβάλουμε με τον τρόπο που μπορούμε και για το κοινό καλό, για τα κοινά. Με αποτέλεσμα, όταν στα μέσα του 19ου αιώνα δημιουργείται ένα πολύ μικρό παραθυράκι από τις συγκυρίες της εποχής, όταν δηλαδή κατοχυρώνονται πάνω στα χαρτιά τα δικαιώματα των μη Μουσουλμάνων κατοίκων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και θεωρούνται πάνω στα χαρτιά ίση με τους Μουσουλμάνους, επενδύουμε στα γράμματα. Το ίδιο έχει πράξει και το Αϊβαλί. Στα μέσα του 19ου αιώνα ιδρύονται στο Αϊβαλί, από όσο θυμάμαι, αν δεν με απαντάει η μνήμη μου, έξι γυμνάσια θηλαίων, έξι αρένων, εμπορικές σχολές, σχολές ξένων γλωσσών, εξάγει, όπως είναι πολύ γνωστό, σαπούνι και ελαιόλαδο το Αϊβαλί σε όλη τη Μεσόγειο και βεβαίως δημιουργείται η πολύ υψηλού επιπέδου αστική τάξη, η λεγόμενη Μπουρζουαζή. Ήταν άνθρωποι με κολέγια, με γλώσσες, με μια πολύ βαθιά καλλιέργεια, που πολύ αμφιβάλλω αν υπήρχε την ίδια εποχή αντίστοιχη στην Ελλάδα. Και παραμένει ένα σοβαρό ερώτημα αν μπόρεσε ποτέ αυτή η αστική τάξη να εσωματωθεί μετά το 1922 στην ελλαδική πραγματικότητα. Ερωτήματα που εωρούνται. Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα το έχει γράψει η αδελφή του Ηλία Βενέζη, το χρονικό των δέκα ημερών, η οποία, αγάπη μου Λιβιάτη Βενέζη, είναι και μητέρα του πρώην υπουργού εξωτερικών της Ελλάδας, του κυρίου Πέτρου Μουλιβιάτη. Το βιβλίο αυτό είναι μία τριλογία. Σας παρακοινώ, αν δεν το έχετε κάνει, να το φροντίσετε με την πρώτη ευκαιρία, να χωράσετε στα παιδιά σας να διαβάσουν το νούμερο 31328 του Ηλία Βενέζη, όπου τι περιγράφεις στο νούμερο, έχει λήξει ο Λινδουρικός πόλεμος, έχουμε χάσει τον πόλεμο, παρά τα αυτά συλλαμβάνονται όλοι οι άντρες από τα Ιβαλή και οδηγούνται στα τάγματα εργασίας, στα τάγματα θανάτου. Μόνο από τα Ιβαλή συλλαμβάνονται τρεις χιλιάδες άντρες. Επέζησαν μονάχα 18. Είχαμε την εντύπωση ότι είχαν επιζήσει 24. Και πρόσφατα είχαμε κάποια παρουσίαση στη Μασαλία και στη Νίκεα. Και βγαίνει κάποιος καλή ώρα από το Καρατήριο και μου λέει, κάνετε λάθος κυρία Ζαρίχου, δεν επέζησαν 24. Παρακαλώ. Και μας παραθέτει τα στοιχεία και μας δείχνει, για να δείτε ότι η ιστορία δεν ανήκει στο χτες, ανήκει στο σήμερα. Είχε συνηπηρετήσει ο παππούς του μαζί με τον Ηλία Βενέζη. Δεκατέσσερις μήνες θα τα είχαν τα θανάτου. Και είχε όλες τις φωτογραφίες και η αλληλογραφία που μας επέτρεψε να τα σκανάρουμε. Και ήταν ξεκάθαρο ότι από τα Ιβαλή επέζησαν 18 και οι άλλοι έξι ήταν Μοσχονησιώτες, όχι Ιβαλιώτες. Οπότε το αναθεωρήσαμε και στο ντοκιμαντέρ και στο βιβλίο, το δώσαμε. Από τους τρεις χιλιάδες άντρες λοιπόν επέζησαν μονάχα 18. Με την ευκαιρία να σας πω ότι τα τάγματα αυτά επαναλαμβάνονται 20 χρόνια μετά για τους Έλληνες που εξαιρέθηκαν από την υποχρεωτική ανταλλαγή του κληθισμού και στα τάγματα θανάτου έχουν οδηγηθεί και οι δύο υπαμπούδες μου, οι οποίοι ήταν τυχεροί επέζησαν το 42. Και θυμίζω εδώ ότι όταν χάσαμε τον πόλεμο το 1922 ακολούθησε η υποχρεωτική ανταλλαγή του πληθυσμού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Εξαιρέθηκαν από την υποχρεωτική ανταλλαγή του πληθυσμού χάρη στη συνθήκη της Λοζάνης, οι Έλληνες της πόλης, της Ήμφρου και της Τενέδου. Γι' αυτό είναι πολύ μεγάλη συγκίνηση που παρουσιάζουμε αυτά τα θέματα σήμερα εδώ στη Λοζάνη. Το πρώτο βιβλίο λοιπόν είναι το νούμερο 31328. Ο Ιησβενέζης συλλαμβάνεται, αν και δεν είναι 18 ετών, αλλά φαίνεται μεγαλύτερος και οδηγείται στα τάγματα θανάτου. Το δεύτερο βιβλίο είναι αυτό εδώ, το χρονικό των 10 ημερών. Αν μου λέγατε, Ιρήνη, πες μας με μία λέξη, μονολεκτικά, σε τι αναφέρεται αυτό το βιβλίο, της αγάπης μου Λιβιάτη Βενέζη, δεν θα σας έλεγα στη μικρασχετική καταστροφή, δεν θα σας έλεγα στα Μερέτα Μπουρού, δεν θα σας έλεγα στο Αϊβαλή, αλλά θα σας έλεγα να φέρετε στην υψηλή έννοια του χρέους. Με ρωτούν πολύ συχνά πως θα βγούμε από την κρίση. Απλά πράγματα. Εάν κάθε ένας από εμάς στην Ελλάδα έκανε το χρέος του, νομίζω δεν θα είχαμε κανένα δουνουτού ανάγκη. Αλλά υπάρχει αυτό το