| id |
e1e8afba-49eb-4104-9e03-48d9e507d020
|
| title |
"Ο άνθρωπος και το σύμπαν" Ομιλία του κ. Σιμόπουλου /
|
| spellingShingle |
"Ο άνθρωπος και το σύμπαν" Ομιλία του κ. Σιμόπουλου /
|
| publisher |
Kalambaka Library
|
| url |
https://www.youtube.com/watch?v=zmBpqTQeAh0&list=PLCfgdRAJLsJKyz9gMvyXmxtv9D4srLiYr
|
| publishDate |
2017
|
| language |
el
|
| thumbnail |
http://oava-admin-api.datascouting.com/static/c2cd/ccd5/5c2f/755c/5dc3/bfd5/6715/76fc/c2cdccd55c2f755c5dc3bfd5671576fc.jpg
|
| organizationType_txt |
Βιβλιοθήκες
|
| durationNormalPlayTime_txt |
4226
|
| genre |
Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
|
| genre_facet |
Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
|
| asr_txt |
Παρακαλώ, κύριε Σμούχουλο. Δυστυχώς, την κάλεσαν εκτάκτως στην Αθήνα για μία συνάντηση, η οποία ήταν αναγκαία σχετικά με την βιβλιοθήκη. Θέλει πάρα πολύ να γνωρίζει τον κύριο Σμούχουλο και να μάθει σχετικά με την αστυνομία και αυτό που συμβεί σε μια μελλοντική επίσκεψη στην Ελλάδα. Θα ήθελα πάρα πολύ να σας δει σήμερα απόψε εδώ, να απολαμβάνετε την αποψηλή εκδήλωση. Θέλω να σας ευχαριστήσω όλους μέσα από την καρδιά της για τη συνεχόμενη υποστήριξη και αγάπη που δείχνετε όλα αυτά τα χρόνια. Ευχαριστώ πάρα πολύ κύριε Σμούχουλο και την Ελλάδα. Έχει φέλα και από μένα. Ευχαριστήσω να κάνω αυτή την παρουσίαση αρκετά κατανοητή και για τα παιδιά και για τους μεγαλύτερους. Επειδή δεν έχω χρησιμοποιήσει το διαδραστικό φύναγκα, ο Δημήτρης μου είπε ότι δεν είναι δύσκολο, θέλω να σας κάνω μια παρουσίαση σχετικά με το τι έχουμε μάθει για το Σύμπαν. Φυσικά τα τελευταία 50 χρόνια η γνώση μας έχει πολλαπλασιαστεί. Θα σας δείξω σε λίγο πόσο πολλοί έχουν πολλαπλασιαστεί αυτές τις γνώσεις. Αλλά γεγονός είναι ένα ότι αυτή η προσπάθεια να κατανοήσουμε το Σύμπαν δεν είναι κάτι το καινούριο, αλλά κάτι που ξεκίνησε εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όταν ο άνθρωπος σηκώθηκε στα δυο του πόδια και κοίταξε τον υφτερινό ουρανό, ξεκίνησε και η ερωτική μας σχέση. Γιατί αυτή η σχέση που έχει ο άνθρωπος με τον ουρανό, είναι πραγματικά έναν ταξίδι χωρις τέλος. Η προσπάθεια δηλαδή του ανθρώπου να κατανοήσει το Σύμπαν, είναι έναν ταξίδι το οποίο δεν πιστεύω ότι μπορεί ποτέ να τελειώσει. Γιατί δεν πρόκειται ποτέ να τα μάθουμε όλα. Όλα αυτά, γιατί όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης πολύ καλύτερα από μένα, πριν από δύο χιλιάδες, τριακόσα χρόνια, ο άνθρωπος του ιδένε ορέγεται στην φύση του ανθρώπου να θέλει να μάθει. Όπως έλεγε επίσης πριν από τριακόσα πενήντα περίπου χρόνια, ο μεγαλύτερος ίσως επιστήμονας όλων των εποχών, ο Ισακ ο Νέφτον, όλες αυτές οι μνώσεις που έχουμε αποκομίσει, τις έχουμε αποκομίσει από τους προηγούμενους. Ο Νέφτον έλεγε, αν κατόρθουσα να δω λίγο μακρύτερα από τους συνανθρώπους μου, το έκανα και τις τεκόμους τους όμους γεγκάδων. Έτσι ακόμη και σήμερα, με όλες τις δυνατότητες που έχουμε για το σύμπαν, στην ουσία το τι έχει γίνει είναι ότι οι γνώσεις οι προηγούμενες είναι αυτές που μας βοηθάνε να δημιουργήσουμε τα ερωτηματικά τα οποία θα μας δώσουμε στις απατήσεις του μέλλοντος. Στις κατα τελευταία 400 χρόνια από τότε που ο Γαλιλαίος για πρώτη φορά έστρεψε το μικρό του τηλεσκόπιο στον ουρανό, 3609, και μέχρι τώρα η βοήθεια που μας προσέφερε αυτό το όργανο, συρραμβάνοντας και μεγεθύνοντας τα αντικείμενα που υπάρχουν στο σύμπαν, ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Σε κάση μέρα τα τηλεσκόπια μας είναι πολύ πιο μεγάλα από το τηλεσκόπιο που χρησιμοποιείς ο Γαλιλαίος σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης, στις πλαγιές και στις κορφές μονοφορφών. Έχουμε τηλεσκόπια. Μερικά από αυτά, μάλιστα, σε μερικά χρόνια από σήμερα θα έχουν διάμετρο κατόπτρου που θα τάνουν τα 30 ή ακόμη και τα 40 μέτρα. Μπορείτε να φανταστείτε πόσο μεγάλο είναι αυτό το κατόπτρο και πόσο μεγάλη είναι η μεγέθυνση η οποία επιτυγκάνεται με τέτοιου είδους τηλεσκόπια. Αλλά τα πήγια όπου κάνουν τηλεσκόπια δεν είναι τα μοναδικά. Από τη δεκαετία του 1930 και τελείως από τη δεκαετία του 1950 και μετά, ένα δεύτερο παράθυρο άνοιξε σε εμάς χάρη στο ραδιοτηλεσκόπιο. Τα ραδιοτηλεσκόπια μας δείχνουν πληροφορίες τελείως διαφορετικές από αυτές που μας δείχνουν τα οπτικά τηλεσκόπια. Και φυσικά τα ραδιοτηλεσκόπια μας δίνουν πληροφορίες που δεν είχαμε μέχρι τώρα. Και δεν είναι μόνο αυτό, γιατί το λεκτρομαντικό φάσμα, δηλαδή όλες οι ακτινοβολίες που έρχονται από το Σύμπαν, δεν είναι μόνο οπτικές, αυτές δηλαδή που αναγνωρίζουν τα μάτια μας, ούτε ραδιοακτινοβολίες, αλλά είναι μια κάμα ακτινοβολιών που αρχίζουν από τις ακτίνες Γ, μεταφέρονται στις ακτίνες Χ, περιόδεις ακτινοβολίες, υπέρυτρες και ούτω κάτι εξής. Ξέρετε αυτά που βλέπουν τα μάτια μας είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι του λεκτρομαγνητικού φάσματος. Ένα τόσο μικρό κομμάτι, ώστε αν παρομοιάζαμε το λεκτρομαγνητικό φάσμα με ένα κτίριο 10 μέτρων, τότε οι ακτινοβολίες που αναγνωρίζουν τα μάτια μας θα είχαν το πάθος μιας ανθρώπινης τρίχας. Έτσι λοιπόν σήμερα, χάρη στα τροχιακά στεροσκοπία, μπορούμε να συλλάβουμε όλες τις ακτινοβολίες, ακόμη και αυτές που δεν μπορούν να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης. Ευτυχώς δηλαδή που δεν μπορούν να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης, γιατί οι ακτινοβολίες Γ, Χ, περιόδους του λεκτρομαγνητικού φάσματος, είναι επικίνδυνες για τη ζωή. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει ζωή, αν φτάνανε αυτές οι ακτινοβολίες εδώ επάνω στην επιφάνεια της Γης μας. Έτσι λοιπόν χάρη στα τροχιακά στεροσκοπία, εδώ και πενήντα χρόνια, που τότε δηλαδή που τοποθετήσαμε αυτά τα τηλεσκόπια στο διάστημα, μας έχουν αλλάξει κυρίως την αντίγγυψη που έχουμε, για το σήμα. Όλες αυτές οι εικόνες που βλέπετε είναι με ακτινοβολίες διαφορετικές από αυτές που αναγνωρίζουν τα μάτια μας. Και έχουν καταγραφεί εδώ με τρόπο ώστε να μπορούν να αναγνωριστούν αυτές τις πληροφορίες από τα οπτικά μας νεύρα. Και φυσικά δεν μας έφτανε αυτό. Εδώ και πενήντα περίπου χρόνια, δεκαετία του 60 και μετά, στείλαμε ως πρεσβευτές του ανθρώπου τις διαστημοσυσκευές μας σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος και στους περισσότερους από τους μεγάλους δορυφόρους τους. Έτσι λοιπόν τα τελευταία πενήντα χρόνια μας αποκαλύφθηκαν 80 περίπου διαφορετικοί κόσμοι. Κόσμοι που δεν γνωρίζανε πριν από τη δεκαετία του 60. Έτσι λοιπόν θα με ρωτήσετε τώρα, εντάξει όμορφες είναι οι κόλες, καταπληκτικές οι πληροφορίες που έχουμε και λοιπόν τι έγινε. Οι φακές που θέλουμε να τοποθετηθούν στο τραπέζι μας έρχονται με αυτές τις φωτογραφίες και με αυτές τις πληροφορίες και η απάντηση είναι ναι. Γιατί είναι η απάντηση ναι, γιατί αυτή τη στιγμή που μιλάμε υπάρχουν 3,5 περίπου χιλιάδες διαφορετικοί δορυφόροι γύρω από τη γη που δεν κοιτάζουν μόνο το σύμπαν αλλά επίσης και τη γη μας. Έτσι ώστε οι πληροφορίες που μας στέλνουν τα τελευταία μερικά χρόνια έχουν κυριολεπτικά επηρεάσει όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Από τις τηλεκοινωνίες, τη λεναυτηλία, την ιατρική ακόμη και την αρχαιολογία. Μας έχουν βοηθήσει τα μέγιστα και ξέρετε κάτι αυτό εδώ το κινητό το οποίο περισσότεροι από εσάς για να μην πω όλοι έχετε μικροί και μεγάλοι αυτό εδώ το κινητό περιλαμβάνει δύναμη υπολογιστική η οποία είναι 120.000 φορές 120.000 φορές μεγαλύτερη από την υπολογιστική δύναμη όλων των υπολογιστών που είχε η NASA την δεκαετία του 1960 όταν έστειλε τον πρώτο άνθρωπο στο φεγγάρι 120.000 φορές γι' αυτό το κινητό και κάτι άλλο. Μερικοί από εσάς που έχετε παρόμοια ηλικία με την πτή μου ή έστω και λίγο μικρότεροι θα θυμάστε ότι δεκαετία του 1990 ακόμη για να πάρετε ένα τηλέφωνο στο σπίτι σας έπρεπε να κάνετε έντυση στο νοτέ να περιμένετε 6 με 10 μήνες να πληρώσετε ένα πολύ μεγάλο ποσό αρχικό για να σας βάλουν τηλέφωνο. Σήμερα όποιος τούποτε μπορεί να έχει τηλέφωνα και όλα αυτά χαρεί στην δραστηριότητα του ανθρώπου στον διάστημα. Καθένας και κάθε μία από εσάς εδώ χρησιμοποιείται χωρίς να το ξέρετε 50 με 60 διαφορετικά αντικείμενα που προέρχονται από την διαστημική έρευνα κάθε μέρα. 50 με 60 διαφορετικά αντικείμενα και δεν είναι μόνο το κινητό φυσικά Ακόμη και στην ιατρική υπάρχουν όργανα τα οποία μας βοηθάνε να επιβιώσουμε σε αυτόν τον πλανήτη. Και έτσι λοιπόν, εάν θέλαμε να συμπεριλάβουμε όλες τις γνώσεις που είχαμε το 12 του 1960, την περίοδο που ήμουν και εγώ στα πανεπιστημιακά έδρανα, να τις συγκεντρώσουμε όλες σε ένα βιβλίο, σε ένα τόμο Σήμερα, 50 χρόνια αργότερα θα χρειαζόμασταν μία βιβλιοθήκη, όχι σαν τη βιβλιοθήκη της Καραμπάκας, αλλά μία βιβλιοθήκη που θα περιελάμβανε 1,2 δισεκατομμύρια τόμους 1,2 δισεκατομμύρια τόμους για να περιγράψουμε τις γνώσεις που έχουμε αποκομίσει τα τελευταία 50 χρόνια. Για αυτές, λοιπόν, τις γνώσεις που έχουμε αποκτήσει τα τελευταία 50 χρόνια κυρίως, πολλοί μας αποκαλούν και αρχαιολόγους του Σύμβατος, γιατί όλα αυτά που βλέπουμε στον ουρανό, όλα τα αντικείμενα, αλλά και όχι μόνο, όλα τα αντικείμενα και τα φαινόμενα που παρατηρούμε στον ουρανό, έχουν ήδη συμβεί. Μελετάμε δηλαδή αναμνήσεις, στην ουσία. Αυτές, λοιπόν, οι αναμνήσεις στην ουσία είναι πληροφορίες γιατί απέχουν αυτά τα αντικείμενα και τα φαινόμενα απέχουν από μας, όχι μόνο στο χώρο, αλλά και στον χρόνο. Ας δούμε μερικά παραδείγματα. Πάτε το πλησιαίστερο σε μας άστρο, το Ήλιο. Ο Ήλιος μας είναι το πλησιαίστερο άστρο σε μας. Απέχει από μας 150-100.000.000 χιλιόμετρα. Σε ένα χιλιόμετρο ο Ήλιος έχει φτιάχνει από φλόγο. Ένα άστρο όπως όλα τα άστρα που βλέπουμε στον ουρανό και ο Ήλιος μας φυσικά δεν είναι τίποτε άλλο παρά τεράστιες μπάλες αερίων οι οποίες όμως είναι γεμάτες φλόγες, όπως λέει και ο νέαρός εδώ, συνάδελφος. Το πλησιαίστερο άστρο σε μας απέχει 150.000.000.000 χιλιόμετρα. Τι σημαίνει αυτό? Σημαίνει ότι η μία από την φωτός που έρχεται από τον Ήλιο, τρέχοντας με την ταχύτητα του φωτός, δηλαδή 300.000.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, βιάζεται 8 λεπτά και 19 δευτερόλεπτα για να φτάσει από εκεί εδώ, τρέχοντας με 300.000.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Έτσι, λοιπόν, δινητικά ο Ήλιος θα μπορούσε να είχε καταστραφεί στο μεταξύ και εμείς να μην το πάρουμε χαμπάλι μέχρι του ισόδου περάσου αυτά τα 8,5 περίπου λεπτά. Κάτι ήθελες να ρωτήσεις. Ναι. Επειδή σας είχα ακούσει κάπου, είχατε πει ότι ο Ήλιος θα καταστραφεί σε πολλά χρονιά. Ναι, θα καταστραφεί, αλλά σε τόσα χρόνια που δεν πρέπει να στενοχωνιέσαι, σε έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Δεν θα είναι ησυχής, λοιπόν, από τώρα. Κανένας από εμάς εδώ πέρα δεν θα είναι ούτε σκόνη όταν θα καταστραφεί ο Ήλιος. Έτσι, λοιπόν, χρειάζεται 8,5 περίπου λεπτά για να φτάσει η ακτίνα του φωτός από εκεί εδώ. Και αυτό είναι το πλησιέστρο άστρο. Το αμέσως επόμενο πλησιέστρο σε μας άστρο είναι ένα τριπλό σύστημα άστρων, ονομάζεται Α κετάβρου, στο νότιο Ουγρανό. Θα γίνεται από τρία άστρα. Το πλησιέστρο από τα τρία άστρα ονομάζεται εγκύτατος του κετάβρου, για εμφανής λόγους. Είναι αυτός εδώ πέρα. Και αυτό το άστρο, μικροσκοπικό όπως βλέπετε, πάρα πολύ μικρό, απέχει από εμάς περίπου 40 τρις εκατομμύρια χιλιόμετρα. Χάνει την έννοιά του ο αριθμός αυτός, 40 τρις εκατομμύρια χιλιόμετρα. Γι' αυτό στην αστρονομία χρησιμοποιούμε ένα άλλο μέτρο αποστάσεων που ονομάζουμε έτος φωτός. Ένα έτος φωτός είναι η απόσταση που καλύπτει μια πτίνα φωτός, τρέγοντας με την δεχείδια του φωτός, 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόμετρο. Σε ένα χρόνο καλύπτεται μια απόσταση της τάξεως των 9,5 τρις εκατομμύρια χιλιομέτρων. Έτσι λοιπόν, στην αστρονομία χρησιμοποιούμε τα έτοι φωτός. Το άστρο που σας είπα προηγουμένως μετά τον ήλιο, απέχει από μας, είπαμε, 43 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Σε έτι φωτός αυτό είναι 4,3 έτι φωτός. Βλέπουμε δηλαδή απόψε, με τη δεσκόπιο που έχουμε απ' έξω, βλέπουμε αυτό το άστρο, όπως ήταν πριν από 4 χρόνια και 4 μήνες. Πως είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε άλλα 4 χρόνια και 3 μήνες για να δούμε πως είναι αυτό το άστρο ο γύτατος του Κεντάδου, το καλοκαίρι, ακόμη και τώρα. Μπορείτε να δείτε ένα άστρο, το λαμπρότερο άστρο στον αστερισμό της Λύρας, ονομάζεται Βέγας. Είναι επίσης η ονομασία του Άνφα Λύρας, επειδή είναι το λαμπρότερο άστρο στον αστερισμό της Λύρας. Απέχει από μας 25 έτι φωτός, που σημαίνει ότι το βλέπουμε όπως ήταν πριν από 25 χρόνια. Σήμερα δηλαδή με το τηλεσκόπιο ο Δημήτρης θα σας δείξει όπως ήταν ο Βέγας πριν από 25 χρόνια. Πως είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε 25 ακόμη χρόνια. Το πιο απόμακρο αντικείμενο που βλέπουμε με γυμνό μάτι είναι κι αυτός ένας χαλαξίας. Μια συστάδα 200 δις εκατομμύριων άστρων περίπου στον ομώνυμο αστερισμό, στον αστερισμό της Αγγρομέδας. Και γι' αυτόν τον λόγο ο γαλαξίας αυτός, ο οποίος έχει μεγάλη έκταση στον ουρανό, το βλέπουμε σαν ένα μικρό συννεφάκι. Αυτό το βλέπουμε όπως ήταν πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια, γιατί απέγει από μας 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός. Το πιο απόμακρο αντικείμενο που έχουμε καταγράψει είναι αυτό εδώ το μαραφετάκι εδώ. Αυτό εδώ είναι ένας πρόημος γαλαξίας, ένας γαλαξίας όπως ήταν πριν από 13,4 δισεκατομμύρια χρόνια. Και μόλις τώρα, στις 4 Μαρτίου του 2016 πριν από 1,5 χρόνο, κατόρθουσε η εικόνα του να φτάσει στη γη μας και να καταγραφεί. 