| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότιτλοι AUTHORWAVE Υπότι abi Υπότιτλοι ICN Υπότιτλοι I Korean Υπότιτλοι English Υπότιτλοι Greek Υπότιτλοι Greek Χαίρομαι πολύ που είμαι σήμερα εδώ και όσα είπε ο Νικόλας Σεβαστάκης ήταν πάρα πολύ ενδιαφέροντα και ανέβασε όντως πολύ ψηλά το μπύχι. Θέλω πρώτα-πρώτα να ευχαριστήσω το ίΜΧΑ και τον κ. Γιάννη Τσεκούρα ιδιαίτερα για την πρόσκληση. Να ευχαριστήσω και τον Νίκο τον Μαραντζίδη, παλιό φίλο για όλα τα καλά λόγια με συμπολεμιστή, συνοδηπόρο ενόπλεις, που λέγανε, για όλα τα καλά λόγια που είπε. Εγώ τώρα έχω γράψει εδώ ένα κείμενο πιο θεωρητικό λίγο για την δημοκρατία αλλά και ο Νικόλας δεν ήταν ακριβώς του δε πόιντ, ας πούμε, για το δημοκρατικό μας πολίτημα. Ήτανε και δεν ήτανε, οπότε και εγώ θα είμαι λίγο παράπλευρος, αλλά έχω την τάση τώρα να μην διαβάσω αυτά που έγραψα, να συζητήσω αυτά που έβαλε πάρα πολύ ενδιαφέροντα ο Νικόλας. Θα ξεκινήσω από αυτό με το οποίο τελείωσε ο Νικόλας Σεβαστάκης και συμφωνώ απόλυτα αυτό που είπε, δηλαδή, ότι άλλο είναι ο ατύπαλος και άλλο είναι ο εχθρός. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί έχουμε δημιουργήσει πολλές φορές να πολεμάμε εχθρούς, ας πούμε, και στην Ελλάδα συμβαίνει πολύ συχνά αυτό. Εδώ πρέπει να αναμετρυθούμε τον Κάρτ Σμήτα, ο οποίος έλεγε εχθρός φίλος και δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Δεν είναι έτσι, γιατί αυτό προκαλεί βία, προκαλεί βία τελικά το να αντιμετωπίζεις όσους έχουν διαφορετική γνώμη, τους πολιτικούς αντιπάλους ως εχθρούς και καταστρέφει τελικά την πολιτική. Αν και αυτά που είπε ο Νίκος Μαρατζίδης νωρίτερα, ότι είμαστε και οι τρεις εδώ πέρα αγαπούμε την δημοκρατία, όντως και μας ενδιαφέρει η δημοκρατία, διότι μέχρι τώρα στην ιστορική εμπειρία μας δεν υπήρξε κάποιο καλύτερο πολίτεμα, κάποια καλύτερη ιδέα ας πούμε καθεστώτος από τη δημοκρατία, τουλάχιστον κατά τη δική μου νόμι. Μακάρι να βρεθεί κάτι ακόμα καλύτερο, αλλά προς το παρόν αυτό έχουμε και πρέπει να το διαφυλάξουμε με όλα τα στραβά, με όλα τα προβλήματα που έχει η δημοκρατία και να προσπαθήσουμε να την βελτιώσουμε. Αυτή την κατεύθυνση έχει νομίζω και η σημερινή συζήτηση. Εγώ θα επιχειρήσω να θέσω ορισμένα ερωτήματα ως προς τις έννοιες της αντιπροσωπευτικής και της άμνησης δημοκρατίας στην εποχή μας, αρχίζοντας με μια αναφορά στις θεωρητικές και πρακτικές αλλαγές του νοήματος της δημοκρατίας μέσα στο χρόνο. Θα μπορούσαμε πρώτα-πρώτα να πούμε ότι το ουσιοκρατικό καταβάση ερώτημα «Τι είναι η δημοκρατία» ίσως να θέτει το όλο ζήτημα σε εσφαλμένη βάση. Θα ήταν μάλλον προτιμότερο να αναρωτηθούμε ποια είναι τα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας ή ποια είναι οι