Τηλεδιάσκεψη με τον Αστροφυσικό κ. Διονύση Σιμόπουλο /

: Είναι μεγάλη μας τιμή και χαρά που σήμερα έχουμε κοντά μας τον αστροφυσικό και πίθυμο Διευκολογικοί Διευκολαδίκοι, κλαρταρίου του Εκκληριεργονίου Συμμεθαλό. Είχαμε την τιμή και χαρά επίσης να τον έχουμε φιλοξενήσει σήμερα τον Καλαμπάκας. Δεν θα πω πολλά λόγια, όπως εκείνος ζήτησε κιόλας, σήμερα το...

Full description

Bibliographic Details
Language:	el
Genre:	Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
Collection:	/
Published:	by Kalambaka Library 2020
Subjects:	Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
Online Access:	https://www.youtube.com/watch?v=u-NhBOd19IU&list=PLCfgdRAJLsJKdkRKc9YA7nHIFDUif7pwj

id	fba0c0b7-0cd4-4f6f-9cc0-4f00dfc99384
title	Τηλεδιάσκεψη με τον Αστροφυσικό κ. Διονύση Σιμόπουλο /
spellingShingle	Τηλεδιάσκεψη με τον Αστροφυσικό κ. Διονύση Σιμόπουλο /
publisher	by Kalambaka Library
url	https://www.youtube.com/watch?v=u-NhBOd19IU&list=PLCfgdRAJLsJKdkRKc9YA7nHIFDUif7pwj
publishDate	2020
language	el
thumbnail	http://oava-admin-api.datascouting.com/static/b6c3/bf6e/7404/4bc9/d3d6/ac06/bfa1/6c51/b6c3bf6e74044bc9d3d6ac06bfa16c51.jpg
organizationType_txt	Βιβλιοθήκες
durationNormalPlayTime_txt	6651
genre	Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
genre_facet	Ακαδημαϊκές/Επιστημονικές εκδηλώσεις
asr_txt	Είναι μεγάλη μας τιμή και χαρά που σήμερα έχουμε κοντά μας τον αστροφυσικό και πίθυμο Διευκολογικοί Διευκολαδίκοι, κλαρταρίου του Εκκληριεργονίου Συμμεθαλό. Είχαμε την τιμή και χαρά επίσης να τον έχουμε φιλοξενήσει σήμερα τον Καλαμπάκας. Δεν θα πω πολλά λόγια, όπως εκείνος ζήτησε κιόλας, σήμερα το θέμα μας είναι η αποκάλυψη του σύμπατος. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Γιώργιο για την ευγενική του μεσολάδηση τον έχουμε σήμερα κοντά μας, απόψε κοντά μας τον κ. Συμμόπουλο, και θα δώσω τον λόγο στον κ. Ηλιόπουλο, τον αντιπρόεδρο της ΚΕΙΝΚΕΙ της Βιβλιοθήκης Καλαμπάκας. Κ. Ηλιόπουλο. Καλησπέρα από τη Washington. Δεν υπάρχουν πολλά που θα μπορούσα και εγώ να πω για τον αστροφυσικό του Διονύση, τον Συμμόπουλο, γιατί είναι όλα ήδη γνωστά. Για αυτό απόψε δεν θα πω τα συνηθισμένα δύο λόγια για έναν διεθνώς διακεκριμένο επιστήμονα. Αλλά θα ήθελα να προλογίσω για ένα παιδί που κοίταζε τα στέρια. Θέλω να σας πω για ένα νεαρό πρόσκοπο στην Πάτρα, που σήκωσε το βλέμμα του και βλέποντας το στερέωμα, ξεκίνησε ένα ταξίδι για κόσμους που δεν μπορεί να περιγράψει ούτε και η πιο φιλόδοξη ταινία επιστημονικές φαντασίας του Χάλιγουετ. Αυτό το εμπνευσμένο παιδί, το βλέπω σαν παράδειγμα για μίμηση για τα δικά μας τα παιδιά και αναρωτιέμαι πώς μπορέσε να εμπνεύσει τόσα μα τόσα άλλα παιδιά. Λοιπόν, αγαπητές κ. Συμμόπουλε, θα ήταν δυνατό να ξεκινήσετε απόψε με δύο λόγια, για το ταξίδι αυτού του μικρού ονειροπόλου και το τι έμαθε και τι ακόμα μαθαίνει στον Πηγαιμό για την Ιθάκη. Τι ωραία εισαγωγή. Σας ευχαριστώ και τους δύο. Και την Πέπι και τον κ. Ηλιόπουλο από την Washington. Είδατε ότι η νέα τεχνολογία μας ενώνει όπου και αν βρισκόμαστε. Και από ό,τι μου είπε και ο κ. Ηλιόπουλος πριν από λίγο, έχω ως ακροατή αυτή τη στιγμή έναν παλιό μου πρόσκοπο, ο οποίος είναι γιατρός στην Washington και από ό,τι μαθαίνω, γιατί δεν γνωρίζω πολλά πράγματα, από τους πιο ικανούς και πιο ωραίους γιατρούς που έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ευχαριστώ φυσικά και για την εισαγωγή κ. Ηλιόπουλε. Το να πει κανείς πώς ξεκίνησε, θα σας πω ένα πράγμα. Ξεκίνησε αυτή η διαδρομή πάνω από 50-60 χρόνια στην ουσία από μια εκδρομή προσκοπική στις πλαγιές του Παρνασσού. Εκεί το καλοκαίρι του 1960 για πρώτη φορά είδα με ένα μικρό τηλεσκόπιο που είχαν οι Αμερικανοί Πρόσκοποι, που επισκέπτονταν τη χώρα μας την εποχή εκείνη, είδα με τα ίδια μου τα μάτια μέσα από αυτό το μικρό τηλεσκόπιο, κυριολεκτικά τον ουρανό με τ' άστρα, το φεγγάρι να βγαίνει από τις πλαγιές του Παρνασσού, έβλεπα τους κρατήρες, πράγματα τα οποία ήταν τελείως αδιανόητα για την εποχή εκείνη για μας, τηλεσκόπια ούτε από κοντά ούτε και από φωτογραφία στην ουσία δεν είχαμε, δεν υπήρχε φυσικά ούτε η τηλεόραση, δεν υπήρχε το ίντερνετ, παρ' όλα αυτά, μπορεί να σας το επιβεβαιώσει και ο Παναγιώτης, ο συμπρόσκοπός μου πριν από 60 χρόνια, παρ' όλα αυτά οι αιεροπρόσκοποι στην Πάτρα εκεί όπου μεγάλωσα, είχαμε κάνει πολύ περισσότερα πράγματα από τα οποία μπορούσε κανείς να περιμένει. Μερικά από αυτά τα πράγματα ήταν και η αναγνώριση των αστερισμών και εκτός αυτού λόγω του ότι είμασταν και αεροπρόσκοποι έκαναμε και την πρώτη αεροδιαστημική έκθεση νομίζω στην Ελλάδα. Είχαμε την ευκαιρία με την βοήθεια ορισμένων ανθρώπων που είχαν την δυνατότητα όπως ήταν η Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών, όχι η CIA αλλά η USIS όπως λέγονταν τότε που υπήρχε και μια βιβλιοθήκη, η Αμερικάνη Βιβλιοθήκη στην Πάτρα, μας βοήθησε να φτάξουμε αυτή την πρώτη αεροδιαστημική έκθεση. Από κει και έπειτα τα υπόλοιπα είναι στην ουσία γνωστά. Είναι μια άλλη ιστορία η οποία καταλήγει σε αυτή την σημερινή ομιλία. Θα κάνω το share αυτή τη στιγμή. Δημήτρη νομίζω ότι είμαστε εντάξει. Να ξεκινήσουμε λοιπόν με το σημερινό μας θέμα που έχει να κάνει με το πώς μάθαμε όσα έχουμε μάθει τα τελευταία 50-60 περίπου χρόνια όμως και στην ουσία, εδώ που τα λέμε, η προσπάθεια του ανθρώπου ή η ερωτική σχέση του ανθρώπου με τον ουρανό είναι μια πανάρχια προσπάθεια. Προσπάθεια φυσικά η οποία, όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης πριν από 2.300 χρόνια, γίνεται γιατί ο άνθρωπος του είναι στη φύση του ανθρώπου να θέλει να μάθει. Και φυσικά τα τελευταία 400 χρόνια από τότε δηλαδή που ο Γαλιλαίος για πρώτη φορά έστρεψε το μικρό του τηλεσκόπιο το 1609 στον ουρανό ανακάλυψε τα δυσσεκατομμύρια κυριολεκτικά άστρα που αποτελούν τον γαλαξία μας, ανακάλυψε τους τέσσερις μεγαλύτερους δορυφόρους του πανήτη Δία, του μεγαλύτερου πλανήτη στο ηγεϊκό μας σύστημα και πολλά άλλα πράγματα. Εδώ λοιπόν και 400 χρόνια, χάρι στο τηλεσκόπιο, έχουμε μάθει πάρα πολλά πράγματα. Τα σήμερα τα επίγεια τηλεσκόπια μας είναι πολύ πιο μεγάλα από αυτά που χρησιμοποιούσε ο Γαλιλαίος γιατί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης μας, στις πλαγιές και στις κορπές των βουνοκορφών βρίσκουμε τεραστείων διαστάσεων τηλεσκόπια. Μάλιστα σε μερικά χρόνια από σήμερα και στη Νότια στη Χιλία, στη Νότια Αμερική, αλλά επίσης και στη Χαβάη θα έχουμε δύο τεραστείων διαστάσεων τηλεσκόπια. Το ένα με 30 μέτρα διάμετρο, το κάτω πρώτου και το άλλο 40 μέτρα διάμετρο. Δηλαδή, τηλεσκόπια την εποχή που ήμουν εγώ στα πανεπιστημακά, έδρανα τη δεκαετία του 1960, ούτε καν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι θα μπορούσαμε να είχαμε τόσο τεράστιων διαστάσεων κάτω πέρα. Φυσικά τα τελευταία 50-60 χρόνια, αποκόμινα από τη δεκαετία του 1930, αλλά κυρίως από τη δεκαετία του 1950 και μπιτά, ένα δεύτερο παράθυρο άνοιξε στα τηλεσκόπια μας με τη βοήθεια των ραδιοτηλεσκοπίων. Και από τη δεκαετία του 1960 και μετά, φυσικά, τα τροχιακά μας αστεροσκοπία, κατόρθωσαν να μας δώσουν κυριολεκτικά, μια τελείως διαφορετική αντίληψη για το Σύμπαν. Μια αντίληψη που μας βοήθησε να αντιμετωπίσουμε το Σύμπαν με διαφορετικά μάτια. Με όλα τα μάτια, δηλαδή, που θα μπορούσε να μας δώσει η κατανοήση του ηλεκτρομανιτικού φάσματος της ακτήμες Χ, της ακτήμες Γ, της περίοδης ακτινοβολίες και φυσικά μέχρι και τις ραδιοακτινοβολίες που καταγράφονται από τα ραδιοτηλεσκόπια. Έτσι, λοιπόν, σήμερα δεν αρκεστήκαμε μόνο με τις πληροφορίες που έρχονται από τα τηλεσκόπια, είτε στη Γη είτε στο διάστημα, αλλά επίσης στείλαμε και τους πρεσβευτές μας, τους πρεσβευτές του ανθρώπου σε όλους τους πλανήτες και στους περισσότερους από τους δορυφόρους που περιφέρονται γύρω από τους πλανήτες του ηλιακού μας σύστηματος. Έτσι, κυροφορηθήκαμε για αυτόν τον κόσμο, περίπου 100 διαφορετικούς κόσμους μας αποκάλυψαν αυτές οι διάστημα συσκευές, τελευταία 50 περίπου χρόνια. Αλλά ούτε εκεί σταματήσανε. Εδώ και αρκετές δεκαετίες γύρω από τη Γη βρίσκονται 3,5 χιλιάδες περίπου δορυφόροι οι οποίοι δεν κοιτάζουν μόνο το σύμπαν, αλλά επίσης και εδώ πάνω στη Γη, πίσω στη Γη. Και όλες ανεξαιρέτως οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ωφεληθεί τα μέγιστα από αυτές μας τις διαστημικές ασχολίες, όπως είναι για παράδειγμα στη γεωργία, στις τηλεπικοινωνίες, ακόμη και στην αρχαιολογία και την ιατρική έχουμε ωφέλη από την ύπαρξη των διαστημικών μας δραστηριοτήτων. Έτσι λοιπόν σήμερα, αν κοιτάξει κανείς τα τελευταία 50 περίπου χρόνια, από τη δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα οι γνώσεις μας για το σύμπαν έχουν πολλαπλασιαστεί σε τρομακτικό βαθμό. Σας δώσω να καταλάβετε καλύτερα, εάν μπορούσαμε τις γνώσεις που είχαμε για το σύμπαν τη δεκαετία του 1960 να τις συγκεντρώσουμε σε έναν τόμο, σε ένα βιβλίο, σήμερα, 50 χρόνια αργότερα θα χρειαζόμασταν μια ολόκληρη βιβλιοθήκη πολλαπλάσιου μεγέθους από τη βιβλιοθήκη της Καλαμπάκας, μια βιβλιοθήκη με περίπου 1,2 δισεκατομμύρια τόμους. Κοιροφορίες δηλαδή που έχουμε αποκομπήσει όλα αυτά τα χρόνια για το σύμπαν είναι τεραστίων διαστάσεων. Πολλοί μας αποκαλούν εμάς τους αστρονόμους και αρχαιολόγους του σύμπαντος, γιατί ουσιαστικά όλα αυτά που μελετάμε εκεί έξω είναι σαν να μελετάμε αναμνήσεις. Έχουν ήδη συμβεί. Όλα τα φαινόμενα και όλα τα αντικείμενα που μελετάμε έχουν ήδη συμβεί. Μελετάμε δηλαδή αναμνήσεις. Πάρτε για παράδειγμα το πυσιαίστερο σε μας άστρο, το άστρο της ημέρας, τον ήλιο. Ο ήλιος απέχει από εμάς περίπου 150 εκατομμύρια χιλόμετρα. Το φως του όμως δεν έρχεται ακαριέα από εκεί εδώ. Μια κτήνα φωτός από τον ήλιο χρειάζεται, της απόστασης δηλαδή, χρειάζεται περίπου 8 λεπτά και 19 δευτερόλεπτα για να φτάσει από εκεί εδώ τρέχοντας με την οριακή ταχύτητα των 300.000 χιλιόμετρων το δευτερόλεπτο. Έτσι, λοιπόν, όταν βλέπουμε τις ακτήνες του ήλιου να φτάνουν στη γη, στην ουσία, βλέπουμε πώς ήταν αυτό το άστρο, πώς ήταν ο ήλιος μας πριν από 8,5 περίπου λεπτά. Πως είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε άλλα 8,5 λεπτά για να το παρατηρήσουμε. Το αμέσως επόμενο αστρικό σύστημα μετά τον ήλιο είναι ένα αστρικό σύστημα που ονομάζεται Α και W. Ένα τριπλό σύστημα άστρων που αποτελείται από δύο μεγάλα άστρα, τον Α και τον B, όπως βλέπετε στην διαφάνεια, και επίσης ένα μικρότερο άστρο, το οποίο όμως είναι πλησιαίστερα σε εμάς και γι' αυτό ονομάζεται και Α και W. Είναι το πλησιαίστερο μετά τον ήλιο άστρο σε εμάς. Αυτό το άστρο βρίσκεται σε μία απόσταση περίπου 43 εκατομμυρίων χιλιόμετρων. Το φως του δηλαδή, τρέχοντας με 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, χρειάζεται 4 χρόνια και 3 με 4 περίπου μήνες για να φτάσει από εκεί εδώ. Το βλέπουμε δηλαδή, όπως ήταν πριν από 4 χρόνια και 4 μήνες. Πώς είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε τα 4 αυτά χρόνια για να δούμε πώς είναι ο εγκύτατος του κοιτάκου σήμερα. Για αυτό λοιπόν στην αστρονομία, χρησιμοποιούμε ένα μέτρο απόστασεων που ονομάζεται έτος φωτός, το οποίο στην ουσία είναι η απόσταση που καλύπτει μία κλίνα φωτός, τρέχοντας με 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, σε ένα χρόνο. Και αυτή η απόσταση είναι περίπου 9,5-3 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Αυτά λοιπόν τα 9,5-3 εκατομμύρια χιλιόμετρα τα ονομάζουμε εμείς έτος φωτός. Έτσι λοιπόν, αν κοιτάξουμε ένα από τα λαμπρά άστρα που φαίνονται στους καλυτερινούς μήνες των ουρανών, τον Βέγα, ο Βέγας ή Αλφαλύρας, το λαμπρότερο δηλαδή άστρο στον αστερισμό της Λύρας, απέχει από εμάς 25 έτη φωτός που σημαίνει ότι απόψε βλέπουμε τον Βέγα όπως ήταν πριν από 25 χρόνια. Όπως είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε άλλα 25 χρόνια να τα δούμε. Το πιο απόμενο αντικείμενο που βλέπουμε με γυμνό μάτι αυτή την περίοδο είναι ο γαλαξίας της Ανδρομέδας. Είναι ένας γαλαξίας, ένας από τους μεγάλους γαλαξίας της τοπικής μας ομάδας, ο οποίος βρίσκεται στον αστερισμό της Ανδρομέδας, προς την κατεύθυνση δηλαδή του αστερισμού της Ανδρομέδας και γι' αυτό και ονομάζεται γαλαξίας της Ανδρομέδας. Αυτό το αντικείμενο που μπορούμε να δούμε σημειωτέων με γυμνό μάτι έχει από μας 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός, που σημαίνει ότι το βλέπουμε απόψε όπως ήταν πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια και εμείς βλέπουμε αυτή την εικόνα να φτάνει σε εμάς σήμερα. Το πιο απόμακρο αντικείμενο, ο πιο απόμακρος γαλαξίας που έχουμε παρατηρήσει στο σύμπαν είναι αυτή η εικόνα που βλέπετε, που καταγράφεται στις 4 Μαρτίου του 2016 πριν από 4,5, 4 περίπου χρόνια. Αυτό λοιπόν το αντικείμενο, αυτός ο απόμακρος γαλαξίας απέχει από μας 13,4 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Βλέπουμε δηλαδή αυτό το αντικείμενο όπως ήταν πριν από 13,4 δισεκατομμύρια χρόνια. Έτσι λοιπόν, αν θέλετε να πάρουμε μια χωροταξική αντίληψη του που βρισκόμαστε, θα σας έλεγα το εξής, ότι βρισκόμαστε σε έναν σπυροειδή γαλαξία, σε μια αστρική πολιτεία η οποία αποτελείται από 100-200 περίπου δισεκατομμύρια άστρα. Τη μία άκρη στην άλλη, ένα διαστημόπλιο που θα έτρεχε με την ταχύτητα της φωτός, δεν υπάρχει τέτοιο διαστημόπλιο, φυσικά ούτε μπορείτε ποτέ να υπάρξει. Ένα τέτοιο λοιπόν διαστημόπλιο που να τρέχει 200 χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερό λεπτό, θα κριάζονταν περίπου 100 χιλιάδες χρόνια για να διασχίσει τον γαλαξία μας. Και εμείς, εμείς βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο που φαίνεται στην διαφάνεια, περίπου δύο τρίτα από το κέντρο του γαλαξία, σε μία απόσταση περίπου 25.800 ετών φωτός. Από περίπου σε μία απόσταση δηλαδή τα δύο τρίτα από το κέντρο του γαλαξία. Αν με ρωτήσετε λοιπόν τι σημαίνει τα 100 δισεκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας, αν θέλατε δηλαδή, κατά κάποιον τρόπο, να μετρήσετε όλα αυτά τα άστρα χωρίς να κάνετε τίποτε άλλο, να μετράτε δηλαδή με ένα ρυθμό ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, ούτω καθεξής, γι' αυτό το ρυθμό, 24 ώρες το 24, θα χρειαζόσασταν περίπου 3.500 χιλιάδες χρόνια για να μετρήσετε τα 100 δισεκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας. Κατάλαβαινετε λοιπόν, πλέον μιλάμε για αστρονομικούς αριθμούς. Και όμως ο γαλαξίας μας δεν είναι παρά ένας μόνο, από περίπου 50 ακόμη γαλαξίες, τρεις είναι οι μεγάλοι γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας, ο γαλαξίας οδικός μας, ο γαλαξίας της Ανδρομέδας που σας έδειξα προηγουμένως, προς την κατεύθυνση γαλαξίας του Τριγόνου, προς την κατεύθυνση δηλαδή του αστερισμού του Τριγόνου. Και καμιά παιγνιδαριά ακόμη, μικρότερες γαλαξίες που αποτελούν την επονομαζόμενη τοπική ομάδα γαλαξιών. Φυσικά η τοπική μας ομάδα είναι κομμάτι, ένα μέρος, αυτό που ονομάζουμε υπέρσμηνος της Παρθένου, και ονομάζεται έτσι επειδή περισσότεροι γαλαξίες αυτού του υπέρσμηνους βρίσκονται προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Παρθένου, έξω και το όνομα φυσικά. Και φυσικά οι τοπικές αυτές ομάδες γαλαξιών που αποτελούν το υπέρσμηνος της Παρθένου, είναι και αυτά μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου με τοπικών, αν θέλετε, υπέρσμηνων γαλαξιών, που αποτελούν όχι μόνο το υπέρσμηνος της Παρθένου αλλά και όλα τα άλλα υπέρσμηνοι της γειτονιάς μας. Όλα αυτά φυσικά δεν είναι τίποτε άλλο καρά ένα συνονθήλευμα 100 έως 1.000 δισεκατομμύρια γαλαξιών. Σας είπα ότι για να μετρήσουμε τα 100 δισεκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας, χρειαζόμασταν περίπου 3,5 χιλιάδες χρόνια, χωρίς να κάνουμε τίποτε άλλο απ' το να μετράμε. Παταστείτε λοιπόν να θέλουμε να μετρήσουμε το ένα τρίσι εκατομμύριο γαλαξίες που υπάρχουν στο Σύμπαν. Λάμε δηλαδή για έναν τεράστιο, έναν αστρονομικό κυριολεκτικά αριθμό γαλαξιών. Και τη δεκαετία του 1920 νομίζαμε ότι όλο το Σύμπαν αποτελείται από αυτό που βλέπαμε, δηλαδή αποτελούνταν μόνο από τα υλικά που περιλαμβάνονταν στο δικό μας γαλαξία, σε έναν και μοναδικό γαλαξία. Αλλά στη δεκαετία του 1920, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Αμερικανός Αστρονόμος Έδιον Χάμπο ανακάλυψε ότι δεν είχαμε μόνο έναν γαλαξία, αλλά μια πληθώρα γαλαξιών, όπως αποκαλύφθηκε τελευταία, από ένα τρισεκατομμύριο περίπου γαλαξίες. Και όλοι αυτοί οι γαλαξίες απομακρύνονται ο ένας από τον άλλον τόσο γρήγορα, όσο πιο μακριά βρίσκονταν από εμάς και σε οποιοδήποτε άλλο σημείο και αν πηγαίναμε, πάλι από εκεί θα βλέπαμε αυτή τη διαστολή των γαλαξιών, άρα και τη διαστολή κατά κάποιον τρόπο, τη διαστολή του σύμπαντος ολοκλήρου. Μάλιστα, από το 1927, ο George Lemaitre κατόρθωσε να βγάλει ένα συμπέρασμα, ότι αν γυρνούσαμε την κινηματογραφική ταινία της διαστολής των γαλαξιών προς τα πίσω και φέρναμε δηλαδή όλους αυτούς τους γαλαξίες προς το κέντρο από το που ξεκίνησαν δηλαδή, θα φτάναμε σε αυτό που ο Lemaitre ονομάζε κοσμικό άτομο. Και από εκεί έγινε μία, σε εισαγωγικά, μεγάλη διαστολή, μία έκρηξη, μία μεγάλη έκρηξη, όπως ονομάστηκε, η οποία δημιούργησε το διαστυλόμενο σύμπαντο, το οποίο ζούμε σήμερα, το οποίο παρατηρούμε. Μάλιστα, τη δεκαετία του 1940, ο George Kamov και οι συνεργάτες του υπολόγησαν ότι, αν πράγματι το σύμπαντο ξεκίνησε από μία μεγάλη έκρηξη πριν από τις εκατομμύρια χρόνια, τότε θα πρέπει να υπάρχει αυτή η ακτινοβολία, μία ακτινοβολία υπό βάθουλο, όπως ονομάστηκε, και μάλιστα υπολόγησαν ότι αυτή η θερμοκρασία της ακτινοβολίας θα πρέπει να είναι σήμερα περίπου γύρω στα πέντε βαθμούς πάνω από το απόγευτο μηθέν, πέντε βαθμοί, δηλαδή κέλβιτ. Και πράγματι, σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, δύο ερευνητές, δύο μηχανικοί που εργάζονταν στο ΝΤΕ της Αμερικής, στα Bell Labs, ο Πενιζίας και ο Wilson, 360 πέντε, τα έγραψαν χωρίς να ξέρουν τι στο καλό είναι αυτή την ακτινοβολία μικροτιμάτων, το πρώτο πορτρέτο, αν θέλετε, της ύπαρξης του σύμπαντος, της γέννησης του σύμπαντος πριν από, όπως ανακαλύψαμε αργότερα, πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Αυτοί τους στην ανακάλυψη πήραν το βραβείο Nobel φυσικής το 1978. Αργότερα, με μία διαστημοσυσκευή ονοματικόπι, το 1992, ο George Smoot, ο John Mothers και μια χιλιάδα περίπου άλλων ερευνητών, κατόρθωσαν να καταγράψουν μια πιο λεπτομεραίστερη εικόνα του νεογένιου του σύμπαντος. Βρίσκεται πίσω από την φωτογραφία που έχουμε του George Smoot, όπως βλέπετε εδώ. Αυτή είναι η εικόνα που κατέγραψε το διαστημόπιο Obby το 1992. Και φυσικά για αυτήν την καταγραφή ο George Smoot και ο John Mothers πήραν το βραβείο Nobel φυσικής το 2006. Τρία χρόνια νωρίτερα, φυσικά με τη διαστημοσυσκευή WMAP είχαμε μία καλύτερη φωτογράφηση, καλύτερο πορτελέτο του σύμπαντος, και μόλις πρόσφατα με τη διαστημοσυσκευή Planck, μια ευρωπαϊκή διαστημοσυσκευή, κατορθόσαμε να πάρουμε αυτό το πορτρέτο του σύμπαντος, το πιο λεπτομεραίες πορτρέτο που έχουμε μέσα όπου είναι και σήμερα, όπως ήταν δηλαδή το σύμπαν 380.000 χρόνια μετά τη γεννησή του. Αν μου πείτε εάν πράγματι αυτή είναι η εικόνα του σύμπαντος 380.000 χρόνια μετά τη γεννησή του, δεν είναι νεογέννητο εκείνη τη στιγμή το σύμπαν, πράγματι δεν είναι νεογέννητο αλλά πριν από τα 380.000 χρόνια δεν μπορούμε να εισχωρίσουμε με τα όργανα που έχουμε σήμερα, γιατί υπάρχει κατά κάποιον τρόπο ένα είδος κοσμικής ομίχτης που μας εμποδίζει να δούμε το τι συμβαίνει πριν από τις 380.000 χρόνια. Για να μπορέσουμε να κάνουμε κάτι τέτοιο πρέπει να εισχωρίσουμε να φτιάσει το εσωτερικό του ατόμου, να εξομοιώσουμε κατά κάποιον τρόπο τις καταστάσεις που επικρατούσαν την εποχή εκείνη, δηλαδή πριν από 2.3 ακόμα 8 δισεκατομμύρια χρόνια και αυτό μπορούμε να το κάνουμε στους μεγάλους επιταχυτές όπως είναι για παράδειγμα ο επιταχυτής που υπάρχει στο ΣΕΝ στα γάλλο-ελβετικά σύνορα. Εκεί μπορέσαμε τα τελευταία μερικά χρόνια να αναπαραστήσουμε τις θερμοκρασίες που υφίσταν τα πρώτα μικροδευτερόλεπτα του σύμπαντος και να επιβεβαιώσουμε κατά κάποιον τρόπο τις θεωρητικές μας εκτιμήσεις για τη γέννηση του σύμπαντος με μία μεγάλη έκπληξη. Μάλιστα μπορούμε να πάμε πίσω σε ένα τρίσεκατομμυριοστό του τρίσεκατομμυριοστού του τρίσεκατομμυριοστού του πρώτου δευτερολέπτου και να δούμε τις καταστάσεις που επικρατούσαν τότε και έκτοτε. Μάλιστα ορισμένες θεωρητικές εκτιμήσεις μας λένε ότι εκείνη την πρώτη στιγμή της ύπαρξης του σύμπαντος, το σύμπαν κυριολεκτικά εκτοξεύτηκε και από ένα μέγεθος μικρότερο από το μέγεθος ενός πρωτολίου έχει φτάσει στην τεράστια εικόνα που έχουμε σήμερα για το σύμπαντο. Για να σας δώσω να καταλάβετε πόσο γρήγορη ήταν αυτή η διαστολή, αρκεί να σας πω ότι αν είχαμε εκείνη την πρώτη στιγμή της ύπαρξης του σύμπαντος, το μέγεθος του σύμπαντος να έχει το μέγεθος μιας μπάλας ποδοσφαίρου σε κλάσμα κυριολεκτικά του δευτερολέπτου, έγινε πήρε το μέγεθος ενός ολόκληρου γαλαξία 100.000 ετών φωτός διαμέτρου. Και εκείνη τη στιγμή, κάποια στιγμή δηλαδή, στον χρόνο 10 εις τυμίων 32 του δευτερολέπτου, του πρώτου δευτερολέπτου, η εκθετική αυτή διαστολή σταμάτησε και φυσικά συγχρόνως είχαμε μια καταπληκτική αποδέσμα ευσύ ενέργειας, η οποία δημιούργησε τα υλικά που βλέπουμε σήμερα. Όχι μόνο, όχι μόνο. Εκείνη τη στιγμή που σταμάτησε αυτή η γρήγορη διαστολή, αυτή η πληθοριστική διαστολή του σύμπαντος, γεννήθηκαν ένας τεράστιος αριθμός παράγυλων σύμπαντων. Ένας αριθμός ο οποίος, αν θέλατε να τον παραστήσουμε, θα έπρεπε να βάλουμε τη μονάδα, να ακολουθούμε από 506 μηδενικά. Τόσα είναι τα παράγυλα σύμπαντα, σύμφωνα τουλάχιστον με τις σύγχρονες θεωρητικές μας εκδημίσεις. Δυστυχώς, λόγω του ότι είναι αυτά παράγυλα σύμπαντα, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι υπάρχουν, γιατί απλούστατα δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε με αυτά. Εάν μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε εμπανώς, δεν θα ήταν παράγυλο το σύμπαντο, αλλά θα περιλαμβάνονταν στο δικό μας σύμπαντο. Ήτε έτσι, είτε αλλιώς, για να μπορέσουμε να αποδείξουμε τον λόγο το αληθές, θα πρέπει στο δικό μας σύμπαντο, στις παρατηρήσεις που κάνουμε στο δικό μας σύμπαντο, να δούμε και την εικόνα, ή αν θέλετε τα δακτυβικά αποτυπώματα της ύπαρξης αυτών των παράγυλων συμπάντων. Εγωνός είναι ένα, ότι σε αυτά τα πρώτα τρία λεπτά της ύπαρξης του σύμπαντος, τρία με δέκα περίπου λεπτά, γεννήθηκε όλο το υδρογόνο και το μεγαλύτερο μέρος του ηλίου που υπάρχει στο σύμπαντο σήμερα. Έκτοτε δεν γεννήθηκε άλλο υδρογόνο, και αυτό είναι αρκετά ενδιαφέρον, γιατί το υδρογόνο είναι αυτό που στην ουσία στο εσωτερικό των άστρων δημιουργεί όλα τα άλλα χημικά στοιχεία που υπάρχουν από το ήλιο μέχρι φυσικά και το 92ο χημικό στοιχείο, το ουράνιο. Όλα αυτά τα χημικά στοιχεία γεννιώνται κυριολεκτικά στο εσωτερικό των άστρων. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είμαστε μέρος αυτών των διαδικασιών. Διαδικασιών που γεννούν στο εσωτερικό τεραστείων νεφελωμάτων χιλιάδες νέα άστρα. Παρατηρούμε όλες αυτές τις εξελιδικές πορείες στα αστρικά βρεφοκομεία, στα μεγάλα δηλαδή νεφελώματα. Όλα βλέπουμε επίσης ότι και όλα τα άστρα όπως και κάθε τι άλλο στο σύμπαν γεννιέται, εξελίσσεται και κάποια στιγμή πεθαίνει. Άστρα παράδειγμα τος χάριν σαν το δικό μας, σαν τον ήλιο, τελειώνουν τη ζωή τους με τη μορφή αυτή που βλέπετε. Τημιουργούν δηλαδή αυτά που ονομάζουμε πλανητικά νεφελώματα. Και αυτά τα πλανητικά νεφελώματα δεν έχουν καμία σχέση με πλανήτες φυσικά, όπως έμγαζαν στο παρελθόν με τα μικρά τηλεσκόπη που είχαμε, έμγαζαν με πλανήτες και γι' αυτό και ονομάστηκαν πλανητικά νεφελώματα. Αυτά λοιπόν τα αέρια τα οποία εκτοξεύονται από τα άστρα, τα τελευταία στάδια της ζωής, είτε με τη μορφή πλανητικών εφελωμάτων, είτε ακόμη και με τη μορφή των γυνάτιων άστρων δημιουργούν μεγαλύτερες εκτοξεύσεις αερίων και σκόνης. Κι αυτός λοιπόν από τα πλανητικά νεφελώματα, τα αέρια υλικά από τα οποία αποτελούνταν αυτά τα άστρα, στα γυγάντια άστρα έχουμε ακόμη πιο μεγάλη εκτόξευση των υλικών. Και όλα δηλαδή τα υλικά που γεννήθηκαν στους πυρήνες αυτών των γυγάντων άστρων διασκορπίζονται κυριολεκτικά στο σύμπαν. Έτσι ώστε σήμερα, αν θέλετε, ακόμη και το ανθρώπινο σώμα, ο οποίος άλλο βλέπετε γύρω σας, βράχια, σύννεφα, λουλούδια ή φρούτα, στην ουσία αποτελούνται όλα από υλικά τα οποία προέρχονται από το εσωτερικό των άστρων. Για παράδειγμα, το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από ένα τεράστιο αριθμό ατόμων, των οποίων το 62% είναι υδρογόνο, το 24% οξυγόνο, 12% είναι άνθρακας, 1,1% είναι άζωτο, δεν υπάρχουν και κάμια 39 ακόμη χηματικά στοιχεία, έτσι για, αν θέλετε, για ποικιλία. Αλλά τα 2 τρίτα σχεδόν των ατόμων που αποτελούν το ανθρώπινο σώμα είναι υδρογόνο, δηλαδή υλικό το οποίο γεννήθηκε πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Τα 2 τρίτα δηλαδή του σώματος μας γεννήθηκαν πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Είμαστε δηλαδή κυριολεκτικά αστρόσκονοι, όπως συνηθίζω να λέω. Τα ηλεκτρονομανιδικά κύματα λοιπόν είναι η κυριότερη πηγή που έχουμε για τη μελέτη του σύμπαντος. Αλλά φυσικά δεν είναι η μοναδική πηγή πληροφοριών που έχουμε. Με τη βοήθεια που έχουμε μέχρι τώρα, φυσικά έχουμε δημιουργήσει ένα πρότυπο, ένα μοντέλο, για τη φύση που ονομάζεται καθιερωμένο πρότυπο. Και αυτό το μοντέλο που έχουμε στην ουσία αποτελεί όλα τα σωματίδια που αποτελείται η ύλη, αλλά επίσης και τα σωματίδια που αποτελούν τις αλληλεπιδράσεις. Μας έλειπε φυσικά πριν από καμιά δεκαετά χρόνια πριν, μας έλειπε και ένα τρίτο, ένα ακόμη χημικό, ένα ακόμη σωματίδιο, το οποίο δημιουργούσε κατά κάποιο τρόπο ένα είδος παχύρευσης θάλασσας, μέσα στην οποία κινούνταν όλα τα άλλα σωματίδια. Αυτή η παχύρευση θάλασσα βασίζονταν σε ένα σωματίδιο, το οποίο είχε προβλέψει την ύπαρξή του από τη δεκαετία του 1960, ο Πίτερ Χίκς, ένας Κοτσέζος φυσικός. Αυτό το σωματίδιο προσπαθούσαν να βρούν επί δεκαετίες. Μέχρι σώτου το καλοκαίρι του 2012 ανακοινώθηκε ο εντοπισμός του. Φυσικά την επόμενη χρονιά ο Πίτερ Χίκς και οι συνεργάτες του πήραν το βραβείο νόμου φυσικής του 2013. Έτσι, επειδή ο πιλεπτρομαγνητισμός, από τον οποίο μάθαμε όλα όσα γνωρίσαμε μέχρι τότε, δεν είναι η μόνη αλληλεπίδραση, η μόνη θεμελιώδης δύναμη, υπάρχουν και άλλες τρεις θεμελιώδες δυνάμεις, η ασθενής και η ισχυρή πυρηνική και φυσικά η βαρύτητα. Μόνο που η βαρύτητα, δυστυχώς, είναι πάρα πολύ αδύναμη. Είναι τρεις εκατομμύρια φορές μικρότερη από την ηλεκτρομαγνητική. Παρ' όλα αυτά, η βαρύτητα παίζει ένα σημαντικότατο ρόλο στην ύπαρξή μας και στην ύπαρξη φυσικά της φυσικής υπόστασης. Η θεωρία η οποία επικρατεί αυτή τη στιγμή είναι η θεωρία βαρύτητας του Αϊστάιν. Είναι αυτό που ονομάζουμε η γενική θεωρία της σχετικότητας. Και εδώ είχε εκατό χρόνια, από το 1915 περίπου, που ανακοινώθηκε για πρώτη φορά και μέχρι σήμερα, προσπάθησαν πολλοί να καταρρίψουν τεράστια κυριολεκτικά αυτή τη θεωρία του Αϊστάιν. Δεν το κατόρθωσαν φυσικά. Κάθε φορά αποδεικνύεται ότι ο Αϊστάιν είχε δίκιο. Μεταξύ αυτών των προβλέψεων που είχε κάνει ο Αϊστάιν με τη θεωρία της σχετικότητας, ήταν ότι υπάρχουν και βαρυτικά κύματα, όπως τα ηλεκτρομανιστικά κύματα. Υπάρχουν και βαρυτικά κύματα, τα οποία εκτοξεύονται κυριολεκτικά όταν έχουμε μετακίνηση τεραστίων μαζών. Η μετακίνηση αυτή θα μπορούσε να γίνει και ενάμεσα σε δύο άτομα, σε δύο ανθρώπους. Αν περιφέρονται δύο άτομα για παράδειγμα, το ένα γύρω από το άλλο, σε ένα χωρό κατά κάποιον τρόπο τεραντέλλας, στην ουσία θα δημιουργήσουν βαρυτικά κύματα. Αλλά επειδή, όπως είπαμε, η βαρύτητα είναι πάρα πολύ αδύναμη, οι αποστολίες των εκτιμών είναι πάρα πολύ αδύναμοι. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο, δεν μπορούν να καταγραφούν. Θα χρειαστεί να έχουμε τη μετακίνηση μεγάλων σωτήτων μαζών, όπως είναι μαύρες τρύπες ή άστρια νετρονίων, για να μπορέσουμε να καταγράψουμε τέτοιου είδους βαρυτικά κύματα. Και δεν είναι μόνο αυτό, ότι είναι πάρα πολύ αδύναμη, η δύναμη της θεμελιώδης αυτή, αλληλεπίδραση της βαρύτητας, αλλά επίσης και πώς θα καταγραφεί. Επί δεκαετίες, κυριολεκτικά, από την εποχή που ήμουν και εγώ, στα πανεπιστημιακά έδρανα, προσπάθησαν διάφοροι ερευνητές να χρησιμοποιήσουν, για κάποιον τρόπο, όργανα για να μπορέσουν να καταγράψουν την ύπαρξη αυτών των βαρυτικών κυμάτων. Όλα τα όργανα αυτά ήταν πάρα πολύ μικρά. Έτσι, σήμερα είχαμε την ευκαιρία, τα τελευταία μερικά χρόνια, να δημιουργηθούν δύο τεραστίων διαστάσεων εργαστήρια. Ένα ποντά στο πανεπισήμιο στο οποίο είχα την τιμή και τη χαρά να σπουδάσω και εγώ, στην Λουισιάνα, και ένα παρόμοιο εργαστήριο τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά στο Hanford της Πολιτείας της Washington. Έτσι, λοιπόν, σε αυτά τα δύο εργαστήρια, στις 14 Σεπτεμβρίου του 2015, καταγράφηκαν τα πρώτα αμβαριτικά κύματα από τη σύνθεση δύο τεραστίων μαύρων τρυπών. Η ανακοίνωση που έγινε στις 11 Φεβρουαρίου του 2016, δημιουργικούς μήνες αργότερα, μας είπε ότι αυτή η σύγκρουση των δύο μαύρων τρυπών έγινε σε μια απόσταση ενός κόμμα τριών δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Δηλαδή, η σύγκρουση αυτή έγινε πριν από 1,3 δισεκατομμύρια χρόνια. Είχαμε μία σύγκρουση δύο μαύρων τρυπών, μια μαύρη τρύπα με 36 ηλιακές μάσες, 36 φορές δηλαδή τη μάζα που έχει ο ήλιος μας, και η άλλη με 29 ηλιακές μάσες, 29 φορές δηλαδή τη μάζα του ήλιου μας. Και η σύγκρουση αυτή δημιούργησε μία νέα, μεγαλύτερη μαύρη τρύπα, με 62 ηλιακές μάσες, 62 φορές τη μάζα του ήλιου μας, και φυσικά η εκπομπή που έγινε βαρυτικών κυμάτων εκείνη την στιγμή ήταν 50 φορές την ενέργεια που επέμπουν όλοι οι γαλαξίες του σύμπαντος. Αυτή η ενέργεια επέμπτεκε για τις τρεις ηλιακές μάζες. Τρεις φορές δηλαδή η μάζα του ήλιου μας μετατράπηκε σε βαρυτικά κύματα. Γιατί όπως καταλαβαίνετε, 36 και 29 μας κάνει 65 ηλιακές μάζες, αυτό που έμεινε στο τέλος από τη σύγκρουση ήταν 62 ηλιακές μάζες. Λοιπόν, σιγά-σιγά, τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια, κατορθώσαμε να καταγράψουμε με αυτού του είδους τα εργαστήρια, να καταγράψουμε τις συγκρούσεις μόνο μαύρων τρυπών, τις συγκρούσεις μιας μαύρης τρύπας και ενός πάλσαρ, ενός άστρου νετρονίων, αλλά επίσης τη σύγκρουση δύο άστρων νετρονίων. Τις συγκρούσεις αυτές φυσικά μας άνοιξαν ένα νέο παράθυρο μελετών. Έτσι, λοιπόν, με τη βοήθεια των βαρυτικών κυμάτων θα ωφεληθεί όχι μόνο η πυρηγική φυσική και η αστροφυσική, αλλά φυσικά και η κοσμολογία και η βαρύτητα και να μας εξηγήσουν πράγματα τα οποία μέχρι τώρα ήταν αδύνατον να εξηγηθούν με όλες τις παρατηρήσεις που είχαμε μέχρι τώρα. Έτσι, λοιπόν, τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια. Με τη βοήθεια των εργαστηρίων που είχαμε, με τη βοήθεια των οπτικών οτιλεσκοπείων στην επιφάνεια της Γης, αλλά και των ραδιοτιλεσκοπείων, με τη βοήθεια των τροχιακών μας αστελεσκοπείων, των διαστήμων συσκευών σε όλα τα μήκια των πλάτης του ηλιακού μας συστήματος, με τη βοήθεια των επιταχυτών που μας εξωμιώνουν, κατά κάποιο τρόπο, τις συνθήκες που αντιπατούσαν στα πρώτα στάδια της ύπαρξης του σύμβατος, θα επίξεις τώρα τελευταία, με τη βοήθεια των βαριττών κοιμάκων έχουμε μάχη πάρα πολλά, αλλά παρόλα αυτά υπάρχουν πολύ περισσότερα που μας είναι άγνωστα ακόμη. Για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε γιατί υπάρχει αυτή η ασημεκρία ήλις και αντιίλις. Γιατί δηλαδή έχουμε ένα σύμπαν ήλις και όχι ένα σύμπαν αντιίλις. Δεν γνωρίζουμε ότι για κάθε 10 δισεκατομμύρια σωματίδια ήλις, έχουμε ένα λιγότερο σωματίδιο αντιίλις. Αλλά γιατί γίνεται αυτό δεν το γνωρίζουμε. Δεν γνωρίζουμε επίσης και τα περισσότερα υλικά που υπάρχουν στο σύμπαν. Υλικά τα οποία, επειδή δεν γνωρίζουμε πως το καλό είναι, τα έχουμε ονομάσει σκοτεινή ήλι. Δεν ξέρουμε ποια είναι αυτά τα υλικά. Βλέπουμε την επίδραση που έχει η σκοτεινή ήλι. Σε αυτά που βλέπουμε, σε όλους τους γαλαξίες δηλαδή που βλέπουμε το σύμπαν. Αλλά δεν ξέρουμε από τι αποτελείται αυτή η σκοτεινή ήλι. Δεν ξέρουμε επίσης και αυτό που ανακαλύψαν πριν από πέντε περίπου χρόνια. Που κάνει το σύμπαν να επιταχύνεται. Να διαστέλεται επιταχυνόμενο. Πήραν φυσικά οι ερευνητές αυτοί που ανακαλύψαν αυτή την επιταχυνόμενη διαστολή εδώ και έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Πήραν το γραβείο Νόμπλ φυσικής του 2011. Όλα αυτά λοιπόν είναι πράγματα τα οποία δεν γνωρίζουμε. Γιατί αν με ρωτήσετε σήμερα από τι αποτελείται το σύμπαν θα είναι τα συστατικά δηλαδή του σύμπαντος. Θα σας έλεγα ότι το 27% περίπου αποτελείται από αυτό που ονομάζουμε η σκοτεινή ήλι. Το 68% από αυτά που ονομάζουμε σκοτεινή ενέργεια. Πράγματα δηλαδή το 95% που δεν γνωρίζουν εις το καλό ήλι. Και μόλις το 5% είναι υλικά τα οποία βλέπουμε με τη μορφή των ενός τρεις εκατομμυρίου γαλαξιών που υπάρχουν στο σύμπαντο. Έτσι λοιπόν σήμερα το 2020 εν μέσο της πανδημίας κοιτάζουμε εν τούτης ακόμη το σύμπαντο. Βρισκόμαστε στην ακρογελιά του σύμπαντο, βρισκόμαστε πάνω σε ένα μικροσκοπικό πλανήτη, ενός μικροσκοπικού άστρου. Και να ρωτιόμαστε εις το καλό υπάρχει εκεί έξω, γιατί όπως σας είπα δεν γνωρίζουμε τι μπορεί να είναι. Γι' αυτό λοιπόν μέχρι τώρα το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ελπίζουμε ότι οι νέοι ερευνητές στα επόμενα 10, 20 ή 30 χρόνια θα μπορούν να δώσουν τις σωστές απαντήσεις στις ώρες να πω για το τι υπάρχει εκεί έξω. Σας ευχαριστώ πολύ. Εμείς σας ευχαριστούμε πάρα πολύ και σε ευχαριστώ. Πριν ξεκινήσουμε την διαδικασία των ερωτήσεων την οποία θα την κάνει στην εργατική δάμου τελικά η κυρία Ελένη Σκεφτεροπούλου Θα ήθελα να δώσω λίγο τον λόγο στην κυρία Νταϊάννα Μέριαν, την κυρία Δημουλά. Αυτό είναι πραγματικά υπέροχο. Δεν ξέρω, έχουν κάποιοι ερωτήσεις, αλλά πιστεύω ότι είναι υπέροχο να έχουν άνθρωποι να δώσουν σχέσεις για το τι μπορούμε να φτιάξουμε στους ανθρώπους που θέλουν να βλέπουμε από την Ελλάδα και από όλο τον κόσμο. Αυτό είναι όλα τα πράγματα που ήθελα να είναι στην εργατική δάμου τελικά, όταν είχαμε την σκέψη ότι θα δημιουργήσουμε την εργατική δάμου τελικά στην Ελλάδα, ώστε να είναι μέχρι στιγμή με την τεχνολογία, ώστε να μπορούμε να φτιάξουμε περισσότερους ανθρώπους στην εργατική δάμου τελικά. Θα θέλαμε να πούμε αυτό στην εργατική δάμου τελικά, παρακαλώ. Και κύριε Σιμόπουλε θέλετε να απαντήσετε και μετά να πω. Δεν είναι μόνο στους ανθρώπους της Θεσσαλίας, επειδή, στην πραγματικότητα, τα πραγματικά σας εργασία είναι πάνω στις λόγους. Είναι ένας μηχανισμός στον πατέρα σας, πιστεύω, και είναι ένας ζωντανός μηχανισμός, όχι μόνο στον πατέρα σας, αλλά και σε όλους τους ανθρώπους σας που έφτασαν από την Καλαβακά, αν καταλαβαίνω σωστά. Αυτό είναι σωστό και πιστεύω ότι οι παππούς μου έγιναν στην Καλαβακά και ο παππούς μου έκανε πολλά δουλειά εκεί, βοήθησε την εκκλησία και την σχολή, και ήθελα να πω πίσω και πιστεύω πώς μπορώ. Και η Καλαβακά ήταν μια καλή ευκαιρία για να ανοίξει την εκκλησία, την ευκαιρία και την ευκαιρία σε όλους. Και αυτό, ο Παππούς μου είπε ότι πρέπει να είναι τεχνολογικό, όχι μόνο τεχνολογικό, αλλά τεχνολογικό. Και αυτό είναι, αυτό είναι αυτό που βλέπουμε σήμερα και βοηθάμε τα ευκαιρία του. Αυτό είναι πραγματικό. Και ευχαριστώ πολύ που ήρθες. Κάθε φορά που θέλεις να έρθεις, είμαι σίγουρη. Με ευχαριστώ. Μπορώ να μιλήσω ελληνικά, μπορώ να καταλαβαίνω λίγο, δεν μπορώ να καταλαβαίνω όλα αυτά, αλλά είναι