13,4 εκατομμύρια χρόνια, 400 μόλις εκατομμύρια χρόνια μετά τη γέννηση του σύμπατος. Για να αναρωτιέστε πού στο καλό βρισκόμαστε εμείς εσείς και εγώ, βρισκόμαστε κάπου εδώ. Στα δύο τρίτα περίπου, δύο τρίτα από το κέντρο του γαλαξία μας. Στα πρόδειρα, αν θέλετε, στα προάστια του γαλαξία μας, μιας αστρικής πολιτείας που αποτελείται από 100 δισεκατομμύρια άστρα. Και στο κέντρο είναι μια τεράστια μαύρη τρύπα με μάζα με υλικά δηλαδή 4 εκατομμύρια φορές περισσότερα από τα υλικά του γαλαξίου μας. Και πάλι, μιλάμε για αστρονομικούς αριθμούς. Σε ακούω, ναι. Σε ένα αστέρι, όταν είναι στον ουρανό. Ναι, όταν είναι στον ουρανό. Τώρα, απόψε μπορούμε να δούμε μερικούς πλανήτες και φαίνονται σαν φωτεινά σημάδια. Μόνο που αυτά τα φωτεινά σημάδια δεν είναι άστρα, αλλά είναι πλανήτες. Δεν μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε. Πώς? Αν είναι όμως σαν στα αστέρι, δεν μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε. Αν, μπράβο, μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε. Γιατί? Γιατί ενώ τα άστρα που βρίσκονται πάρα πολύ μακριά φαίνονται να αναβοσφύνουν στον ουρανό, αν έχεις παρατηρήσει, οι πλανήτες δεν αναβοσφύνουν, γιατί έχουν αρτικήμενο, έχουν ολόκληρο σώμα, το οποίο μπορούμε να παρατηρήσουμε και έξι δεν αναβοσφύνουν. Και γι' αυτόν τον λόγο μπορούμε και να αναγνωρίσουμε τους πλανήτες από τα άστρα. Δυστυχώς όμως, εσείς δεν πρόκειται να μάθετε αστρονομία, ούτε πώς να ξεχωρίζετε τα άστρα και τους γαλαξίες, ούτε να ξεχωρίζετε και τους πλανήτες από τα άστρα, γιατί έχουν βαρθεί όλοι οι υπουργοί μας παιδείας εδώ και καμιά δεκαετρια χρόνια να στραβώσουν τα παιδιά μας. Αλλά αυτό είναι άλλο παπάδο γέλιο. Τι αριθμός είναι αυτός των 100 δισεκατομμυρίων άστρων? 100 δισεκατομμυριά άστρα. Κάνει την έννοιά του. Θα πάρουμε αλλιώς. Αν θέλατε να μετρήσετε τα άστρα του γαλαξία μας και μόνο, με ένα αριθμό αρκετά γρήγορο, ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, έξι, θα χρειαζόμασταν. 3.500 περίπου χρόνια για να μετρήσουμε τα 100 δισεκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας. 3.500 χιλιάδες χρόνια για να μετρήσουμε τα άστρα του γαλαξία μας, τα 100 δισεκατομμύρια. Και υπάρχουν, όχι μόνο ένας γαλαξίας, ο δικός μας, υπάρχουν δεκάδες γαλαξίες. Στην τοπική μας ομάδα, στη γειτονιά μας δηλαδή, υπάρχουν τρεις μεγάλη γαλαξίες, ο δικός μας, ο γαλαξίας της Αντρομένας και ο γαλαξίας του Τριβώνου. Και αυτοί οι τρεις μεγάλη γαλαξίες, ένα, δύο, τρεις, περιλαμβάνουν επίσης έναν χώρο, που έχουμε και καμιά τριανταριά ακόμη άλλους γαλαξίες που φτιάχνουν τη τοπική ομάδα γαλαξιών. Και φυσικά η τοπική μας ομάδα δεν είναι παρά μία μόνο ομάδα σε ένα υπερσμήνος γαλαξιών, προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Σπαρθένου. Και σε αυτό το υπερσμήνος υπάρχουν διάφορες τοπικές ομάδες, που αποτελούνται συνολικά από κυριολεκτικά χιλιάδες γαλαξίες. Και φυσικά δεν είναι το μοναδικό υπερσμήνος, το δικό μας, υπάρχουν και άλλα υπερσμήνια στο σύμπαν. Τόσα πολλά υπερσμήνια, ώστε αν θέλαμε να δούμε ολόκληρο το σύμπαν, σαν ένα είδος υφάσματος, καμπά, άραχνοίφαντου, αν θέλετε, υφάσματος, κάποιος άτομο αποτελείται από κνήματα και κόμβους. Και αν κοιτάξουμε τους κόμβους, εκεί μπορούμε να παρατηρήσουμε κυριολεκτικά χιλιάδες γαλαξίες. Και αν θέλατε να μετρήσετε όλους τους γαλαξίες που έχουμε καταγράψει μέχρι τώρα στο σύμπαν, θα τους φτάναμε σε έναν αριθμό της τάξεως από 100 δισεκατομμύρια μέχρι 2-3 εκατομμύρια γαλαξίες στο σύμπαν. 2 χιλιάδες δισεκατομμύρια γαλαξίες. Και να ρωτιέστε πού βρίσκεται ο δικός μας γαλαξία, σε σύγκριση με τους άλλους γαλαξίες που έχουμε ανακαλύψει, είναι ότι είναι μικροσκοπικός οδηγός μας γαλαξίας. Κοιτάξτε το. Από τη μία άκρη στην άλλη, ο γαλαξίας μας έχει μία διάμετρο 100 χιλιάδων περίπου ετών φωτών. Δηλαδή αν είχαμε ένα διαστημόπλιο που να τρέχει με την ταχύτητα φωτός 300 χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, θα χρειαζόταν αυτό το διαστημόπλιο 100 χιλιάδες χρόνια για να διατρέξει το διάμετρο του γαλαξία μας. Ο αμέσως μεγαλύτερος από εμάς είναι η Ανδρομέδα. Η διάμετρος της πτάνει περίπου 200 χιλιάδες έτων φωτών. Ένας από τους μεγάλους γαλαξίες που υπάρχουν στο Σύμφαν, έχει έναν αριθμό, είναι ο Μεσχέ 87. Από τη μία άκρη στην άλλη, αυτός ο γαλαξίας έχει διάμετρο ενός 1 εκατομμυρίου ετών φωτός, δηλαδή για να διασχίσουμε αυτόν τον γαλαξία από τη μία άκρη στην άλλη με έναν διαστημόπλιο που τρέχει όπως είπαμε με την ταχύτητα του φωτός, θα χρειαζόμασταν 1 εκατομμύριο χρόνια. Ζήτω που καήκαμε δηλαδή. Και ο πιο μεγάλος που έχουμε παρατηρήσει έχει έναν άλλο παράξενο αριθμό, IC 1101. Αυτός, η διάμετρός του, είναι ίση με 6 εκατομμύρια έτων φωτός. Ένα διαστημόπλιο από εδώ μέχρι σε εδώ, θα χρειαζόταν 6 εκατομμύρια χρόνια και αναβιαστήσει, τρέχοντας με την ταχύτητα του φωτός. Και ύστερα μου λένε ότι μας επισκέπτονται με διάφορα ξεροβόδια στιμόπλια, οι εξωγήιοι. Από μωρό και από τρελό, μα δεν είναι στην αλήθεια έτσι. Λοιπόν, αλλά δεν θέλω να το πολιτικοποιήσω, δεν θα αναφερθώ σε έναν πολιτικό άρχημο που αναφερόταν σε εξωγήιους στο Ριμπιντό, που είναι από μερικές μέρες. Τέλος πάντων, όλοι αυτοί λοιπόν οι γαλαξίες, οι οποίοι σιγά σιγά ανακαλύφθηκαν τα τελευταία 100 χρόνια, έτσι. Ξέραμε ότι το ξέραμε αυτό πριν. Την δεκαετία του 1920 ο Έτουρ Χάμπορ, ένας Αμερικανός αστρονόμος, ξεκίνησε ως δικηγόρος. Είναι καλείς δικηγόρος στο Κροαθήριο? Άρα μπορώ να πω πράγματα για τους δικηγόρους. Ξεκίνησε ως δικηγόρος, αλλά πραγματικά το φόρτε του ήταν η αστρονομία, που ξεκίνησε ως ερασιτέχνης. Αλλά φυσικά όταν αγαπάς κάτι, μπορείς και μαθαίνεις πολύ γρήγορα όλα αυτά που δεν ήξερες προηγουμένως. Έτσι λοιπόν ο Έτουρ Χάμπορ μας είπε το εξής ότι ο γαλαξίας μας δεν είναι παρά ένας πλώνο γαλαξίας. Στα χιλιάδες της εκατομμύρια γαλαξίες που υπάρχουν στο σύμπανο. Και μάλιστα μας είπε ότι εάν γυρνούσαμε την ιστορία του σύμπαντος, προς τα φίσω, αυτό που παρατηρούσε ο Έτουρ Χάμπορ το 1925 με 1929, ότι δηλαδή όλοι αυτοί οι γαλαξίες απομακρύνονταν ο ένας από τον άλλον και τόσο γρήγορα όσο πιο μακριά βρίσκονταν, ότι αν γυρνούσαμε αυτή την ταινία προς τα φίσω θα πρέπει να φτάναμε σε κάποια στιγμή από την οποία ξεκίνησαν όλοι αυτοί οι γαλαξίες. Μια στιγμή η οποία ονομάστηκε πολύ αργότερα και βασίστηκε η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης. Αυτή είναι η σύγχρονη αντίληψη που έχουμε για το σύμπαν. Μια αντίληψη που μας λέει ότι το σύμπαν ξεκίνησε πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια με μια ταχύτατη διαστολή των υλικών του, σχηματίζοντας στον διάβα των αιώνων τα διάφορα άστρα, τους γαλαξίες και ούτω καθεξής, έτσι όπως βλέπουμε σήμερα το σύμπαν. Αν με ρωτήσετε αν η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης είναι πραγματική, η απάντηση που έχω είναι μόνο παρόμοια με αυτή την απάντηση που έδωσε πριν από μερικά χρόνια ο νοβελίστας φυσικός Ρίτσαρ Φάινμαν, ο άνθρωπος που το 1965 πήρε το βραβείο νόμου φυσικής και μας είπε ο Φάινμαν, δεν έχει καμιά σημασία, μια θεωρία είναι όμορφη. Η φυσική μας αρέσει να έχουμε όμορφες θεωρίες, να έχουμε όμορφες εξισώσεις. Ε, δεν μας ενδιαφέρει αν μια θεωρία είναι όμορφη, αν αυτός που την πρότεινε είναι καταπληκτικός, το όνομά του, ούτε μας ενδιαφέρει αν λέγεται Αλιστάνιο, οτιδήποτε άλλο. Αν αυτή η θεωρία διαφωνεί με τις παρατηρήσεις μας και με τα πειραματικά δεδομένα, τότε είναι λάθος. Καθένας δηλαδή μπορεί να σηκωτεί και να πει το μακρύ του και το ποντό του, αλλά θα πρέπει και να αποδείξει του λόγου το αληθές. Έτσι λοιπόν, η σύγχρονη θεώρηση του σύμπαντος, που βλέπει το σύμπαν να ξεκίνησε πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, με μια μεγάλη έκρηξη, μια ταχύτατη διαστολή του σύμπαντος, ονομάστηκε πληθορισμός, για ευνόητους λόγους, έκανε το σύμπαν να πολλαπλασιαστεί, να διασταλεί τόσο γρήγορα σε κλάσμα κυριολεκτικά του δευτερολεπτου και τόσο πολύ ώστε, εάν παρομοιάζαμε στην αρχική του μορφή το σύμπαν σαν μία μπάλα φωτοσφαίρου, σε κλάσμα του δευτερολεπτου, διεστάγει το σύμπαν στο μέγετος του γαλαξίρα μας, 100.000 έτη φωτός. Και εσείς καταλαβαίνετε, μια τέτοια διαστολή, ταχύτατη διαστολή δεν είναι κάτι τόσο συνηθισμένος και αυτή η εκθετική διαστολή σταμάτησε κάποια στιγμή και φυσικά όταν σταμάτησε, σταμάτησε επίσης και αυτό που ονομάζουμε εκθετική, πληθοριστική διαστολή του σύμπαντος σε κλάσμα του πρώτου δευτερολεπτου. Διαγωνός είναι ένα ότι τα πρώτα τρία με δέκα λεπτά της ύπαρξης του σύμπαντος, τρία με δέκα λεπτά, γεννήθηκε όλο το υδρογόνο που υπάρχει στο σύμπαντο. Έκτοτε δεν δημιουργήθηκε καθόλου άλλο υδρογόνο και το μεγαλύτερο φυσικά κομμάτι τμήμα ενός του δεύτερου κοινικού στοιχείου που ονομάζεται ίδιο. Πριν από 1382 δισεκατομμύρια χρόνια γεννήθηκε όλο το υδρογόνο. Πόσο χρόνο είσαι? 7,5 δισεκατομμυρίων ετών. Γιατί το σώμα μας αποτελείται από άτομα και το μεγαλύτερο κομμάτι του σώματος μας από πλευράς αριθμού είναι το υδρογόνο. 