| : Λοιπόν, καταρχάς να ευχαριστήσω εκ μέρους της Διέθυσης Νέοτερης Πολιτικής Κληρονομιάς τους δυο οργανωτές της σημερινής ΤΕΙΛΕ ΕΣΠΕΡΙΔΑΣ για την πρόσκληση που απήθυνα στην υπηρεσία να εκθέσει ορισμένες σκέψεις τις οποίες, είναι αλήθεια, έχουμε μοιραστεί μαζί σας και σε ανάλογες εκδηλώσεις, αλλά κυρίως στην καθημερινή προσπάθεια να διασώσουμε τόσο τα σκαριά όπως το Ελένη π. όσο και την τέχνη της ξεγραφηλικής. Θα ήθελα να μεταφέρω τους χαιρετισμούς της κορισταμένης της Διέθυσης της κυρία Σταυρούλας Φικοπούλου, η οποία δεν μπορεί να είναι μαζί μας σήμερα λόγω εκτάκτου κολλήματος και ανέλαβα εγώ να εκπροσωπήσω την ιδιωσία μεταφέροντας κάποιες σκέψεις που όπως σας είπα δεν είναι η πρώτη φορά που μοιραζόμαστε μαζί σας. Και αυτό το γεγονός είναι που προσωπικά με φέρνει σε κάποια μηχανία δεδομένου ότι αισθάνομαι πως επαναλαμβάνουμε μερικές κοινές παραδοχές οι οποίες δεν βρίσκουν κανέναν αντίθετο. Αντιθέτως συγκεντρώνουν τη συμφωνία και τη συνέναιση όλων όσοι ασχολούνται με την παδοσιακή ξεγραφηλική και όλων όσοι ενδιαφέρονται για τη διαφύλαξη της νέοτερης πολιτικής μας κληροδρομιάς. Εν τούτοις δεν μπορώ παρά να εκπράσω την θλίψη μου ως δημόσιο συμπάλληλος και ως πολίτης αυτής της κόρας για το γεγονός ότι οι πολιτικές που σχεδίασε το ελληνικό δημόσιο με την ευρύα έννοια για τη διαφύλαξη των παραδοσιακών σκαριών έχουν, κατά κοινή ομολογία, αποτύχει. Θα ήθελα, στο σημείο αυτό, να δώσω μερικές συντεταρμένεις για τους λόγους για τους οποίους, κατά την κλήση της υπηρεσίας η παραδοσιακή ξεγραφηλική, ό,τι και να περιλαμβάνει αυτή αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι σε μια σημαντική συνστώσα της νέοτερης πολιτικής κληροδρομίας. Κάτι τέτοιο πρέπει να σας πω ότι, όσο κι αν ακούγεται περίεργο δεν είναι καθόλου αυτονόητο. Η υπηρεσία έχει κληθεί πολλές φορές να τεκμηριώσει την απόψη της για ποιο λόγο ένα παραδοσιακό σκαρί ή τέχνη του ξυλοναυτηγού ή ένα παραδοσιακό καρνάγιο είναι σημαντικό στοιχείο της πολιτικής κληρονομίας που πρέπει να διαφυλαθεί και να αναδειχθεί με τρόπο εφάμιλου και εισάξιο με τα στοιχεία πολιτικής κληρονομίας που ανήκουν για παράδειγμα στο αρχαίο ελληνικό παρελθόν, στη κλασική εποχή ή σε αυτό που αποκαλούμε Βυζάνου. Είναι αλήθεια ότι όλοι όσοι ενδιαφέρονται για την παραδοσιακή ξυλοναυτηγή συνήθως περιορίζουν το ενδιαφέρον τους στα ίδια τα προϊόντα της τέχνης του ξυλοναυτηγού, της ασκαριά. Αυτό από μια μεριά είναι εύλογο δεδομένου ότι αποτελούν την αποκρυστάλλωση της τέχνης και σε ένα μεγάλο βαθμό μέχρι και από λίγο χρόνια τουλάχιστον όσα έχουν απομείνει ακόμα και σήμερα αποτελούν πολύ εύκολο το τεκμήριο, υλικό τεκμήριο της τέχνης του ξυλοναυτηγού όταν αυτή ήταν ακόμα