πράγμα που καλλιεργείται, νομίζω, από τον υπιαγωγείο, δεν μπορεί να έρθει αργότερα. Ή υπάρχει ή δεν υπάρχει. Η αγάπη μου Λιβιάτη Βενέζη με αυτήν την υψηλή αίσθηση τους χρέους είναι 16 ετών το 1922. Αρνείται τη βολή της. Αρνείται τη ζωή της και λέει στην οικογένειά της, όχι. Αν δεν βρω τον αδελφό μου, εγώ δεν θα περάσω απέναντι στη Λέσβο, θα μείνω εδώ. Και αν χρειαστεί να πεθάνω, θα πεθάνω μαζί του. Ρητά. Και αμετάκλητα. Η οικογένεια περνάει απέναντι στη Λέσβο και μένει μόνη της η αγάπη, χωρίς να γνωρίζει την τουρκική γλώσσα, τότε τα κορίτσια δεν κυκλοφορούσαν καθόλου, δεν ήξερε καν τους δρόμους να κινηθεί μέσα στο Ιβαλί και αρχίζει και ψάχνει τον αδελφό της. Στάθηκε πάρα πολύ τυχερή, γιατί στο διάβατι συναντάει έναν Τούρκο αξιωματικό, του οποίου η οικογένεια, εν καιρό πολέμου, έχει σημασία αυτό, είχε σφαγιαστεί από Έλληνες στρατιωτικούς. Τουρκιστεί ο Τούρκος αξιωματικός, ο Κεμαλιτιν, να σκοτώσει τον πρώτο Έλληνα που θα έβρισκε μπροστά του. Συναντάει την αγάπη. Είχε όμως μια παράμιλη τύχη η αγάπη Μολυβιάτη Βενέζη, να μοιάζει στην πολύ αγαπημένη του μικρή αδελφή της Ζεχρά. Έτσι, όχι μόνο αναιρεί τον όρκο που είχε δώσει, αλλά την περιθάλπτη και τη βοηθάει για να εντοπίσει τον Ηλία Βενέζη. Το τρίτο βιβλίο της τρελογίας αυτής είναι το «Μικρά Ασία, Χαίρεν». Πάλι του Ηλία Βενέζη. Εκδόθηκε ακριβώς μετά το θάνατο του Βενέζη το 1972, όπου ο Βενέζης συμπεριλαμβάνει περιληπτικά ετούτη την ιστορία, το χρονικό των 10 ημερών, αλλά επειδή δεν είναι ξεκάθαρο ακριβώς τι έγινε στο τέλος, μας γράφει ο Ηλίας Βενέζης και το ότι έχει συμβεί στο τέλος. Κάποια στιγμή ο Κεμαλιντίν, ο Τούρκος αξιωματικός, την απειλεί την αγάπη και της λέει «Τώρα πια ή θα φύγεις και θα με εμπιστευτείς ή θα σε σκοτώσω». Γιατί αν δεν σε σκοτώσω εγώ, το βέβαιο είναι ότι θα πεθάνεις με πολύ άσχημο τρόπο από άλλους. Οπότε εγώ προτιμώ να σε σκοτώσω, γιατί επέμενε πολύ η αγάπη ότι θέλω να βρω τον αδερφό μου. Και πράγματι κάποια στιγμή μετά από δέκα μέρες, στον χρονικό των δέκα ημερών, την πηγαίνει στην προκειμέα, επιβάζεται, πηγαίνει για Μιτιλίνη, νομίζει ότι την έχει κοροϊδέψει ο Τούρκος αξιωματικός, περνάνε δεκατέσσερις μήνες ούτε φωνή, ούτε ακρόαση και μετά από δεκατέσσερις μήνες έρχονται αυτοί οι δεκαοχτώ, ταλαιπωρημένοι και αυτά τα περιγράφει επίσης πολύ λακωνικά στο μικράσια χέρι ο Ηλίας Βενέζης. Το χρονικό αυτό πιθανότητα δεν θα είχε εκδοθεί ποτέ, ποτέ είχαμε πληροφορηθεί την ιστορία αυτή, αν λίγο πριν το θάνατο του το 1970 ο Ηλίας Βενέζης δεν είχε θυμηθεί αυτά τα γεγονότα, είχε προσβληθεί από καρκίνο του Λάρινγα και δεν μπορούσε να μιλήσει. Οπότε γράφεις ένα χαρτάκι στην αδελφή του, σε παρακαλώ να μου φέρεις κάτι σημειώσεις που είχες κρατήσει από το 1922. Υπάρχει εκεί μια ιστορία που θέλω να μου την πεις, να μου την αναφέρεις. Η αγάπη βέβαια, το ξέρετε αυτό καλά γιατί είναι πολλοί μικρασιάτες απόψε εδώ, πόντι, μικρασιάτες, δεν μιλούσαν για αυτά τα γεγονότα. Το παρομοιάζω με αυτούς που βίωσαν την κατοχή ή αν θέλετε καλύτερα τον εμφύλιο. Στην Ελλάδα όσοι βίωσαν τον εμφύλιο δεν μιλούν πολύ για τις εμπειρίες τους. Είναι πολύ οδυνηρές με την ίδια έννοια λοιπόν. Όσοι πρώτη γενιά, όσοι βίωσαν το 1922 δεν μιλούσαν για αυτά. Έτσι λοιπόν η αγάπη αρνείται για αρκετές ημέρες, τελείως εκεί σημειώματα να επιμένει φέρε μου τις σημειώσεις σου. Αναγκάζεται η αγάπη δεύτερη φορά κάνοντας το χρέος της και φέρνει τις σημειώσεις, τις βρίσκει που τις είχε κρατήσει. Τις διαβάζει ο Ηλίας Βενέζης και της λέει διεσθάνομαι ότι θα φύγω, ότι θα πεθάνω, σε παρακαλώ θέλω να μου υποσχεθείς. Ακριβώς μετά το θάνατό μου θέλω αυτό να το εκδώσεις. Κάνει η αγάπη όντως μία αυτοέκδοση. Το 2004 είχα την τιμή και τη χαρά για δύο χρόνια να διδάξω οθωμανική ιστορία σε Έλληνες φοιτητές, το τμήμα τουρκικών σπουδών που μόλις είχε ιδρυθεί. Όταν φτάσαμε στο κεφάλαιο της μικρασχετικής καταστροφής, μεταξύ άλλων, όπως το συνηθίζω, φέρνω και λογοτεχνικά κείμενα από ημερολόγια, από βιώματα μικρασιατών