62% των ατόμων του σώματος μας αποτελείται από υδρογόνο. Το οποίο υδρογόνο είπαμε ότι γεννήθηκε πριν από 1382 δισεκατομμύρια χρόνια. Και παρόλο που η γυναίκα μου είχε χτες τα γενεθλιά της και νομίζει ότι είναι, δεν πρόκειται να της το αποκαλύψω, και νομίζει ότι είναι χ αριθμούς, στην ουσία τα 2 τρίτα του σώματος της που τελείται από ο υδρογόνο που έχει ηλικία 13,82 δισεκατομμυρίων ετών. Κοιτάξτε, τη γυναίκα μου 13 ακόμα 8 δισεκατομμύρια και ακόμη εγώ την ανέχομαι. Και δεν γίνεται φυσικά μόνο στο υδρογόνο από το οποίο αποτελείται το σώμα ενός ανθρώπου. Ότι γίνεται και από άλλα χημικά στοιχεία, αλλά αυτά τα χημικά στοιχεία όμως δεν δημιουργήθηκαν με τη γέννηση του σύμβατος, αλλά στο εσωτερικό των άστρων. Στο εσωτερικό των άστρων, στους θερμοπυρηγικές αντιδράσεις που σιγά σιγά δημιουργούν και γεννούν όλα τα χημικά στοιχεία που υπάρχουν ελεύθερα στη φύση, από το υγεία μέχρι φυσικά και το ουράνιο. Πώς γίνεται αυτό το πράγμα. Είναι και στο εσωτερικό τεραστίων νεφελωμάτων αερίων και σκόνης που ονομάζονται νεφελώματα, είναι τα αστρικά μπρεφοκομεία αν θέλετε. Και για να δείτε πόσα άστρα γεννιώνται κάθε δευτερόλεπτο που περνάει θα σας πω το εξής. Εδώ επάνω στη γη κάθε δευτερόλεπτο που περνάει γεννιώνται τρισίμισι μωρά. Δεν γεννιώνται τρισίμισι μωρά, γεννιώνται εφτά μωρά κάθε δυο δευτερόλεπτα, εντάξει. Τρισίμισι μωρά κάθε έναν δευτερόλεπτο. Στο σύμπαν την ίδια στιγμή κάθε δευτερόλεπτο που περνάει γεννιώνται εξήντα τέσσερες κιλιάδες νέα άστρα. Έτσι λοιπόν όλα αυτά τα άστρα γεννιώνται στο εσωτερικό τέτοιων αστρικών βρεφοκομείων, τέτοιων δηλαδή νεφελωμάτων και σιγά σιγά δημιουργούνται αυτά που ονομάζουμε αστρικά σμήνια. Γιατί δεν γεννιέται σε έναν εφέλωμα ένα ή δύο ή δέκα άστρα, αλλά κυριολεκτικά εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες άστρα. Σε αυτές τις ομάδες που ονομάζονται αστρικά σμήνια όπως και ο ήλιος μας άνωστε πριν από πέντε περίπου δισεκατομμύρια χρόνια γεννήθηκε σε ένα τέτοιο αστρικός μήνος. Και ο ήλιος μας μετατρέπει το υδρογόνο του συνεχώς σε ήλιο στις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στο κέντρο του. Στις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις που μετατρέπουν το υδρογόνο σε ήλιο ενώ συγχρόνως παράγουν ενέργεια. Και αυτά μπορούμε να τα μετρήσουμε γιατί υπολογίζουν τη συνολική μάζα που υπάρχει σε αυτά τα νεφελώματα και από εκεί κέντρικα παίρνουμε ένα μέσον όρο, το μέσος όρος είναι πάντοτε ο ήλιος μας, ένα μέσον όρο μάζας που περιλαμβάνεται στον ήλιο, κάνουμε τη διαίρεση και βγάζουμε το αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν μπορεί να βρεθεί με το φως που μας θέλουν διότι θα φτάσει πολλά πολλά πολλά... Δεν έχει καμία σημασία. Ίτε φτάσει τώρα, είτε φτάσει σε ένα εκατομμύριο χρόνια, οι διαδικασίες αυτές είναι παρόμοιες. Μιλάμε όμως σε μια παγωμένη περίοδο της εξέλιξης του σύμβατος και αυτή η παγωμένη περίοδος λέγεται 13,82 δισεκατομμύρια χρόνια μετά τη γέννηση. Έτσι λοιπόν μπορούμε να υπολογίσουμε. Χοντρικά έτσι. Έτσι λοιπόν ο ήλιος μετατρέπει το ινδρογόνο σε ήλιο, συγχρόνως ένα μεγάλο ποσό από τα υλικά του μετατρέπεται σε ενέργεια. Ενέργεια η οποία στην ουσία τι γίνεται. Στο κέντρο του ήλιου, στο κέντρο οποιοδήποτε άστρου που παράγεται αυτή η ενέργεια, πιέζει κατά κάποιον τρόπο αυτή η δύναμη προς τα έξω. Συγχρόνως έχουμε τα υλικά τα οποία αποτελείται από τα οποία αποτελείται ένα άστρο, τα υλικά τα οποία συμπιέζουν από τα εξωτερικά αστρώματα προς το κέντρο. Έχουμε δηλαδή δύο αντίορροπες δυνάμεις. Μία που πιέζει προς το κέντρο και μία που πιέζει από το κέντρο προς τα έξω. Με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να βρεθούν αυτές οι δύο δυνάμεις σε ισορροπία. Και αυτή η περίοδος της ισορροπίας ενός άστρου είναι το μεγαλύτερο μήμα της ζωής του και ονομάζεται από εμάς τους αστρονόμους κύρια ακολουθία. Δεν μας ενδιαφέρει τι σημαίνει αυτό. Γεγονός είναι ένα ότι αυτή η περίοδος είναι η περίοδος εξισορόπησης. Αλλά η ευτυχισμένη ζωή ενός άστρου δεν πρόκειται να διαρκέσει πολύ. Γιατί κάποια στιγμή όπως είπε και ο νεαρός προηγουμένος, κάποια στιγμή όλα τα άστρα πρέπει να βανομένουν και του ίδιου μας, θα πεθάνουν. Θα πεθάνουν ακριβώς επειδή λάμπουν. Δηλαδή δαπανούν κατά κάποιον τρόπο το κάψιμό τους, το υδρογόνο τους, το δαπανούν στην μετατροπή του υδρογόνου σε ίδιο και ούτω καθεξί. Άστρα σαν τον ίδιο μας στο τέλος της ζωής τους θα εκτοξεύσουν τα εξωτερικά τους στρώματα με διάφορες μορφές. Το δικό μας άστρο αργάει γρήγορα σε έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, θα έχει αυτή τη μορφή που βλέπετε εδώ. Τη μορφή ενός νεφελώματος που ονομάζεται έγγικας, αυτός όμως απέχει από μας, εφτακόσα έτη φωτός, οπότε δεν πρόκειται να φτάσουν τα έγγικά του μέχρι σε εμάς. Αυτή θα είναι λοιπόν η μορφή που θα έχει ο ήλιος μας σε έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Θα πεθάνει δηλαδή ο ήλιος επειδή δεν θα μπορεί να χρησιμοποιήσει άλλο υδρογόνο. Υπάρχει φυσικά υδρογόνο, αλλά δεν θα μπορεί να το χρησιμοποιήσει. Έτσι, λοιπόν, θα σχηματιστούν στο τέλος της ζωής τους αυτό που ονομάζουμε πλανητικά νεφελώματα. Ονομάζονται πλανητικά νεφελώματα όχι επειδή έχουν κάποιο είδος συγγένειας με τους πλανήτες, αλλά επειδή στα παλιά τυλεσκόπια που είχαν οι ερευνητές, έμοιαζαν με πλανήτες, έξω και το όνομα πλανητικό νεφέλομα. Σε μεγάλα όμως άστρα τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Σε γιγάνια άστρα δέκα, είκοσι, τριάτα φορές ταγικά που έχει ο ήλιος μας, οι εκρίξεις που θα συμβούν δεν θα είναι απλές, όμορφες, ομοιόμορφες εκρίξεις, αλλά θα είναι τρομακτικές εκρίξεις που θα διαγείσουν κυριολεκτικά το άστρο στα εξών συνετέθη. Σαν αυτό εδώ το νεφέλομα Καρκίνος, επειδή στα παγιές εποχές έμοιαζε με κάβουρα, το ονόμασαν οι ερευνητές νεφέλομα Καρκίνος. Εγώ ποτέ δεν είδα κάβουρα εδώ πέρα, εσείς βλέπετε έναν κάβουρα? Έχει το σχέδι του κάβουρα. Έχει, άμα έχεις φαντασία πάει. Μπράβο, το βλέπεις ε, γιατί έτσι το βλέπανε και οι παλιοί, έτσι και αυτό το ονομάσανε νεφέλομα Καρκίνος. Όχι νεφέλομα του Καρκίνου, αλλά νεφέλομα Καρκίνος. Μοιάζει δηλαδή με κάβουρα. Στο κέντρο τέτοιων νεφελωμάτων τα απολυφάδια, τα ύψανα τέτοιων δικάδιων άστρων, γνωμάζονται παρσαλ ή άστρα νετρονίων, συμπιέζονται δηλαδή όλα τα πρωτόνια και τα ηλεκτρόνια και τη δημιουργούν νετρόνια. Έτσι λοιπόν ένα τέτοιο απολυφάδιο, ένα τέτοιο ύψανο αποτελείται αποκλειστικά και μόνο από νετρόνια. Έξω και το όνομα άστρο-νετρονίων. Μοιάζει με καλαμάρι. Καλαμάρι ε. Σαν το καλαμάρι του Μπόμπι, πώς τον έλεγες, ο σπουγαρός. Καλαμάρι. Α, που τρώμε. Με τι? Φιόγκο. Με φιόγκο. Αν είχες ένα φιόγκο, δεν ξέραμε πώς είναι ο φιόγκος. Τέλος πάντων, αυτά λοιπόν τα αντικείμενα είναι πάρα πολύ μικρά, 20 άντε το πολύ 30 χιλιόμετρα διάμετρο. Φανταστείτε δηλαδή ένα γιγάντιο άστρο σαν τον ήλιο μας να συμπιέζεται και σε κλάσμα του δευτερολέπτου να μετατρέπεται σε ένα αντικείμενο, σε ένα γείψανο 30 χιλιόμετρα. Και να περιστρέφεται φυσικά συγχρόνως με μια τρομακτική ταχύτητα. Στην περίπτωση του πρώτου, ενός από τα πρώτα άστρα-νετρονίων που παρατηρήσαμε το 1967, η περιστροφή που μετρήσαμε ήταν 30 φορές το δευτερόλεπτο. Το περασμένο μήνα, στις 5 Σεπτεμβρίου, παρατηρήσαμε ένα άστρο-νετρονίων που περιστρέφεται 707 φορές κάθε δευτερόλεπτο. Μπορείτε να το φανταστείτε, 707 φορές κάθε δευτερόλεπτο να περιστρέφεται γύρω από τον αξιονά του. Και φυσικά, αυτού του είδους τα αντικείμενα είναι τρομακτικά. Ένας κόκος άμμου, από ένα τέτοιο αντικείμενο, θα ζύγιζε εδώ πάνω στη γη, θα ζύγιζε περίπου όσο έχει μια αεροπλανοφόρα. Μπορείτε να το φανταστείτε, ένας κόκος άμμου, γιατί είναι τόσο πολύ συμπιεσμένα τα υλικά και φυσικά στα ακόμη πιο γιγάντια άστρα, με 40 ή 50 φορές τα υλικά που έχει ο ήλιος μας, η συμβίεση των υλικών δεν σταματάει στη δημιουργία ενός άστρου-νετρονίων, αλλά σταματάει ούτε καν, σταματάει ποτέ, με τη μορφή μιας μαύρης τρύπας. Τι είναι μια μαύρη τρύπα? Μπορείτε να ακούσετε πολλές ιστορίες, αλλά στην ουσία είναι ένα απλούστατο αντικείμενο. Είναι η συμπίεση ενός γιγάντιου άστρου. Και το μόνο που απομένει από τη συμπίεση των υλικών του, είναι ένα σημείο στο χωρόχρονο, όπως μας έλεγε ο Αϊνστάιν, όπου η βαρύτητα είναι τόσο τεράστια, ώστε ακόμη και το φως να μην μπορεί να ξεφύγει. Ας σας δώσω να καταλάβετε. Για να θέλουμε να ξεφύγουμε από τη δύναμη της βαρύτητας της Γης μας, με ένα πύραβλο, θα πρέπει αυτός ο πύραβλος να τρέχει με 11,2 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. 40.000 χιλιόμετρα την ώρα. Για να μπορέσει να ξεφύγει από τη δύναμη της βαρύτητας της Γης. 11,2 χιλιόμετρα. Στην περίπτωση μιας μαύρης τρύπας, ακόμη και αν το φωτόνιο τρέχει με την ταχύτητα του φωτός, δηλαδή 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, δεν μπορεί να ξεφύγει από τη δύναμη της βαρύτητας της μαύρης τρύπας. Για αυτό λέμε ότι δεν το βλέπουμε, άρα είναι μαύρο. Και όχι μόνο αυτό. Αλλά επειδή η δύναμη της βαρύτητας είναι τόσο μεγάλη σε μια μαύρη τρύπα, αφοροφάει οτιδήποτε βρεις στο διάβα της. Με αποτέλεσμα, να μοιάζει με μια διαστημική ρουφήχτρα. Έτσι λοιπόν, και οι μαύρες τρύπες δεν είναι τίποτε άλλο. Οι μαύρες τρύπες δεν είναι τίποτε το συνταρακτικό, έχει όμως συνταρακτική δύναμη βαρύτητας, συνταρακτικότητα. Μα εις το κέντρο του γαλαξία μας υπάρχει μια τεράστια μαύρη τρύπα, η οποία έχει υπολογιστεί ότι έχει μαζά, έχει υλικά δηλαδή στο εσωτερικό της, περίπου 4 εκατομμύρια φορές τα υλικά που έχει ο ήλιος μας, στο κέντρο του γαλαξία μας. Και δεν είναι η μοναδική μαύρη τρύπα φυσικά. Έτσι λοιπόν, αν κοιτάξουμε γενικά θα δούμε, όπως είπα στην αρχή, ότι το σώμα ενός ανθρώπου αποτελείται κατά 62% από άτομα υδροβόνου και το 99% των συστατικών του σώματος μας αποτελείται από 4 μόνο χημικά στοιχεία. Το υδροβόνου, το οξυγόνου, ο άνθρακας και το άζωτο. Τέσσερα χημικά στοιχεία, το σώμα μας. Και κάνουμε μια τριανταριά έτσι για αλατοπίπερο, για να κάνει τον άνθρωπο να κάνει πιο όμορφο, από ότι τέσσερα μόνο χημικά στοιχεία. Γι' αυτό λέμε πολλές φορές, και πολλοί με παραξηγούν, ότι είμαστε αστρόσκολοι. Αποτελούμαστε δηλαδή από υλικά που γεννήθηκαν, ή τη στιγμή της γέννησης του σύμβατος, το υδροβόνου, ή στο εσωτερικό των άστρων. Χημικά στοιχεία δηλαδή που γεννήθηκαν με τις διαδικασίες αστρογέννησης. Σχεδόν λοιπόν όλα όσα έχουμε μάθει μέχρι τώρα, τα έχουμε μάθει, γιατί έχουμε πάρει όλες τις ακτινοβολίες των ηλεκτρομαγνητικών τιμάτων από το σύμπαν, και με τη βοήθεια των παρατηρητήριων, των τηλεσκοπείων μας δηλαδή, ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, τα έχουμε μεταφράσει και έχουμε μάθει όλες αυτές τις διαδικασίες. Αλλά ο ηλεκτρομαγνητισμός, ο ηλεκτρομαγνητισμός, δεν είναι η μοναδική αλληλεπίδραση, η μοναδική από τη στεμελιώδης δυνάμης, έχουμε τέσσερες θεμελιώδης δυνάμεις. Ορί του χρόνου να βγάλουμε πέντε. Προς το παρόν έχουμε τέσσερες θεμελιώδης δυνάμεις. Τον ηλεκτρομαγνητισμό, τη βαρύτητα, και στο εσωτερικό του ατόμου, την ισχυρή και την ασθενή πυρηνική δύναμη. Και στο εσωτερικό του ατόμου, δεν μας ενδιαφέρει και πάρα πολύ τι συμβαίνει. Ας κοιτάξουμε, είπαμε, μέχρι τώρα, τον ηλεκτρομαγνητισμό. Αλλά και η βαρύτητα. Εδώ και εκατό χρόνια ο Αϊσθάνιγ μας περιέγραψε, τι είναι αυτό που ονομάζουμε βαρύτητα. Με κάτι που παραμορφώνει το χωρόχρονο, όπως μας είπε. Ο χώρος και ο χρόνος δεν είναι δύο διαφορετικές έννοιες, αλλά μία ενοποιημένη έννοια, σαν ένα πεδίο χωροχρονικό, το οποίο διαφορφώνεται ανάλογα με τις μπάσες που επικρατούν στο ΣΥΒΑ. Έτσι, λοιπόν, η θεωρία της βαρύτητας του Αϊσθάνιγ είναι η γενική θεωρία της θετικότητας, που πρώτο παρουσιάστηκε το 1915, το νοέμβριο, δηλαδή, του 1915, στην Προσοχή Ακαδημία Επιστημών. Είναι στην ουσία, όπως τόσο χαρακτηριστικά και περιληπτικά μας ανέφερε ο John Archibald Wheeler, ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς του 20ου αιώνα, ότι η ύλη λέει στο χωρόχρονο πώς θα καμπυλωθεί και η καμπύλωση του χωρόχρονου υπαγορεύει στην ύλη με ποιον τρόπο θα κινηθεί. Αυτά μας λέει στην ουσία η γενική θεωρία της θετικότητας. Έτσι, λοιπόν, ο Αϊσθάνιγ μας είπε, ένα χρόνο αργότερα, το 1916, μας είπε επίσης ότι όταν μετακινούνται τόσο μεγάλες μάζες στο σύμπαν, θα πρέπει, όπως υπάρχουν ηλεκτρομαγητικά κύματα, θα πρέπει να δημιουργούνται και βαρυτικά κύματα. Αν πάρετε ένα ζευγάρι που πορεύει τα ραντέλα, το ένα γύρω από το άλλο, ένα άτομο γύρω από ένα άλλο, δημιουργούει αυτή η μετακίνηση μάζων βαρυτικά κύματα. Αλλά επειδή τα βαρυτικά κύματα είναι πάρα πολύ ασθενή, δεν μπορούμε να καταγγράψουμε αυτού του είδους τα βαρυτικά κύματα. Θα πρέπει να έχουμε τη μετακίνηση μεγάλων μαζών, όπως είναι δύο άστρα νετρονίων ή δύο μαύρες τρύπες, ή μία μαύρη τρύπα με ένα άστρο νετρονίων, που περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο, για να μπορέσουμε ίσως να καταγράψουμε τα βαρυτικά κύματα. Και τέτοιου είδους βαρυτικά κύματα, κυρίες και κύριοι νεαρές, καταγράφηκαν πριν από ακριβώς δύο χρόνια, στις 14 Σεπτεμβρίου του 2015, ανήμερα του Σταυρού, στις 12 το μεσημέρι, μη 12 με 1 το μεσημέρι, ώρα Ελλάδος, και φέτος πήραν τον Όμπελ. Ακριβώς, προτρέπεται όμως. Αυτά τα δύο εργαστήρια που κατόρθωσαν να καταγράψουν μία πυροελάχιστη μεταχύριση, στα εργαστήρια αυτά, βρίσκονταν έξω από το Πανεπιστήμιο, στο οποίο είχα την τιμή να φοιτήσω και εγώ, στη Λουιζιάνα, και τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στη πολιτεία της Σουάσιντον, όπου καταγράφηκαν αυτά τα πρώτα σήματα. Τα πρώτα σήματα η τεχνολογία μας βοητάει, αλλά επίσης έχει και μερικά προβληματάκια. Καταγράφησαν λοιπόν αυτά τα σήματα για πρώτη φορά. Όταν μιλάμε για σήμα, μεταχύριση αν θέλετε σήματος, ξέρετε πόσο μικρή ήταν η μεταχύριση των ακτίνων λέιζερ, οι οποίες βρίσκονταν σ' αυτές εδώ τις σύρακες, δύο τεράστιες σύρακες, κάθε μία 4 χιλιόμετρα η μία, 4 χιλιόμετρα η άλλη, οι οποίες όμως σύρακες, με τους καθρέφτους με τα κάτωφρα που υπήρχαν μέσα, ήταν σαν να είχαμε την πάροδο 120 χιλιόμετρα. Όχι απλώς 4 χιλιόμετρα, αλλά 120 χιλιόμετρα. Αυτή η μεταχύριση δεν ήταν παρά πυροελάχιστη. Η μεταχύριση των ακτίνων λέιζερ ήταν περίπου τα 4 χιλιοστά της διαμέτρου ενός φρωτονίου. Ένα φρωτόνιο είναι απειροελάχιστο, πάρα πολύ μικρό στο εσωτερικό του πυρήνα του ατόμου. Λοιπόν, αυτή η μεταχύριση ήταν απειροελάχιστη και όμως καταγράφηκε από αυτά τα εργαστήρια. Και τι μας είπαν αυτό το σήμα, μας είπε ότι δύο μαύρες τρίπες, σε απόσταση 1,4 δισεκατομμυρίων ετών φωτός μακριά, δηλαδή αυτό το πράγμα συνέβη πριν από 1,4 δισεκατομμύρια χρόνια. Και καταγράφηκε στους 14 Σεπτεμβρίου από την εργαστήριά μας. Τρέχοντας με 150 χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, το 50% δηλαδή της ταχύρισης του φωτός, τελευταία στιγμή πριν από τη σύγκλουση των δύο μαύρων τρυπών περιφέρονταν 250 φορές κάθε δευτερόλεπτο. Μπορείτε να το φανταστείτε, είτε και με τα χέδια μου δεν μπορώ να το κάνω. Και αυτές οι δύο μαύρες τρίπες από ένα σήμα, ένα σήμα που είχε διαφοροποίηση 0.004 του πρωτογύου. Εγώ τουλάχιστον βλέπω αυτούς τους αριθμούς εφερλένομαι. Δύο λοιπόν μαύρες τρίπες, 36 ηλιακές μάζες η μία, 29 ηλιακές μάζες η άλλη. Συγκρούστηκαν σχηματίζοντας μία μαύρη τρίπα με μάζα 62 ηλιακές μάζες. Εδώ μερικοί τουλάχιστον θα μου δείτε ότι δεν ξέρω αρχιμητικοί. 