ακμαία στον θαλάσσιο, στις θαλάσσιες κοινότητες της χώρας μας και όχι μόνο της θαλάσσιας, στις λιμμέες, στις παραποτάμιες σε πολλές περιπτώσεις, για τους λόγους αυτούς είναι ευνόητο σε ένα σημείο να μονοπολεί ή εν πάση περιπτώση να κερδίζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των δημόσιαν πολιτικών. Εν τούτοις αυτό που έχει αποδείξει η εμπειρία η δική μας στη δημόσια υπηρεσία στην οποία εργάζομαι είναι ότι η αντιμετώπιση της σύνθετης τέχνης της ξυλοναυτηγικής πολιτισίας του Λεωνομνέας μόνο μέσα από το πρίσμα των ίδιων των υλικών αποτυπωμάτων της, δηλαδή των σκαφών, δεν μπορεί να δημιουργήσει πλαίσιο, ένα πλαίσιο παραγωγικής αντιμετώπισης, δημιουργικής αντιμετώπισης της τέχνης σε ένα σύγχρονο περιβάλλον. Είναι ευνόητο, από πολλές απόψεις, ότι σε μια χώρα η οποία έχει μάθει να συνδέει, για πολλούς λόγους δεν είναι της παρούσης να εξηγήσουν, έχει μάθει να συνδέει την πολιτιστική κληρονομιά, κατά κύριο λόγο με το αρχείο παρελθόν και δευτερευόντος με το Μέσβελον. Είναι δύσκολο να αντιληθεί κανείς την αξία ή μάλλον να αντιληθεί το πως ένα υλικό αποτύπωμα πρέπει να το διαχειριστεί με τρόπο διαφορετικό από ότι ένα έβρημα μιας αρχαιολογής ανασκαφίζει. Ποιος είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα υλικά κατάλυπα του αρχείου παρελθόντος, προσπαθώντας να τα διαφυλάξουμε, να τα αποσύρουμε από την καθημερινή χρήση, να τα βάλουμε στις προθήκες ή στις αποθήκες των Μουσείων και να τα αναδείξουμε ως μουσιακή κληρονομιά. Αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης των παραδοσιακών σκαριών ήταν ο τρόπος που κατά τεκμήριο ακολουθήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και από τις υπηρεσίες γενικά που έδειξαν ενδιαφέρον να ασκήσουν πολιτικές για τη διαφύλαξη της παραδοσιακής και των αφηγείς. Είναι ο τρόπος όμως που έχει αποτύχει. Το διαπιστώνουμε καθημερινά τα τελευταία χρόνια. Είναι οι πολιτικές μας οι οποίες οδήγησαν στο σημείο να έχουμε, κατά τις προβλέψεις του νόμου της κείμενης νομοθεσίας, χαρακτηρισμένα σκάφη τα οποία όμως σε ορισμένες περιπτώσεις, και δεν είναι λίγες αυτές, δεν μπορούμε να προστατεύσουμε. Παρά το γεγονός ότι οι διαδικασίες που έχουν ακολουθηθεί από τη δημόσια υπηρεσία, που είναι εντεταλμένη για κάτι τέτοιο, είναι αυτές που προβλέπει ο νόμος. Ο νόμος δηλαδή απέτυχε να δει τα σκαριά ως αυτό που πραγματικά είναι. Όσο αντικείμενα, όσο αποτυπώματα μιας μακριών της παράδοσης τα οποία όταν προσπαθήσει κανείς να τα μουσιοποιήσει, τα έχει χάσει και για τεχνικούς λόγους αλλά και για λόγους ανάδεξης πολιτιστικούς αξίες. Ένα σκαρί, ένα σκάφος έχει αξία πολιτιστική όταν παραμείνει σκάφος, όταν πλέει στις θάλασσες, όχι όταν είναι σε μία προθήκη