και είχε πέσει στα χέρια μου από τη βιβλιοθήκη του Ελιά, του ελληνικού λογοτεχνικού ιστορικού αρχείου, η αυτοέκδοση της Αγάπης Μολυβιάτη Βενέζη. Έτυχε την περίοδο εκείνη να είναι υπουργός εξωτερικών, ο γιος της συγγραφέως, δεν ζούσε η αγάπη, χωρίς να γνωριζόμαστε πήγα του είπα ποιοι είμαστε και ζήτησα την άδειά του για να το επανεκδόσουμε. Όταν έκανα το μάθημα στην τάξη, είχε τέτοια απήχηση αυτό το βιβλίο, που παρότρυνε φοιτητές, θυμάμαι ακόμα μέχρι τώρα, που δεν είχαν καλή σχέση με τα βιβλία και την ανάγνωση, να ξεκινήσουν να αγαπούν το βιβλίο. Οπότε δεν κυκλοφορούσε σαν βιβλίο πια, οπότε του ζήτησα την άδειά του για να το επανεκδόσουμε και με αφορμή την έκδοση αυτή πήγαμε και εμείς στο Ιβαλί, βρήκαμε το σπίτι του Ηλία Βενέζη ανέπαφο, όπως είναι. Μας βοήθησαν πάρα πολύ οι κάτοικοι. Θα δείτε στο ντοκιμαντέρ την εκκλησία, την Αγία Τριάδα, που υπάρχει ακριβώς απέναντι από την οικία Βενέζη, σε πολύ κακή κατάσταση τότε. Σήμερα έχει ανακοινιστεί πλήρως από τουρκικά ιδρύματα και τουρκούς ιδιώτες. Είναι παρίγωρο, είναι κάτι. Αμέσως μετά το βιβλίο μεταφράστηκε στα τουρκικά. Μέσα σε μία εβδομάδα έκανε πέντε επανεκδόσεις. Είναι αλήθεια ότι το βιβλίο παράλληλα μιλάει για την υψηλή έννοια της ανθρωπιάς, για την υψηλή έννοια της αλληλεγγύης. Αλλά νομίζω πάνω απ' όλα σημασία έχει ότι η αγάπη δεν ωραιοποιεί τις καταστάσεις για να αρέσει στο γείτονα. Λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Γράφει τα πράγματα ακριβώς όπως έγιναν. Αφότου είχε λήξει ο πόλεμος. Και μέσα σε όλα αυτά νομίζω ότι αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι αυτή η έννοια του χρέους ενός πολύ μικρού κοριτσιού 16 ετών τότε να αρνηθεί τη βολή της και τη ζωή της όπως σας είπα και να πάει να βρει τον Βενέζι. Θυμίζω πάλι ότι το νούμερο 31-38 έχει μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες σήμερα πέραν των Γαλλικών, Αγγλικών, Γερμανικών και τα λοιπά. Αλλά καλό είναι να διαβαστεί σε συνέχεια. Δηλαδή να διαβαστεί το Πρωτοβουλικό και το Μικρά Ασία χαίρε. Θα επανέλθω στο τέλος αν υπάρχουν ερωτήσεις-απαντήσεις. Μας αρέσει πολύ στο Ίδρυμα να κλείνουμε με τα λόγια του Ηλία Βενέζι. Μας παροτρύνει ο Ηλίας Βενέζις και λέει «Ελάτε τώρα να θυμηθούμε. Να μην πάψουμε να θυμόμαστε. Να μάθουμε στα παιδιά μας να θυμούνται». Σας ευχαριστώ. Σας ευχαριστώ. Απλώς την έκλεινα που κοριτσίστηκε η τροπή. Όπως θα έκανα για τον αδερφό μου και ζεχρά για σένα. Η φιλοξενία σου ζεστή, αδερφική, άψουγη. Μου είπε ότι προσπάθησες επανειλημμένως να βρεις κάποια… Δεν ξέρω αν υπάρχουν ερωτήσεις. Αν θα θέλατε να ρωτήσετε κάτι. Και αν γνωρίζω βεβαίως εγώ τις απαντήσεις. Παρακαλώ. Κοιτάξτε, εμείς δυσκολευτήκαμε πάρα πολύ να εντοπίσουμε στοιχεία του και μαλλετήν. Γιατί είναι σαν να ψάχνεται το Γιώργο στην Ελλάδα. Ποιο Γιώργο? Ένα τόσο διαδεδομένο όνομα. Ένα τόσο διαδεδομένο όνομα. Ποιο Γιώργο ψάχνεται, τι στοιχεία. Τέλος πάντων. Και που έχει μία αδελφή ας πούμε Μαρία. Το Γιώργο έχει μία αδελφή Μαρία. Ξέρετε, ο επίθετας στην Τουρκία. Επισήμως, κρατικά ξεκινούν το 35. Εξούς και ότι έχουν μεταφραστεί ας πούμε πολλά ελληνικά ονόματα επίθετα στα Τουρκικά. Για παράδειγμα η οικογένειά μου, το λέω αυτό σε αμπαρέθηση, ήτανε Ξανθόπουλη. Το Ξανθός είναι ΣΡΙ στα Τουρκικά. ΣΡΙ. Και το ογγλού είναι το πούλος Ξανθόπουλος. Λοιπόν, για να μη φεύγω από την ερώτηση. Ψάξαμε στο λειξιαρχείο της Προύσας 6 μήνες και βάρχινα 5% έχουμε κάνει λάθος και βρήκαμε ότι όντως υπήρχε αυτός ο γιατρός αξιωματικός Κεμαλιτίν, που έχει μία αδελφή Ζεχρά και το μνήμα του είναι στην πόλη και της Ζεχρά επίσης και πήγαμε και το κινηματογραφίσαμε. Αλλά παραπάνω στοιχεία δεν μπορέσαμε να βρούμε για την οικογένεια του Κεμαλιτίν. Ρωτήσαμε τον υπουργό, τον κ. Μολυβιάδη και μας είπε ότι δεν είχε καμία έπαφη η αγάπη, είχαν χάσει την επικοινωνία. Οπότε το μόνο που μπορέσαμε να βρούμε και το τονίζω με μία επιφύλαξη 5% να κάνουμε λάθος, βρήκαμε το μνήμα του και δεν μπορέσαμε να βρούμε κάποια άλλα