συστατικές ή καταστατικές αρχές της. Όταν λούμε για αρχές της δημοκρατίας, είμαστε υποχρεωμένοι να αναζητήσουμε τα θεμέλια της. Ασφαλώς, σε σχέση με τα θεμέλια και τη θεμελίωση, προκύπτει το ενδιαφέρον και δύσκολο ερώτημα ως προς το εάν τα θεμέλια της δημοκρατίας είναι και τα ίδια δημοκρατικά. Ερώτημα που σχετίζεται επίσης με τις προοπλικές της δημοκρατίας σήμερα. Αν προσπαθήσουμε να σκεφτούμε τις προοπλικές της δημοκρατίας σήμερα, ερχόμαστε κατ' ανάγκη να αντιμέτωπη με το μεγάλο ζήτημα της λαϊκής κυριαρχίας. Η άμεση και ευθεία συσχέτιση της λαϊκής κυριαρχίας με τη δημοκρατία τίθεται με τον πιο σαφή τρόπο στο εύο του Ρουσσό το 18ο αιώνα. Είχε προηγηθεί η θεωρία του Μακιαβέλη, η θεμελίωση της έννοιας της κυριαρχίας απορισμένου στο χαστές κυρίως από τον Ζαν Ποντέν. Την ίδια περίοδο συναντούμε στο Σπινόζο μια πρωτότυπη αντίληψη περί δημοκρατίας, η οποία προκρίνει τη δύναμη του πλήθους έναντι της παραδοσιακής έννοιας της κυριαρχίας. Η δημοκρατική επιλογή του Ρουσσό συνίσταται στο να θέσει ως κυριαρχό μόνο τον λαό, δηλαδή η κυριαρχία να ανήκει αποκλειστικά στο σύνολο των πολιτών στη δημοκρατικά συγκροτημένη κοινότητα. Η συμβολική πράξη της συνένωσης γεννά μια νέα οντότητα, η Γενική Βούληση, η οποία πλέον καθορίζει τα δικαιώματα του κάθε συμβαλόμενου ατόμου. Η Γενική Βούληση μεταφράζεται επίσης ως αρχή της κυριαρχίας, η οποία είναι αναπανοτρίωτη, αδιέρετη, αναλείωτη. Κάθε επιμέρους νόμος, λοιπόν, αποτελεί επιμέρους εκδήλους της Γενικής Βούλησης σε ένα ζήτημα κοινού συμφέροντος. Πρόκειται για την πρωτότυπη Ρουσσοϊκή Δημοκρατική Σύλληψη, η οποία συνδυάζει τις έννοιες του κοινωνικού συμβολεού της Γενικής Βούλησης και της Λαϊκής Κυριαρχίας. Θεωρώ ότι ο Ρουσσός, συνεχιστής του Μακιαβέλη και του Σπινόζα, διαμορφώνει ένα κοινό υπόβαθρο με τα εξής χαρακτηριστικά, αφενός πίστη στην ικανότητα και στην δύναμη των από κάτω, του λαού ή των μαζών ή του πλήθους και, αυτεπέρον, αφοσίωση στη δημοκρατική, ρεπουγλικανική αντίληψη. Ασφαλώς, ας πούμε εδώ, πως η πρώτη εμφάνιση της δημοκρατικής ιδέας ενός είδους λαϊκής κυριαρχίας εντοπίζεται ήδη στον Αριστοτέλη. Δεν είναι τυχαία ότι το γεγονός ότι η αριστοτελική πολιτική θεωρία, με τις φιλοδημοκρατικές θέσεις που υπάρχουν σε αρκετά σημεία των πολιτικών του Αριστοτέλη, ενέπνευσε όλους τους μετέπειτα δημοκράτες στοχαστές στις δικές τους θεωρίες. Παρακάτω τον Αριστοτέλη, για να μην πάω χρόνο, και λέω ότι χρειάζεται να έχουμε πάντοτε κατά νου ότι η δημοκρατία αποτελεί βεβαίως έναν τρόπο του πολιτεύεσθε, αλλά συνιστά επίσης στη μορφή ενός κράτους ή μιας πολιτείας, έχοντας άμνηση σχέση με την κυριαρχία, με την κατανομή της εξουσίας και με τη διακυβέρνηση. Η δημοκρατία λοιπόν