πραγματικό να βλέπω ότι αυτό είναι αυτό που ήθελα να είναι η ευκαιρία και είναι υπέροχο. Ήρθα μόνο στους ανθρώπους που μας συμμετέχουν. Έχουμε πολλούς ανθρώπους από πολλά διαφορετικά μέρη, οπότε αυτό είναι πολύ υπέροχο. Παππού, θα ήθελα να πεις κάτι? Η ιδέα μας ήταν να ανοίξουμε ένα παράθυρο προς τον κόσμο για να μπορούν τα παιδιά της Καλαμπάκας να βλέπουν προς τα έξω και ο κόσμος απ' έξω να βλέπουν προς τα μέσα. Και αυτή τη στιγμή βλέπω πάρα πολλά παράθυρα και πολλούς πολλούς νεαρούς, μελλοντικούς πελάτες της Βιβλιοθήκης και να ξέρουν ότι η πόρτα μας και η καρδιά μας είναι πάντοτε ανοιχτή και τους περιμένουμε. Οπότε, για ακόμα μια φορά, ευχαριστούμε τον κ. Σιμόπουλο, τον κ. Γιώζια, δεν ξέρω αν ήταν εξ αρχής, για την Ευγενική Μεσολάβηση. Και θα ήθελα τώρα, Ελένη Μουσκεφταροπούλου, σιγά σιγά να περάσουμε στις ερωτήσεις για να μην πράσουμε και τον κόσμο. Ναι, καλησπέρα κι από μένα. Σας ευχαριστούμε όλους που είστε εδώ, ιδιαίτερα στον κ. Σιμόπουλο φυσικά, που μας θυμάμαι την παρουσία του. Απλά να αναφέρω ότι έχουμε, μας ακούνε, μας παρακολουθούν από την Αθήνα από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, από την Αλεξανδρούπολη, από την Πάτρα, από τα Χανιά, από την Ξάνθη, από την Αγγλία, από την Καρδίτσα, από την Πεντέλη, επίσης από το Αστεροσκοπείο εκεί, από Χαλκίδα, από την Κύπρο, από τα Τρίκαλα, από το Βόλο, ενδεικτικά. Θα πω κάποια, θα προχωρήσω άμεσα στις ερωτήσεις. Ελένη, συγνώμη που διακόπτω. Αν μπορούμε να βρούμε πρώτα την ερώτηση του κ. Έβρετ. Ναι, βεβαίως. Hours. Βεβαίως, γιατί κάτι είχε, οπότε θα την... Είναι πάρα πολλές οι ερωτήσεις, ναι. Είναι πάρα πολλές οι ερωτήσεις και το ενδιαφέρον μεγάλο, οπότε θα ζητώ την κατανοήσή σας. Οπότε ξεκινάω με τον κ. Έβρετ. Θα το διαβάσω στα αγγλικά, θα κάνω και μετά τη μετάφραση για όλους. Do you think the ultimate exploration of the universe will rely on in-person humans or on mechanical devices managed by artificial intelligence? My take is that it will just be the later, because machines can be evolved to cope with the challenges of traveling the universe, and human evolution wouldn't be up to it. Η ερώτησή του είναι αν πιστεύετε ότι... Συγγνώμη, κόλσεστε, η εξερεύνηση του σύμπαντος θα στηρίζεται στους ανθρώπους ή σε μηχανές, οι οποίες θα διαχειρίζονται μέσω της τεχνικής νοημοσύνης. Πιστεύει ότι θα είναι το δεύτερο, κατά την γνώμη του, γιατί η τεχνολογία αναπτύσσεται και οι μηχανές αναπτύσσονται πολύ πιο γρήγορα, οπότε θα μπορούν να διαχειριστούν αυτές τις προκλήσεις σε σύγκριση με την ανθρωπότητα. Περιμένουμε την απάντηση. Απώ κάτι για τον Έβερρετ. Ο Έβερρετ ήταν παλιός μου συμφυτητής, προμνημονεύτων ετών, τα αιτία του 1960, από τους πιο δραστηριούς φυτητές και εν ενεργία τότε, αλλά και όχι μόνο από τότε, αλλά έκτοτε δραστηριοποιείται σε μουσία και τέτοιου είδους δραστηριότητες. Έβερρετ έχει επισκεφτεί την Καλαπάκα πριν από μερικά χρόνια, όταν είχα πάλι και εγώ επισκεφτεί την Καλαπάκα σε ένα συνέδριο που είχε διοργανωθεί, και με την ευκαιρία που με επισκεπτόταν τότε, μπορέσαμε να τον φέρουμε στην περιοχή Καλαπάκας και Τρικάλον. Η απάντηση είναι, συμφωνώ και εγώ με τον Έβερρετ, ότι στην ουσία το μέλλον είναι στις μηχανές, αλλά ακόμη και σήμερα, το να πάει ο άνθρωπος να εξερευνήσει ακόμη και το πλησιάστερο σε μας κόσμο, την σελήνη, είναι πάρα πολύ δύσκολο. Κοστίζει πολύ περισσότερο. Οι μηχανές μπορούν να κάνουν την ίδια δουλειά, ίσως και καλύτερη θα μπορούσε να είναι κανείς, καλύτερη δουλειά επισκεπτόμενοι διάφορα αντικείμενα, όχι μόνο του ηλιακού μας συστήματος, για παράδειγμα αυτή τη στιγμή που μιλάμε, δύο ανθρώπινα κατασκευάσματα, ο Βόγια Τερένα και ο Βόγια Τσεπτίο, έχουν ξεφύγει από την επίδραση του ήλιου μας, βρίσκονται στο μέσοαστρικό διάστημα. Μάλιστα πρόσφατα έκαναν και νέες ανακαλύψεις, συνεχίζουν δηλαδή να κάνουν ανακαλύψεις τη δεκαετία του 70 που εκτοξεύτηκαν και μέχρι σήμερα μας έχουν στείλει τεράστιας έκτασης πληροφορίες. Οπότε και το μέλλον πιστεύω ότι εκεί θα βασιστεί, θα βασιστεί δηλαδή σε ανθρώπινα δημιουργήματα με την βοήθεια της δεκινητής νοημοσύνης, να μπορέσει να τοξεύσουμε το πρεσβευτές μας. Γεια σου, Everett. Μια ερώτηση ακόμη, στις αποστάσεις των γαλαξιών από εμάς υπολογίζεται και η διαστολή του σύμπαντος? Εξαρτάται για ποιους γαλαξίες. Οι γαλαξίες που αποτελούν τη δική μας τοπική ομάδα γαλαξιών, όχι, η απάντηση είναι όχι. Η τοπική μας ομάδα επηρεάζεται από τις βαρυτικές υπάρξεις των γαλαξιών της τοπικής μας ομάδας. Σαν σύνολο φυσικά συμπεριλαμβάνεται και αυτή η δική μας κίνηση, όχι ως μιας παγκόσμιας κατά κάποιον τρόπο η αστολής του σύμπαντος, αλλά σε τοπικό επίπεδο οι πενήντα αυτοί γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας δεν επηρεάζονται. Να υποθέσουμε ότι ένα τρεις γαλαξιών υπάρχουν στο ορατό παρατηρήσιμο από μας σύμπαντος. Ναι. Αυτά είναι φυσικά, σε ισαγωγικά υπολογισμοί. Πριν είχαμε τους υπολογισμούς ότι στο σύμπαν υπάρχουν περίπου 100-20 εκατομμύρια γαλαξίες. Νεότερες έρευνες μας λένε ότι υπερβαίνουν το ένα τρεις εκατομμύριο. Προημερών διάβαζα ότι οι υπολογισμοί αυτοί υπολογίζουν ότι ο αριθμός των γαλαξιών στο σύμπαν φτάνει και τα 10 τρεις εκατομμύρια γαλαξίες. Τι ακριβώς μπορεί κανείς να πει είναι ότι συνεχώς έχουμε νέους υπολογισμούς. Κύριε Σιμώπουλε, επειδή έχω κάνει την ερώτηση, αυτό που θα ήθελα να ρωτήσω είναι το εξής. Προφανώς το νούμερο που μετράμε κάθε φορά εξαρτάται από την ακρίβεια των οργάνων που χρησιμοποιούμε, έτσι των τηλεσκοπείων μας. Συνεχώς λοιπόν αυτό αυξάνεται. Με συνέπεια, τουλάχιστον να δίνεις εμένα την εντύπωση, το σύμπαν είναι άπειρο. Κοιτάξτε, μιλάμε για το παρατηρήσιμο σύμπαν. Για αυτό και ρώτησα για το παρατηρήσιμο, αν είναι το παρατηρήσιμο το νούμερο που μας δίνεται. Ναι, όλα αυτά φυσικά είναι... Καθημερινά θα μπορούσε κανείς να πει ότι έχουμε καινούργια αποτελέσματα. Σημειώσει στην αρχή ο κύριος Ιλνόπουλος για τις ανακοινώσεις που έγιναν πρόσφατα από τις παρατηρήσεις του ΣΓΑΙΑ, της ΓΕΑ. Μιας διαστήμος συσκευής, η οποία μελέτησε τη γειτονιά μας στην ουσία με μεγαλύτερη ακρίβεια. Όλα αυτά, αναγκαστικά, βασίζονται σε νέες τεχνολογίες. Καλύτερη τεχνολογία, καλύτερα τα αποτελέσματα. Προχωράω στην επόμενη. Ένα άρθρο του περιοδικού Frontiers in Physics αναφέρεται στις ομοιότητες μεταξύ του δικτύου των ευρώνων στον ανθρώπινο εγκέφαλο και το δίκτυο γαλαξιών στο σύμπαν. Ποια είναι η γνώμη σας? Ναι, υπάρχουν τέτοιου είδους ομοιότητες. Αλλά στο σύμπαν, αν κοιτάξετε το σύμπαν, θα δείτε πολλές ομοιότητες. Είναι ένα κουνουπίδι, έχει τη μορφή παρόμοιες μορφές. Δεν θα έλεγα ότι έχει αναφερθεί στο παρελθόν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από 100 δισεκατομμύρια νευρώνες. Δεν θα έλεγα ότι έχουμε κάποια αντιστοιχεία. Μοιάζουν πολλά πράγματα, αλλά αυτό είναι. Μοιάζουν. Τίποτε παραπάνω. Αν καταναλωθεί το υδρογόνο του σύμπαντος, σταματάει η γέννηση άστρων. Σαφώς. Έχουμε όμως φυσικά πολύ φαΐ ακόμη για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Ξεχνάτε ότι αυτή τη στιγμή που μιλάμε, περίπου το 73,9% των χημικών στοιχείων του σύμπαντος είναι υδρογόνο. Αναλαβαίνετε λοιπόν ότι έχουμε ακόμη πολύ ψωμί για να καλύψουμε το σύμπαντο. Εάν πράγματι οι παρατηρήσεις που έχουμε τώρα, τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον, μας λένε ότι το σύμπαντο θα διαστέλεται πιο και πιο πολύ, το σημαίνει ότι κάποια στιγμή στο μέλλον δεν θα μπορούμε να δούμε παρά μόνο τους γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας. Αλλά και αυτοί οι γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας λόγω των διαφόρων συγκρούσεων που συμβαίνουν, που θα συμβούν στο μέλλον, για παράδειγμα σε πλησίμιση 4 περίπου της εκατομμύριας χρόνια από σήμερα, θα έχουμε τη σύγκρουση του δικού μας γαλαξία με τον γαλαξία της ανθρωμέδας. Και φυσικά σιγά σιγά οι δύο, οι τρεις αυτές μεγάλη γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας κυριολεκτικά καταβροφθίζουν τους μικρότερους. Όπως λοιπόν καταλαβαίνετε σιγά σιγά ακόμη και στην τοπική μας ομάδα θα έχουμε ένα και μοναδικό γαλαξία που θα περιλαμβάνει όλους τους σημερινούς, δεν είδα περίπου, γαλαξίες που αποτελούν την τοπική μας ομάδα. Όλοι οι άλλοι γαλαξίες λόγω της επιταχυνόμενης αυτής διαστοιής του σύμβατος δεν θα είναι ορατοί από τα δικά μας όργανα. Έτσι λοιπόν στο μέλλον οι μελλοντικοί αστρονόμοι και αστροφυσικοί θα παρατηρούν μόνο τα υλικά που περιλαμβάνονται σε έναν και μοναδικό γαλαξία. Δηλαδή το σύμπαν του μέλλοντος για τους μελλοντικούς ανθρώπους είναι απλώς ένας γαλαξίας μέσα στον οποίο φυσικά θα βρίσκεται και οποιοςδήποτε από τους πλανήτες τους οι οποίοι θα περιλαμβάνουν τα νοήμονα όντα της εποχής εκείνης. Αυτό θα συμβεί σε δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα. Ποιο χώρο καταλαμβάνει το σύμπαν όταν διαστέλεται, μας ρωτάει κάποιος άλλος φίλος μας. Και βλέπω ότι ο κύριος Αλεξόπουλος έχει κάνει ένα σχόλιο από αυτό ότι κανένα χώρο δεν καταλαμβάνει. Ο χώρος ή καλύτερα ο χωροχρόνος διαστέλεται. Ακριβώς. Δεν υπάρχει δηλαδή κάτι μέσα στο οποίο μπαίνει το δικό μας σύμπαν. Ο χώρος και ο χρόνος τι μιουργείται καθώς περνάει καθώς το σύμπαν διαστέλεται. Τι μιουργείται συγχρόνως και ο χωροχρόνος. Ωραία. Επίσης ένας φίλος μας νομίζω ότι έχει κάνει ένα σχόλιο από αυτό ότι λέει διαστέλεται με βάση στη σταθερά του Χάμπλου. Νομίζω. Ναι, εντάξει. Αλλά δεν υπάρχει χώρος μέσα στον οποίο μπαίνει το δικό μας σύμπαν. Μιουργείται ο χώρος με τη διαστολή. Ωραία. Συνεχίζουμε. Μελλοντικά μπορεί να χάσουμε την οπτική επαφή με όλους τους υπόλοιπους γαλαξίες. Ναι, η απάντηση είναι ναι φυσικά. Όταν λέμε μελλοντικά μιλάμε σε δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα έτσι. Μπορεί το τέλος του σύμπαντος να είναι η πλήρη διαλυσή του. Σαφώς. Αν συνεχιστεί η επιτάχυνση, η ταχυνόμενη διαστολή που βλέπουμε σήμερα, αυτό που θα συμβεί είναι σιγά σιγά όλα τα υλικά που βλέπουμε, όλα τα άστρα, όλοι οι γαλαξίες θα χωρίσουν στο εσωτερικό μαύρων τρυπών. Θα έχουμε φτάσει δηλαδή σε μια περίοδο που θα μπορούσε κανείς να την αποκαλέσει περίοδο των μαύρων τρυπών. Αυτές οι μαύρες τρύπες όμως θα παραμείνουν, δεν θα φυλακίσουν κατά κάποιον τρόπο όλα τα υλικά που υπάρχουν στο σύμπαν. Αλλά σιγά σιγά σε έναν τεράστιο αριθμό ετών θα εξαχνιστούν κατά κάποιον τρόπο με την απονομαζόμενη ακτινοβολία Χοκκιν. Και η ακτινοβολία σιγά σιγά σε έναν τεράστιο αριθμό ετών κατά κάποιον τρόπο θα εκτοξεύει από τους εσωτερικούς σωματίδια τα οποία όμως δεν θα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν οτιδήποτε. Και έτσι σιγά σιγά το σύμπαν θα διαστέλεται, θα μεγαλώνει, στην ουσία τι είναι να φτάσει στο απόγευτο μηδέν. Ποτέ δεν βλέπω και να φτάσει σε αυτό το απόγευτο μηδέν, αλλά τι είναι να φτάσει σε αυτό το απόγευτο μηδέν. Άρα που λέμε δηλαδή εντροπία, το δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα, θα φτάσουμε δηλαδή σε ένα σημείο όπου ενώ θα διαστέλεται το σύμπαν δεν θα μπορεί να υπάρξει τίποτα. Φυσικά και αν συμβεί κάτι το οποίο δεν μπορούμε να αναφανταστούμε. Γεια σου Άρη. Καλησπέρα Διονύση. Μια ερώτηση την οποία την έχουμε κάνει πολλές φορές βέβαια, έχει απαντήθει άλλες τόσες, απλά είναι σαν ένα θέμα. Μας λένε όλες οι μετρήσεις, όλες οι αποδείξεις ότι το σύμπαν γεννήθηκε πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια και μαζί γεννήθηκε ο χώρος και ο χρόνος. Κάποια στιγμή το σύμπαν αυτό με τη διαστολή και με τη δημιουργία τεράστιων μαύρων τρυπών θα καταλήξει να είναι από μόνο του μια τεράστια μαύρη τρύπα. Υπάρχει κάποια θεωρητική εκτίμηση για το πότε θα γίνει αυτό. Είναι πάρα πολύ μακριά βέβαια. Αλλά είναι θεωρητικά τουλάχιστον αποδειγμένο ότι θα γίνει αυτό το πράγμα. Θεωρητικά. Προφήτες δεν πρόκειται να γίνουν. Εκτός αυτού δεν θα είναι μαύρες τρύπες. Αυτές οι μαύρες τρύπες, όπως είπα προηγουμένως, θα εξατμισθούν, θα εξαγηλωθούν με την εκπομπή της ακτινοβολίας κόκκιν. Με αυτόν τον τρόπο, ο αριθμός αυτός των ετών, αν θέλεις να το βάλουμε, είναι η μονάδα ακολουθούμενια από 1500 περίπου μηδενικά. Σε τόσα χρόνια θα συμβεί αυτό το πράγμα. Μονάδα ακολουθούμενια από 1500 μηδενικά. Μπορεί να είναι 1600. Να είμαστε καλά λοιπόν. Αλλά μιλάμε για τεράστιους αριθμούς. Ευχαριστώ πολύ. Καλή συνέχεια. Σας ευχαριστούμε. Εγώ συνεχίζω. Ποιο θα είναι το τέλος του σύμπαντος? Υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε πρόσφατα πριν από μερικούς μήνες στις ΗΠΑ. Από μια πολύ ενδιαφέρουσα νεαρή συνάδελφο και το οποίο φυσικά θα μεταφραστεί από τις εκδόσεις με τέχνιο. Δεν είναι διαφήμιση, απλώς κοιροφοριακά το λέω. Σε μερικούς μήνες, στην άνοιξη υποθέτω, σε αυτό το βιβλίο περιλαμβάνει το τέλος των πάντων. Έτσι είναι και ο τύφλος περίπου, το τέλος των πάντων, το τέλος του παντός. Και υπάρχουν όλες οι θεωρητικές εκτιμήσεις που είχαμε μέχρι σήμερα για το τρόπο με τον οποίο θα τελειώσει το σύμπαντο. Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, γιατί έχουν γραφτεί βιβλία για την γέννηση του σύμπαντος, διάφορες θεωρητικές εκτιμήσεις που έχουμε, αλλά και επίσης έχουμε και θεωρητικές εκτιμήσεις για το τέλος του σύμπαντος. Η δική μου εκτιμήση, και φυσικά δεν πρόκειται κανείς να υποστηρίξει κάτι διαφορετικό γιατί απλούστατα κανείς δεν μπορεί να αποδείξει τη λόγω του αληθές, η δική μου εκτιμήση είναι αυτή που περιέγραψα προηγουμένως ότι η διαστολή θα συνεχιστεί και θα φτάσουμε σε ένα σύμπαν το οποίο δεν θα έχει καμία ενέργεια, κανένα δυνατότητα να ξαναγεννηθεί. Πάρχουν όμως και διαφορετικές εκτιμήσεις. Ας σας πω και μια ιστορία που έγινε πριν από μερικά χρόνια, ο Μακαρίδης ο Γιάννης ο Καλαμίτσης που ήταν εφυμωρίστας και στην κανονική του ζωή, όχι μόνο στη συγγραφική του, και ένα ραδιοφωνικό πρόγραμμα. Ξεκινούσε άγρια μεσάνυχτα, αν οφείζω, στις 6 το πρωί, συνέχιζε για μια-δυο ώρες. Όταν γινόταν ο θόρυβος για το τρόπο με τον οποίο θα πέθαινε η γη μας, αν θυμάστε με τον τόρο που είχε γίνει για τους Μάγια τότε, 2012 πότε ήταν, θυμάμαι ακριβώς, με είχε πάρει τηλέφωνο πρωί πρωί και μου λέει, τι λες για όλα αυτά. Ε, του λέω, όλα αυτά είναι φουβλού και αρώμα, δεν πρόκειται να πεθάνει η γη μας το Δεκέμβριο του 2012, που έλεγε ο τότε ορισμένοι πάνταστοι συνάνθρωποι μας. Ε, μου λέει, αλλά εντάξει να πιστέψω αυτά που μου λες, αλλά αν μου λέει, αν, αν πεθάνει το Σύμπαν, που θα σε βρω εσένα και να σου ζητήσω το λόγο. Ε, έτσι λοιπόν και με την περίπτωση του θανάτου του Σύμπαντος, λέω εγώ ότι θα γίνει σε έναν αριθμό της μονάδας ακολουθούμενου από 1500 μηλλενικά, πάτε τώρα να με βρείτε τότε, να μου ζητήσετε το λόγο ότι δεν ήταν 1500, αλλά ήταν 1600. Ωραία, από αυτού έχει κάνει ένα συγχόλιο πάλι ο κύριος Αλεξόπουλος, το διαβάζω αν θέλει και ο ίδιος να προσθέσει κάτι, μπορεί να ανοίξει το μικροφωνό του, στο τέλος του Σύμπαντος θα έχουμε μόνο ακτινοβολία από τις μαύρες τρύπες, χαμηλότερη και από την ακτινοβολία υπό βάθρο, δηλαδή πάρα πολύ κρύο και παντού σκοτάδι, σύμφωνα με την επικρατούσα θεωρία βέβαια. Ακριβώς. Ωραία. Συνεχίζουμε, αν μπορείτε να μου λήσετε μια πορεία λέει εδώ ένας κρίσιος, πώς ήξεραν τι σήμα θα είχε ένα βαρυτικό κύμα και γιατί οι διαταραχές που ανήκνευσαν ήταν βαρυτικά κύματα και όχι κάποια άλλη διαταραχή, παρόλο της αυτόχρονης μέτρησης και από το αυτοχρονικό κύμα. Να πούμε το εξής, ότι γι' αυτό τα δύο εργαστήρια βρίσκονται σε απόσταση 3.000 χιλιόμετρων, έτσι ώστε αυτό που θα καταγράφεται να μην ασύζεται ούτε σε σεισμικά κύματα ούτε σε οτιδήποτε άλλο θα συνέβαινε στην περιοχή του ενός από τα δύο εργαστήρια. Έτσι λοιπόν οι υπολογισμοί είχαν γίνει θεωρητικά από τον ίδιο τον Αϊνστάιν, δηλαδή οι θεωρητικές του εκτιμήσεις ήταν οι ίδιες, οι δικές του. Κατάγραφηκαν αυτά που είχε υπολογίσει αυτός. Ξέρετε όταν μιλάμε για βαρυτικά κύματα είναι απειροελάχιστη η επίδραση που μετρυέται. Αν θυμάμαι καλά ήταν 0,009 της διαμέτρου ενός πρωτογύου σε μία κτήνα λέζερ η οποία αν υπολογιστεί ότι αδικαθρεπτίζονταν σε μικρά άτοπτρα σε απόσταση η οποία δεν ήταν απλώς τα 4 χιλιόμετρα των δύο περίγων που αποτελούν την καθένα από αυτά τα εργαστήρια, αλλά κυριολεκτικά εκατοντάδες χιλιόμετρα λόγω της επιστροφής από τα κάτακτρα. Μια τέτοια παραμόρφωση είναι προμακτικά μικρή και όμως κατορθώθηκε να καταγραφεί. Δεν θα υπάρχουν δηλαδή άστρα και πλανήτες, αέρια και τα λοιπά. Τίποτα από όλα αυτά. Τι θα γίνει αν ένα αντικείμενο μεγαλύτερο από μία μαύρη τρύπα μπει μέσα σε μία. Οι συγκρούσεις που γίνονται γίνονται από διαφορετικά μεγέθη. Η περίπτωση της πρώτης καταγραφής ήταν όπως είπαμε 36 ηλιακές μάζες και 29 ηλιακές μάζες. Μία από τις τελευταίες καταγραφές που έγινε πέρσι τον Απρίλη, αν θυμάμαι καλά, το περασμένο Απρίλη δηλαδή, αν θυμάμαι καλά, η καταγραφή ήταν με μεγαλύτερες μάζες. Νομίζω η μία μαύρη τρύπα είχε μέγεθος περίπου 80 ηλιακές μάζες και η άλλη 65 κάπου δική. Είναι αυτού του είδους μαύρες τρύπες ενδιάμεσου μεγέθης, μικρομεσαίες μαύρες τρύπες, που δεν είχαν καταγραφεί πολλές από αυτές στο παρελθόν. Τώρα έχουμε όλες τα διαφορετικά είδη. Έχουμε τις κανονικές αστρικούς μηγέθους, μέχρι 50-60 περίπου ηλιακές μάζες. Έχουμε πάνω από 80 ηλιακές μάζες. Πριν από μερικά χρόνια καταγράφηκε μία μαύρη τρύπα με 20.000 φορές τη μάζα που έχει ο ήλιος μας. Επισης, όταν μιλάμε για τις γιγάντιες μαύρες τρύπες στους πυρήνες των γαλαξιών, στη δική μας περίπτωση, μέχρι πρόσφατα, νομίζαμε ότι η μαύρη τρύπα που υπάρχει στο κέντρο του γαλαξία μας είναι περίπου στις τάξεις των 4 εκατομμυρίων ηλιακών μαζών. Τώρα τελευταία, από ό,τι μαθαίνω, έχει υπολογιστεί ότι είναι περίπου 2,6 εκατομμύρια ηλιακές μάζες. Και φυσικά τη γιγάντια μαύρη τρύπα που έχει καταγραφεί και η εικόνα της στον γαλαξία 1.87, στον γιγονικό μας γαλαξία, που μιλάμε για μία μαύρη τρύπα 6 δισεκατομμυρίων ηλιακών μαζών. Μιλάμε δηλαδή για όλων των ειδών, όλα τα ίδια μεγεθών. Μία μαύρη τρύπα φαίνεται σαν μαύρη τρύπα από όπου κι αν την βλέπεις ή είναι σαν μαύρος κυκλικός δίσκος, δηλαδή ουράνιο σώμα δύο διαστάσεων. Όχι, όχι. Μιλάμε για σφαιρική μαύρη τρύπα. Είναι δύσκολο να την περιγράψει κανείς με λόγια, αλλά μιλάμε για μία μαύρη τρύπα η οποία από οπουδήποτε κι αν την κοιτάξει κανείς είναι το ίδιο. Υπάρχει φυσικά αυτό που βλέπουμε. Δεν βλέπουμε μία μαύρη τρύπα αυτή καθεαυτή, γιατί εξορισμού μια μαύρη τρύπα δεν μπορεί να παρατηρηθεί. Δεν φέρνει δηλαδή φως. Η ηλεκτρομανική ακτινοβολία δεν επιτρέπεται από την δύναμη της βαρύτητας να εκποξευτεί προς τα έξω. Άρα δεν μπορούμε να δούμε τη μαύρη τρύπα. Τι μπορούμε να δούμε είναι ένα όριο, ορίζοντα γεγονότων όπως ονομάζουμε. Αυτό το όριζοντα γεγονότων είναι που καταγράφηκε πριν από ένα χρόνο περίπου από την ομάδα, τέλος πάντων, που έγραψε τη σκιά, σε εισαγωγικά, της μαύρης τρύπας μη-87. Ένα σχόλιο ακόμα. Ακόμη αν ένα αντικείμενο είναι μεγαλύτερο από μαύρη τρύπα, θα είναι μια μεγαλύτερη μαύρη τρύπα, οπότε αναλόγως των μαζών του θα πέφτει η μία στην άλλη. Θα έλκονται δηλαδή. Είναι σχόλιο επί της προηγούμενης ερώτησης. Συνεχίζουμε τις ερωτήσεις. Απλά να πω ότι πάρα πολύ σας ευχαριστούνε. Εστιάζω κύριως τις ερωτήσεις, αλλά οι περισσότεροι σας ευχαριστούν πάρα πολύ. Σχολιάζουν ότι είναι εξαιρετική παρουσίαση. Τα λέτε πάντα απλά και κατανοητά. Σας ευχαριστούν πάρα πολύ. Αλλά τα πράγματα, να σας διακόψω εδώ, τα πράγματα πράγματι είναι απλά και κατανοητά. Εμείς, περισσότεροι από εμάς, κάνουμε τα απλά πράγματα δύσκολα. Ενώ στην ουσία μιλάμε για απλά πράγματα. Η φύση, άλλωστε, γύρω μας είναι απλή και κατανοητή. Κατανοήσιμη, αν θέλετε. Συνεχίζω, μας χαιρετάν πολύ από ό,τι βλέπω από την Κέρκυρα, από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Σας ευχαριστούν όλοι θερμά, σας δίνω συγχαρητήρια. Και σε εμάς ευχαριστούν πολύ, κύριε Αλαξόπουλε, για το σχόλιο σας. Συνεχίζω με ερώτηση. Υπάρχει υπόθεση για τη θέση της Γης στην εξέλιξη του Σύμπαντος? Δεν καταλαβαίνω την ερώτηση. Είναι έτσι διατυπωμένη. Υπάρχει υπόθεση για τη θέση της Γης στην εξέλιξη του Σύμπαντος? Η εξέλιξη του ηλιακόμα σύστηματος. Όπως γεννήθηκε το ηλιακόμα σύστημα πριν από 4,5-4,6 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Γεννήθηκε και η Γη μας. Συγκρούστηκε με ένα άλλο μεγάλο αντικείμενο, όπως έχει το μέγεθος του πλανήτη Άρη. Από τη σύγκρουση αυτή εξοματώθηκε αυτό το αντικείμενο στο εσωτερικό της Γης. Τα υλικά τα οποία εκτοξεύθηκαν δημιούργησαν σιγά σιγά σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα της Ελλήνη. Εξελίχθηκε έκτοτε φυσικά και η Γη μας και η Ελλήνη. Σιγά σιγά η Ελλήνη άρχισε να απομακρύνεται, όπως συνεχίζει να απομακρύνεται ακόμη και τώρα. Θα εξελιχθεί στα επόμενα πέντε με έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Ένα περίπου δισεκατομμύριο χρόνια από σήμερα, όταν ο ήλιος θα εκπαιδεύει 15% περισσότερη ενέργεια από την επίπεδη σήμερα, θα κάνει τη Γη πραγματικά αβίωτη. Δεν θα μπορεί να υπάρξει ζωή στην επιφάνεια της Γης μας. Θα πρέπει δηλαδή κατά κάποιον τρόπο οι μελλοντικοί μας απόγονοι να φύγουν πριν από το ένα δισεκατομμύριο χρόνια από σήμερα. Σε περίπου πέντε με έξι δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα η Γη μας κυριολεκτικά θα λιώσει. Η διαστολή του ήλιου μας θα κάνει το ήλιο να μετατραπεί σε αυτό που ονομάζουμε στάδιο του κόκκινου γίγαντα. Σιγά σιγά δηλαδή θα καταπλεί, ο διαστηρώμενος ήλιος θα καταπλεί τον πλησιαίστερο σε αυτόν τον πλανήτη, τον ερμί. Θα φτάσει μέχρι και τον πλανήτη Αφροίτη. Θα καταπλεί ίσως ακόμη και τη Γη μας, θα την εξαερώσει κατά κάποιον τρόπο και με αυτόν τον τρόπο θα τελειώσει και η εξελιχτική πορεία της Γης. Βυσικά στην περίπτωση του ήλιου αυτός θα συρρικνωθεί και πάλι αλλά δεν θα υπάρχουν οι πρώτοι τρεις, ίσως και τέσσερι πλανήτες και τον Άρη δηλαδή. Ίσως ο Άρης να είναι ο πλησιαίστερος μετά την συρρικνωση στον ήλιο. Θα έχουν γίνει πολλές ανακατατάξεις στην τροχιακή υπόσταση των υπόλοιπων πλανητών, αλλά γεγονός είναι ένα ότι σε περίπου 7 δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα, όταν η ηλικία δηλαδή του ηλιακού σύστηματος του ήλιου θα έχει φτάσει τα 12 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, τότε τα πράγματα θα αρχίσουν να λιγοστεύουν για οτιδήποτε υπήρχε στο ηλιακό μας σύστημα. Ο ήλιος θα αρχίσει να κάνει την ενέργειά του, κάποια στιγμή σιγά σιγά θα μετατραπεί σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα πλανητικών εφέλωμα, θα εκτοξεύσει τα εξωτερικά τους τρόματα στο διάστημα και θα παραμείνει αυτό που ονομάζουμε λευκός νάνος, ο πυρήνας του δηλαδή θα απομείνει και ο οποίος πυρήνας θα διαρκέσει μερικά πίσω σε εκατομμύρια χρόνια, πίσω και μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια και σιγά σιγά ακόμη και αυτός ο λευκός νάνος θα μετατραπεί σε αυτό που ονομάζουμε μαύρος νάνος, ένα κρυσταλικό δηλαδή αντικείμενο το οποίο δεν θα μπορεί να εκπέξει κανενός είδους ενέργεια και θα έχουμε φτάσει δηλαδή στο θάνατο του ήλιου μας, έστω και αν υπάρχουν ορισμένοι από τους πλανήτες να περιτριγυρίζουν τον προπλέον άστρο μας. Μπορείτε να μας πείτε τη γνώμη σας για το παράδοξο του Φέρμι. Το παράδοξο του Φέρμι είναι, εάν πράγματι υπήρχαν εξωγήινοι πολιτισμοί, εξωγήινα όντα, λογικά όντα, επειδή η ηλικία του σύμπαντος είναι σχεδόν 14 δισεκατομμύρια χρόνια, η ηλικία του δικού μας ηλιακού μας συστήματος είναι 4,5 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, άρα αν γεννήθηκαν εξωγήινοι πολιτισμοί νωρίτερα απ' τον δικμό μας, τότε σύμφωνα με το ερώτημα που έκανε ο Ρίκο Φέρμι σε μια συζήτηση που είχαν με άλλους συναδέρφους