στοιχεία δυστυχώς γιατί είχαν περάσει σχεδόν 100 χρόνια, έτσι, από σχεδόν 90 χρόνια από τότε που έγινε το γεγονός. Ναι, βέβαια, βέβαια, είχε πεθάνει. Με Δελφί τη Ζεχρά, ναι. Και ψάχνοντας πάρα πολύ στα αρχεία του υπουργού βρήκαμε ότι ο Κεμαλιτίν είχε γεννηθεί στην Προύσα, υπήρχε αυτή η αναφορά η σημείωση. Με το στρατό, με το στρατό, με το στρατό, ναι, με το στρατό, με το στρατό, έτσι. Υπάρχει κάτι άλλο που θα θέλατε να ρωτήσετε? Για μένα πάντως το τονίζω αυτό, είναι τρομερό, αν αντιληφθεί κανείς πόσα πράγματα γινόταν στο Ιβαλί από ελληνικό θέατρο, περιοδικά, εφημερίδες, διαλέξεις, συναυλίες, σχολεία, το επίπεδο της παρεγόμενης εκπαίδευσης ασύλληπτο και να φανταστείτε ότι δεν ήταν Ελλάδα με όλους τους περιορισμούς, με όλους τους φόβους. Άρα λοιπόν είναι στο δικό μας χέρι παντού, στην Ελβετία, στην Γαλλία, στην Αγγλία, στην Τουρκία, στην Λοζάνη, να δημιουργήσουμε. Πάντα χρειάζεται κάποιος να ηγηθεί. Ευτυχώς στην Λοζάνη υπάρχει ο Γιώργος ο Σγούρδος και μόμαστε άνετα. Ένα χειροκρότημα για τον Γιώργο. Από κει και πέρα, ότι αφιερώσατε χρόνο, ότι είστε εδώ, σαφέστατα θα είχατε να κάνετε άλλες υποχρεώσεις, άλλες δουλειές, ο τρόπος ζωής μας πια έτσι είναι. Όλοι παντού τρέχουμε, συνέχεια τρέχουμε. Αλλά μπορείτε και αφιερώνετε μισή ώρα, μία ώρα, και έρχεστε εδώ και στηρίζετε τη μέλησα. Έχει τεράστια σημασία. Ακούω αυτά τα παιδιά, ότι έχουν πολλά οράματα. Θέλουν να κάνουν πολλά πράγματα. Νομίζω ότι πιο πολύ εσείς, γιατί εσείς είστε εδώ και όσο μπορούμε κι εμείς από την Ελλάδα, όχι με θεωρίες, αλλά με θέση και στάση ζωής, αξίζει να τους στηρίξουμε. Ευχαριστώ και ελπίζω να σας ξαναδω κάποια άλλη φορά. Καλησπέρα.
|
| _version_ |
1782816405516713984
|
| description |
: Εκκληκτή ομίγυρη, καλησπέρα σας, καλώς ήρθατε, θα ξεκινήσω κι εγώ ευχαριστώντας τους διοργανωτές, το Σύλλογο Εσδία και κυρίως τη Μέλησα. Ο Κάτσος λέει ότι η Ελλάδα εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια πορεύεται με τις εξαιρέσεις. Έχετε τη χαρά και την τιμή να έχετε μια τέτοια εξαίρεση σε αυτή την πόλη που είναι η Μέλησα. Εμείς τους γνωρίσαμε πρόσφατα, είναι 6 μήνες περίπου, είναι πραγματικά φαινόμενο. Πολύ απλά ότι σήμερα αν διοργανώναμε μια παρουσία η Κυριακή απόγευμα στην Αθήνα, αμφιβάλλω πάρα πολύ εάν θα είχαμε τους μισούς από όσους έχουμε εδώ σήμερα στη μακρινή Λοζάνη. Οπότε είναι επίτευγμα αυτό. Η Μέλησα όπως και το Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών κάνει έναν πολύ μεγάλο αγώνα ψυχής. Έναν αγώνα είναι μια κατάθυση άηλων πραγμάτων και γι' αυτό και έχουν τέτοια τεράστια δύναμη. Εμείς δεν γνωρίζαμε αυτά τα παιδιά, μιλήσαμε στον τηλέφωνο κάνα δυο φορές, αλλά μας έπεισαν να ρθούμε χάρη στην ψυχική τους δύναμη, αυτό που εκπέμπουν. Έχει δίκιο λοιπόν ο Κάτσος. Η Ελλάδα πορεύεται εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια με τις εξαιρέσεις και χαίρομαι πολύ που στη Λοζάνη υπάρχει μια τέτοια εξαίρεση. Το κάνω πάντα, είναι λίγο στανάχωρο για αυτούς που τα έχουν ξανακούσει, αλλά είναι μέρος του χρέους μου προς το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών, να ξεκινήσω λέγοντας δυο λόγια για το ποιοι είμαστε και τι κάνουμε. Το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών ιδρύεται στην Αθήνα από 10 ιστορικούς τρελούς. Εγώ είμαι η μεγαλύτερη, είμαι 45 ετών. Όλα τα άλλα παιδιά είναι κατά πολύ μικρότερα, είναι 20 και κάτι, 30 και κάτι. Έχουμε ένα όραμα να κάνουμε το μάθημα ιστορίας, το πιο αγαπητό μάθημα στο ελληνικό σχολείο. Συνοδεία ιστορικών δοκιμαντέρ, συνοδεία λογοτεχνικών βιβλίων, μπαίνουμε στην τάξη και κάνουμε το εναλλακτικό μάθημα ιστορίες. Κάθε βιβλίο του ιδρύμετος υπάρχει και στην Αγγλική έκδοση, συνοδεύεται από ένα ιστορικό διοκιμαντέρ. Απότερο στόχος να μοιήσουμε τον νέο άνθρωπο στο να αγαπήσει την ιστορία. Εξαιρετικά μεγαλυπίβολο σχέδιο, αλλά το πιστεύουμε και έχουμε δει τα αποτελέσματα αυτής της πολύ μεγάλης προσπάθειάς μας, οπότε συνεχίζουμε. Δεν βιοποριζόμαστε από το Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών. Κάθε ένας έχει το δικό του επάγγελμα, εγώ διδάσκω στην πόλη. Κάθε εβδομάδα πέμπτη Παρασκευή βρίσκομαι στη Γενέντιρά μου. Έχω την τιμή και τη χαρά να έχω 400 τουρκούς φοιτητές που μιλούν και γράφουν άπτεστα τουρκικά και τους διδάσκω νεότερη ελληνική ιστορία στην ελληνική γλώσσα και συνεχίζουμε. Και το τμήμα αυτό μεγαλώνει, τώρα έχουμε ανοίξει διδακτορικό, μεταπτυχιακό. Ο Πρόεδρος εργάζεται σε κάποια ιδιωτική εταιρεία και τα λοιπά. Έχουμε καταφέρει να έχουμε σ' αυτά τα 8-9 χρόνια λειτουργίες μας 45.000 μέλη φίλους προσπαθώντας να φτιάξουμε μια οικογένεια στην Ελλάδα που αποτελείται από ανθρώπους με κοινές ανησυχίες και κοινά οράματα, χωρίς όμως να υπάρχει κάποια πολιτική ή κομματική σκοπιμότητα. Και γι' αυτό το Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών δεν επιχωρηγείται και δεν επιδοτείται από πουθενά. Ζει αποκλειστικά από τις πολίσεις των ντοκιμαντέρτου και των βιβλίων του. Αν αυτό που θα δείτε σήμερα σας εμπνεύσει με τον όρο ότι θα σας αρέσει, στην έξοδο σας υπάρχουν αυτές εδώ οι καρτελίτσες. Μας αφήνετε τα στοιχεία σας και το μόνο που θα κάνουμε εμείς να σας ενημερώνουμε για τις προσεχής δραστηριότητές μας, όπως είπα και λίγο πριν, δεν απαιτείται καμία οικονομική συνδρομή για να γίνετε φίλοι του Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών. Σήμερα θα μιλήσουμε για το πιο ελληνικό μέρος της Μικράς Ασίας σύμφωνα με τον Κόντοκλου. Το πιο ελληνικό μέρος της Μικράς Ασίας ήταν το ΑΥΒΑΛΗ. Γιατί ήταν το πιο ελληνικό μέρος της Μικράς Ασίας, γιατί είχαμε, επιτρέψτε μου τον όρο, το θράσος στα 1700 να πάμε στον Σουλτάνο και να ζητήσουμε ειδικό φυρμάνι, καταβάλλοντας το αντίτιμο βέβαια, για να απαγορεύσει στους Τούρκους να κατοικούν στο Ιβαλί. 30 χιλιόμετρα εκτός από τα Ιβαλί, μπορούσαν, 30 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη, μπορούσαν να εγκατασταθεί ο εκάστοτες Τούρκος. Οπότε ήταν μια αμοιγός ελληνική πόλη. Το άλλο σημαντικό στοιχείο που ξεκινάει βέβαια από τα Λυζαντινά χρόνια, ήταν αυτό που κάνει σήμερα η Μέλησα και αυτό που στηρίζεται κι εσείς, ήταν η έννοια της συλλογικότητας. Αυτό ξεκινάει από τις αρχές του Βυζαντίου, να μην ενδιαφερόμαστε μόνο για το άτομό μας και για την καλοπέρασή μας, αλλά να προσπαθούμε να συμβάλουμε με τον τρόπο που μπορούμε και για το κοινό καλό, για τα κοινά. Με αποτέλεσμα, όταν στα μέσα του 19ου αιώνα δημιουργείται ένα πολύ μικρό παραθυράκι από τις συγκυρίες της εποχής, όταν δηλαδή κατοχυρώνονται πάνω στα χαρτιά τα δικαιώματα των μη Μουσουλμάνων κατοίκων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και θεωρούνται πάνω στα χαρτιά ίση με τους Μουσουλμάνους, επενδύουμε στα γράμματα. Το ίδιο έχει πράξει και το Αϊβαλί. Στα μέσα του 19ου αιώνα ιδρύονται στο Αϊβαλί, από όσο θυμάμαι, αν δεν με απαντάει η μνήμη μου, έξι γυμνάσια θηλαίων, έξι αρένων, εμπορικές σχολές, σχολές ξένων γλωσσών, εξάγει, όπως είναι πολύ γνωστό, σαπούνι και ελαιόλαδο το Αϊβαλί σε όλη τη Μεσόγειο και βεβαίως δημιουργείται η πολύ υψηλού επιπέδου αστική τάξη, η λεγόμενη Μπουρζουαζή. Ήταν άνθρωποι με κολέγια, με γλώσσες, με μια πολύ βαθιά καλλιέργεια, που πολύ αμφιβάλλω αν υπήρχε την ίδια εποχή αντίστοιχη στην Ελλάδα. Και παραμένει ένα σοβαρό ερώτημα αν μπόρεσε ποτέ αυτή η αστική τάξη να εσωματωθεί μετά το 1922 στην ελλαδική πραγματικότητα. Ερωτήματα που εωρούνται. Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα το έχει γράψει η αδελφή του Ηλία Βενέζη, το χρονικό των δέκα ημερών, η οποία, αγάπη μου Λιβιάτη Βενέζη, είναι και μητέρα του πρώην υπουργού εξωτερικών της Ελλάδας, του κυρίου Πέτρου Μουλιβιάτη. Το βιβλίο αυτό είναι μία τριλογία. Σας παρακοινώ, αν δεν το έχετε κάνει, να το φροντίσετε με την πρώτη ευκαιρία, να χωράσετε στα παιδιά σας να διαβάσουν το νούμερο 31328 του Ηλία Βενέζη, όπου τι περιγράφεις στο νούμερο, έχει λήξει ο Λινδουρικός πόλεμος, έχουμε χάσει τον πόλεμο, παρά τα αυτά συλλαμβάνονται όλοι οι άντρες από τα Ιβαλή και οδηγούνται στα τάγματα εργασίας, στα τάγματα θανάτου. Μόνο από τα Ιβαλή συλλαμβάνονται τρεις χιλιάδες άντρες. Επέζησαν μονάχα 18. Είχαμε την εντύπωση ότι είχαν επιζήσει 24. Και πρόσφατα είχαμε κάποια παρουσίαση στη Μασαλία και στη Νίκεα. Και βγαίνει κάποιος καλή ώρα από το Καρατήριο και μου λέει, κάνετε λάθος κυρία Ζαρίχου, δεν επέζησαν 24. Παρακαλώ. Και μας παραθέτει τα στοιχεία και μας δείχνει, για να δείτε ότι η ιστορία δεν ανήκει στο χτες, ανήκει στο σήμερα. Είχε συνηπηρετήσει ο παππούς του μαζί με τον Ηλία Βενέζη. Δεκατέσσερις μήνες θα τα είχαν τα θανάτου. Και είχε όλες τις φωτογραφίες και η αλληλογραφία που μας επέτρεψε να τα σκανάρουμε. Και ήταν ξεκάθαρο ότι από τα Ιβαλή επέζησαν 18 και οι άλλοι έξι ήταν Μοσχονησιώτες, όχι Ιβαλιώτες. Οπότε το αναθεωρήσαμε και στο ντοκιμαντέρ και στο βιβλίο, το δώσαμε. Από τους τρεις χιλιάδες άντρες λοιπόν επέζησαν μονάχα 18. Με την ευκαιρία να σας πω ότι τα τάγματα αυτά επαναλαμβάνονται 20 χρόνια μετά για τους Έλληνες που εξαιρέθηκαν από την υποχρεωτική ανταλλαγή του κληθισμού και στα τάγματα θανάτου έχουν οδηγηθεί και οι δύο υπαμπούδες μου, οι οποίοι ήταν τυχεροί επέζησαν το 42. Και θυμίζω εδώ ότι όταν χάσαμε τον πόλεμο το 1922 ακολούθησε η υποχρεωτική ανταλλαγή του πληθυσμού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Εξαιρέθηκαν από την υποχρεωτική ανταλλαγή του πληθυσμού χάρη στη συνθήκη της Λοζάνης, οι Έλληνες της πόλης, της Ήμφρου και της Τενέδου. Γι' αυτό είναι πολύ μεγάλη συγκίνηση που παρουσιάζουμε αυτά τα θέματα σήμερα εδώ στη Λοζάνη. Το πρώτο βιβλίο λοιπόν είναι το νούμερο 31328. Ο Ιησβενέζης συλλαμβάνεται, αν και δεν είναι 18 ετών, αλλά φαίνεται μεγαλύτερος και οδηγείται στα τάγματα θανάτου. Το δεύτερο βιβλίο είναι αυτό εδώ, το χρονικό των 10 ημερών. Αν μου λέγατε, Ιρήνη, πες μας με μία λέξη, μονολεκτικά, σε τι αναφέρεται αυτό το βιβλίο, της αγάπης μου Λιβιάτη Βενέζη, δεν θα σας έλεγα στη μικρασχετική καταστροφή, δεν θα σας έλεγα στα Μερέτα Μπουρού, δεν θα σας έλεγα στο Αϊβαλή, αλλά θα σας έλεγα να φέρετε στην υψηλή έννοια του χρέους. Με ρωτούν πολύ συχνά πως θα βγούμε από την κρίση. Απλά πράγματα. Εάν κάθε ένας από εμάς στην Ελλάδα έκανε το χρέος του, νομίζω δεν θα είχαμε κανένα δουνουτού ανάγκη. Αλλά υπάρχει αυτό το πράγμα που καλλιεργείται, νομίζω, από τον υπιαγωγείο, δεν μπορεί να έρθει αργότερα. Ή υπάρχει ή δεν υπάρχει. Η αγάπη μου Λιβιάτη Βενέζη με αυτήν την υψηλή αίσθηση τους χρέους είναι 16 ετών το 1922. Αρνείται τη βολή της. Αρνείται τη ζωή της και λέει στην οικογένειά της, όχι. Αν δεν βρω τον αδελφό μου, εγώ δεν θα περάσω απέναντι στη Λέσβο, θα μείνω εδώ. Και αν χρειαστεί να πεθάνω, θα πεθάνω μαζί του. Ρητά. Και αμετάκλητα. Η οικογένεια περνάει απέναντι στη Λέσβο και μένει μόνη της η αγάπη, χωρίς να γνωρίζει την τουρκική γλώσσα, τότε τα κορίτσια δεν κυκλοφορούσαν καθόλου, δεν ήξερε καν τους δρόμους να κινηθεί μέσα στο Ιβαλί και αρχίζει και ψάχνει τον αδελφό της. Στάθηκε πάρα πολύ τυχερή, γιατί στο διάβατι συναντάει έναν Τούρκο αξιωματικό, του οποίου η οικογένεια, εν καιρό πολέμου, έχει σημασία αυτό, είχε σφαγιαστεί από Έλληνες στρατιωτικούς. Τουρκιστεί ο Τούρκος αξιωματικός, ο Κεμαλιτιν, να σκοτώσει τον πρώτο Έλληνα που θα έβρισκε μπροστά του. Συναντάει την αγάπη. Είχε όμως μια παράμιλη τύχη η αγάπη Μολυβιάτη Βενέζη, να μοιάζει στην πολύ αγαπημένη του μικρή αδελφή της Ζεχρά. Έτσι, όχι μόνο αναιρεί τον όρκο που είχε δώσει, αλλά την περιθάλπτη και τη βοηθάει για να εντοπίσει τον Ηλία Βενέζη. Το τρίτο βιβλίο της τρελογίας αυτής είναι το «Μικρά Ασία, Χαίρεν». Πάλι του Ηλία Βενέζη. Εκδόθηκε ακριβώς μετά το θάνατο του Βενέζη το 1972, όπου ο Βενέζης συμπεριλαμβάνει περιληπτικά ετούτη την ιστορία, το χρονικό των 10 ημερών, αλλά επειδή δεν είναι ξεκάθαρο ακριβώς τι έγινε στο τέλος, μας γράφει ο Ηλίας Βενέζης και το ότι έχει συμβεί στο τέλος. Κάποια στιγμή ο Κεμαλιντίν, ο Τούρκος αξιωματικός, την απειλεί την αγάπη