έχει, de facto, μια θεσμική διάσταση και μάλιστα πολύ υλική, αφού η εξουσία ασκείται κατά κύριο λόγο με υλικούς τρόπους. Ταυτόχρονα, η δημοκρατία έχει και μια συμβολική, εξυδανικευτική διάσταση. Κάθε εξουσία και πρωτίστως η δημοκρατική χρειάζεται νομιμοποίηση, οφείλει να είναι νομιμοποιημένη. Και αυτή η νομιμοποίηση δεν μπορεί παρά να κερδίζεται δια μέσο της επίκλησης καθολικών ιδεών και αξιών. Μετά από αυτά τα κάπως αφηρημένα και γενικά να πω ότι οι προκλήσεις για τη δημοκρατία στην εποχή μας αφορούν κυρίως, νομίζω, τη συντακτική δημοκρατική εξουσία, δηλαδή το πρόβλημα της συγκρότησης νέων πιο δημοκρατικών θεσμικών μορφών, καθώς και της θερμελίωσής τους. Ποια είναι η εξουσία ή η δύναμη που συγκροτεί το προσεπινόηση δημοκρατικό θεσμικό πλαίσιο. Αυτό συνδέεται ασφαλώς με την ιστορικότητα των δημοκρατικών μορφών και αρχών, με το πόσο σταθερή και αμετάβλητη είναι η έννοια της δημοκρατίας, ή με το εάν μεταβάλλεται και καθίσταται σχετική από ιστορική άποψη. Είναι βέβαιο ότι η δημοκρατία σήμερα, αλλά και ανέκαθεν θα έλεγα, έχει ανάγκη από διαρκή και βαθύ εκδημοκρατισμό. Δηλαδή, στους καιρούς που ζούμε στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, χρειάζεται να επανεπινοήσουμε πολλές πτυχές της δημοκρατικής θεωρίας και πρακτικής, νοηματοδοτώντας εκ νέου την πολιτική. Το κρίσιμο ζήτημα για τη σημερινή και την αυριανή δημοκρατία είναι η σχέση που θα διατηρούν στο εσωτερικό της η ισότητα με την ελευθερία, διότι δεν οείται δημοκρατική εμπειρία που να μην χρειάζεται να αναμετρηθεί με το θέμα της ίσης ελευθερίας ή της ισοελευθερίας. Αυτός ο νεολογισμός ισοελευθερία, το χρησιμοποιούν κάποιοι φιλόσοφοι, έχω υπόψη μου τον Γάλλο, τον Ετιέν Παλιμπάρ, μεταξύ αυτόν. Αυτός ο νεολογισμός λοιπόν ισοελευθερία, να δηλώνει το έτοιμα για ένας συνδυασμός της ελευθερίας με την ισότητα, προτείνει να θεωρήσουμε ως κομβική την επαναστατική στιγμή κατά την οποία εγγενιάζεται η πολιτική νεοτερικότητα, όπου το ίσο δίκιο καθίσταται η έννοια μιας νέου τύπου καθολικότητας. Η καθολικότητα αυτή οικοδομήθηκε ως διπλή ενότητα αντιθέτων, δηλαδή ως ενότητα του ανθρώπου και του πολίτη, καθώς και ως ενότητα των ενιών της ελευθερίας και της ισότητας, οι οποίες αποτελούν πλέον τις δύο όψεις μίας και μόνης συντακτικής εξουσίας. Εδώ είναι σημαντικό να δούμε και το συγκρουσιακό στοιχείο που αποραίει από αυτή την ενότητα αντιθέτων. Διεκδικώντας ταυτόχρονα την ισότητα και την ελευθερία, επαναβεβαιώνουμε τη διακήρυξη που βρίσκεται στην απαρχή της νεοτερικής καθολικής ιδιότητας του πολίτη. Υπέρ της δημοκρατίας, στην υπεράσπιση της δημοκρατίας, χρειάζονται πάντα αγώνες και πάλι. Και ακόμη περισσότερο χρειάζεται να εκφραστεί μια