36 και 29 μας κάνει 65. Γιατί 62 ηλιακές μάζες η μαύρη τρίπα. Γιατί απλούστατα οι τρεις ηλιακές μάζες που λείπουν σε ισαγωγικά μετετράπησαν σε βαρυτικά κύματα τα οποία έφτασαν στη γη μας ένα από τα 4 δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα. Εάν αυτά δεν ήταν βαρυτικά κύματα, αν αυτά ήταν ηλεκτρομαγητικά κύματα, τότε θα ήταν σαν να εξέπεται εκείνη τη στιγμή που συγκρούστηκαν οι δύο μαύρες τρύπες σαν να εξέπεπαν πενήντα φορές την ενέργεια που εκπέμπουν όλα τα άστρα και οι γαλαξίες του σύμβατος. Αλλά δεν είναι η μοναδική φορά. Στις 26 Δεκεμβρίου, μερικούς μήνες αργότερα δηλαδή, παρατήρησαν κι άλλο σύμβατο. Αυτή τη φορά με δύο μαύρες τρύπες υπήρχαν στις 8 και 14 ηλιακές μάζες. Και ένα τρίτο σήμα καταγράφηκε στις 4 Ιανουαρίου 2017. Είχαμε δύο μαύρες τρύπες, 31 και 19 ηλιακές μάζες, που συγκρούστηκαν και δημιούργησαν βαρύτικα κύματα. Υπάρχει και μια τέταρτη σύγκρουση μαύρων τρυπών, η οποία παρατηρήθηκε στις 14 Αυγούς του Παραμόνιου, δηλαδή της Παναγίας, φέτος του 2017, 25 και 30 ηλιακές μάζες. Τέσσερες διαφορετικές, διαφορετικά ζεύγι μαύρων τρυπών, που συγκρούστηκαν και δημιούργησαν βαρύτικα κύματα. Γι' αυτό, άλλωστε, οι τρεις χείριοι που βλέπετε εδώ πήραν το φετινό κραμπείο Νόμπερ Φυσικής, που ανακοινώθηκε στις 3 Οκτωβρίου, δηλαδή στις Ακές του Μήνα. Το μισό κραμπείο το πήρε Ρέινερ Βάης από το MIT και το άλλο μισό, οι δύο αυτοί κύριοι, ο Κίπ Θόρν και ο Μπάρι Μπάρις το βραβείο Νόμπερ Φυσικής, το οποίο βραβείο Νόμπερ Φυσικής τα έπαιρνε αυτός εδώ ο κύριος, ο Ρόναρ Οντρέιερ στο ίδιο Πανεπιστήμιο, California Institute of Technology. Παρ' όλο που ο Νίκος Καζαντζάκης μας λέει μια στραπή η ζωή μας, αλλά προφητένουμε, στην περίπτωση αυτή ο Ρόναρ Οντρέιερ δεν προφητένει. Γιατί το Μάρτιο που μας πέρασε πέθαλε και δεν δίνεται φυσικά το βραβείο Νόμπερ σε πανόντες ανθρώπους σχέση, διχαιρός ήταν ο Μπάρι Μπάρις. Γιατί θα έπαιρνε αυτός ο κύριος το βραβείο Νόμπερ Φυσικής. Πέρσι η ανακοίνωση για τα βαρυτικά κύματα έγινε στις 11 Φεβρουαρίου, που είναι σημαντικό να το ξέρετε, στις 11 Φεβρουαρίου του 2016. Τα βραβεία Νόμπερ σταματάνε υποψηφιότητες στις 31 Ιανουαρίου του κάθε έτους. Οπότε όταν έγινε η ανακοίνωση στις 11 Φεβρουαρίου είχανε χάσει το παιχνίδι. Παρ' όλα αυτά σε άλλα βραβεία λόγω της ανακοίνωσης αυτής, αυτοί οι δυο κύριοι και αυτός εδώ ο κύριος ο τρίτος πήραν όλα αυτά τα βραβεία μου. Έχει σταμερικά από αυτά τα βραβεία ήταν και πολύ πιο οικονομικά, σε ισαλογικά μας ενδιαφέρει αυτό, πολύ πιο οικονομικά συμφέροντα. Αλλά και αυτός θα ήταν ο τρίτος της παρέας. Αλλά δεν πρόκειται. Δεν πρόσθεσε. Γιατί στην ιστορία δεν θα μείνει ως ένας από τους νοπελίστας της φυσικής. Και φτάνουμε την περασμένη Δευτέρα. 16 Οκτωβρίου το 2017, όπου ανακοινώνεται μία συνταρακτική είδηση, η οποία στους περισσότερους από εσάς πέρασε στα ψηλά, ούτε καν το πήρατε είδηση. Τη 17 Αυγούστου, ανήμερα στη 49η επέτειο των γάμων μου με την κυρία από εδώ, 17 Αυγούστου παρατηρήθηκε σήμα, όχι από τη σύγκρουση δύο μαύρων τρυπών, αλλά σήμα από τη σύγκρουση δύο άστρων νετρονίων, δύο πάλσαρ δηλαδή που λέγαμε προηγουμένως. Τέτοιου είδους διπλά πάλσαρ είχαν ήδη παρατηρηθεί εδώ και αρκετά χρόνια από το 1984. Αυτοί εδώ οι δύο κυρίοι, καθηγητής Τέιλορ και ο τότε, σήμερα καθηγητής φυσικά, αλλά ο τότε διδακτορικός του φοιτητής, ο Ράσσελ Χάλσι, έψαχναν στον ουρανό να βρουν διάφορα άστρα νετρονίων και βρήκαν καμία σαρανταλιά. Ένα από αυτά τα άστρα νετρονίων ήταν ένα διπλό άστρων νετρονίων που περιφέρονταν το ένα γύρω από το άλλο. Υπολόγησαν την μετακίνηση αυτών των δύο μαζών και βρήκαν ότι είναι ακριβώς όπως προέβλεπε η γενική θεωρία της γενικότητας του Αϊνστάιν. Και μάλιστα υπολόγησαν ότι αυτά τα δύο άστρα νετρονίων θα συγκρουστούν σε 300 εκατομμύρια χρόνια από σήμερα. Αυτή ήταν μια έμμεση, μια έμμεση ύπαρξη βαρυτικών τιμάτων γιατί αυτά που παρατήρησαν ήταν ακριβώς η μετακίνηση βαρυτικών τιμάτων όπως την προέβλεψε η γενική θεωρία της γενικότητας. Και έτσι, παρόλο που δεν παρατήρησαν βαρυτικά κύματα, υπήρξε μια έμμεση απόδειξη της ύπαρξης βαρυτικών τιμάτων που έδωσε σ' αυτούς τους δυο κυρίους από το βραβείο νόμο φυσικής του 1193 μέχρι σ' ότου φτάσαμε στο 2017 που πλέον τα βαρυτικά κύματα υπάρχουν και όχι μόνο υπάρχουν από τη σύγκλουση μαύρων τρυπών αλλά επίσης και από τη σύγκλουση άστρων νετρονίων. Και εδώ είναι και το πιο σημαντικό. Οι μαύρες τρύπες δεν εκπέμουν, όπως είπαμε, ηλεκτρομαγνητική αρτινοβολία. Βλέπουμε ότι υπάρχουν από την επίδραση που έχει η παρουσία τους στη γύρω περιοχή. Δεν βλέπουμε όμως τις μαύρες τρύπες. Στην περίπτωση όμως δύο άστρων νετρονίων μπορούμε και παρατηρούμε συγχρόνως με τα βαρυτικά κύματα μπορούμε και παρατηρούμε τι ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Γι' αυτό στην ανακοίνωση που έγινε, η ανακοίνωση δεν έγινε μόνο από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών των Ηνωμένων Πολιτιών, αλλά έγινε από την NASA, από την ESA, από τα διαστημικά τηλεσκόπια Integral, Fermi και Hubble και 70 άλλα αστεροσκοπίας σε ολόκληρον τον κόσμο. Συγχρόνως δηλαδή έγινε η ανακοίνωση, γιατί κυριολεκτικά χιλιάδες ερευνητές παρατήρησαν τη σύγκρουση αυτή με ηλεκτρομαγνητικά κύματα, εκτός των βαρυτικών κυμάτων. Βλέπετε πώς ήταν πιο έντονο το σήμα της σύγκρουσης. Έγινε το έλα να δεις εκείνη τη στιγμή, όταν συγκρούστηκαν τα δύο άστρα μετρονίων. Σε μία απόσταση από εμάς, 130 εκατομμυρίων ετών φωτός. Δηλαδή στη γειτονιά μας. Δεν ξεχνάτε ότι οι παρατηρήσεις που κάναμε για τις μαύρες τρύπες είχαν μία απόσταση 1,3 έως 1,8 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Στην περίπτωση αυτή ήταν στη γειτονιά μας. 130 μόνο εκατομμύρια έτη φωτός μαχριά. Και έτσι φορέσαμε με τα ηλεκτρομαντικά κύματα και τα αβαρυτικά κύματα να ανακαλύψουμε πράγματα τα οποία θεωρητικά τα ξέραμε, αλλά είπαμε οποιαδήποτε θεωρία δεν πιάνει μπάζα εάν δεν μπορεί να υποστηριχθεί από το πείραμα ή την παρατηρήσει. Και εδώ είχαμε τη δημιουργία που την είδαμε και τα ίδια μας τα μάθαμε. Τη δημιουργία ανώτερων του συντήρου χοινικών στοιχείων περιλαμβαρομένου του χρυσού και της πλατίνας. Και αν έχετε κάποιο χρυσαδικό πάνω σας, περισσότεροι από εσάς πρέπει να έχετε τουλάχιστον την υπέρα σας αν είσαστε παντρεμένοι. Εγώ την έχω βγάλει γιατί με στένεται. Οτιδήποτε χρυσό και αν έχετε στα χέρια σας ή στο λαιμό σας ή οπουδήποτε προέρχεται από τη σύγκρουση δύο άστρων μετρονίων. Μόνο έτσι παράγεται χρυσάφι και πλατίνα. Θεωρητιμένα το ξέραμε, αλλά τώρα το είδαμε. Μετρήσαμε δηλαδή την ποσότητα των υλικών που είναι ίση με 10 φορές. 10 φορές τα υλικά που έχει η σελήνη. Τόσο χρυσάφι δημιουργήθηκε εκείνη τη στιγμή στις 17 Αμβούστου. Μια σελήνη. Έτσι λοιπόν η ανακοίνωση που έγινε είναι ανακοίνωση που μας λέει ότι με τη μελέτη των βαρυδικών τιμάτων και των ηλεκτρομαγνηδικών τιμάτων από τέτοιου είδους συγκρούσεις βοηθάει την πυρήγη και η φυσική, την άστροφυσική, την κοσμολογία και την βαρύτητα. Γιατί μπορούν να μας αποκαλύψουν τα μυστικά της γέννησης ανώτεων χημικών στοιχείων του σιδείρου, το ρυθμό της διαστολής του σύμφαντος εξετάζοντας με μεγαλύτερη λεπτομέρεια την διαστολή, το προτεορισμό της τάτερας του χάμπου. Μελετάμε τις ιδιότητες των Πάρσα. Μελετάμε τη δημιουργία, όπως είπα, βαραίων χημικών στοιχείων καθώς και τα χαρακτηριστικά των βαρυτικών κιμάτων. Ένα καινούριο λοιπόν παράθυρο μελέτης του σύμφαντος με τα βαρυτικά κύματα. Και κυρίως βαρυτικά κύματα, τα οποία ακόμη δεν έχουμε εντοπίσει από τη γέννηση του σύμφαντος, η οποία θα μας πληροφορήσει πώς γεννήθηκε με λεπτομέρειες και πώς εξελίχθηκε το σύμφαντο εδώ και 13,82 δισεκατομμύρια χρόνια. Όπως βλέπετε λοιπόν έχουμε μάθει πάρα πολλά. Πολλά πράγματα έχουμε μάθει τα τελευταία κυρίως πενήντα χρόνια. Από τότε που ήμουν και εγώ στο Πανεπιστήμα μέχρι σού και σήμερα, τρομακτικές γνώσεις έχουμε αποκομίσει, αλλά υπάρχουν και άλλα πράγματα τα οποία μας είναι ακόμη άγνωστα. Όπως για παράδειγμα, τι στο καλό είναι αυτό που ονομάσουμε σκοτεινή ήλι. Γιατί έχουμε ανακαλύψει ότι εκτός από την ήλι που φτιάχνουν τα σώματά μας, τους πλανήτες, τα άστρα, υπάρχει και ένα άλλο είδους ήλις που ονομάζεται σκοτεινή ήλι, γιατί δεν ξέρουμε τι στο καλό είναι, γι' αυτό την είπαμε σκοτεινή, η οποία όμως είναι πολλαπτλάσια της κανονικής ήλις, της βαριονικής ήλις όπως λέμε. Και δεν μας έπαιρνε και αυτό, αλλά δω και 20 περίπου χρόνια, από το 1997-1998, ανακαλύψαμε και κάτι άλλο. Ότι το σύμπαν διαστέλετεμένο, όπως ξέραμε άλλωστε από την δεκαετία του 20, αλλά διαστέλεται επιταχυνόμενο, εδώ και περίπου 6,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Σαν να το έχουν βάλει νεύτη. Τρέχει πολύ πιο γρήγορα από ότι υπολογίζαμε ότι τρέχει. Με τέτοιο, μάλιστα, ανοιχμό, πολύ σύντομα, σε μερικά τρεις εκατομμύρια χρόνια, οι παρατηρητές του ουρανού από κάποιον πλανήτη, δεν θα μπορούν να δουν όλους τους γαναξίες που βλέπουμε εμείς σήμερα, σήμερα που βρισκόμαστε ακόμη στην άνοιξη του Σύμπαντος, αλλά θα βλέπουν ένα μικρό κομμάτι της τοπικής ομάδας γαναξιών, μόνο. Καμιά 39 γαναξίες από τα τρεις εκατομμύρια γαναξίες που παρατηρούμε εμείς σήμερα. Έτσι λοιπόν, αν θέλετε να μάθετε από τι αποτελείται το Σύμπαν, μπορώ να σας πω ότι το 27% αποτελείται από σποτινή υλή, το 68% αποτελείται από σκοτεινή ενέργεια, όπως αποκαλέσαμε αυτή την, επιταχυνόμενη διαστονή του Σύμπαντος, και μόνο 5% αποτελείται από τα υλικά που φτιάχνουν εσάς αυτό το κτίριο της καρέφλας που καθόσαστε. Μόνο 5%. Και εμείς νομίζαμε μέχρι τώρα ότι ξέρουμε πάντα για το Σύμπαντο. Για αυτό λέω ότι όσα χρόνια και αν περάσουν, όσοι νεαροί επιστήμονες, σαν τη Δεσποινίδα από δω, ή την άλλη Δεσποινίδα αποτελεί το νεαρό από δω, όσοι επιστήμονες και αν γίνουν και αν περάσουν στις επόμενες μερικές δεκαετίες, πάλι δεν θα γνωρίζουμε όλα όσα υπάρχουν στο Σύμπαν. Γιατί? Γιατί η έρευνα του ανθρώπου να κατανοήσει το Σύμπαν είναι ένα ταξίδι χωριστέρος. Σήμερα λοιπόν βρισκόμαστε στην επιφάνεια ενός μικρού πλανήτη, στις παρυφές του Σύμπαντος, κοιτάζοντας όλους αυτούς τους γαλαξίες, τα μαριδικά κύματα, τα ηλεκτρομαγιδικά κύματα. Και να ρωτιόμαστε τι στο καλό υπάρχει εκεί έξω, ακριβώς όπως το έκαναν πριν από χιλιάδες χρόνια και οι προβολοί μας. Σας ευχαριστώ πολύ.