και της λέει «Τώρα πια ή θα φύγεις και θα με εμπιστευτείς ή θα σε σκοτώσω». Γιατί αν δεν σε σκοτώσω εγώ, το βέβαιο είναι ότι θα πεθάνεις με πολύ άσχημο τρόπο από άλλους. Οπότε εγώ προτιμώ να σε σκοτώσω, γιατί επέμενε πολύ η αγάπη ότι θέλω να βρω τον αδερφό μου. Και πράγματι κάποια στιγμή μετά από δέκα μέρες, στον χρονικό των δέκα ημερών, την πηγαίνει στην προκειμέα, επιβάζεται, πηγαίνει για Μιτιλίνη, νομίζει ότι την έχει κοροϊδέψει ο Τούρκος αξιωματικός, περνάνε δεκατέσσερις μήνες ούτε φωνή, ούτε ακρόαση και μετά από δεκατέσσερις μήνες έρχονται αυτοί οι δεκαοχτώ, ταλαιπωρημένοι και αυτά τα περιγράφει επίσης πολύ λακωνικά στο μικράσια χέρι ο Ηλίας Βενέζης. Το χρονικό αυτό πιθανότητα δεν θα είχε εκδοθεί ποτέ, ποτέ είχαμε πληροφορηθεί την ιστορία αυτή, αν λίγο πριν το θάνατο του το 1970 ο Ηλίας Βενέζης δεν είχε θυμηθεί αυτά τα γεγονότα, είχε προσβληθεί από καρκίνο του Λάρινγα και δεν μπορούσε να μιλήσει. Οπότε γράφεις ένα χαρτάκι στην αδελφή του, σε παρακαλώ να μου φέρεις κάτι σημειώσεις που είχες κρατήσει από το 1922. Υπάρχει εκεί μια ιστορία που θέλω να μου την πεις, να μου την αναφέρεις. Η αγάπη βέβαια, το ξέρετε αυτό καλά γιατί είναι πολλοί μικρασιάτες απόψε εδώ, πόντι, μικρασιάτες, δεν μιλούσαν για αυτά τα γεγονότα. Το παρομοιάζω με αυτούς που βίωσαν την κατοχή ή αν θέλετε καλύτερα τον εμφύλιο. Στην Ελλάδα όσοι βίωσαν τον εμφύλιο δεν μιλούν πολύ για τις εμπειρίες τους. Είναι πολύ οδυνηρές με την ίδια έννοια λοιπόν. Όσοι πρώτη γενιά, όσοι βίωσαν το 1922 δεν μιλούσαν για αυτά. Έτσι λοιπόν η αγάπη αρνείται για αρκετές ημέρες, τελείως εκεί σημειώματα να επιμένει φέρε μου τις σημειώσεις σου. Αναγκάζεται η αγάπη δεύτερη φορά κάνοντας το χρέος της και φέρνει τις σημειώσεις, τις βρίσκει που τις είχε κρατήσει. Τις διαβάζει ο Ηλίας Βενέζης και της λέει διεσθάνομαι ότι θα φύγω, ότι θα πεθάνω, σε παρακαλώ θέλω να μου υποσχεθείς. Ακριβώς μετά το θάνατό μου θέλω αυτό να το εκδώσεις. Κάνει η αγάπη όντως μία αυτοέκδοση. Το 2004 είχα την τιμή και τη χαρά για δύο χρόνια να διδάξω οθωμανική ιστορία σε Έλληνες φοιτητές, το τμήμα τουρκικών σπουδών που μόλις είχε ιδρυθεί. Όταν φτάσαμε στο κεφάλαιο της μικρασχετικής καταστροφής, μεταξύ άλλων, όπως το συνηθίζω, φέρνω και λογοτεχνικά κείμενα από ημερολόγια, από βιώματα μικρασιατών και είχε πέσει στα χέρια μου από τη βιβλιοθήκη του Ελιά, του ελληνικού λογοτεχνικού ιστορικού αρχείου, η αυτοέκδοση της Αγάπης Μολυβιάτη Βενέζη. Έτυχε την περίοδο εκείνη να είναι υπουργός εξωτερικών, ο γιος της συγγραφέως, δεν ζούσε η αγάπη, χωρίς να γνωριζόμαστε πήγα του είπα ποιοι είμαστε και ζήτησα την άδειά του για να το επανεκδόσουμε. Όταν έκανα το μάθημα στην τάξη, είχε τέτοια απήχηση αυτό το βιβλίο, που παρότρυνε φοιτητές, θυμάμαι ακόμα μέχρι τώρα, που δεν είχαν καλή σχέση με τα βιβλία και την ανάγνωση, να ξεκινήσουν να αγαπούν το βιβλίο. Οπότε δεν κυκλοφορούσε σαν βιβλίο πια, οπότε του ζήτησα την άδειά του για να το επανεκδόσουμε και με αφορμή την έκδοση αυτή πήγαμε και εμείς στο Ιβαλί, βρήκαμε το σπίτι του Ηλία Βενέζη ανέπαφο, όπως είναι. Μας βοήθησαν πάρα πολύ οι κάτοικοι. Θα δείτε στο ντοκιμαντέρ την εκκλησία, την Αγία Τριάδα, που υπάρχει ακριβώς απέναντι από την οικία Βενέζη, σε πολύ κακή κατάσταση τότε. Σήμερα έχει ανακοινιστεί πλήρως από τουρκικά ιδρύματα και τουρκούς ιδιώτες. Είναι παρίγωρο, είναι κάτι. Αμέσως μετά το βιβλίο μεταφράστηκε στα τουρκικά. Μέσα σε μία εβδομάδα έκανε πέντε επανεκδόσεις. Είναι αλήθεια ότι το βιβλίο παράλληλα μιλάει για την υψηλή έννοια της ανθρωπιάς, για την υψηλή έννοια της αλληλεγγύης. Αλλά νομίζω πάνω απ' όλα σημασία έχει ότι η αγάπη δεν ωραιοποιεί τις καταστάσεις για να αρέσει στο γείτονα. Λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Γράφει τα πράγματα ακριβώς όπως έγιναν. Αφότου είχε λήξει ο πόλεμος. Και μέσα σε όλα αυτά νομίζω ότι αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι αυτή η έννοια του χρέους ενός πολύ μικρού κοριτσιού 16 