νομιμότητα της πάλις. Αυτό που ένας Γάλλος, πάλι φιλόσοφος, ο Ζάκ Ρανσχέρ σύγχρονος, αυτό που αποκαλεί ο Ρανσχέρ «το μερίδιο όσων δεν έχουν μερίδιο», η οποία αυτή η νομιμότητα της πάλις προσδίδει μια καθολική σημασία στη διεκδίκηση του συνηπολογισμού εκείνων που παρένειναν εκτός του κοινού αγαθού ή της γενικής βούλησης. Βλέπουμε εδώ να ξεπροβάλλει μια ουσιώδης μη κληρότητα του λαού ως πολιτικού σώματος, μια διαδικασία καθολίκευσης που περνά μέσα από τη σύγκρουση και από την άγνυση του αποκλεισμού που αφορά την αξιοπρέπεια, την διοκτησία, την ασφάλεια και εν γένει τα θεμελιώδη δικαιώματα. Το πιο δύσκολο στίχημα για τη δημοκρατία είναι αυτή η επίτρεξη του καθεστώτος της ισοελευθερίας, νομίζω. Πρόκειται και για μία άλλη εκδοχή του προβλήματος που είχε επισημάνει έυστοχα η Σαντάλ Μουφ ορίζοντάς το ως το δημοκρατικό παράδοξο. Με άλλα λόγια το παράδοξο συνίσταται στη διαλεκτική μεταξύ άμεσης και έμεσης δημοκρατίας μεταξύ άμεσης συμμετοχής και διαμεσολαβημένης αντιπροσώπευσης. Ένα πρόβλημα για τους οπαδούς της απολύτως άμεσης δημοκρατίας συνίσταται στην πλήρη απόρριψη κάθε μορφής διαμεσολάβησης, ακόμη και της θεσμικής. Πιστεύω όμως πως είναι χρήσιμο να γίνει μια διάκριση ανάμεσα στη διαμεσολάβηση νομικού τύπου και θεσμικού τύπου. Η θεσμική διαμεσολάβηση αποτελεί ανακόσπας το μέρος της επικοδομικής διαλεκτικής της δημοκρατίας που τύνει και προσπαθεί να διαμορφώσει κάποιο είδους ομοφωνία, ομοψυχία και ομοθυμία στο πλαίσιο του πολιτικού σώματος, στο εσωτερικό του λαού ή του πλήθους. Κατά τον ίδιο τρόπο θα ήταν δυνατό να γίνει μια διάκριση ανάμεσα στη νομική και στη θεσμική αντιπροσώπευση. Η αντιπροσώπευση αποτελεί μια ορισμένη μορφή διαμεσολάβησης, ασφαλώς, και δεν συνάνδει εκ πρώτης όψεως με αμεσοδημοκρατικές πρακτικές. Εν τούτης, θα ήταν υπερβολικά περιοριστικό να συρχαίει κανείς το ζήτημα της αντιπροσώπευσης εν γένη με το ειδικό ζήτημα του κοινοβουλευτισμού, για παράδειγμα, ο οποίος αποτελεί απλώς μία όψη και μία πιθανή ιστορική μορφή αντιπροσώπευσης. Η κοινοβουλευτικού τύπου αντιπροσώπευση, ως εγγύηση των πλουραλιστικών πολιτικών συστημάτων, παρουσιάστηκε από τη φιλελεύθερη πολιτική φιλοσοφία ως το απάνθασμα της δημοκρατίας, ενώ, αντίθετα, θεωρούμενι ως μηχανισμός απαλλοτρίωσης της άμεσης πολιτικής συμμετοχής των πολιτών, ο κοινοβουλευτισμός επικρίθηκε από την αναρχική ή κομμουνιστική σκέψη. Όμως, η θεσμική αντιπροσώπευση δεν είναι απαραίτητο να περιορίζεται στον κοινοβουλευτισμό ή να ταυτίζεται με αυτόν. Θα ήταν, λοιπόν, ενδιαφέρουσα μια συζήτηση σχετικά με την κρίση της αντιπροσώπευσης αυτής-καθεαυτήν, πέρα από τον παραδοσιακό κοινοβουλευτισμό, ως δυνατότητας εξουσιοδότησης αντιπροσώπων σε