|
| _version_ |
1782816244592803840
|
| description |
: Παρακαλώ, κύριε Σμούχουλο. Δυστυχώς, την κάλεσαν εκτάκτως στην Αθήνα για μία συνάντηση, η οποία ήταν αναγκαία σχετικά με την βιβλιοθήκη. Θέλει πάρα πολύ να γνωρίζει τον κύριο Σμούχουλο και να μάθει σχετικά με την αστυνομία και αυτό που συμβεί σε μια μελλοντική επίσκεψη στην Ελλάδα. Θα ήθελα πάρα πολύ να σας δει σήμερα απόψε εδώ, να απολαμβάνετε την αποψηλή εκδήλωση. Θέλω να σας ευχαριστήσω όλους μέσα από την καρδιά της για τη συνεχόμενη υποστήριξη και αγάπη που δείχνετε όλα αυτά τα χρόνια. Ευχαριστώ πάρα πολύ κύριε Σμούχουλο και την Ελλάδα. Έχει φέλα και από μένα. Ευχαριστήσω να κάνω αυτή την παρουσίαση αρκετά κατανοητή και για τα παιδιά και για τους μεγαλύτερους. Επειδή δεν έχω χρησιμοποιήσει το διαδραστικό φύναγκα, ο Δημήτρης μου είπε ότι δεν είναι δύσκολο, θέλω να σας κάνω μια παρουσίαση σχετικά με το τι έχουμε μάθει για το Σύμπαν. Φυσικά τα τελευταία 50 χρόνια η γνώση μας έχει πολλαπλασιαστεί. Θα σας δείξω σε λίγο πόσο πολλοί έχουν πολλαπλασιαστεί αυτές τις γνώσεις. Αλλά γεγονός είναι ένα ότι αυτή η προσπάθεια να κατανοήσουμε το Σύμπαν δεν είναι κάτι το καινούριο, αλλά κάτι που ξεκίνησε εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όταν ο άνθρωπος σηκώθηκε στα δυο του πόδια και κοίταξε τον υφτερινό ουρανό, ξεκίνησε και η ερωτική μας σχέση. Γιατί αυτή η σχέση που έχει ο άνθρωπος με τον ουρανό, είναι πραγματικά έναν ταξίδι χωρις τέλος. Η προσπάθεια δηλαδή του ανθρώπου να κατανοήσει το Σύμπαν, είναι έναν ταξίδι το οποίο δεν πιστεύω ότι μπορεί ποτέ να τελειώσει. Γιατί δεν πρόκειται ποτέ να τα μάθουμε όλα. Όλα αυτά, γιατί όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης πολύ καλύτερα από μένα, πριν από δύο χιλιάδες, τριακόσα χρόνια, ο άνθρωπος του ιδένε ορέγεται στην φύση του ανθρώπου να θέλει να μάθει. Όπως έλεγε επίσης πριν από τριακόσα πενήντα περίπου χρόνια, ο μεγαλύτερος ίσως επιστήμονας όλων των εποχών, ο Ισακ ο Νέφτον, όλες αυτές οι μνώσεις που έχουμε αποκομίσει, τις έχουμε αποκομίσει από τους προηγούμενους. Ο Νέφτον έλεγε, αν κατόρθουσα να δω λίγο μακρύτερα από τους συνανθρώπους μου, το έκανα και τις τεκόμους τους όμους γεγκάδων. Έτσι ακόμη και σήμερα, με όλες τις δυνατότητες που έχουμε για το σύμπαν, στην ουσία το τι έχει γίνει είναι ότι οι γνώσεις οι προηγούμενες είναι αυτές που μας βοηθάνε να δημιουργήσουμε τα ερωτηματικά τα οποία θα μας δώσουμε στις απατήσεις του μέλλοντος. Στις κατα τελευταία 400 χρόνια από τότε που ο Γαλιλαίος για πρώτη φορά έστρεψε το μικρό του τηλεσκόπιο στον ουρανό, 3609, και μέχρι τώρα η βοήθεια που μας προσέφερε αυτό το όργανο, συρραμβάνοντας και μεγεθύνοντας τα αντικείμενα που υπάρχουν στο σύμπαν, ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Σε κάση μέρα τα τηλεσκόπια μας είναι πολύ πιο μεγάλα από το τηλεσκόπιο που χρησιμοποιείς ο Γαλιλαίος σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης, στις πλαγιές και στις κορφές μονοφορφών. Έχουμε τηλεσκόπια. Μερικά από αυτά, μάλιστα, σε μερικά χρόνια από σήμερα θα έχουν διάμετρο κατόπτρου που θα τάνουν τα 30 ή ακόμη και τα 40 μέτρα. Μπορείτε να φανταστείτε πόσο μεγάλο είναι αυτό το κατόπτρο και πόσο μεγάλη είναι η μεγέθυνση η οποία επιτυγκάνεται με τέτοιου είδους τηλεσκόπια. Αλλά τα πήγια όπου κάνουν τηλεσκόπια δεν είναι τα μοναδικά. Από τη δεκαετία του 1930 και τελείως από τη δεκαετία του 1950 και μετά, ένα δεύτερο παράθυρο άνοιξε σε εμάς χάρη στο ραδιοτηλεσκόπιο. Τα ραδιοτηλεσκόπια μας δείχνουν πληροφορίες τελείως διαφορετικές από αυτές που μας δείχνουν τα οπτικά τηλεσκόπια. Και φυσικά τα ραδιοτηλεσκόπια μας δίνουν πληροφορίες που δεν είχαμε μέχρι τώρα. Και δεν είναι μόνο αυτό, γιατί το λεκτρομαντικό φάσμα, δηλαδή όλες οι ακτινοβολίες που έρχονται από το Σύμπαν, δεν είναι μόνο οπτικές, αυτές δηλαδή που αναγνωρίζουν τα μάτια μας, ούτε ραδιοακτινοβολίες, αλλά είναι μια κάμα ακτινοβολιών που αρχίζουν από τις ακτίνες Γ, μεταφέρονται στις ακτίνες Χ, περιόδεις ακτινοβολίες, υπέρυτρες και ούτω κάτι εξής. Ξέρετε αυτά που βλέπουν τα μάτια μας είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι του λεκτρομαγνητικού φάσματος. Ένα τόσο μικρό κομμάτι, ώστε αν παρομοιάζαμε το λεκτρομαγνητικό φάσμα με ένα κτίριο 10 μέτρων, τότε οι ακτινοβολίες που αναγνωρίζουν τα μάτια μας θα είχαν το πάθος μιας ανθρώπινης τρίχας. Έτσι λοιπόν σήμερα, χάρη στα τροχιακά στεροσκοπία, μπορούμε να συλλάβουμε όλες τις ακτινοβολίες, ακόμη και αυτές που δεν μπορούν να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης. Ευτυχώς δηλαδή που δεν μπορούν να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης, γιατί οι ακτινοβολίες Γ, Χ, περιόδους του λεκτρομαγνητικού φάσματος, είναι επικίνδυνες για τη ζωή. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει ζωή, αν φτάνανε αυτές οι ακτινοβολίες εδώ επάνω στην επιφάνεια της Γης μας. Έτσι λοιπόν χάρη στα τροχιακά στεροσκοπία, εδώ και πενήντα χρόνια, που τότε δηλαδή που τοποθετήσαμε αυτά τα τηλεσκόπια στο διάστημα, μας έχουν αλλάξει κυρίως την αντίγγυψη που έχουμε, για το σήμα. Όλες αυτές οι εικόνες που βλέπετε είναι με ακτινοβολίες διαφορετικές από αυτές που αναγνωρίζουν τα μάτια μας. Και έχουν καταγραφεί εδώ με τρόπο ώστε να μπορούν να αναγνωριστούν αυτές τις πληροφορίες από τα οπτικά μας νεύρα. Και φυσικά δεν μας έφτανε αυτό. Εδώ και πενήντα περίπου χρόνια, δεκαετία του 60 και μετά, στείλαμε ως πρεσβευτές του ανθρώπου τις διαστημοσυσκευές μας σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος και στους περισσότερους από τους μεγάλους δορυφόρους τους. Έτσι λοιπόν τα τελευταία πενήντα χρόνια μας αποκαλύφθηκαν 80 περίπου διαφορετικοί κόσμοι. Κόσμοι που δεν γνωρίζανε πριν από τη δεκαετία του 60. Έτσι λοιπόν θα με ρωτήσετε τώρα, εντάξει όμορφες είναι οι κόλες, καταπληκτικές οι πληροφορίες που έχουμε και λοιπόν τι έγινε. Οι φακές που θέλουμε να τοποθετηθούν στο τραπέζι μας έρχονται με αυτές τις φωτογραφίες και με αυτές τις πληροφορίες και η απάντηση είναι ναι. Γιατί είναι η απάντηση ναι, γιατί αυτή τη στιγμή που μιλάμε υπάρχουν 3,5 περίπου χιλιάδες διαφορετικοί δορυφόροι γύρω από τη γη που δεν κοιτάζουν μόνο το σύμπαν αλλά επίσης και τη γη μας. Έτσι ώστε οι πληροφορίες που μας στέλνουν τα τελευταία μερικά χρόνια έχουν κυριολεπτικά επηρεάσει όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Από τις τηλεκοινωνίες, τη λεναυτηλία, την ιατρική ακόμη και την αρχαιολογία. Μας έχουν βοηθήσει τα μέγιστα και ξέρετε κάτι αυτό εδώ το κινητό το οποίο περισσότεροι από εσάς για να μην πω όλοι έχετε μικροί και μεγάλοι αυτό εδώ το κινητό περιλαμβάνει δύναμη υπολογιστική η οποία είναι 120.000 φορές 120.000 φορές μεγαλύτερη από την υπολογιστική δύναμη όλων των υπολογιστών που είχε η NASA την δεκαετία του 1960 όταν έστειλε τον πρώτο άνθρωπο στο φεγγάρι 120.000 φορές γι' αυτό το κινητό και κάτι άλλο. Μερικοί από εσάς που έχετε παρόμοια ηλικία με την πτή μου ή έστω και λίγο μικρότεροι θα θυμάστε ότι δεκαετία του 1990 ακόμη για να πάρετε ένα τηλέφωνο στο σπίτι σας έπρεπε να κάνετε έντυση στο νοτέ να περιμένετε 6 με 10 μήνες να πληρώσετε ένα πολύ μεγάλο ποσό αρχικό για να σας βάλουν τηλέφωνο. Σήμερα όποιος τούποτε μπορεί να έχει τηλέφωνα και όλα αυτά χαρεί στην δραστηριότητα του ανθρώπου στον διάστημα. Καθένας και κάθε μία από εσάς εδώ χρησιμοποιείται χωρίς να το ξέρετε 50 με 60 διαφορετικά αντικείμενα που προέρχονται από την διαστημική έρευνα κάθε μέρα. 50 με 60 διαφορετικά αντικείμενα και δεν είναι μόνο το κινητό φυσικά Ακόμη και στην ιατρική υπάρχουν όργανα τα οποία μας βοηθάνε να επιβιώσουμε σε αυτόν τον πλανήτη. Και έτσι λοιπόν, εάν θέλαμε να συμπεριλάβουμε όλες τις γνώσεις που είχαμε το 12 του 1960, την περίοδο που ήμουν και εγώ στα πανεπιστημιακά έδρανα, να τις συγκεντρώσουμε όλες σε ένα βιβλίο, σε ένα τόμο Σήμερα, 50 χρόνια αργότερα θα χρειαζόμασταν μία βιβλιοθήκη, όχι σαν τη βιβλιοθήκη της Καραμπάκας, αλλά μία βιβλιοθήκη που θα περιελάμβανε 1,2 δισεκατομμύρια τόμους 1,2 δισεκατομμύρια τόμους για να περιγράψουμε τις γνώσεις που έχουμε αποκομίσει τα τελευταία 50 χρόνια. Για αυτές, λοιπόν, τις γνώσεις που έχουμε αποκτήσει τα τελευταία 50 χρόνια κυρίως, πολλοί μας αποκαλούν και αρχαιολόγους του Σύμβατος, γιατί όλα αυτά που βλέπουμε στον ουρανό, όλα τα αντικείμενα, αλλά και όχι μόνο, όλα τα αντικείμενα και τα φαινόμενα που παρατηρούμε στον ουρανό, έχουν ήδη συμβεί. Μελετάμε δηλαδή αναμνήσεις, στην ουσία. Αυτές, λοιπόν, οι αναμνήσεις στην ουσία είναι πληροφορίες γιατί απέχουν αυτά τα αντικείμενα και τα φαινόμενα απέχουν από μας, όχι μόνο στο χώρο, αλλά και στον χρόνο. Ας δούμε μερικά παραδείγματα. Πάτε το πλησιαίστερο σε μας άστρο, το Ήλιο. Ο Ήλιος μας είναι το πλησιαίστερο άστρο σε μας. Απέχει από μας 150-100.000.000 χιλιόμετρα. Σε ένα χιλιόμετρο ο Ήλιος έχει φτιάχνει από φλόγο. Ένα άστρο όπως όλα τα άστρα που βλέπουμε στον ουρανό και ο Ήλιος μας φυσικά δεν είναι τίποτε άλλο παρά τεράστιες μπάλες αερίων οι οποίες όμως είναι γεμάτες φλόγες, όπως λέει και ο νέαρός εδώ, συνάδελφος. Το πλησιαίστερο άστρο σε μας απέχει 150.000.000.000 χιλιόμετρα. Τι σημαίνει αυτό? Σημαίνει ότι η μία από την φωτός που έρχεται από τον Ήλιο, τρέχοντας με την ταχύτητα του φωτός, δηλαδή 300.000.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, βιάζεται 8 λεπτά και 19 δευτερόλεπτα για να φτάσει από εκεί εδώ, τρέχοντας με 300.000.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Έτσι, λοιπόν, δινητικά ο Ήλιος θα μπορούσε να είχε καταστραφεί στο μεταξύ και εμείς να μην το πάρουμε χαμπάλι μέχρι του ισόδου περάσου αυτά τα 8,5 περίπου λεπτά. Κάτι ήθελες να ρωτήσεις. Ναι. Επειδή σας είχα ακούσει κάπου, είχατε πει ότι ο Ήλιος θα καταστραφεί σε πολλά χρονιά. Ναι, θα καταστραφεί, αλλά σε τόσα χρόνια που δεν πρέπει να στενοχωνιέσαι, σε έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Δεν θα είναι ησυχής, λοιπόν, από τώρα. Κανένας από εμάς εδώ πέρα δεν θα είναι ούτε σκόνη όταν θα καταστραφεί ο Ήλιος. Έτσι, λοιπόν, χρειάζεται 8,5 περίπου λεπτά για να φτάσει η ακτίνα του φωτός από εκεί εδώ. Και αυτό είναι το πλησιέστρο άστρο. Το αμέσως επόμενο πλησιέστρο σε μας άστρο είναι ένα τριπλό σύστημα άστρων, ονομάζεται Α κετάβρου, στο νότιο Ουγρανό. Θα γίνεται από τρία άστρα. Το πλησιέστρο από τα τρία άστρα ονομάζεται εγκύτατος του κετάβρου, για εμφανής λόγους. Είναι αυτός εδώ πέρα. Και αυτό το άστρο, μικροσκοπικό όπως βλέπετε, πάρα πολύ μικρό, απέχει από εμάς περίπου 40 τρις εκατομμύρια χιλιόμετρα. Χάνει την έννοιά του ο αριθμός αυτός, 40 τρις εκατομμύρια χιλιόμετρα. Γι' αυτό στην αστρονομία χρησιμοποιούμε ένα άλλο μέτρο αποστάσεων που ονομάζουμε έτος φωτός. Ένα έτος φωτός είναι η απόσταση που καλύπτει μια πτίνα φωτός, τρέγοντας με την δεχείδια του φωτός, 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόμετρο. Σε ένα χρόνο καλύπτεται μια απόσταση της τάξεως των 9,5 τρις εκατομμύρια χιλιομέτρων. Έτσι λοιπόν, στην αστρονομία χρησιμοποιούμε τα έτοι φωτός. Το άστρο που σας είπα προηγουμένως μετά τον ήλιο, απέχει από μας, είπαμε, 43 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Σε έτι φωτός αυτό είναι 4,3 έτι φωτός. Βλέπουμε δηλαδή απόψε, με τη δεσκόπιο που έχουμε απ' έξω, βλέπουμε αυτό το άστρο, όπως ήταν πριν από 4 χρόνια και 4 μήνες. Πως είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε άλλα 4 χρόνια και 3 μήνες για να δούμε πως είναι αυτό το άστρο ο γύτατος του Κεντάδου, το καλοκαίρι, ακόμη και τώρα. Μπορείτε να δείτε ένα άστρο, το λαμπρότερο άστρο στον αστερισμό της Λύρας, ονομάζεται Βέγας. Είναι επίσης η ονομασία του Άνφα Λύρας, επειδή είναι το λαμπρότερο άστρο στον αστερισμό της Λύρας. Απέχει από μας 25 έτι φωτός, που σημαίνει ότι το βλέπουμε όπως ήταν πριν από 25 χρόνια. Σήμερα δηλαδή με το τηλεσκόπιο ο Δημήτρης θα σας δείξει όπως ήταν ο Βέγας πριν από 25 χρόνια. Πως είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε 25 ακόμη χρόνια. Το πιο απόμακρο αντικείμενο που βλέπουμε με γυμνό μάτι είναι κι αυτός ένας χαλαξίας. Μια συστάδα 200 δις εκατομμύριων άστρων περίπου στον ομώνυμο αστερισμό, στον αστερισμό της Αγγρομέδας. Και γι' αυτόν τον λόγο ο γαλαξίας αυτός, ο οποίος έχει μεγάλη έκταση στον ουρανό, το βλέπουμε σαν ένα μικρό συννεφάκι. Αυτό το βλέπουμε όπως ήταν πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια, γιατί απέγει από μας 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός. Το πιο απόμακρο αντικείμενο που έχουμε καταγράψει είναι αυτό εδώ το μαραφετάκι εδώ. Αυτό εδώ είναι ένας πρόημος γαλαξίας, ένας γαλαξίας όπως ήταν πριν από 13,4 δισεκατομμύρια χρόνια. Και μόλις τώρα, στις 4 Μαρτίου του 2016 πριν από 1,5 χρόνο, κατόρθουσε η εικόνα του να φτάσει στη γη μας και να καταγραφεί. 