του τέλει δεκαετίας του 40 νομίζω αρχές δεκαετίας του 50, το ερώτημά του ήταν εάν υπάρχουν εξωγήινοι, πού στο καλό είναι, θα έπρεπε να είχαν κυριολεκτικά καταλάβει ολόκληρο τον γαλαξία μας. Οπότε το ερώτημα είναι πού βρίσκονται αυτοί οι εξωγήινοι, ή αν πράγματι υπήρχαν. Η απάντηση είναι δύσκολη, εκείνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι ακόμη και με μια τέτοια τρομακτική ανάπτυξη της τεχνολογίας, εάν κοιτάξει κανείς το σύμφωνο, θα δει ότι είναι πραγματικά τεραστίων διαστάσεων, άρα και οι αποστάσεις που μας χωρίζουν πολύ μεγάλες. Υπήρχαν κάποιοι υπολογισμοί που είχαν γάνει ή που είχαν γίνει τις δεκαετίας του 70, αυτές τις δεκαετές του 70, που μας έλεγαν τα εξής, εάν στον γαλαξία μας και μόνο υπήρχαν αυτή τη στιγμή που μιλάμε ένα εκατομμύριο τεχνολογικά ανεπτυγμένοι πολιτισμοί, με τεχνολογία αν θέλετε και γνώσεις πολύ περισσότερες και πολύ μεγαλύτερες από τις δικές μας. Εάν, λοιπόν, είχαμε ένα εκατομμύριο τέτοιους εξωγήινους πολιτισμού, αυτή θα πρέπει να ήταν διασκοπισμένη στον γαλαξία μας σε μία απόσταση μεταξύ τους περίπου των 2.000 ετών φωτός. Δηλαδή, η απόσταση ανάμεσα σε δύο διαστηνικούς πολιτισμούς θα ήταν περίπου 2.000 ετών φωτός. Τι σημαίνει αυτό? Σημαίνει ότι εάν εμείς, με κάποιον τρόπο, εντοπίζαμε ότι υπάρχει ένας εξωγήινος πολιτισμός, εξιέστερος εμάς, σε απόσταση 2.000 ετών φωτός και στέλναμε ένα μήνυμα με την πεχείδερα του φωτός, δηλαδή 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Θα τους λέγαμε για χαρά παιδιά, τι κάνετε, πώς πάει η οικογένεια κλπ. Αυτό το μήνυμα θα χρειάζονταν 2.000 χρόνια για να πάει από εμάς μέχρι σε εκεί. Ακόμη και αν συνελαμβάνεται αυτό το μήνυμα, το αποκρυπτογραφούσαν με κάποιο τρόπο και ήθελαν να μας στείλουν τη δική τους απάντηση, να μας πούν και αυτοί το χιλιάχαρά και στέλνανε αυτό το μήνυμα πίσω στη γη. Θα χρειάζονταν άλλα 2.000 χρόνια για να φτάσει το δικό τους μήνυμα σε εμάς. Οι αποστάσεις δηλαδή, για να τα λέμε πιο απλά και ρίγορα, οι αποστάσεις είναι τεράστιες. Με οποιοδήποτε τρόπο και αν μπορούσε κανείς να πει ότι υπάρχουν τεχνολογικά ανεπτυγμένοι πολιτισμοί, εντούτοις δεν είναι δυνατόν η επικοινωνία αυτή να γίνει ανάμεσα σε αυτούς. Βρισκόμαστε δηλαδή σαν σε καραντίνα, κυριολεκτικά. Δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε. Ακόμη και με τα κινητά, με τρόπους δηλαδή τέτοιου είδους επικοινωνίας, πάλι θα ήταν σχεδόν δύνατη η επικοινωνία με γειτονικούς εξωγήνους πολιτισμούς. Θα μου πει κάποιος, ναι, θα βασίζεις όλα αυτά στην τεχνολογία ή στην επιστήμη που γνωρίζουμε. Τι θα γινόταν αν υπήρχε δυνατότητα να έχουν βρει αυτή η εξωγήνινη πολιτισμή τρόπους επικοινωνίας όχι πιο γρήγορους ή μετακίνησή τους όχι πιο γρήγορους. Οπότε, ερχόμαστε στο ερώτημα του ελληνικού φέρνι. Εάν υπάρχουν τόσοι εξωγήνιοι πολιτισμοί και έχουν την δυνατότητα να επικοινωνήσουν με καινούργια είδη, τέλος πάντων, επιστήμης ή τεχνολογίας που στο καλό βρίσκονται. Και η απάντηση είναι δυστυχώς ή είναι πάρα πολύ μικρή η πιθανότητα εξηλικτικής πορείας όντων με δυνατότητα νοημοσύνης ή οι αποστάσεις που μας χωρίζουν είναι πραγματικά τεραστείων διαστάσεων. Δεν έχω απάντηση εκτός του γεγονότος ότι βρισκόμαστε πραγματικά σε καραντίνα. Πιστεύετε ότι υπάρχει νοήμων ζωής στο σύμπαν ή ό,τι άλλο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ζωή? Εκεί μπορώ να δώσω μια εκτίμηση δική μου. Μιλάμε όπως σας είπα προηγουμένως για ένα τρεις εκατομμύρια γαλαξίες σε ένα σύμπαν που ίσως να φτάνουν και τα δέκα τρεις εκατομμύρια γαλαξίες. Μιλάμε για κάθε γαλαξίας να έχει 100-200 περίπου 2 εκατομμύρια άστρικα συστήματα. Μιλάμε δηλαδή για ένα σύμπαν τεραστείων διαστάσεων. Φυσικά η δημιουργία ζωής δεν είναι κάτι το εύκολο αλλά επίσης δεν είναι και κάτι το δύσκολο. Έχουμε εντοπίσει για παράδειγμα ακόμη και στο ευρύ διάστημα όχι μόνο πάνω σε πλανήτες όπως είναι ο δικός μας αλλά και στο ευρύ διάστημα έχουμε εντοπίσει υλικά τα οποία βασίζουν μπορούν να δημιουργήσουν κάποιο είδους ζωής. Άρα η δημιουργία ζωής κατά τη δική μου γνώμη είναι κάτι το οποίο είναι αρκετά σε εισαγωγικά αρκετά εύκολο. Η εξελικτική πορεία όμως, η οποία θα πρέπει να ακολουθηθεί για να δημιουργηθεί από ένα μονοκύτταρο οργανισμό να δημιουργηθεί εξωγήινη νοημοσύνη είναι μια διαδικασία ιδιαίτερα δύσκολη. Αν πάρουμε για παράδειγμα την εξελικτική πορεία της ζωής εδώ πάνω στη γη, θα δούμε το εξής. Θα δούμε την δημιουργία των πρώτων μονοκύτταρων οργανισμών που συμβαίνει περίπου πριν από 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Για δισεκατομμύρια κυριολεκτικά χρόνια αυτή η εξελικτική πορεία ήταν πάρα πολύ αργή. Μέχρι ότου φτάσαμε πριν από 600-700 περίπου εκατομμύρια χρόνια, δηλαδή χτες κυριολεκτικά, σε σύγκριση με την ύπαρξη της γης μας, φτάσαμε στους πολυκύτταρους οργανισμούς σε μια κυριολεκτικά έκρηξη διαφορετικών τύτων ζωής, την Κάμπρια έκρηξη πριν από 550 περίπου εκατομμύρια χρόνια και από εκεί και έκρα η εξέλιξη ήταν πολύ πιο ραγδαία. Αλλά συγχρόνως είχαμε και μεγάλους αφανισμούς. Κάθε 25 περίπου εκατομμύρια χρόνια είχαμε και από έναν μεγάλο αφανισμό και κάθε περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια είχαμε έναν ακόμη πιο μεγάλο αφανισμό. Όπως έγινε για παράδειγμα πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια με τη σύγκρουση ενός αστεροειδούς που κατέστρεψε το 70% όλων των ειδών ζωής που υπήρχαν στον πανήτη μας μεταξύ των οποίων και φυσικά όλους τους δεινόσαυρους και όλα τα ζώα τα οποία ήταν μεγαλύτερα από 25 περίπου κιλά. Τι θέλω να πω είναι αυτό ότι η εξελιχτική πορεία της ζωής δεν είναι κάτι το δεδομένο ή κάτι το οποίο σίγουρα θα μετατραπεί και θα φτάσουμε την ύπαρξη νοημώνων όντων. Όντων δηλαδή με νοημοσύνη. Είναι πολύ δύσκολη αυτή η εξέλιξη. Αλλά συγχρόνως όταν έχεις ένα σύμπαν με ένα τρισεκατομμύριο γαλαξίες με τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων πλανητών μόνο στη γη δημιουργήθηκαν εκείνα τα συστατικά και εκείνη η διαδικασία που οδήγησε στην περιορισμένη έστω νοημοσύνη που έχει σήμερα το ανθρώπινο είδος να το ότι εμείς δεν είμαστε παρά μια από τις αγυσίδες της εξελιχτικής πορείας. Θα εξελιχθούμε και εμείς. Στα επόμενα δεν ξέρω και εγώ πόσα χρόνια. Για μόνος είναι ένα ότι η εξέλιξη συνεχίζεται. Οπότε με ένα τέτοιο είδους παρατήρηση που έχουμε δηλαδή ενός είδους νοημοσύνης της δικής μας δεν μπορεί να βγάλει κανείς πολλά συμπεράσματα. Δεν μπορώ όμως να θεωρήσω όπως έλεγαν οι αρχαίοι μόνοι προγόλοι παράδειγμα ο Μητρόδωρος Οχίος, έλεγε ότι σε ένα χωράφι που σπέρνεται με στάρι δεν είναι δυνατόν να πιάσει μόνο ένα σπόρος. Έτσι λοιπόν και στο σύμπαν. Σε ένα σύμπαν αποτελείται από τρεις εκατομμύρια πλανήτες μόνος έναν πλανήτη δημιουργήθηκε. Ήταν τελείως ανθρωποκεντρικό αν πιστεύαμε. Φυσικά, οι αποστάσεις όπως είπαμε προηγουμένως δεν τεραστήρων διαστάσεων. Αυτά. Μια ερώτηση από έναν πολύ μικρό μας φίλο. Τι συμβαίνει στο εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας? Θα είχα πάει το βραβείο Νόμπερ φυσικής αν ήξερα. Κανείς δεν γνωρίζει γιατί καμία πληροφορία δεν παίρνει από τη μαύρη τρύπα. Αλλά η ερώτηση είναι πάρα πολύ σωστή και πολύ ωραία. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς είναι η εκτινοβολία Χόκκινγκ που αναφέρατε. Η εκτινοβολία Χόκκινγκ είναι εξωματίδια τα οποία κατορθώνουν με κάποιον τρόπο να ξεφεύγουν από τη δύναμη της βαρύτητας της μαύρης τρύπα. Δεν ξέρουμε στην ουσία αν περιλαμβάνεται κάποιο είδους πληροφορία. Υπολογίζουμε ότι πρέπει να περιλαμβάνεται πληροφορία. Ίσως η πληροφορία να παραμένει στα όρια της μαύρης τρύπας. Στον ορίζοντα γεγονότον ή κάτω από τον ορίζοντα γεγονότον. Αυτού του είδους λοιπόν η εξάτμιση μιας μαύρης τρύπας για να εξελιχθεί το σύμπαν όπως το περιέκλαψα προηγουμένως. Αν επιτρέπετε το διαστελόμενο σύμπαν ψήχεται? Ναι, ναι και βέβαια. Μην ξεχνάτε ότι στην αρχή όταν ξεκίνησε το σύμπαν οι θερμοκρασίες ήταν τεράστιον διαστάσιον. Χτάναν για παράδειγμα κάποια στιγμή τους 10 στην 28η μαθμούς Κελσίου. Σιγά σιγά δηλαδή με τη διασταλή αυτή η θερμοκρασία χαμήλωνε και έχει φτάσει τώρα να έχουμε μια θερμοκρασία μέση θερμοκρασίας στο σύμπαν η οποία είναι περίπου 2,7 βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν. Συγγνώμη Λιβελένη να διακόψω πάλι. Μήπως τώρα ο κύριος Πάουερς μπορεί να μιλήσει? Μήπως έχει φτιαχτεί το θέμα με το μικρόφωνο? Μίστερ Πάουερς. Όχι δεν μπορούμε να τον ακούσουμε και πάλι. Συνεχίζουμε συγγνώμη. Ευχαριστούμε τον κύριο Μηλαθιανάκη βλέπω εδώ μοιράστηκε μαζί μας το σύνδεσμο του βιβλίου που αναφέρατε. Πάω σε επόμενη ερώτηση. Θα μπορούσατε να κάνετε ένα σχόλιο για τη θέληση του Elon Musk και της SpaceX για επίκηση του Άρη στο πολύ κοντινό μας μέλλον. Προχθές, αν δεν απατώ, προχθές έκανε μια... βραβεύτηκε για άλλη μια φορά για τη δουλειά που έχει κάνει. Για τη χρηματοδότηση του πάντων που έχει κάνει. Και εκεί ανακοίνωσε επίσης ότι θα ξεκινήσει η διαδικασία της αποστολής ανθρώπινου πληρώματος το 2024, δηλαδή σε τέσσερα χρόνια από σήμερα για να γίνει αυτή η εκτόξαυση γύρω στο 2026. Κάθε δύο χρόνια θα μπορεί να γίνει κάτι έτοιο φυσικά γιατί τότε είναι που οι δύο πλανήτες Άρης και Γη βυσιάζει ο ένας τον άλλο. Και ανακοίνωσε δηλαδή ουσιαστικά ότι υπολογίζει ότι μέχρι το 2026 θα ξεκινήσει μια τέτοια αποστολή. Είναι πολύ μικρότερος το διαμετρήματος του κυρίου Μάσκ, αλλά πολύ φοβάμαι ότι είναι λίγο αισιοδοξός. Κοιτάξτε, ένα ταξίδι από τη Γη στη Σελήνη χρειάζεται περίπου τρεις μέρες για να πας. Άντε τρεις μέρες να γυρίσεις, μέσα σε μία εβδομάδα δηλαδή μπορεί να κάνεις ένα τέτοιο ταξίδι με επιστροφής. Στην περίπτωση όμως ενός ταξιδιού στον Άρη τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Η μέση απόσταση της Γης από τον Άρη, στην πλήση αριστερή απόσταση μας, είναι περίπου 60 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Η απόσταση της Γης από τη Σελήνη είναι περίπου 485 χιλιάδες χιλιόμετρα. Δηλαδή είναι πολλαπλάσια η απόσταση του Άρη από τη Γη. Ένα διαστημό ο οποίος, στην καλύτερη περίπτωση, θα χρειαστεί έξι με οκτώ μήνες για να πας στον Άρη, έξι με οκτώ μήνες για να γυρίσεις. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για να έρθουν σε κοντινότερη απόσταση, οι δύο πλανήτες, δηλαδή ο Άρης και η Γη, πρέπει να περάσουν δύο χρόνια. Γιατί τόσο χρειάζεται αυτή η τροχειακή κίνηση των δύο πλανητών για να φτάσουν ο ένας πλήση αριστερά στον άλλο. Αλλά παρόλα αυτά, η τροχία που θα ακολουθήσει ένα διαστημό, δεν είναι 60 εκατομμύρια χιλιόμετρα, αλλά μία τροχιά η οποία περβαίνει τα 500 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Γιατί ο Άρης συνεχίζει να κινείται. Το διαστημό που πρέπει να το κυνηγήσει τον Άρη για να φτάσει. Είναι ακριβώς όπως όταν ένας κυνηγός σημαδεύει ένα πουλί. Δεν σημαδεύει το πουλί κατευθείαν, αλλά σημαδεύει εκεί που θα βρίσκεται το πουλί όταν θα φτάσει η σφαίρα ή τα σκάγια, όταν θα φτάσουν εκεί που βρίσκεται το πουλί τη στιγμή εκείνη. Τι θέλω να πω με όλα αυτά. Μία τροχιά η οποία χρειάζεται περίπου 500 εκατομμύρια χιλιόμετρα για να κάνει αυτή. Χρειάζεται, όπως είπαμε, 6-8 μήνες για να κάνει αυτή την απόσταση. Και θα μου πει κανείς τι έγινε 2-2,5 χρόνια για ένα τέτοιο ταξίδι μετεπισθροφής. Δεν είναι τόσο μετά και συνταρακτικό, όμως είναι. Είναι γιατί στο μεταξύ υπάρχουν ακτινοβολίες στο διάστημα και δεν είναι μόνο οι ακτινοβολίες κοσμικές ακτινοβολίες αλλά είναι και οι ακτινοβολίες από τον ήλιο. Πορτισμένα δηλαδή σωματήρια τα οποία κυριολεκτικά μπορούν να διαπεράσουν ένα ανυπεράσπιστο διαστημόπιο να το διαπεράσουν και να σκοτώσουν κυριολεκτικά τους επιβάτες. Θα πρέπει δηλαδή να φτιαχτούν υλικά τα οποία θα προστατεύουν κατά κάποιον τρόπο τους επιβάτες έτσι ώστε στο ταξίδι που θα κάνουν από εδώ στον Άρη και του Μπαλιν δυο μισή δεδοδύ χρόνια περίπου που θα διαρκέσει ένα τέτοιο ταξίδι να προστατεύουν από τέτοιου είδους ακτινοβολίες. Τέτοιου είδους υλικά λοιπόν δεν έχουμε προς το παρόν. Το να έχεις εθελοντές που θα κάνουν ένα τέτοιο ταξίδι εν γνώση τους ότι θα πεθάνουν στη διάρκεια, υπάρχουν. Θα μείνουν στη ιστορία φυσικά και υπάρχουν τέτοιου είδους εθελοντές που θα μπορούσαν να δεχτούν να πεθάνουν στη διάρκεια ενός τέτοιου ταξιδιού. Αλλά ποιο κράτος, ποια πολιτεία θα μπορούσε να υποστηρίξει μία τέτοια αποστολή η οποία σημειωταίων θα είχες τέτοιου είδους θύματα στη διάρκεια μιας τέτοιας αποστολής εν γνώσης σου. Να έχεις δηλαδή ένα διαστημόπιο το οποίο θα είναι στην ουσία ένα κοινούμενο φέρετρο. Το διάστημα. Οπότε παρόλο που σέβομαι τις δυνατότητες που έχει κατορθώσει τα τελευταία μερικά χρόνια ο Ηλίου Ρονουμάς και οι συνεργάτες του εν τούτης, φυσικά δεν θα βρίσκομαι εγώ εδώ να το δω αλλά ας μου το θυμηθούν οι νεότεροι ένα τέτοιο ταξίδι με ανθρώπινο πλήρωμα στον Άρη δηλαδή κατά τη δική μου άποψη δεν πρόκειται να γίνει πραγματικότητα πριν περάσουν τουλάχιστον ακόμη χρόνια. Το 2070 ίσως. Πιο συγκεκριμένα ίσως το 2080 ή το 2090. Νωρίτερα δεν το βλέπω. Αλλά ποιος είμαι εγώ να πω αυτά που λέω. Το ηλιακό μας σύστημα κάνει μια περιφορά γύρω από το κέντρο του γαλαξία μας κάθε περίπου 225 εκατομμύρια χρόνια το κοσμικό έτος. Σε 100 περίπου εκατομμύρια χρόνια το ηλιακό μας σύστημα θα βρίσκεται σε άλλο μέρος του γαλαξία μέσα από αυτή την περιφορά ή μετέχει όλος ο γαλαξίας μας σε αυτή. Από τη γη θα φαίνονται οι δυαστέρες. Η μετακινήση γίνεται φυσικά με αυτόν τον τρόπο. 