κάθε θεσμικό επίπεδο, όπου διαμορφώνεται η απέτηση για την ύπαρξη μιας δημόσιας διαδικασίας. Κάτι τέτοιο εξάλλου είναι εξαιρετικά κρίσιμο για την έβριχνη λειτουργία της δημοκρατίας. Η κρίση των πολιτικών θεσμών, που θα μπορούσε να δηλωθεί με το γενικό όρο της αποδημοκρατικοποίησης, το έλλειμμα δημοκρατίας, αν θέλετε, εδρεύει εν πρώτης στην απόρριψη της ίδιας της αρχής της αντιπροσώπευσης. Ίσως δεν θα ήταν άστοχο να εντοπιστεί εδώ μια υπερβολή, ένα είδος μίσους προς την αντιπροσώπευση, που θα ήταν ενδεχομένως μια άλλη μορφή του μίσους για τη δημοκρατία, όπως έγραψε ο Ρασχαίρ σε ένα λιμπλίο του. Προς την κατεύθυνση μιας δημοκρατικής προοπτικής από τα κάτω, θα χρειαστεί να επανειξετάσουμε το θεμελιώδες θέμα της κυριαρχίας και της υπέρτατης αρχής. Σε αντίθεση με την προοπτική του Hops της κυριαρχίας από τα πάνω, η σύλληψη του Spinoza θα μας βοηθούσε να θέσουμε το ζήτημα μιας συλλογικής διαδικασίας εσωτερικής ενδυνάμωσης υπό τη μορφή της αύξησης της δύναμης του πλήθους. Με αυτούς τους όρους είναι δυνατόν να τεθεί εκ νέου το δύσκολο πρόβλημα της διαλεκτικής ανάμεσα στη συντακτική εξουσία και στη συνταγμένη εξουσία, ανάμεσα στην εξέγερση και στη θέσμηση. Σε μια τέτοιου τύπου διαλεκτική δεν θα μπορούσε να τεθεί κανένα εσωτερικό όριο εκ των πρωταίρων. Στη χώρα μας, αυτή την εποχή έχει δρομολογηθεί μια διαδικασία για συνταγματική αναθεώρηση. Η συνταγματική αναθεώρηση είναι μια πολύ σοβαρή διαδικασία, η οποία καλό είναι να αντιμετωπίζεται με περίσκεψη από όλες τις πλευρές και από όλες τις πολιτικές δυνάμεις. Εγώ δεν έχω ειδικές γνώσεις για να κάνω προτάσεις επί του θέματος. Θα έλεγα μόνο ότι, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι νέες πολιτικές πραγματικότητες, οι νέες πολιτικές πρακτικές. Τι εννοώ με αυτό και ωστόσο στα δημοψηφίσματα, στα οποία αναφέρθηκε ο Νικόλας Ευαστάκης, συμφωνώ σε μεγάλο βαθμό μαζί του ότι το δημοψηφίσμα είναι ένα επικίνδυνο πράγμα, ένα δύσκολο πράγμα. Είναι βέβαια μια μορφή άμεσης δημοκρατίας και πρώτος όψος είναι το καλύτερο που θα μπορούσε να κάνει κάποιος, αλλά παίζει μεγάλο ρόλο το τι ερώτημα θα θέσει κανείς, πώς θα το θέσει, γιατί απαντάς με ένα ναι ή όχι και εύκολα γίνεται το δημοψήφισμα, μπορεί να αλλειωθεί ή να πάει σε ένα μανιχαρισμό, σε ένα μανιχαρικό πράγμα το οποίο να μην δώσει τελικά μια απάντηση την οποία θα ήθελαν και οι ίδιοι οι πολίτες οι οποίοι συμμετέχουν σε ένα δημοψήφισμα. Εγώ είμαι περισσότερο υπέρ τοπικών και θεματικών δημοψηφισμάτων, ας πούμε παράδειγμα τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική, πιστεύω ότι δεν ήταν καλό να ψηφίσουν στο νομό Χαλκιδική, ένα παράδειγμα λέω, για το θέμα του να γίνεται ή όχι εκμετάλλευση