13,4 εκατομμύρια χρόνια, 400 μόλις εκατομμύρια χρόνια μετά τη γέννηση του σύμπατος. Για να αναρωτιέστε πού στο καλό βρισκόμαστε εμείς εσείς και εγώ, βρισκόμαστε κάπου εδώ. Στα δύο τρίτα περίπου, δύο τρίτα από το κέντρο του γαλαξία μας. Στα πρόδειρα, αν θέλετε, στα προάστια του γαλαξία μας, μιας αστρικής πολιτείας που αποτελείται από 100 δισεκατομμύρια άστρα. Και στο κέντρο είναι μια τεράστια μαύρη τρύπα με μάζα με υλικά δηλαδή 4 εκατομμύρια φορές περισσότερα από τα υλικά του γαλαξίου μας. Και πάλι, μιλάμε για αστρονομικούς αριθμούς. Σε ακούω, ναι. Σε ένα αστέρι, όταν είναι στον ουρανό. Ναι, όταν είναι στον ουρανό. Τώρα, απόψε μπορούμε να δούμε μερικούς πλανήτες και φαίνονται σαν φωτεινά σημάδια. Μόνο που αυτά τα φωτεινά σημάδια δεν είναι άστρα, αλλά είναι πλανήτες. Δεν μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε. Πώς? Αν είναι όμως σαν στα αστέρι, δεν μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε. Αν, μπράβο, μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε. Γιατί? Γιατί ενώ τα άστρα που βρίσκονται πάρα πολύ μακριά φαίνονται να αναβοσφύνουν στον ουρανό, αν έχεις παρατηρήσει, οι πλανήτες δεν αναβοσφύνουν, γιατί έχουν αρτικήμενο, έχουν ολόκληρο σώμα, το οποίο μπορούμε να παρατηρήσουμε και έξι δεν αναβοσφύνουν. Και γι' αυτόν τον λόγο μπορούμε και να αναγνωρίσουμε τους πλανήτες από τα άστρα. Δυστυχώς όμως, εσείς δεν πρόκειται να μάθετε αστρονομία, ούτε πώς να ξεχωρίζετε τα άστρα και τους γαλαξίες, ούτε να ξεχωρίζετε και τους πλανήτες από τα άστρα, γιατί έχουν βαρθεί όλοι οι υπουργοί μας παιδείας εδώ και καμιά δεκαετρια χρόνια να στραβώσουν τα παιδιά μας. Αλλά αυτό είναι άλλο παπάδο γέλιο. Τι αριθμός είναι αυτός των 100 δισεκατομμυρίων άστρων? 100 δισεκατομμυριά άστρα. Κάνει την έννοιά του. Θα πάρουμε αλλιώς. Αν θέλατε να μετρήσετε τα άστρα του γαλαξία μας και μόνο, με ένα αριθμό αρκετά γρήγορο, ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, έξι, θα χρειαζόμασταν. 3.500 περίπου χρόνια για να μετρήσουμε τα 100 δισεκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας. 3.500 χιλιάδες χρόνια για να μετρήσουμε τα άστρα του γαλαξία μας, τα 100 δισεκατομμύρια. Και υπάρχουν, όχι μόνο ένας γαλαξίας, ο δικός μας, υπάρχουν δεκάδες γαλαξίες. Στην τοπική μας ομάδα, στη γειτονιά μας δηλαδή, υπάρχουν τρεις μεγάλη γαλαξίες, ο δικός μας, ο γαλαξίας της Αντρομένας και ο γαλαξίας του Τριβώνου. Και αυτοί οι τρεις μεγάλη γαλαξίες, ένα, δύο, τρεις, περιλαμβάνουν επίσης έναν χώρο, που έχουμε και καμιά τριανταριά ακόμη άλλους γαλαξίες που φτιάχνουν τη τοπική ομάδα γαλαξιών. Και φυσικά η τοπική μας ομάδα δεν είναι παρά μία μόνο ομάδα σε ένα υπερσμήνος γαλαξιών, προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Σπαρθένου. Και σε αυτό το υπερσμήνος υπάρχουν διάφορες τοπικές ομάδες, που αποτελούνται συνολικά από κυριολεκτικά χιλιάδες γαλαξίες. Και φυσικά δεν είναι το μοναδικό υπερσμήνος, το δικό μας, υπάρχουν και άλλα υπερσμήνια στο σύμπαν. Τόσα πολλά υπερσμήνια, ώστε αν θέλαμε να δούμε ολόκληρο το σύμπαν, σαν ένα είδος υφάσματος, καμπά, άραχνοίφαντου, αν θέλετε, υφάσματος, κάποιος άτομο αποτελείται από κνήματα και κόμβους. Και αν κοιτάξουμε τους κόμβους, εκεί μπορούμε να παρατηρήσουμε κυριολεκτικά χιλιάδες γαλαξίες. Και αν θέλατε να μετρήσετε όλους τους γαλαξίες που έχουμε καταγράψει μέχρι τώρα στο σύμπαν, θα τους φτάναμε σε έναν αριθμό της τάξεως από 100 δισεκατομμύρια μέχρι 2-3 εκατομμύρια γαλαξίες στο σύμπαν. 2 χιλιάδες δισεκατομμύρια γαλαξίες. Και να ρωτιέστε πού βρίσκεται ο δικός μας γαλαξία, σε σύγκριση με τους άλλους γαλαξίες που έχουμε ανακαλύψει, είναι ότι είναι μικροσκοπικός οδηγός μας γαλαξίας. Κοιτάξτε το. Από τη μία άκρη στην άλλη, ο γαλαξίας μας έχει μία διάμετρο 100 χιλιάδων περίπου ετών φωτών. Δηλαδή αν είχαμε ένα διαστημόπλιο που να τρέχει με την ταχύτητα φωτός 300 χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, θα χρειαζόταν αυτό το διαστημόπλιο 100 χιλιάδες χρόνια για να διατρέξει το διάμετρο του γαλαξία μας. Ο αμέσως μεγαλύτερος από εμάς είναι η Ανδρομέδα. Η διάμετρος της πτάνει περίπου 200 χιλιάδες έτων φωτών. Ένας από τους μεγάλους γαλαξίες που υπάρχουν στο Σύμφαν, έχει έναν αριθμό, είναι ο Μεσχέ 87. Από τη μία άκρη στην άλλη, αυτός ο γαλαξίας έχει διάμετρο ενός 1 εκατομμυρίου ετών φωτός, δηλαδή για να διασχίσουμε αυτόν τον γαλαξία από τη μία άκρη στην άλλη με έναν διαστημόπλιο που τρέχει όπως είπαμε με την ταχύτητα του φωτός, θα χρειαζόμασταν 1 εκατομμύριο χρόνια. Ζήτω που καήκαμε δηλαδή. Και ο πιο μεγάλος που έχουμε παρατηρήσει έχει έναν άλλο παράξενο αριθμό, IC 1101. Αυτός, η διάμετρός του, είναι ίση με 6 εκατομμύρια έτων φωτός. Ένα διαστημόπλιο από εδώ μέχρι σε εδώ, θα χρειαζόταν 6 εκατομμύρια χρόνια και αναβιαστήσει, τρέχοντας με την ταχύτητα του φωτός. Και ύστερα μου λένε ότι μας επισκέπτονται με διάφορα ξεροβόδια στιμόπλια, οι εξωγήιοι. Από μωρό και από τρελό, μα δεν είναι στην αλήθεια έτσι. Λοιπόν, αλλά δεν θέλω να το πολιτικοποιήσω, δεν θα αναφερθώ σε έναν πολιτικό άρχημο που αναφερόταν σε εξωγήιους στο Ριμπιντό, που είναι από μερικές μέρες. Τέλος πάντων, όλοι αυτοί λοιπόν οι γαλαξίες, οι οποίοι σιγά σιγά ανακαλύφθηκαν τα τελευταία 100 χρόνια, έτσι. Ξέραμε ότι το ξέραμε αυτό πριν. Την δεκαετία του 1920 ο Έτουρ Χάμπορ, ένας Αμερικανός αστρονόμος, ξεκίνησε ως δικηγόρος. Είναι καλείς δικηγόρος στο Κροαθήριο? Άρα μπορώ να πω πράγματα για τους δικηγόρους. Ξεκίνησε ως δικηγόρος, αλλά πραγματικά το φόρτε του ήταν η αστρονομία, που ξεκίνησε ως ερασιτέχνης. Αλλά φυσικά όταν αγαπάς κάτι, μπορείς και μαθαίνεις πολύ γρήγορα όλα αυτά που δεν ήξερες προηγουμένως. Έτσι λοιπόν ο Έτουρ Χάμπορ μας είπε το εξής ότι ο γαλαξίας μας δεν είναι παρά ένας πλώνο γαλαξίας. Στα χιλιάδες της εκατομμύρια γαλαξίες που υπάρχουν στο σύμπανο. Και μάλιστα μας είπε ότι εάν γυρνούσαμε την ιστορία του σύμπαντος, προς τα φίσω, αυτό που παρατηρούσε ο Έτουρ Χάμπορ το 1925 με 1929, ότι δηλαδή όλοι αυτοί οι γαλαξίες απομακρύνονταν ο ένας από τον άλλον και τόσο γρήγορα όσο πιο μακριά βρίσκονταν, ότι αν γυρνούσαμε αυτή την ταινία προς τα φίσω θα πρέπει να φτάναμε σε κάποια στιγμή από την οποία ξεκίνησαν όλοι αυτοί οι γαλαξίες. Μια στιγμή η οποία ονομάστηκε πολύ αργότερα και βασίστηκε η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης. Αυτή είναι η σύγχρονη αντίληψη που έχουμε για το σύμπαν. Μια αντίληψη που μας λέει ότι το σύμπαν ξεκίνησε πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια με μια ταχύτατη διαστολή των υλικών του, σχηματίζοντας στον διάβα των αιώνων τα διάφορα άστρα, τους γαλαξίες και ούτω καθεξής, έτσι όπως βλέπουμε σήμερα το σύμπαν. Αν με ρωτήσετε αν η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης είναι πραγματική, η απάντηση που έχω είναι μόνο παρόμοια με αυτή την απάντηση που έδωσε πριν από μερικά χρόνια ο νοβελίστας φυσικός Ρίτσαρ Φάινμαν, ο άνθρωπος που το 1965 πήρε το βραβείο νόμου φυσικής και μας είπε ο Φάινμαν, δεν έχει καμιά σημασία, μια θεωρία είναι όμορφη. Η φυσική μας αρέσει να έχουμε όμορφες θεωρίες, να έχουμε όμορφες εξισώσεις. Ε, δεν μας ενδιαφέρει αν μια θεωρία είναι όμορφη, αν αυτός που την πρότεινε είναι καταπληκτικός, το όνομά του, ούτε μας ενδιαφέρει αν λέγεται Αλιστάνιο, οτιδήποτε άλλο. Αν αυτή η θεωρία διαφωνεί με τις παρατηρήσεις μας και με τα πειραματικά δεδομένα, τότε είναι λάθος. Καθένας δηλαδή μπορεί να σηκωτεί και να πει το μακρύ του και το ποντό του, αλλά θα πρέπει και να αποδείξει του λόγου το αληθές. Έτσι λοιπόν, η σύγχρονη θεώρηση του σύμπαντος, που βλέπει το σύμπαν να ξεκίνησε πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, με μια μεγάλη έκρηξη, μια ταχύτατη διαστολή του σύμπαντος, ονομάστηκε πληθορισμός, για ευνόητους λόγους, έκανε το σύμπαν να πολλαπλασιαστεί, να διασταλεί τόσο γρήγορα σε κλάσμα κυριολεκτικά του δευτερολεπτου και τόσο πολύ ώστε, εάν παρομοιάζαμε στην αρχική του μορφή το σύμπαν σαν μία μπάλα φωτοσφαίρου, σε κλάσμα του δευτερολεπτου, διεστάγει το σύμπαν στο μέγετος του γαλαξίρα μας, 100.000 έτη φωτός. Και εσείς καταλαβαίνετε, μια τέτοια διαστολή, ταχύτατη διαστολή δεν είναι κάτι τόσο συνηθισμένος και αυτή η εκθετική διαστολή σταμάτησε κάποια στιγμή και φυσικά όταν σταμάτησε, σταμάτησε επίσης και αυτό που ονομάζουμε εκθετική, πληθοριστική διαστολή του σύμπαντος σε κλάσμα του πρώτου δευτερολεπτου. Διαγωνός είναι ένα ότι τα πρώτα τρία με δέκα λεπτά της ύπαρξης του σύμπαντος, τρία με δέκα λεπτά, γεννήθηκε όλο το υδρογόνο που υπάρχει στο σύμπαντο. Έκτοτε δεν δημιουργήθηκε καθόλου άλλο υδρογόνο και το μεγαλύτερο φυσικά κομμάτι τμήμα ενός του δεύτερου κοινικού στοιχείου που ονομάζεται ίδιο. Πριν από 1382 δισεκατομμύρια χρόνια γεννήθηκε όλο το υδρογόνο. Πόσο χρόνο είσαι? 7,5 δισεκατομμυρίων ετών. Γιατί το σώμα μας αποτελείται από άτομα και το μεγαλύτερο κομμάτι του σώματος μας από πλευράς αριθμού είναι το υδρογόνο. 62% των ατόμων του σώματος μας αποτελείται από υδρογόνο. Το οποίο υδρογόνο είπαμε ότι γεννήθηκε πριν από 1382 δισεκατομμύρια χρόνια. Και παρόλο που η γυναίκα μου είχε χτες τα γενεθλιά της και νομίζει ότι είναι, δεν πρόκειται να της το αποκαλύψω, και νομίζει ότι είναι χ αριθμούς, στην ουσία τα 2 τρίτα του σώματος της που τελείται από ο υδρογόνο που έχει ηλικία 13,82 δισεκατομμυρίων ετών. Κοιτάξτε, τη γυναίκα μου 13 ακόμα 8 δισεκατομμύρια και ακόμη εγώ την ανέχομαι. Και δεν γίνεται φυσικά μόνο στο υδρογόνο από το οποίο αποτελείται το σώμα ενός ανθρώπου. Ότι γίνεται και από άλλα χημικά στοιχεία, αλλά αυτά τα χημικά στοιχεία όμως δεν δημιουργήθηκαν με τη γέννηση του σύμβατος, αλλά στο εσωτερικό των άστρων. Στο εσωτερικό των άστρων, στους θερμοπυρηγικές αντιδράσεις που σιγά σιγά δημιουργούν και γεννούν όλα τα χημικά στοιχεία που υπάρχουν ελεύθερα στη φύση, από το υγεία μέχρι φυσικά και το ουράνιο. Πώς γίνεται αυτό το πράγμα. Είναι και στο εσωτερικό τεραστίων νεφελωμάτων αερίων και σκόνης που ονομάζονται νεφελώματα, είναι τα αστρικά μπρεφοκομεία αν θέλετε. Και για να δείτε πόσα άστρα γεννιώνται κάθε δευτερόλεπτο που περνάει θα σας πω το εξής. Εδώ επάνω στη γη κάθε δευτερόλεπτο που περνάει γεννιώνται τρισίμισι μωρά. Δεν γεννιώνται τρισίμισι μωρά, γεννιώνται εφτά μωρά κάθε δυο δευτερόλεπτα, εντάξει. Τρισίμισι μωρά κάθε έναν δευτερόλεπτο. Στο σύμπαν την ίδια στιγμή κάθε δευτερόλεπτο που περνάει γεννιώνται εξήντα τέσσερες κιλιάδες νέα άστρα. Έτσι λοιπόν όλα αυτά τα άστρα γεννιώνται στο εσωτερικό τέτοιων αστρικών βρεφοκομείων, τέτοιων δηλαδή νεφελωμάτων και σιγά σιγά δημιουργούνται αυτά που ονομάζουμε αστρικά σμήνια. Γιατί δεν γεννιέται σε έναν εφέλωμα ένα ή δύο ή δέκα άστρα, αλλά κυριολεκτικά εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες άστρα. Σε αυτές τις ομάδες που ονομάζονται