250 εκατομμύρια χρόνια φυσικά η μορφή που έχουν οι διάφοροι αστερισμοί θα είναι διαφορετική. Οι αστερισμοί δεν έχουν αλλάξει τελευταία... δεν έχουν αλλάξει ουσιαστικά, τουλάχιστον θα μπορεί δηλαδή το μάτι μας να το διακρίνει τα τελευταία 2500-3000 χρόνια. Αλλά αν μιλάμε για εκατομμύρια χρόνια και η διαμόρφωση των αστερισμών η γεωμετρική τέλος πάντων μορφή των αστερισμών θα είναι τελείως διαφορετική. Μπορεί η κατανόηση όταν συμβεί της σκοτεινής ενέργειας και ύλης να αλλάξει εντελώς στην φυσική όπως την ξέρουμε? Μπορεί να ανακαλυφθεί δηλαδή μια νέα φυσική? Φυσικώς. Όταν μιλάμε για αυτό που ονομάζουμε σήμερα standard model δηλαδή το μοντέλο τελος πάντων της φυσικής που έχουμε μιλαμβάνονται μόνο τα πράγματα τα οποία μας δίνουν τα υλικά που γνωρίζουμε. Δηλαδή έχουμε τα διάφορα σωματίδια της ύλης τα διάφορα σωματίδια των αγιλεπιδράσεων των θεμελιωδών δηλαδή δυνάμεων. Έχουμε το σωματίδιο Higgs. Όλα αυτά όμως αποτελούν μία φυσική που δεν περιλαμβάνουν στην ουσία ούτε τη σκοτεινή ίγη, που είναι πενταπλάσια της ίγης που γνωρίζουμε ούτε και φυσικά τη σκοτεινή ενέργεια που είναι πολλαπλάσια των προηγούμενων ειδών. Οπότε, εάν ανακαλυφθούν τα σωματίδια το είδος τέλος πάντων της ύλης που αποτελούν αυτό που ονομάζουμε σκοτεινή ίγη εάν κατανοήσουμε καλύτερα αυτό που ονομάζουμε σκοτεινή ενέργεια μιλάμε για κάτι τελείως επαναστατικό τελείως διαφορετικό από αυτό που έχουμε σήμερα. Ποια είναι η καταγραφή μικρότερης μαύρης τρύπα σε ΜΑΖΑ υπάρχει περίπτωση να υπάρχουν και γύρω μας δηλαδή μικροσκοπικές μαύρες τρύπες? Όταν γεννήθηκε το ΣΥΜΑΝ, ναι. Υπήρχαν αυτά που ονομάζουμε απειροελάχιστας μικροσκοπικές μαύρες τρύπες οι οποίες έκταται φυσικά λόγω της ακτινοβολίας κόκκιν έχουν εξατμιστεί. Τουλάχιστα δεν έχουν παρατηρηθεί κάτι τέτοιου είδους. Η μικρότερη ποσότητα ΜΑΖΑ που μπορεί να έχει μία μαύρη τρύπα είναι τα όρια που γνωρίζουμε σήμερα από τη σύγχρονη εξελιεκτική πορεία Τανάστρα που είναι περίπου τρεις λιακτές μάζες και πάνω. Τι πιστεύετε για το Homo Universalis και τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ώστε να φτάσουμε, αν φτάσουμε, σε αυτό το επίπεδο εξέλιξής μας. Αν φτάσουμε... θα είναι πολύ ενδιαφέρον, αλλά δυστυχώς όλοι μας που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή σε αρκετή συγκέντρωση, όλοι μας θα είμαστε δύο μέτρα κάτω από τη γη εάν θα γίνει κάτι τέτοιο. Να είμαστε για χιλιάδες χρόνια. Τι μπορούμε να δούμε πέρα από τον ορίζοντα γεγονότων του σύμπαντός μας. Τι γνωρίζουμε πέρα, δεν είναι αρχικά πέρα. Μπορούμε και βλέπουμε αυτά που μπορούν να δουν τα διάφορα όργανα μας. Πέρα από αυτό δεν μπορούμε να δούμε. Ωραία. Νομίζω πως ολοκληρώσαμε εδώ με τις ερωτήσεις. Να ζητήσουμε και πάλι συγγνώμη. Δεν διάβασα όλα τα ευχαριστήρια μηνύματα και προσωπικά προς εσάς, κύριε Σιμώπουλε, και στη βιβλιοθήκη και την οργάνωση. Πολλοί λένε ότι είναι τιμή τους φυσικά που ήσασταν εδώ, που σας ακούνε ότι ήταν εξαιρετική η παρουσία σας. Το κάνουμε για την οικονομία του χρόνου, όπως καταλαβαίνετε. Για την κυρία από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους χωρίς τα κανόνια. Δύο φορές όλους οι υπόλοιβους. Από τη Μαγνησία, ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Κύριε Σιμώπουλε, ελπίζω εμείς σας κουράσαμε, γιατί ήταν πολύ ενδιαφέρουσα πολλές ερωτήσεις. Είσα είσα, δική μου ευχαρίστηση πραγματικά. Ήταν ένας τρόπος για να βγαίνει η κανίσια από την καθημερινότητα. Σας ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Και τώρα αν υπάρχουν και άλλες ερωτήσεις, θα αναγκαστούμε να σας ξαναζητήσουμε να κάνουμε ζωή. Είδατε τώρα που το έφερα. Να σας έχουμε πάλι προσκεκλημένο. Είσα δική μου ευχαρίστηση. Ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Να ξαναευχαριστήσω τον κ. Γιώζια. Ξανά, για ακόμα μια φορά. Να είστε καλά. Ευχαριστούμε πολύ. Εγώ ευχαριστώ και τον κύριο Ηλιόπουλο, που είχε την αλοσύνη με εισαγάγει. Φυσικά και τις συνεργάτες σας. Και τον Δημήτρη ο οποίος τεχνολογικά είναι αειτός. Και τεχνολογικά μας βοήθησε και έχει πολύ ωραίες ιδέες και μας βοηθάει. Όλοι οι συνεργάτες, κουράζω όλους οι υπόλοιπους, είναι ένας και δεν είναι ένας. Τους ευχαριστώ πολύ και αυτούς φυσικά. Να είστε καλά κ. Σιμόπουλε. Καλό βράδυ σε όλους σας. Καλά Χριστούγεννα εύχομαι. Καλά Χριστούγεννα, γεια σας. Γεια σας.
_version_	1782816247465902080
description	: Είναι μεγάλη μας τιμή και χαρά που σήμερα έχουμε κοντά μας τον αστροφυσικό και πίθυμο Διευκολογικοί Διευκολαδίκοι, κλαρταρίου του Εκκληριεργονίου Συμμεθαλό. Είχαμε την τιμή και χαρά επίσης να τον έχουμε φιλοξενήσει σήμερα τον Καλαμπάκας. Δεν θα πω πολλά λόγια, όπως εκείνος ζήτησε κιόλας, σήμερα το θέμα μας είναι η αποκάλυψη του σύμπατος. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Γιώργιο για την ευγενική του μεσολάδηση τον έχουμε σήμερα κοντά μας, απόψε κοντά μας τον κ. Συμμόπουλο, και θα δώσω τον λόγο στον κ. Ηλιόπουλο, τον αντιπρόεδρο της ΚΕΙΝΚΕΙ της Βιβλιοθήκης Καλαμπάκας. Κ. Ηλιόπουλο. Καλησπέρα από τη Washington. Δεν υπάρχουν πολλά που θα μπορούσα και εγώ να πω για τον αστροφυσικό του Διονύση, τον Συμμόπουλο, γιατί είναι όλα ήδη γνωστά. Για αυτό απόψε δεν θα πω τα συνηθισμένα δύο λόγια για έναν διεθνώς διακεκριμένο επιστήμονα. Αλλά θα ήθελα να προλογίσω για ένα παιδί που κοίταζε τα στέρια. Θέλω να σας πω για ένα νεαρό πρόσκοπο στην Πάτρα, που σήκωσε το βλέμμα του και βλέποντας το στερέωμα, ξεκίνησε ένα ταξίδι για κόσμους που δεν μπορεί να περιγράψει ούτε και η πιο φιλόδοξη ταινία επιστημονικές φαντασίας του Χάλιγουετ. Αυτό το εμπνευσμένο παιδί, το βλέπω σαν παράδειγμα για μίμηση για τα δικά μας τα παιδιά και αναρωτιέμαι πώς μπορέσε να εμπνεύσει τόσα μα τόσα άλλα παιδιά. Λοιπόν, αγαπητές κ. Συμμόπουλε, θα ήταν δυνατό να ξεκινήσετε απόψε με δύο λόγια, για το ταξίδι αυτού του μικρού ονειροπόλου και το τι έμαθε και τι ακόμα μαθαίνει στον Πηγαιμό για την Ιθάκη. Τι ωραία εισαγωγή. Σας ευχαριστώ και τους δύο. Και την Πέπι και τον κ. Ηλιόπουλο από την Washington. Είδατε ότι η νέα τεχνολογία μας ενώνει όπου και αν βρισκόμαστε. Και από ό,τι μου είπε και ο κ. Ηλιόπουλος πριν από λίγο, έχω ως ακροατή αυτή τη στιγμή έναν παλιό μου πρόσκοπο, ο οποίος είναι γιατρός στην Washington και από ό,τι μαθαίνω, γιατί δεν γνωρίζω πολλά πράγματα, από τους πιο ικανούς και πιο ωραίους γιατρούς που έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ευχαριστώ φυσικά και για την εισαγωγή κ. Ηλιόπουλε. Το να πει κανείς πώς ξεκίνησε, θα σας πω ένα πράγμα. Ξεκίνησε αυτή η διαδρομή πάνω από 50-60 χρόνια στην ουσία από μια εκδρομή προσκοπική στις πλαγιές του Παρνασσού. Εκεί το καλοκαίρι του 1960 για πρώτη φορά είδα με ένα μικρό τηλεσκόπιο που είχαν οι Αμερικανοί Πρόσκοποι, που επισκέπτονταν τη χώρα μας την εποχή εκείνη, είδα με τα ίδια μου τα μάτια μέσα από αυτό το μικρό τηλεσκόπιο, κυριολεκτικά τον ουρανό με τ' άστρα, το φεγγάρι να βγαίνει από τις πλαγιές του Παρνασσού, έβλεπα τους κρατήρες, πράγματα τα οποία ήταν τελείως αδιανόητα για την εποχή εκείνη για μας, τηλεσκόπια ούτε από κοντά ούτε και από φωτογραφία στην ουσία δεν είχαμε, δεν υπήρχε φυσικά ούτε η τηλεόραση, δεν υπήρχε το ίντερνετ, παρ' όλα αυτά, μπορεί να σας το επιβεβαιώσει και ο Παναγιώτης, ο συμπρόσκοπός μου πριν από 60 χρόνια, παρ' όλα αυτά οι αιεροπρόσκοποι στην Πάτρα εκεί όπου μεγάλωσα, είχαμε κάνει πολύ περισσότερα πράγματα από τα οποία μπορούσε κανείς να περιμένει. Μερικά από αυτά τα πράγματα ήταν και η αναγνώριση των αστερισμών και εκτός αυτού λόγω του ότι είμασταν και αεροπρόσκοποι έκαναμε και την πρώτη αεροδιαστημική έκθεση νομίζω στην Ελλάδα. Είχαμε την ευκαιρία με την βοήθεια ορισμένων ανθρώπων που είχαν την δυνατότητα όπως ήταν η Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών, όχι η CIA αλλά η USIS όπως λέγονταν τότε που υπήρχε και μια βιβλιοθήκη, η Αμερικάνη Βιβλιοθήκη στην Πάτρα, μας βοήθησε να φτάξουμε αυτή την πρώτη αεροδιαστημική έκθεση. Από κει και έπειτα τα υπόλοιπα είναι στην ουσία γνωστά. Είναι μια άλλη ιστορία η οποία καταλήγει σε αυτή την σημερινή ομιλία. Θα κάνω το share αυτή τη στιγμή. Δημήτρη νομίζω ότι είμαστε εντάξει. Να ξεκινήσουμε λοιπόν με το σημερινό μας θέμα που έχει να κάνει με το πώς μάθαμε όσα έχουμε μάθει τα τελευταία 50-60 περίπου χρόνια όμως και στην ουσία, εδώ που τα λέμε, η προσπάθεια του ανθρώπου ή η ερωτική σχέση του ανθρώπου με τον ουρανό είναι μια πανάρχια προσπάθεια. Προσπάθεια φυσικά η οποία, όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης πριν από 2.300 χρόνια, γίνεται γιατί ο άνθρωπος του είναι στη φύση του ανθρώπου να θέλει να μάθει. Και φυσικά τα τελευταία 400 χρόνια από τότε δηλαδή που ο Γαλιλαίος για πρώτη φορά έστρεψε το μικρό του τηλεσκόπιο το 1609 στον ουρανό ανακάλυψε τα δυσσεκατομμύρια κυριολεκτικά άστρα που αποτελούν τον γαλαξία μας, ανακάλυψε τους τέσσερις μεγαλύτερους δορυφόρους του πανήτη Δία, του μεγαλύτερου πλανήτη στο ηγεϊκό μας σύστημα και πολλά άλλα πράγματα. Εδώ λοιπόν και 400 χρόνια, χάρι στο τηλεσκόπιο, έχουμε μάθει πάρα πολλά πράγματα. Τα σήμερα τα επίγεια τηλεσκόπια μας είναι πολύ πιο μεγάλα από αυτά που χρησιμοποιούσε ο Γαλιλαίος γιατί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης μας, στις πλαγιές και στις κορπές των βουνοκορφών βρίσκουμε τεραστείων διαστάσεων τηλεσκόπια. Μάλιστα σε μερικά χρόνια από σήμερα και στη Νότια στη Χιλία, στη Νότια Αμερική, αλλά επίσης και στη Χαβάη θα έχουμε δύο τεραστείων διαστάσεων τηλεσκόπια. Το ένα με 30 μέτρα διάμετρο, το κάτω πρώτου και το άλλο 40 μέτρα διάμετρο. Δηλαδή, τηλεσκόπια την εποχή που ήμουν εγώ στα πανεπιστημακά, έδρανα τη δεκαετία του 1960, ούτε καν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι θα μπορούσαμε να είχαμε τόσο τεράστιων διαστάσεων κάτω πέρα. Φυσικά τα τελευταία 50-60 χρόνια, αποκόμινα από τη δεκαετία του 1930, αλλά κυρίως από τη δεκαετία του 1950 και μπιτά, ένα δεύτερο παράθυρο άνοιξε στα τηλεσκόπια μας με τη βοήθεια των ραδιοτηλεσκοπίων. Και από τη δεκαετία του 1960 και μετά, φυσικά, τα τροχιακά μας αστεροσκοπία, κατόρθωσαν να μας δώσουν κυριολεκτικά, μια τελείως