εκεί με όλη την υπερεβαλλοντική, ή το θέμα του νερού, ξέρω εγώ η ΑΥ να γίνει, να μείνει στο δημόσιο ή να πουληθεί κτλ κτλ, τέτοιου τύπου δημοψηφισμάτων θα μπορούσε κανείς να τα δει θετικά νομίζω και σίγουρα όχι δημοψηφισμάτα όπως ανέφερε ο Νικόλας σωστά γύρω από την οικονομική πολιτική ή γύρω από θέματα δικαιωμάτων που εκεί θα μπούμε σε επικίνδυνες ατραπούς. Λέγοντας ότι πρέπει η συνταγματική αναθεώρηση και η συζήτηση για την λειτουργία του πολιτεύματος σήμερα να ελαμβάνει υπόψη τις σημερινές πραγματικότητες και τις νέες μορφές που αναδίονται, ενώ κυρίως ότι στην εποχή μας αλλάζει η πολιτική, ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η πολιτική, είτε μας αρέσει είτε όχι. Για παράδειγμα, όλες αυτές οι καινούργες μορφές κινητοποιήσεων της νεολέας, ας πούμε αυτό που ονομάστηκε Αραβική Άνοιξη, ή τα κινήματα των πλατιών με τους αγαρακτισμένους και με όλες τις ακρότητες, ή το κινήμα Occupy Wall Street ας πούμε, αυτές οι μορφές είναι καινούργες μορφές πολιτικής, είναι η ανάδυση νέων μορφών πολιτικής υποκειμενικότητας, οι οποίες φαίνεται και σε κάποιο βαθμό να δικαιώνουν, θα έλεγα, τις θεωρητικές επεξεργασίες τύπου Αντώνιο Νέκρη. Κέρανσιερ, ναι. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να δούμε αυτή τη καινούργια δικτυακή μορφή οργάνωσης, εκδίπρωσης αυτού των κινημάτων και τον πολύ σημαντικό ρόλο που διαδραματεί στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην οργάνωση και στο σχεδιασμό αυτών των νέων πολιτικών φαινομένων. Ωστόσο, αυτές οι κινήσεις από μόνες τους δεν είναι αρκετές για να επιβάλλουν όντως μια νέα πολιτική πραγματικότητα, γι' αυτό και μετασχηματίζονται ή ξεθυμένουν ή θέλετε να αποτυχάνουν. Ωστόσο, μια σημερινή σκέψη θα έπρεπε να δω και οι θεσμικές, ας πούμε, παρεμβάσεις, πιστεύω, θα έπρεπε να λάβουν υπόξη τους αυτή τη καινούργια πολιτική πραγματικότητα των καινούριων, ας πούμε, μορφών με τις οποίες παρεμβαίνουν κυρίως οι νέοι, έτσι, οι οποίοι δεν βλέπουν τηλεόραση, δεν διαβάζουν εφημερίδες, όπως εγώ ας πούμε που διαβάζω εφημερίδες παραδοσιακά, τώρα ούτε ηλεκτρονικά δεν διαβάζουν τις εφημερίδες, δηλαδή ενημερώνται από το Facebook, από το διαδίκτυο, με τα καλά και τα κακά που συνεπιφέρει αυτό το πράγμα. Λοιπόν, να τελειώσω σιγά σιγά, ήθελα να συμπληρώσω ότι γενικά είμαι επιφλακτικός στους επιθετικούς προορισμούς της δημοκρατίας. Γίνεται λόγος, ας πούμε, για ριζοσπαστική δημοκρατία. Η όποια ριζοσπαστική δημοκρατία, ή ακόμη και η προοπτική ενός δημοκρατικού σοσιαλισμού, ας πούμε, δεν προαπετούν αναγκαστικά την ολική απόρριψη του φιλελεύθερου δημοκρατικού μοντέλου. Το σοσιαλιστικό πρώτο αγμάτι δεν είναι ανάγκη να γίνεται αντιληπτό ως ρήξη, πλήρες δείξεις