ετών τότε να αρνηθεί τη βολή της και τη ζωή της όπως σας είπα και να πάει να βρει τον Βενέζι. Θυμίζω πάλι ότι το νούμερο 31-38 έχει μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες σήμερα πέραν των Γαλλικών, Αγγλικών, Γερμανικών και τα λοιπά. Αλλά καλό είναι να διαβαστεί σε συνέχεια. Δηλαδή να διαβαστεί το Πρωτοβουλικό και το Μικρά Ασία χαίρε. Θα επανέλθω στο τέλος αν υπάρχουν ερωτήσεις-απαντήσεις. Μας αρέσει πολύ στο Ίδρυμα να κλείνουμε με τα λόγια του Ηλία Βενέζι. Μας παροτρύνει ο Ηλίας Βενέζις και λέει «Ελάτε τώρα να θυμηθούμε. Να μην πάψουμε να θυμόμαστε. Να μάθουμε στα παιδιά μας να θυμούνται». Σας ευχαριστώ. Σας ευχαριστώ. Απλώς την έκλεινα που κοριτσίστηκε η τροπή. Όπως θα έκανα για τον αδερφό μου και ζεχρά για σένα. Η φιλοξενία σου ζεστή, αδερφική, άψουγη. Μου είπε ότι προσπάθησες επανειλημμένως να βρεις κάποια… Δεν ξέρω αν υπάρχουν ερωτήσεις. Αν θα θέλατε να ρωτήσετε κάτι. Και αν γνωρίζω βεβαίως εγώ τις απαντήσεις. Παρακαλώ. Κοιτάξτε, εμείς δυσκολευτήκαμε πάρα πολύ να εντοπίσουμε στοιχεία του και μαλλετήν. Γιατί είναι σαν να ψάχνεται το Γιώργο στην Ελλάδα. Ποιο Γιώργο? Ένα τόσο διαδεδομένο όνομα. Ένα τόσο διαδεδομένο όνομα. Ποιο Γιώργο ψάχνεται, τι στοιχεία. Τέλος πάντων. Και που έχει μία αδελφή ας πούμε Μαρία. Το Γιώργο έχει μία αδελφή Μαρία. Ξέρετε, ο επίθετας στην Τουρκία. Επισήμως, κρατικά ξεκινούν το 35. Εξούς και ότι έχουν μεταφραστεί ας πούμε πολλά ελληνικά ονόματα επίθετα στα Τουρκικά. Για παράδειγμα η οικογένειά μου, το λέω αυτό σε αμπαρέθηση, ήτανε Ξανθόπουλη. Το Ξανθός είναι ΣΡΙ στα Τουρκικά. ΣΡΙ. Και το ογγλού είναι το πούλος Ξανθόπουλος. Λοιπόν, για να μη φεύγω από την ερώτηση. Ψάξαμε στο λειξιαρχείο της Προύσας 6 μήνες και βάρχινα 5% έχουμε κάνει λάθος και βρήκαμε ότι όντως υπήρχε αυτός ο γιατρός αξιωματικός Κεμαλιτίν, που έχει μία αδελφή Ζεχρά και το μνήμα του είναι στην πόλη και της Ζεχρά επίσης και πήγαμε και το κινηματογραφίσαμε. Αλλά παραπάνω στοιχεία δεν μπορέσαμε να βρούμε για την οικογένεια του Κεμαλιτίν. Ρωτήσαμε τον υπουργό, τον κ. Μολυβιάδη και μας είπε ότι δεν είχε καμία έπαφη η αγάπη, είχαν χάσει την επικοινωνία. Οπότε το μόνο που μπορέσαμε να βρούμε και το τονίζω με μία επιφύλαξη 5% να κάνουμε λάθος, βρήκαμε το μνήμα του και δεν μπορέσαμε να βρούμε κάποια άλλα στοιχεία δυστυχώς γιατί είχαν περάσει σχεδόν 100 χρόνια, έτσι, από σχεδόν 90 χρόνια από τότε που έγινε το γεγονός. Ναι, βέβαια, βέβαια, είχε πεθάνει. Με Δελφί τη Ζεχρά, ναι. Και ψάχνοντας πάρα πολύ στα αρχεία του υπουργού βρήκαμε ότι ο Κεμαλιτίν είχε γεννηθεί στην Προύσα, υπήρχε αυτή η αναφορά η σημείωση. Με το στρατό, με το στρατό, με το στρατό, ναι, με το στρατό, με το στρατό, έτσι. Υπάρχει κάτι άλλο που θα θέλατε να ρωτήσετε? Για μένα πάντως το τονίζω αυτό, είναι τρομερό, αν αντιληφθεί κανείς πόσα πράγματα γινόταν στο Ιβαλί από ελληνικό θέατρο, περιοδικά, εφημερίδες, διαλέξεις, συναυλίες, σχολεία, το επίπεδο της παρεγόμενης εκπαίδευσης ασύλληπτο και να φανταστείτε ότι δεν ήταν Ελλάδα με όλους τους περιορισμούς, με όλους τους φόβους. Άρα λοιπόν είναι στο δικό μας χέρι παντού, στην Ελβετία, στην Γαλλία, στην Αγγλία, στην Τουρκία, στην Λοζάνη, να δημιουργήσουμε. Πάντα χρειάζεται κάποιος να ηγηθεί. Ευτυχώς στην Λοζάνη υπάρχει ο Γιώργος ο Σγούρδος και μόμαστε άνετα. Ένα χειροκρότημα για τον Γιώργο. Από κει και πέρα, ότι αφιερώσατε χρόνο, ότι είστε εδώ, σαφέστατα θα είχατε να κάνετε άλλες υποχρεώσεις, άλλες δουλειές, ο τρόπος ζωής μας πια έτσι είναι. Όλοι παντού τρέχουμε, συνέχεια τρέχουμε. Αλλά μπορείτε και αφιερώνετε μισή ώρα, μία ώρα, και έρχεστε εδώ και στηρίζετε τη μέλησα. Έχει τεράστια σημασία. Ακούω αυτά τα παιδιά, ότι έχουν πολλά οράματα. Θέλουν να κάνουν πολλά πράγματα. Νομίζω ότι πιο πολύ εσείς, γιατί εσείς είστε εδώ και όσο μπορούμε κι εμείς από την Ελλάδα, όχι με θεωρίες, αλλά με θέση και στάση ζωής, αξίζει να τους στηρίξουμε. Ευχαριστώ και ελπίζω να σας ξαναδω κάποια άλλη φορά. Καλησπέρα.
|