εντός εισαγωγικών, μουσιακή. Το δεύτερο στοιχείο που νομίζω συνιστά την πολιτιστική αξία της ξυλοναυπηκής με την ευρύα έννοια, είναι αυτό που είπατε, η ίδια η τέχνη του ξυλοναυπηκού. Η δική μας υπέρσταση τελευταία χρόνια έχει κάνει συστηματικές προσπάθειες να αναδείξει και να διαφυλάξει την τέχνη ως τεχνογνωσία, ως άλλη πολιτιστική κληρονομία, ως ένα σύνολο γνώσεων και πρακτικών, οι οποίες είναι πολύ βαθιάριζομένοι στον χρόνο και οι οποίες μεταδίδονται από γενιά και σε γενιά επί αιώνες και οι οποίες δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, για λόγους που λίγο πολύ είναι γνωστοί, κινδυνεύουν να πάψουν να αποτελούν μέρος της ζωντανής πολιτιστικής μας κληρονομίας. Είτε γιατί τα σκαριά, πλέον τα ξύλινα σκαριά, δεν είναι ελκυστικά ως εμπορικά, ως εμπορεύσημα ήδη στην αγορά σήμερα, είτε γιατί τα ξυλωναυπηγεία και οι ξυλωναυπηγοί γερνάνε χωρίς να έχουν διαδόχους. Δεδομένου μάλιστα ότι το επάγγελμα του ξυλωναυπηγού, για όλους αυτούς τους λόγους που θήξαμε μέχρι τώρα και που έδειξε και η Δίνα, δεν είναι ελκυστικό στη σημερινή αγορά εργασίας, τουλάχιστον με τους όρους που ασκείται μέχρι σήμερα. Η τέχνη του ξυλωναυπηγού ως γνώση, ως πρακτική, ως ένα σύνολο άλλων στοιχείων ενδιαφέρει τη δική μας υπηρεσία, όχι μόνο σε συνάρτηση με τα ίδια τα σκαριά που είναι χαρακτηρισμένα ως μημεία του νεότερου πολιτισμού. Ενδιαφέρει τη δική μας υπηρεσία η εκπόνηση ενός προγράμματος για την ανάδεξη της ξυλωναυπηγικής σε ένα σύγχρονο περιβάλλον. Τι μπορεί να κάνει σήμερα δηλαδή ένα νέο παιδί που ενδιαφέρεται να συνεχίσει το επάγγελμα αυτό προκειμένου να βγάλει το ψωμί του. Στο στιγμό αυτό πρέπει να πω ότι εκεί που πάσχουνε κατά την εμπειρία μας οι δημόσεις πολιτικές είναι στο γεγονός ότι δεν έχουν καταφέρει ακόμα να κερδίσουνε την προαπαιτούμενη διατομαιακότητα. Όπως μπορεί να καταλάβει κανείς, η δημιουργία για παράδειγμα μιας σχολής μαθητίας, την οποία όλοι γνωρίζετε, τουλάχιστον οι περισσότεροι από τους συμμετέχοδες και τις συμμετέχουσες είναι κάτι το οποίο η ΔΝΤΚ έχει προσπαθήσει με επιμονή τα τελευταία χρόνια. Η δημιουργία μιας τέτοιας σχολής δεν εμπίπτει σαν μοδιότητας του Υπουργείου Πολιτισμού. Απαιτεί τη διατομαιακή διημιουργική συνεργασία των υπουργείων, για παράδειγμα των υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας, των υπηρεσιών του Υπουργείου Εργασίας, δεδομένου ότι απαιτούνται και διάφορα ζητήματα, να έχουν επιλυθεί διάφορα ζητήματα που αφορούν την φύση της μαθητίας, το καθεστώς το εργασιακό των νέων παιδιών και τα συγκεκριμένα. Κατά τη γνώμη μου, και νομίζω ότι είναι μια γενική συμφωνία στην οποία έχουμε καταλήξει όλοι όσοι το έχουμε προσπαθήσει, υπάρχει πρόβλημα στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα παραδοσιακά επαγγέλματα σε ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Στην τράξη δεν αντιμετωπίζονται ως προσοδοφόρες πηγές, ως αναπτυξιακοί πόροι και ως επαγγελματικές διέξοδοι για τη νεολεία σήμερα. Να σας πω σε αυτό το σημείο εντελώς χαρακτηριστικά ότι στην προσπάθεια της υπηρεσίας πέρυσι να φέρεις σε ένα τραπέζι διαλόγου φορείς που ενδιαφέρονται για την ανάδεξη των παραδοσιακών τεχνών και επαγγελμάτων, στο πρέσβο που σας ανέλησα αδρομερός πριν, από όταν θήκαμε στην συγκριτανή διοσχολή, η οποία όπως πιθανόν γνωρίζετε υπήξε για δεκαετίες την αβαχίδα της τεχνικής εκπαίδευσης αυτή τη χώρα. Η διεθύντρια, η τότε διεθύντρια η κυρία Καλαζίτη της συγκριτανηδίου σχολής μας είπε πράγμα το οποίο προσωπικά το άκουσα, το υποπτευόμασταν αλλά είναι άλλο πράγμα να το βιώνει κανείς στην πράξη. Μας είπε λοιπόν ότι αυτό το σχολείο, το τεχνικό σχολείο πλέον προσελκύει μαθητές σε ένα ποσοστό 90% για να φυτήσουν στα τμήματα αισθητικής, στο τμήμα μαγείρων και αν θυμάμαι καλά σε ένα πολύ μικρό ποσοστό σε ένα τμήμα ψυχτικών το έχει η σχολή. Πρόκειται για μια σχολή η οποία προφανώς δεν είχε τμήμα ξυλοναυτηλυχής, είχε όμως ένα πολύ εύρος το τύμα επικραπηίας και ξυλουργικής, το οποίο ήταν γνωστό για τα δημιουργήματά του και τα έργα των μαθητών του σε πολλές περιπτώσεις. Αυτό που προσπαθεί η υπηρεσία τώρα σε σχέση με τη δημιουργία της σχολής μαθητίας στην δημιουργική είναι να βρει ένα κονδήλι από το δημόσιο λογιστικό. Ανοίγω παρέθεση να σας πω ότι η προσπάθεια που καταβάλαμε μαζί με τον Κώστα Δαμιαννίδη και άλλους φίλους και συνεργάτες, συνεργαζόμενους φορείς πριν από μερικά χρόνια, να εντάξουμε ένα τέτοιο πρόγραμμα για την παραγωγή εποπτικού υλικού που θα χρησιμοποιούνταν σε μια δομή μαθητίας για την ξυλοναυτηλυχική, να εντάξουμε ένα τέτοιο πρόγραμμα στο πρόγραμμα Erasmus Plus, απέτυχε. Παρά το γεγονός ότι νομίζω, τώρα είναι και ο Κώστας εδώ μας, νομίζω ότι θα πει τη γνώμη του και για αυτό το ζήτημα, νομίζω ότι η πρότασή μας ήταν καλή. Εκεί που νομίζω χάσαμε το παιχνίδι, να το πω έτσι, ήταν σε κάποια τεχνικά ζητήματα που αφορούν το ίδιο το πρόγραμμα το συγκεκριμένο. Όπως πάντων προσπαθούμε να εντάξουμε, να βρούμε ένα κονδύλι, δεν είναι μικρό, είναι γύρω από υπολογίες γύρω στις 300.000 ευρώ. Να βρούμε ένα κονδύλι για τη δημιουργία εποπτικού υλικού, το οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη σχολή μαθητίας που ευελπιστούμε κάποια στιγμή, να δημιουργήσουμε στη Σάμο, στο πλαίσιο του μουσείου που δημιουργείται εκεί για την Ζηλονάφα. Είναι πολύ ευχάριστο αυτό που είπε η Δίνα πριν, το νέο που είχαμε πριν από μία εβδομάδα περίπου, ότι το κοινό πρόγραμμα