αστρικά σμήνια όπως και ο ήλιος μας άνωστε πριν από πέντε περίπου δισεκατομμύρια χρόνια γεννήθηκε σε ένα τέτοιο αστρικός μήνος. Και ο ήλιος μας μετατρέπει το υδρογόνο του συνεχώς σε ήλιο στις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στο κέντρο του. Στις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις που μετατρέπουν το υδρογόνο σε ήλιο ενώ συγχρόνως παράγουν ενέργεια. Και αυτά μπορούμε να τα μετρήσουμε γιατί υπολογίζουν τη συνολική μάζα που υπάρχει σε αυτά τα νεφελώματα και από εκεί κέντρικα παίρνουμε ένα μέσον όρο, το μέσος όρος είναι πάντοτε ο ήλιος μας, ένα μέσον όρο μάζας που περιλαμβάνεται στον ήλιο, κάνουμε τη διαίρεση και βγάζουμε το αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν μπορεί να βρεθεί με το φως που μας θέλουν διότι θα φτάσει πολλά πολλά πολλά... Δεν έχει καμία σημασία. Ίτε φτάσει τώρα, είτε φτάσει σε ένα εκατομμύριο χρόνια, οι διαδικασίες αυτές είναι παρόμοιες. Μιλάμε όμως σε μια παγωμένη περίοδο της εξέλιξης του σύμβατος και αυτή η παγωμένη περίοδος λέγεται 13,82 δισεκατομμύρια χρόνια μετά τη γέννηση. Έτσι λοιπόν μπορούμε να υπολογίσουμε. Χοντρικά έτσι. Έτσι λοιπόν ο ήλιος μετατρέπει το ινδρογόνο σε ήλιο, συγχρόνως ένα μεγάλο ποσό από τα υλικά του μετατρέπεται σε ενέργεια. Ενέργεια η οποία στην ουσία τι γίνεται. Στο κέντρο του ήλιου, στο κέντρο οποιοδήποτε άστρου που παράγεται αυτή η ενέργεια, πιέζει κατά κάποιον τρόπο αυτή η δύναμη προς τα έξω. Συγχρόνως έχουμε τα υλικά τα οποία αποτελείται από τα οποία αποτελείται ένα άστρο, τα υλικά τα οποία συμπιέζουν από τα εξωτερικά αστρώματα προς το κέντρο. Έχουμε δηλαδή δύο αντίορροπες δυνάμεις. Μία που πιέζει προς το κέντρο και μία που πιέζει από το κέντρο προς τα έξω. Με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να βρεθούν αυτές οι δύο δυνάμεις σε ισορροπία. Και αυτή η περίοδος της ισορροπίας ενός άστρου είναι το μεγαλύτερο μήμα της ζωής του και ονομάζεται από εμάς τους αστρονόμους κύρια ακολουθία. Δεν μας ενδιαφέρει τι σημαίνει αυτό. Γεγονός είναι ένα ότι αυτή η περίοδος είναι η περίοδος εξισορόπησης. Αλλά η ευτυχισμένη ζωή ενός άστρου δεν πρόκειται να διαρκέσει πολύ. Γιατί κάποια στιγμή όπως είπε και ο νεαρός προηγουμένος, κάποια στιγμή όλα τα άστρα πρέπει να βανομένουν και του ίδιου μας, θα πεθάνουν. Θα πεθάνουν ακριβώς επειδή λάμπουν. Δηλαδή δαπανούν κατά κάποιον τρόπο το κάψιμό τους, το υδρογόνο τους, το δαπανούν στην μετατροπή του υδρογόνου σε ίδιο και ούτω καθεξί. Άστρα σαν τον ίδιο μας στο τέλος της ζωής τους θα εκτοξεύσουν τα εξωτερικά τους στρώματα με διάφορες μορφές. Το δικό μας άστρο αργάει γρήγορα σε έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, θα έχει αυτή τη μορφή που βλέπετε εδώ. Τη μορφή ενός νεφελώματος που ονομάζεται έγγικας, αυτός όμως απέχει από μας, εφτακόσα έτη φωτός, οπότε δεν πρόκειται να φτάσουν τα έγγικά του μέχρι σε εμάς. Αυτή θα είναι λοιπόν η μορφή που θα έχει ο ήλιος μας σε έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Θα πεθάνει δηλαδή ο ήλιος επειδή δεν θα μπορεί να χρησιμοποιήσει άλλο υδρογόνο. Υπάρχει φυσικά υδρογόνο, αλλά δεν θα μπορεί να το χρησιμοποιήσει. Έτσι, λοιπόν, θα σχηματιστούν στο τέλος της ζωής τους αυτό που ονομάζουμε πλανητικά νεφελώματα. Ονομάζονται πλανητικά νεφελώματα όχι επειδή έχουν κάποιο είδος συγγένειας με τους πλανήτες, αλλά επειδή στα παλιά τυλεσκόπια που είχαν οι ερευνητές, έμοιαζαν με πλανήτες, έξω και το όνομα πλανητικό νεφέλομα. Σε μεγάλα όμως άστρα τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Σε γιγάνια άστρα δέκα, είκοσι, τριάτα φορές ταγικά που έχει ο ήλιος μας, οι εκρίξεις που θα συμβούν δεν θα είναι απλές, όμορφες, ομοιόμορφες εκρίξεις, αλλά θα είναι τρομακτικές εκρίξεις που θα διαγείσουν κυριολεκτικά το άστρο στα εξών συνετέθη. Σαν αυτό εδώ το νεφέλομα Καρκίνος, επειδή στα παγιές εποχές έμοιαζε με κάβουρα, το ονόμασαν οι ερευνητές νεφέλομα Καρκίνος. Εγώ ποτέ δεν είδα κάβουρα εδώ πέρα, εσείς βλέπετε έναν κάβουρα? Έχει το σχέδι του κάβουρα. Έχει, άμα έχεις φαντασία πάει. Μπράβο, το βλέπεις ε, γιατί έτσι το βλέπανε και οι παλιοί, έτσι και αυτό το ονομάσανε νεφέλομα Καρκίνος. Όχι νεφέλομα του Καρκίνου, αλλά νεφέλομα Καρκίνος. Μοιάζει δηλαδή με κάβουρα. Στο κέντρο τέτοιων νεφελωμάτων τα απολυφάδια, τα ύψανα τέτοιων δικάδιων άστρων, γνωμάζονται παρσαλ ή άστρα νετρονίων, συμπιέζονται δηλαδή όλα τα πρωτόνια και τα ηλεκτρόνια και τη δημιουργούν νετρόνια. Έτσι λοιπόν ένα τέτοιο απολυφάδιο, ένα τέτοιο ύψανο αποτελείται αποκλειστικά και μόνο από νετρόνια. Έξω και το όνομα άστρο-νετρονίων. Μοιάζει με καλαμάρι. Καλαμάρι ε. Σαν το καλαμάρι του Μπόμπι, πώς τον έλεγες, ο σπουγαρός. Καλαμάρι. Α, που τρώμε. Με τι? Φιόγκο. Με φιόγκο. Αν είχες ένα φιόγκο, δεν ξέραμε πώς είναι ο φιόγκος. Τέλος πάντων, αυτά λοιπόν τα αντικείμενα είναι πάρα πολύ μικρά, 20 άντε το πολύ 30 χιλιόμετρα διάμετρο. Φανταστείτε δηλαδή ένα γιγάντιο άστρο σαν τον ήλιο μας να συμπιέζεται και σε κλάσμα του δευτερολέπτου να μετατρέπεται σε ένα αντικείμενο, σε ένα γείψανο 30 χιλιόμετρα. Και να περιστρέφεται φυσικά συγχρόνως με μια τρομακτική ταχύτητα. Στην περίπτωση του πρώτου, ενός από τα πρώτα άστρα-νετρονίων που παρατηρήσαμε το 1967, η περιστροφή που μετρήσαμε ήταν 30 φορές το δευτερόλεπτο. Το περασμένο μήνα, στις 5 Σεπτεμβρίου, παρατηρήσαμε ένα άστρο-νετρονίων που περιστρέφεται 707 φορές κάθε δευτερόλεπτο. Μπορείτε να το φανταστείτε, 707 φορές κάθε δευτερόλεπτο να περιστρέφεται γύρω από τον αξιονά του. Και φυσικά, αυτού του είδους τα αντικείμενα είναι τρομακτικά. Ένας κόκος άμμου, από ένα τέτοιο αντικείμενο, θα ζύγιζε εδώ πάνω στη γη, θα ζύγιζε περίπου όσο έχει μια αεροπλανοφόρα. Μπορείτε να το φανταστείτε, ένας κόκος άμμου, γιατί είναι τόσο πολύ συμπιεσμένα τα υλικά και φυσικά στα ακόμη πιο γιγάντια άστρα, με 40 ή 50 φορές τα υλικά που έχει ο ήλιος μας, η συμβίεση των υλικών δεν σταματάει στη δημιουργία ενός άστρου-νετρονίων, αλλά σταματάει ούτε καν, σταματάει ποτέ, με τη μορφή μιας μαύρης τρύπας. Τι είναι μια μαύρη τρύπα? Μπορείτε να ακούσετε πολλές ιστορίες, αλλά στην ουσία είναι ένα απλούστατο αντικείμενο. Είναι η συμπίεση ενός γιγάντιου άστρου. Και το μόνο που απομένει από τη συμπίεση των υλικών του, είναι ένα σημείο στο χωρόχρονο, όπως μας έλεγε ο Αϊνστάιν, όπου η βαρύτητα είναι τόσο τεράστια, ώστε ακόμη και το φως να μην μπορεί να ξεφύγει. Ας σας δώσω να καταλάβετε. Για να θέλουμε να ξεφύγουμε από τη δύναμη της βαρύτητας της Γης μας, με ένα πύραβλο, θα πρέπει αυτός ο πύραβλος να τρέχει με 11,2 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. 40.000 χιλιόμετρα την ώρα. Για να μπορέσει να ξεφύγει από τη δύναμη της βαρύτητας της Γης. 11,2 χιλιόμετρα. Στην περίπτωση μιας μαύρης τρύπας, ακόμη και αν το φωτόνιο τρέχει με την ταχύτητα του φωτός, δηλαδή 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, δεν μπορεί να ξεφύγει από τη δύναμη της βαρύτητας της μαύρης τρύπας. Για αυτό λέμε ότι δεν το βλέπουμε, άρα είναι μαύρο. Και όχι μόνο αυτό. Αλλά επειδή η δύναμη της βαρύτητας είναι τόσο μεγάλη σε μια μαύρη τρύπα, αφοροφάει οτιδήποτε βρεις στο διάβα της. Με αποτέλεσμα, να μοιάζει με μια διαστημική ρουφήχτρα. Έτσι λοιπόν, και οι μαύρες τρύπες δεν είναι τίποτε άλλο. Οι μαύρες τρύπες δεν είναι τίποτε το συνταρακτικό, έχει όμως συνταρακτική δύναμη βαρύτητας, συνταρακτικότητα. Μα εις το κέντρο του γαλαξία μας υπάρχει μια τεράστια μαύρη τρύπα, η οποία έχει υπολογιστεί ότι έχει μαζά, έχει υλικά δηλαδή στο εσωτερικό της, περίπου 4 εκατομμύρια φορές τα υλικά που έχει ο ήλιος μας, στο κέντρο του γαλαξία μας. Και δεν είναι η μοναδική μαύρη τρύπα φυσικά. Έτσι λοιπόν, αν κοιτάξουμε γενικά θα δούμε, όπως είπα στην αρχή, ότι το σώμα ενός ανθρώπου αποτελείται κατά 62% από άτομα υδροβόνου και το 99% των συστατικών του σώματος μας αποτελείται από 4 μόνο χημικά στοιχεία. Το υδροβόνου, το οξυγόνου, ο άνθρακας και το άζωτο. Τέσσερα χημικά στοιχεία, το σώμα μας. Και κάνουμε μια τριανταριά έτσι για αλατοπίπερο, για να κάνει τον άνθρωπο να κάνει πιο όμορφο, από ότι τέσσερα μόνο χημικά στοιχεία. Γι' αυτό λέμε πολλές φορές, και πολλοί με παραξηγούν, ότι είμαστε αστρόσκολοι. Αποτελούμαστε δηλαδή από υλικά που γεννήθηκαν, ή τη στιγμή της γέννησης του σύμβατος, το υδροβόνου, ή στο εσωτερικό των άστρων. Χημικά στοιχεία δηλαδή που γεννήθηκαν με τις διαδικασίες αστρογέννησης. Σχεδόν λοιπόν όλα όσα έχουμε μάθει μέχρι τώρα, τα έχουμε μάθει, γιατί έχουμε πάρει όλες τις ακτινοβολίες των ηλεκτρομαγνητικών τιμάτων από το σύμπαν, και με τη βοήθεια των παρατηρητήριων, των τηλεσκοπείων μας δηλαδή, ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, τα έχουμε μεταφράσει και έχουμε μάθει όλες αυτές τις διαδικασίες. Αλλά ο ηλεκτρομαγνητισμός, ο ηλεκτρομαγνητισμός, δεν είναι η μοναδική αλληλεπίδραση, η μοναδική από τη στεμελιώδης δυνάμης, έχουμε τέσσερες θεμελιώδης δυνάμεις. Ορί του χρόνου να βγάλουμε πέντε. Προς το παρόν έχουμε τέσσερες θεμελιώδης δυνάμεις. Τον ηλεκτρομαγνητισμό, τη βαρύτητα, και στο εσωτερικό του ατόμου, την ισχυρή και την ασθενή πυρηνική δύναμη. Και στο εσωτερικό του ατόμου, δεν μας ενδιαφέρει και πάρα πολύ τι συμβαίνει. Ας κοιτάξουμε, είπαμε, μέχρι τώρα, τον ηλεκτρομαγνητισμό. Αλλά και η βαρύτητα. Εδώ και εκατό χρόνια ο Αϊσθάνιγ μας περιέγραψε, τι είναι αυτό που ονομάζουμε βαρύτητα. Με κάτι που παραμορφώνει το χωρόχρονο, όπως μας είπε. Ο χώρος και ο χρόνος δεν είναι δύο διαφορετικές έννοιες, αλλά μία ενοποιημένη έννοια, σαν ένα πεδίο χωροχρονικό, το οποίο διαφορφώνεται ανάλογα με τις μπάσες που επικρατούν στο ΣΥΒΑ. Έτσι, λοιπόν, η θεωρία της βαρύτητας του Αϊσθάνιγ είναι η γενική θεωρία της θετικότητας, που πρώτο παρουσιάστηκε το 1915, το νοέμβριο, δηλαδή, του 1915, στην Προσοχή Ακαδημία Επιστημών. Είναι στην ουσία, όπως τόσο χαρακτηριστικά και περιληπτικά μας ανέφερε ο John Archibald Wheeler, ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς του 20ου αιώνα, ότι η ύλη λέει στο χωρόχρονο πώς θα καμπυλωθεί και η καμπύλωση του χωρόχρονου υπαγορεύει στην ύλη με ποιον τρόπο θα κινηθεί. Αυτά μας λέει στην ουσία η γενική θεωρία της θετικότητας. Έτσι, λοιπόν, ο Αϊσθάνιγ μας είπε, ένα χρόνο αργότερα, το 1916, μας είπε επίσης ότι όταν μετακινούνται τόσο μεγάλες μάζες στο σύμπαν, θα πρέπει, όπως υπάρχουν ηλεκτρομαγητικά κύματα, θα πρέπει να δημιουργούνται και βαρυτικά κύματα. Αν πάρετε ένα ζευγάρι που πορεύει τα ραντέλα, το ένα γύρω από το άλλο, ένα άτομο γύρω από ένα άλλο, δημιουργούει αυτή η μετακίνηση μάζων βαρυτικά κύματα. Αλλά επειδή τα βαρυτικά κύματα είναι πάρα πολύ ασθενή, δεν μπορούμε να καταγγράψουμε αυτού του είδους τα βαρυτικά κύματα. Θα πρέπει να έχουμε τη μετακίνηση μεγάλων μαζών, όπως είναι δύο άστρα νετρονίων ή δύο μαύρες τρύπες, ή μία μαύρη τρύπα με ένα άστρο νετρονίων, που περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο, για να μπορέσουμε ίσως να καταγράψουμε τα βαρυτικά κύματα. Και τέτοιου είδους βαρυτικά κύματα, κυρίες και κύριοι νεαρές, καταγράφηκαν πριν από ακριβώς δύο χρόνια, στις 14 Σεπτεμβρίου του 2015, ανήμερα του Σταυρού, στις 12 το μεσημέρι, μη 12 με 1 το μεσημέρι, ώρα Ελλάδος, και φέτος πήραν τον Όμπελ. Ακριβώς, προτρέπεται όμως. Αυτά τα δύο εργαστήρια που κατόρθωσαν να καταγράψουν μία πυροελάχιστη μεταχύριση, στα εργαστήρια αυτά, βρίσκονταν έξω από το Πανεπιστήμιο, στο οποίο είχα την τιμή να φοιτήσω και εγώ, στη Λουιζιάνα, και τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στη πολιτεία της Σουάσιντον, όπου καταγράφηκαν αυτά τα πρώτα σήματα. Τα πρώτα σήματα η τεχνολογία μας βοητάει, αλλά επίσης έχει και μερικά προβληματάκια. Καταγράφησαν λοιπόν αυτά τα σήματα για πρώτη φορά. Όταν μιλάμε για σήμα, μεταχύριση αν θέλετε σήματος, ξέρετε πόσο μικρή ήταν η μεταχύριση των ακτίνων λέιζερ, οι οποίες βρίσκονταν σ' αυτές εδώ τις σύρακες, δύο τεράστιες σύρακες, κάθε μία 4 χιλιόμετρα η μία, 4 χιλιόμετρα η άλλη, οι οποίες όμως σύρακες, με τους καθρέφτους με τα κάτωφρα που υπήρχαν μέσα, ήταν σαν να είχαμε την πάροδο 120 χιλιόμετρα. Όχι απλώς 4 χιλιόμετρα, αλλά 120 χιλιόμετρα. Αυτή η μεταχύριση δεν ήταν παρά πυροελάχιστη. Η μεταχύριση των ακτίνων λέιζερ ήταν περίπου τα 4 χιλιοστά της διαμέτρου ενός φρωτονίου. Ένα φρωτόνιο είναι απειροελάχιστο, πάρα πολύ μικρό στο εσωτερικό του πυρήνα του ατόμου. Λοιπόν, αυτή η μεταχύριση ήταν απειροελάχιστη και όμως καταγράφηκε από αυτά τα εργαστήρια. Και τι μας είπαν αυτό το σήμα, μας είπε ότι δύο μαύρες τρίπες, σε απόσταση 1,4 δισεκατομμυρίων ετών φωτός μακριά, δηλαδή αυτό το πράγμα συνέβη πριν από 1,4 δισεκατομμύρια χρόνια. Και καταγράφηκε στους 14 Σεπτεμβρίου από την εργαστήριά μας. Τρέχοντας με 150 χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, το 50% δηλαδή της ταχύρισης του φωτός, τελευταία στιγμή πριν από τη σύγκλουση των δύο μαύρων τρυπών περιφέρονταν 250 φορές κάθε δευτερόλεπτο. Μπορείτε να το φανταστείτε, είτε και με τα χέδια μου δεν μπορώ να το κάνω. Και αυτές οι δύο μαύρες τρίπες από ένα σήμα, ένα σήμα που είχε διαφοροποίηση 0.004 του πρωτογύου. Εγώ τουλάχιστον βλέπω αυτούς τους αριθμούς εφερλένομαι. Δύο λοιπόν μαύρες τρίπες, 36 ηλιακές μάζες η μία, 29 ηλιακές μάζες η άλλη. Συγκρούστηκαν σχηματίζοντας μία μαύρη τρίπα με μάζα 62 ηλιακές μάζες. Εδώ μερικοί τουλάχιστον θα μου δείτε ότι δεν ξέρω αρχιμητικοί. 