με τα ιδεότητες νεότητας δημοκρατίας, αλλά αντίθετα θα το έβλεπα ως πραγμάτωση αυτών των ιδεότων, κυρίως σε ό,τι αφορά τη διεκδίκηση της ελευθερίας και της ισότητας για όλους. Με σχολιάζει ο Νικόνας από δίπλα. Είναι αλήθεια ότι στη σημερινή εξαιρετικά της ισχυρής συγκυρία, με την παγκόσμια οικονομική κρίση να πλήτει δαδειόμαστε των πολιτών μεγάλο μέρος της σύγχρονης πολιτικής θεωρίας, μοιάζει να υποβαθμίζει ή να απονεκρώνει τα δομικά και ζωγόνα στοιχεία της δημοκρατίας. Επιπροσθέτως, στην εποχή μας της παγκοσμιοποιημένης συνθήκης, σημαντικό τμήμα των σύγχρονων θεωρικικών αποθεί ουσιαστικές πλευρές του παραδόξου και της αφησιμίας της δημοκρατίας, επιδιώκοντας πάση θυσία, της συνένεση, της σύγκληση και τη μη σύγκρουση. Όμως η πολιτική δεν είναι δυνατόν να νοηθεί χωρίς το στοιχείο του ανταγωνισμού, καμία κοινωνική μορφή και κανένα κοινωνικό σύστημα δεν είναι σε θέση να απαλείψει οριστικά αυτό το στοιχείο. Μένω και σε αντίθεση με άλλα πολιτεύματα η δημοκρατία είναι η μόνη που προβάλλει την πεποίθηση ότι η απάλεψη του ανταγωνισμού δεν είναι απλώς αδυνατή αλλά και μη επιθυμητή, διότι η δημοκρατία αντίθετα με τη σύγκληση προς το κέντρο ή έναν λεγόμενο μεσαίο χώρο, δεν ανάγεται στην επιδίωξη και στην επίτεξη κατεσαρμονίας που να υπερβαίνει το πολιτικό ανταγωνισμό, αλλά στο παράδοξο της αναγνώρισης και της ανάδειξής του. Το μεγαλείο της δημοκρατίας, θα τελειώσω, συνίσταται στο ότι επιχεί τη συνάρθρωση δύο διαφορετικών παραδόσεων, της παράδοσης των δικαιωμάτων ας πούμε, της παράδοσης της φιλελεύθερης, των ατομικών δικαιωμάτων και της παράδοσης της πιο ρεπομπλικανικής, της λαϊκής κυριαρχίας και ισότητας. Άρα, η δημοκρατία περιέχει και τις δύο αυτές παραδόσεις και ακριβώς δεν πρέπει να θυσιαστεί μία από τις δύο, πιστεύω. Και πάντα να θυμόμαστε ότι η δημοκρατία αποτελεί ένα περίεργο και αξιοθάρμαστο φαινόμενο. Αποτελεί ένα σκάνδαλο, έγραψε ο Νανσιέρ, γιατί το θεμέλειό της είναι η θεμελίωση της δυνατότητας διακυβέρνησης στην απουσία θεμελίου. Η δημοκρατία δεν έχει θεμέλιο, είναι ότι αποφασίσει η κοινότητα, ο λαός, η Ένωση των Πολιτών, είτε το όπως θέλετε. Δεν υπάρχει θέσφατο. Εμείς αλλάζουμε τους όρους, εμείς οι πολίτες, εμείς όσοι συμμετέχουμε. Η δημοκρατία είναι αυτό το αδιακυβέρνητο στοιχείο, πάνω στο οποίο κάθε διακυβέρνηση πρέπει οριστικά να δει ότι θεμελιώνεται. Η δημοκρατία θεμελιώνεται σε κάτι το αθεμελείοτο. Και θέλω να τελειώσω με κάτι αισιόδοξο να πω ότι με τη συμμετοχή των πολιτών και με το να ασκούμε τα δημοκρατικά μας δικαιώματα, μπορούμε να επηρεάσουμε την έκβαση της ιστορίας και τελικά είναι δυνατόν να επιτρατήσει η αισιοδοξία της βούλησης επί της απεσιοδοξίας της νόησης. Ευχαριστώ. |