που προτείναμε με τις φορείς που ανέφερε η Δίνα έγινε εκτός από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας. Είναι από μία άποψη ένα βήμα. Βέβαια δεν σώζουμε το ΕΛΕΝΙΠΙ. Το ΕΛΕΝΙΠΙ το χάσαμε. Εντούτοις είναι από μία άποψη πρωτοποριακό το γεγονός ότι πάμε να ανασυστήσουμε ένα σκαρί, το οποίο είμαστε σε θέση να ξέρουμε την πολιτισμική και ιστορική του αξία, πάμε να το ανασυστήσουμε με μεθόδους οι οποίες είναι σύγχρονες και μπορούν να αποτελέσουν μία απάντηση εκεί που έχει χαθεί το παιχνίδι. Τρίτη, κλείνοντας αυτά τα λίγα λόγια που θέλω να μοιραστώ καταρχάς μαζί σας, θέλω να αναφέρω και μία τρίτη διάσταση της πολιτισμικής αξίας της πραδοσιακής κλωναφυγής στην οποία συνήθως παραλέπουμε. Και είναι λογικό γιατί αναφέρομαι στο ίδιο το ξύλο ναυπηγείο, το Παραδοσιακό Καρνάγιο, ως πολιτιστικό μνημείο, ως πολιτισμικό χώρο. Ή αν θέλετε, ως έναν κόμβο ενός ευρύτερου πολιτισμικού τοπίου, το οποίο συγκροτείται σε πολλές περιπτώσεις, νομίζω στη Σάμο είναι ένα καλό παράδειγμα, συγκροτείται με άξονα την συλλειτουργία πολλών παραδοσιακών ξενοαφηγείων Καρνάγιων στην ίδια περιοχή. Κατά τη γνώμη μου, η προσπάθεια διαφύλαξης των Καρνάγιων και των χρήσεων γης που υποθέτει η παρουσία τους στις παραθαλάσσες, στις θαλάσσες, στις κοινότητες, κυρίως στις νησιωτικές, αλλά όχι μόνο βέβαια, είναι ύψη της σημασίας και λέω ότι είναι πολιτιστική η διαφύλαξη των χώρων αυτών και η διαφύλαξη της λειτουργίας τους στους χώρους που ιστορικά είναι ριζωμένα τα Καρνάγια, είναι μεγάλης πολιτισμικής σημασίας γιατί διαφυλάσσουν το πολιτιστικό τοπίο της περιοχής τους και κυρίως αποτελούν μια απάντηση στις μεγάλες πιέσεις που δέχονται οι κοινωνίες αυτές για την αλλαγή των χώρων γης σε ζώνες οι οποίες κατά τεκμήριο αποτελούν φιλέτα για την άμετρη τουριστικοποίηση των κοινωνιών, για την επέκταση των ξενοδοχείων και των τραπεζοπαθισμάτων σε ορισμένες περιπτώσεις με τρόπο επεκτατικό και μονοληθικό. Και η ύπαρξη των Καρνάγιων και η διαφύλαξη της λειτουργίας τους σε πολλές περιπτώσεις θέτει και εκ νέου το ζήτημα της αποφυγής της τουριστικής μονοκαλλιέργειας στις περιοχές όπως τα νησιά που νομίζω ότι τον τελευταίο καιρό έχουν αρχίσει και διερωτώνται για το αν μπορεί μια κοινωνία να επιζήσει μόνο αναπτύσσοντας τον τουριστικό της τομέα. Καταστρέφοντας την πρωτογενή παραγωγή ή τη δευτερογενή παραγωγή μέσα στην οποία νομίζω ότι τους εντάσσεται και η παραδοσιακή ξύλο να φύγει. Αυτά είχα να συνησφέρω καταρχήν, ελπίζω να μας δοθεί η ευκαιρία στη συνέχεια να συζητήσουμε και πιο αναλυτικά και για διάφορες πτυχές του ζητήματος που συζητάμε σήμερα και πιθανόν και για τις πολιτικές της διάθεσης ενώτερων πολιτικής λόγου μας. Ευχαριστώ πολύ. |