36 και 29 μας κάνει 65. Γιατί 62 ηλιακές μάζες η μαύρη τρίπα. Γιατί απλούστατα οι τρεις ηλιακές μάζες που λείπουν σε ισαγωγικά μετετράπησαν σε βαρυτικά κύματα τα οποία έφτασαν στη γη μας ένα από τα 4 δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα. Εάν αυτά δεν ήταν βαρυτικά κύματα, αν αυτά ήταν ηλεκτρομαγητικά κύματα, τότε θα ήταν σαν να εξέπεται εκείνη τη στιγμή που συγκρούστηκαν οι δύο μαύρες τρύπες σαν να εξέπεπαν πενήντα φορές την ενέργεια που εκπέμπουν όλα τα άστρα και οι γαλαξίες του σύμβατος. Αλλά δεν είναι η μοναδική φορά. Στις 26 Δεκεμβρίου, μερικούς μήνες αργότερα δηλαδή, παρατήρησαν κι άλλο σύμβατο. Αυτή τη φορά με δύο μαύρες τρύπες υπήρχαν στις 8 και 14 ηλιακές μάζες. Και ένα τρίτο σήμα καταγράφηκε στις 4 Ιανουαρίου 2017. Είχαμε δύο μαύρες τρύπες, 31 και 19 ηλιακές μάζες, που συγκρούστηκαν και δημιούργησαν βαρύτικα κύματα. Υπάρχει και μια τέταρτη σύγκρουση μαύρων τρυπών, η οποία παρατηρήθηκε στις 14 Αυγούς του Παραμόνιου, δηλαδή της Παναγίας, φέτος του 2017, 25 και 30 ηλιακές μάζες. Τέσσερες διαφορετικές, διαφορετικά ζεύγι μαύρων τρυπών, που συγκρούστηκαν και δημιούργησαν βαρύτικα κύματα. Γι' αυτό, άλλωστε, οι τρεις χείριοι που βλέπετε εδώ πήραν το φετινό κραμπείο Νόμπερ Φυσικής, που ανακοινώθηκε στις 3 Οκτωβρίου, δηλαδή στις Ακές του Μήνα. Το μισό κραμπείο το πήρε Ρέινερ Βάης από το MIT και το άλλο μισό, οι δύο αυτοί κύριοι, ο Κίπ Θόρν και ο Μπάρι Μπάρις το βραβείο Νόμπερ Φυσικής, το οποίο βραβείο Νόμπερ Φυσικής τα έπαιρνε αυτός εδώ ο κύριος, ο Ρόναρ Οντρέιερ στο ίδιο Πανεπιστήμιο, California Institute of Technology. Παρ' όλο που ο Νίκος Καζαντζάκης μας λέει μια στραπή η ζωή μας, αλλά προφητένουμε, στην περίπτωση αυτή ο Ρόναρ Οντρέιερ δεν προφητένει. Γιατί το Μάρτιο που μας πέρασε πέθαλε και δεν δίνεται φυσικά το βραβείο Νόμπερ σε πανόντες ανθρώπους σχέση, διχαιρός ήταν ο Μπάρι Μπάρις. Γιατί θα έπαιρνε αυτός ο κύριος το βραβείο Νόμπερ Φυσικής. Πέρσι η ανακοίνωση για τα βαρυτικά κύματα έγινε στις 11 Φεβρουαρίου, που είναι σημαντικό να το ξέρετε, στις 11 Φεβρουαρίου του 2016. Τα βραβεία Νόμπερ σταματάνε υποψηφιότητες στις 31 Ιανουαρίου του κάθε έτους. Οπότε όταν έγινε η ανακοίνωση στις 11 Φεβρουαρίου είχανε χάσει το παιχνίδι. Παρ' όλα αυτά σε άλλα βραβεία λόγω της ανακοίνωσης αυτής, αυτοί οι δυο κύριοι και αυτός εδώ ο κύριος ο τρίτος πήραν όλα αυτά τα βραβεία μου. Έχει σταμερικά από αυτά τα βραβεία ήταν και πολύ πιο οικονομικά, σε ισαλογικά μας ενδιαφέρει αυτό, πολύ πιο οικονομικά συμφέροντα. Αλλά και αυτός θα ήταν ο τρίτος της παρέας. Αλλά δεν πρόκειται. Δεν πρόσθεσε. Γιατί στην ιστορία δεν θα μείνει ως ένας από τους νοπελίστας της φυσικής. Και φτάνουμε την περασμένη Δευτέρα. 16 Οκτωβρίου το 2017, όπου ανακοινώνεται μία συνταρακτική είδηση, η οποία στους περισσότερους από εσάς πέρασε στα ψηλά, ούτε καν το πήρατε είδηση. Τη 17 Αυγούστου, ανήμερα στη 49η επέτειο των γάμων μου με την κυρία από εδώ, 17 Αυγούστου παρατηρήθηκε σήμα, όχι από τη σύγκρουση δύο μαύρων τρυπών, αλλά σήμα από τη σύγκρουση δύο άστρων νετρονίων, δύο πάλσαρ δηλαδή που λέγαμε προηγουμένως. Τέτοιου είδους διπλά πάλσαρ είχαν ήδη παρατηρηθεί εδώ και αρκετά χρόνια από το 1984. Αυτοί εδώ οι δύο κυρίοι, καθηγητής Τέιλορ και ο τότε, σήμερα καθηγητής φυσικά, αλλά ο τότε διδακτορικός του φοιτητής, ο Ράσσελ Χάλσι, έψαχναν στον ουρανό να βρουν διάφορα άστρα νετρονίων και βρήκαν καμία σαρανταλιά. Ένα από αυτά τα άστρα νετρονίων ήταν ένα διπλό άστρων νετρονίων που περιφέρονταν το ένα γύρω από το άλλο. Υπολόγησαν την μετακίνηση αυτών των δύο μαζών και βρήκαν ότι είναι ακριβώς όπως προέβλεπε η γενική θεωρία της γενικότητας του Αϊνστάιν. Και μάλιστα υπολόγησαν ότι αυτά τα δύο άστρα νετρονίων θα συγκρουστούν σε 300 εκατομμύρια χρόνια από σήμερα. Αυτή ήταν μια έμμεση, μια έμμεση ύπαρξη βαρυτικών τιμάτων γιατί αυτά που παρατήρησαν ήταν ακριβώς η μετακίνηση βαρυτικών τιμάτων όπως την προέβλεψε η γενική θεωρία της γενικότητας. Και έτσι, παρόλο που δεν παρατήρησαν βαρυτικά κύματα, υπήρξε μια έμμεση απόδειξη της ύπαρξης βαρυτικών τιμάτων που έδωσε σ' αυτούς τους δυο κυρίους από το βραβείο νόμο φυσικής του 1193 μέχρι σ' ότου φτάσαμε στο 2017 που πλέον τα βαρυτικά κύματα υπάρχουν και όχι μόνο υπάρχουν από τη σύγκλουση μαύρων τρυπών αλλά επίσης και από τη σύγκλουση άστρων νετρονίων. Και εδώ είναι και το πιο σημαντικό. Οι μαύρες τρύπες δεν εκπέμουν, όπως είπαμε, ηλεκτρομαγνητική αρτινοβολία. Βλέπουμε ότι υπάρχουν από την επίδραση που έχει η παρουσία τους στη γύρω περιοχή. Δεν βλέπουμε όμως τις μαύρες τρύπες. Στην περίπτωση όμως δύο άστρων νετρονίων μπορούμε και παρατηρούμε συγχρόνως με τα βαρυτικά κύματα μπορούμε και παρατηρούμε τι ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Γι' αυτό στην ανακοίνωση που έγινε, η ανακοίνωση δεν έγινε μόνο από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών των Ηνωμένων Πολιτιών, αλλά έγινε από την NASA, από την ESA, από τα διαστημικά τηλεσκόπια Integral, Fermi και Hubble και 70 άλλα αστεροσκοπίας σε ολόκληρον τον κόσμο. Συγχρόνως δηλαδή έγινε η ανακοίνωση, γιατί κυριολεκτικά χιλιάδες ερευνητές παρατήρησαν τη σύγκρουση αυτή με ηλεκτρομαγνητικά κύματα, εκτός των βαρυτικών κυμάτων. Βλέπετε πώς ήταν πιο έντονο το σήμα της σύγκρουσης. Έγινε το έλα να δεις εκείνη τη στιγμή, όταν συγκρούστηκαν τα δύο άστρα μετρονίων. Σε μία απόσταση από εμάς, 130 εκατομμυρίων ετών φωτός. Δηλαδή στη γειτονιά μας. Δεν ξεχνάτε ότι οι παρατηρήσεις που κάναμε για τις μαύρες τρύπες είχαν μία απόσταση 1,3 έως 1,8 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Στην περίπτωση αυτή ήταν στη γειτονιά μας. 130 μόνο εκατομμύρια έτη φωτός μαχριά. Και έτσι φορέσαμε με τα ηλεκτρομαντικά κύματα και τα αβαρυτικά κύματα να ανακαλύψουμε πράγματα τα οποία θεωρητικά τα ξέραμε, αλλά είπαμε οποιαδήποτε θεωρία δεν πιάνει μπάζα εάν δεν μπορεί να υποστηριχθεί από το πείραμα ή την παρατηρήσει. Και εδώ είχαμε τη δημιουργία που την είδαμε και τα ίδια μας τα μάθαμε. Τη δημιουργία ανώτερων του συντήρου χοινικών στοιχείων περιλαμβαρομένου του χρυσού και της πλατίνας. Και αν έχετε κάποιο χρυσαδικό πάνω σας, περισσότεροι από εσάς πρέπει να έχετε τουλάχιστον την υπέρα σας αν είσαστε παντρεμένοι. Εγώ την έχω βγάλει γιατί με στένεται. Οτιδήποτε χρυσό και αν έχετε στα χέρια σας ή στο λαιμό σας ή οπουδήποτε προέρχεται από τη σύγκρουση δύο άστρων μετρονίων. Μόνο έτσι παράγεται χρυσάφι και πλατίνα. Θεωρητιμένα το ξέραμε, αλλά τώρα το είδαμε. Μετρήσαμε δηλαδή την ποσότητα των υλικών που είναι ίση με 10 φορές. 10 φορές τα υλικά που έχει η σελήνη. Τόσο χρυσάφι δημιουργήθηκε εκείνη τη στιγμή στις 17 Αμβούστου. Μια σελήνη. Έτσι λοιπόν η ανακοίνωση που έγινε είναι ανακοίνωση που μας λέει ότι με τη μελέτη των βαρυδικών τιμάτων και των ηλεκτρομαγνηδικών τιμάτων από τέτοιου είδους συγκρούσεις βοηθάει την πυρήγη και η φυσική, την άστροφυσική, την κοσμολογία και την βαρύτητα. Γιατί μπορούν να μας αποκαλύψουν τα μυστικά της γέννησης ανώτεων χημικών στοιχείων του σιδείρου, το ρυθμό της διαστολής του σύμφαντος εξετάζοντας με μεγαλύτερη λεπτομέρεια την διαστολή, το προτεορισμό της τάτερας του χάμπου. Μελετάμε τις ιδιότητες των Πάρσα. Μελετάμε τη δημιουργία, όπως είπα, βαραίων χημικών στοιχείων καθώς και τα χαρακτηριστικά των βαρυτικών κιμάτων. Ένα καινούριο λοιπόν παράθυρο μελέτης του σύμφαντος με τα βαρυτικά κύματα. Και κυρίως βαρυτικά κύματα, τα οποία ακόμη δεν έχουμε εντοπίσει από τη γέννηση του σύμφαντος, η οποία θα μας πληροφορήσει πώς γεννήθηκε με λεπτομέρειες και πώς εξελίχθηκε το σύμφαντο εδώ και 13,82 δισεκατομμύρια χρόνια. Όπως βλέπετε λοιπόν έχουμε μάθει πάρα πολλά. Πολλά πράγματα έχουμε μάθει τα τελευταία κυρίως πενήντα χρόνια. Από τότε που ήμουν και εγώ στο Πανεπιστήμα μέχρι σού και σήμερα, τρομακτικές γνώσεις έχουμε αποκομίσει, αλλά υπάρχουν και άλλα πράγματα τα οποία μας είναι ακόμη άγνωστα. Όπως για παράδειγμα, τι στο καλό είναι αυτό που ονομάσουμε σκοτεινή ήλι. Γιατί έχουμε ανακαλύψει ότι εκτός από την ήλι που φτιάχνουν τα σώματά μας, τους πλανήτες, τα άστρα, υπάρχει και ένα άλλο είδους ήλις που ονομάζεται σκοτεινή ήλι, γιατί δεν ξέρουμε τι στο καλό είναι, γι' αυτό την είπαμε σκοτεινή, η οποία όμως είναι πολλαπτλάσια της κανονικής ήλις, της βαριονικής ήλις όπως λέμε. Και δεν μας έπαιρνε και αυτό, αλλά δω και 20 περίπου χρόνια, από το 1997-1998, ανακαλύψαμε και κάτι άλλο. Ότι το σύμπαν διαστέλετεμένο, όπως ξέραμε άλλωστε από την δεκαετία του 20, αλλά διαστέλεται επιταχυνόμενο, εδώ και περίπου 6,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Σαν να το έχουν βάλει νεύτη. Τρέχει πολύ πιο γρήγορα από ότι υπολογίζαμε ότι τρέχει. Με τέτοιο, μάλιστα, ανοιχμό, πολύ σύντομα, σε μερικά τρεις εκατομμύρια χρόνια, οι παρατηρητές του ουρανού από κάποιον πλανήτη, δεν θα μπορούν να δουν όλους τους γαναξίες που βλέπουμε εμείς σήμερα, σήμερα που βρισκόμαστε ακόμη στην άνοιξη του Σύμπαντος, αλλά θα βλέπουν ένα μικρό κομμάτι της τοπικής ομάδας γαναξιών, μόνο. Καμιά 39 γαναξίες από τα τρεις εκατομμύρια γαναξίες που παρατηρούμε εμείς σήμερα. Έτσι λοιπόν, αν θέλετε να μάθετε από τι αποτελείται το Σύμπαν, μπορώ να σας πω ότι το 27% αποτελείται από σποτινή υλή, το 68% αποτελείται από σκοτεινή ενέργεια, όπως αποκαλέσαμε αυτή την, επιταχυνόμενη διαστονή του Σύμπαντος, και μόνο 5% αποτελείται από τα υλικά που φτιάχνουν εσάς αυτό το κτίριο της καρέφλας που καθόσαστε. Μόνο 5%. Και εμείς νομίζαμε μέχρι τώρα ότι ξέρουμε πάντα για το Σύμπαντο. Για αυτό λέω ότι όσα χρόνια και αν περάσουν, όσοι νεαροί επιστήμονες, σαν τη Δεσποινίδα από δω, ή την άλλη Δεσποινίδα αποτελεί το νεαρό από δω, όσοι επιστήμονες και αν γίνουν και αν περάσουν στις επόμενες μερικές δεκαετίες, πάλι δεν θα γνωρίζουμε όλα όσα υπάρχουν στο Σύμπαν. Γιατί? Γιατί η έρευνα του ανθρώπου να κατανοήσει το Σύμπαν είναι ένα ταξίδι χωριστέρος. Σήμερα λοιπόν βρισκόμαστε στην επιφάνεια ενός μικρού πλανήτη, στις παρυφές του Σύμπαντος, κοιτάζοντας όλους αυτούς τους γαλαξίες, τα μαριδικά κύματα, τα ηλεκτρομαγιδικά κύματα. Και να ρωτιόμαστε τι στο καλό υπάρχει εκεί έξω, ακριβώς όπως το έκαναν πριν από χιλιάδες χρόνια και οι προβολοί μας. Σας ευχαριστώ πολύ.
|