διαφορετική αντίληψη για το Σύμπαν. Μια αντίληψη που μας βοήθησε να αντιμετωπίσουμε το Σύμπαν με διαφορετικά μάτια. Με όλα τα μάτια, δηλαδή, που θα μπορούσε να μας δώσει η κατανοήση του ηλεκτρομανιτικού φάσματος της ακτήμες Χ, της ακτήμες Γ, της περίοδης ακτινοβολίες και φυσικά μέχρι και τις ραδιοακτινοβολίες που καταγράφονται από τα ραδιοτηλεσκόπια. Έτσι, λοιπόν, σήμερα δεν αρκεστήκαμε μόνο με τις πληροφορίες που έρχονται από τα τηλεσκόπια, είτε στη Γη είτε στο διάστημα, αλλά επίσης στείλαμε και τους πρεσβευτές μας, τους πρεσβευτές του ανθρώπου σε όλους τους πλανήτες και στους περισσότερους από τους δορυφόρους που περιφέρονται γύρω από τους πλανήτες του ηλιακού μας σύστηματος. Έτσι, κυροφορηθήκαμε για αυτόν τον κόσμο, περίπου 100 διαφορετικούς κόσμους μας αποκάλυψαν αυτές οι διάστημα συσκευές, τελευταία 50 περίπου χρόνια. Αλλά ούτε εκεί σταματήσανε. Εδώ και αρκετές δεκαετίες γύρω από τη Γη βρίσκονται 3,5 χιλιάδες περίπου δορυφόροι οι οποίοι δεν κοιτάζουν μόνο το σύμπαν, αλλά επίσης και εδώ πάνω στη Γη, πίσω στη Γη. Και όλες ανεξαιρέτως οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ωφεληθεί τα μέγιστα από αυτές μας τις διαστημικές ασχολίες, όπως είναι για παράδειγμα στη γεωργία, στις τηλεπικοινωνίες, ακόμη και στην αρχαιολογία και την ιατρική έχουμε ωφέλη από την ύπαρξη των διαστημικών μας δραστηριοτήτων. Έτσι λοιπόν σήμερα, αν κοιτάξει κανείς τα τελευταία 50 περίπου χρόνια, από τη δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα οι γνώσεις μας για το σύμπαν έχουν πολλαπλασιαστεί σε τρομακτικό βαθμό. Σας δώσω να καταλάβετε καλύτερα, εάν μπορούσαμε τις γνώσεις που είχαμε για το σύμπαν τη δεκαετία του 1960 να τις συγκεντρώσουμε σε έναν τόμο, σε ένα βιβλίο, σήμερα, 50 χρόνια αργότερα θα χρειαζόμασταν μια ολόκληρη βιβλιοθήκη πολλαπλάσιου μεγέθους από τη βιβλιοθήκη της Καλαμπάκας, μια βιβλιοθήκη με περίπου 1,2 δισεκατομμύρια τόμους. Κοιροφορίες δηλαδή που έχουμε αποκομπήσει όλα αυτά τα χρόνια για το σύμπαν είναι τεραστίων διαστάσεων. Πολλοί μας αποκαλούν εμάς τους αστρονόμους και αρχαιολόγους του σύμπαντος, γιατί ουσιαστικά όλα αυτά που μελετάμε εκεί έξω είναι σαν να μελετάμε αναμνήσεις. Έχουν ήδη συμβεί. Όλα τα φαινόμενα και όλα τα αντικείμενα που μελετάμε έχουν ήδη συμβεί. Μελετάμε δηλαδή αναμνήσεις. Πάρτε για παράδειγμα το πυσιαίστερο σε μας άστρο, το άστρο της ημέρας, τον ήλιο. Ο ήλιος απέχει από εμάς περίπου 150 εκατομμύρια χιλόμετρα. Το φως του όμως δεν έρχεται ακαριέα από εκεί εδώ. Μια κτήνα φωτός από τον ήλιο χρειάζεται, της απόστασης δηλαδή, χρειάζεται περίπου 8 λεπτά και 19 δευτερόλεπτα για να φτάσει από εκεί εδώ τρέχοντας με την οριακή ταχύτητα των 300.000 χιλιόμετρων το δευτερόλεπτο. Έτσι, λοιπόν, όταν βλέπουμε τις ακτήνες του ήλιου να φτάνουν στη γη, στην ουσία, βλέπουμε πώς ήταν αυτό το άστρο, πώς ήταν ο ήλιος μας πριν από 8,5 περίπου λεπτά. Πως είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε άλλα 8,5 λεπτά για να το παρατηρήσουμε. Το αμέσως επόμενο αστρικό σύστημα μετά τον ήλιο είναι ένα αστρικό σύστημα που ονομάζεται Α και W. Ένα τριπλό σύστημα άστρων που αποτελείται από δύο μεγάλα άστρα, τον Α και τον B, όπως βλέπετε στην διαφάνεια, και επίσης ένα μικρότερο άστρο, το οποίο όμως είναι πλησιαίστερα σε εμάς και γι' αυτό ονομάζεται και Α και W. Είναι το πλησιαίστερο μετά τον ήλιο άστρο σε εμάς. Αυτό το άστρο βρίσκεται σε μία απόσταση περίπου 43 εκατομμυρίων χιλιόμετρων. Το φως του δηλαδή, τρέχοντας με 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, χρειάζεται 4 χρόνια και 3 με 4 περίπου μήνες για να φτάσει από εκεί εδώ. Το βλέπουμε δηλαδή, όπως ήταν πριν από 4 χρόνια και 4 μήνες. Πώς είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε τα 4 αυτά χρόνια για να δούμε πώς είναι ο εγκύτατος του κοιτάκου σήμερα. Για αυτό λοιπόν στην αστρονομία, χρησιμοποιούμε ένα μέτρο απόστασεων που ονομάζεται έτος φωτός, το οποίο στην ουσία είναι η απόσταση που καλύπτει μία κλίνα φωτός, τρέχοντας με 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, σε ένα χρόνο. Και αυτή η απόσταση είναι περίπου 9,5-3 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Αυτά λοιπόν τα 9,5-3 εκατομμύρια χιλιόμετρα τα ονομάζουμε εμείς έτος φωτός. Έτσι λοιπόν, αν κοιτάξουμε ένα από τα λαμπρά άστρα που φαίνονται στους καλυτερινούς μήνες των ουρανών, τον Βέγα, ο Βέγας ή Αλφαλύρας, το λαμπρότερο δηλαδή άστρο στον αστερισμό της Λύρας, απέχει από εμάς 25 έτη φωτός που σημαίνει ότι απόψε βλέπουμε τον Βέγα όπως ήταν πριν από 25 χρόνια. Όπως είναι τώρα, θα πρέπει να περιμένουμε άλλα 25 χρόνια να τα δούμε. Το πιο απόμενο αντικείμενο που βλέπουμε με γυμνό μάτι αυτή την περίοδο είναι ο γαλαξίας της Ανδρομέδας. Είναι ένας γαλαξίας, ένας από τους μεγάλους γαλαξίας της τοπικής μας ομάδας, ο οποίος βρίσκεται στον αστερισμό της Ανδρομέδας, προς την κατεύθυνση δηλαδή του αστερισμού της Ανδρομέδας και γι' αυτό και ονομάζεται γαλαξίας της Ανδρομέδας. Αυτό το αντικείμενο που μπορούμε να δούμε σημειωτέων με γυμνό μάτι έχει από μας 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός, που σημαίνει ότι το βλέπουμε απόψε όπως ήταν πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια και εμείς βλέπουμε αυτή την εικόνα να φτάνει σε εμάς σήμερα. Το πιο απόμακρο αντικείμενο, ο πιο απόμακρος γαλαξίας που έχουμε παρατηρήσει στο σύμπαν είναι αυτή η εικόνα που βλέπετε, που καταγράφεται στις 4 Μαρτίου του 2016 πριν από 4,5, 4 περίπου χρόνια. Αυτό λοιπόν το αντικείμενο, αυτός ο απόμακρος γαλαξίας απέχει από μας 13,4 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Βλέπουμε δηλαδή αυτό το αντικείμενο όπως ήταν πριν από 13,4 δισεκατομμύρια χρόνια. Έτσι λοιπόν, αν θέλετε να πάρουμε μια χωροταξική αντίληψη του που βρισκόμαστε, θα σας έλεγα το εξής, ότι βρισκόμαστε σε έναν σπυροειδή γαλαξία, σε μια αστρική πολιτεία η οποία αποτελείται από 100-200 περίπου δισεκατομμύρια άστρα. Τη μία άκρη στην άλλη, ένα διαστημόπλιο που θα έτρεχε με την ταχύτητα της φωτός, δεν υπάρχει τέτοιο διαστημόπλιο, φυσικά ούτε μπορείτε ποτέ να υπάρξει. Ένα τέτοιο λοιπόν διαστημόπλιο που να τρέχει 200 χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερό λεπτό, θα κριάζονταν περίπου 100 χιλιάδες χρόνια για να διασχίσει τον γαλαξία μας. Και εμείς, εμείς βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο που φαίνεται στην διαφάνεια, περίπου δύο τρίτα από το κέντρο του γαλαξία, σε μία απόσταση περίπου 25.800 ετών φωτός. Από περίπου σε μία απόσταση δηλαδή τα δύο τρίτα από το κέντρο του γαλαξία. Αν με ρωτήσετε λοιπόν τι σημαίνει τα 100 δισεκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας, αν θέλατε δηλαδή, κατά κάποιον τρόπο, να μετρήσετε όλα αυτά τα άστρα χωρίς να κάνετε τίποτε άλλο, να μετράτε δηλαδή με ένα ρυθμό ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, ούτω καθεξής, γι' αυτό το ρυθμό, 24 ώρες το 24, θα χρειαζόσασταν περίπου 3.500 χιλιάδες χρόνια για να μετρήσετε τα 100 δισεκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας. Κατάλαβαινετε λοιπόν, πλέον μιλάμε για αστρονομικούς αριθμούς. Και όμως ο γαλαξίας μας δεν είναι παρά ένας μόνο, από περίπου 50 ακόμη γαλαξίες, τρεις είναι οι μεγάλοι γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας, ο γαλαξίας οδικός μας, ο γαλαξίας της Ανδρομέδας που σας έδειξα προηγουμένως, προς την κατεύθυνση γαλαξίας του Τριγόνου, προς την κατεύθυνση δηλαδή του αστερισμού του Τριγόνου. Και καμιά παιγνιδαριά ακόμη, μικρότερες γαλαξίες που αποτελούν την επονομαζόμενη τοπική ομάδα γαλαξιών. Φυσικά η τοπική μας ομάδα είναι κομμάτι, ένα μέρος, αυτό που ονομάζουμε υπέρσμηνος της Παρθένου, και ονομάζεται έτσι επειδή περισσότεροι γαλαξίες αυτού του υπέρσμηνους βρίσκονται προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Παρθένου, έξω και το όνομα φυσικά. Και φυσικά οι τοπικές αυτές ομάδες γαλαξιών που αποτελούν το υπέρσμηνος της Παρθένου, είναι και αυτά μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου με τοπικών, αν θέλετε, υπέρσμηνων γαλαξιών, που αποτελούν όχι μόνο το υπέρσμηνος της Παρθένου αλλά και όλα τα άλλα υπέρσμηνοι της γειτονιάς μας. Όλα αυτά φυσικά δεν είναι τίποτε άλλο καρά ένα συνονθήλευμα 100 έως 1.000 δισεκατομμύρια γαλαξιών. Σας είπα ότι για να μετρήσουμε τα 100 δισεκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας, χρειαζόμασταν περίπου 3,5 χιλιάδες χρόνια, χωρίς να κάνουμε τίποτε άλλο απ' το να μετράμε. Παταστείτε λοιπόν να θέλουμε να μετρήσουμε το ένα τρίσι εκατομμύριο γαλαξίες που υπάρχουν στο Σύμπαν. Λάμε δηλαδή για έναν τεράστιο, έναν αστρονομικό κυριολεκτικά αριθμό γαλαξιών. Και τη δεκαετία του 1920 νομίζαμε ότι όλο το Σύμπαν αποτελείται από αυτό που βλέπαμε, δηλαδή αποτελούνταν μόνο από τα υλικά που περιλαμβάνονταν στο δικό μας γαλαξία, σε έναν και μοναδικό γαλαξία. Αλλά στη δεκαετία του 1920, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Αμερικανός Αστρονόμος Έδιον Χάμπο ανακάλυψε ότι δεν είχαμε μόνο έναν γαλαξία, αλλά μια πληθώρα γαλαξιών, όπως αποκαλύφθηκε τελευταία, από ένα τρισεκατομμύριο περίπου γαλαξίες. Και όλοι αυτοί οι γαλαξίες απομακρύνονται ο ένας από τον άλλον τόσο γρήγορα, όσο πιο μακριά βρίσκονταν από εμάς και σε οποιοδήποτε άλλο σημείο και αν πηγαίναμε, πάλι από εκεί θα βλέπαμε αυτή τη διαστολή των γαλαξιών, άρα και τη διαστολή κατά κάποιον τρόπο, τη διαστολή του σύμπαντος ολοκλήρου. Μάλιστα, από το 1927, ο George Lemaitre κατόρθωσε να βγάλει ένα συμπέρασμα, ότι αν γυρνούσαμε την κινηματογραφική ταινία της διαστολής των γαλαξιών προς τα πίσω και φέρναμε δηλαδή όλους αυτούς τους γαλαξίες προς το κέντρο από το που ξεκίνησαν δηλαδή, θα φτάναμε σε αυτό που ο Lemaitre ονομάζε κοσμικό άτομο. Και από εκεί έγινε μία, σε εισαγωγικά, μεγάλη διαστολή, μία έκρηξη, μία μεγάλη έκρηξη, όπως ονομάστηκε, η οποία δημιούργησε το διαστυλόμενο σύμπαντο, το οποίο ζούμε σήμερα, το οποίο παρατηρούμε. Μάλιστα, τη δεκαετία του 1940, ο George Kamov και οι συνεργάτες του υπολόγησαν ότι, αν πράγματι το σύμπαντο ξεκίνησε από μία μεγάλη έκρηξη πριν από τις εκατομμύρια χρόνια, τότε θα πρέπει να υπάρχει αυτή η ακτινοβολία, μία ακτινοβολία υπό βάθουλο, όπως ονομάστηκε, και μάλιστα υπολόγησαν ότι αυτή η θερμοκρασία της ακτινοβολίας θα πρέπει να είναι σήμερα περίπου γύρω στα πέντε βαθμούς πάνω από το απόγευτο μηθέν, πέντε βαθμοί, δηλαδή κέλβιτ. Και πράγματι, σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, δύο ερευνητές, δύο μηχανικοί που εργάζονταν στο ΝΤΕ της Αμερικής, στα Bell Labs, ο Πενιζίας και ο Wilson, 360 πέντε, τα έγραψαν χωρίς να ξέρουν τι στο καλό είναι αυτή την ακτινοβολία μικροτιμάτων, το πρώτο πορτρέτο, αν θέλετε, της ύπαρξης του σύμπαντος, της γέννησης του σύμπαντος πριν από, όπως ανακαλύψαμε αργότερα, πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Αυτοί τους στην ανακάλυψη πήραν το βραβείο Nobel φυσικής το 1978. Αργότερα, με μία διαστημοσυσκευή ονοματικόπι, το 1992, ο George Smoot, ο John Mothers και μια χιλιάδα περίπου άλλων ερευνητών, κατόρθωσαν να καταγράψουν μια πιο λεπτομεραίστερη εικόνα του νεογένιου του σύμπαντος. Βρίσκεται πίσω από την φωτογραφία που έχουμε του George Smoot, όπως βλέπετε εδώ. Αυτή είναι η εικόνα που κατέγραψε το διαστημόπιο Obby το 1992. Και φυσικά για αυτήν την καταγραφή ο George Smoot και ο John Mothers πήραν το βραβείο Nobel φυσικής το 2006. Τρία χρόνια νωρίτερα, φυσικά με τη διαστημοσυσκευή WMAP είχαμε μία καλύτερη φωτογράφηση, καλύτερο πορτελέτο του σύμπαντος, και μόλις πρόσφατα με τη διαστημοσυσκευή Planck, μια ευρωπαϊκή διαστημοσυσκευή, κατορθόσαμε να πάρουμε αυτό το πορτρέτο του σύμπαντος, το πιο λεπτομεραίες πορτρέτο που έχουμε μέσα όπου είναι και σήμερα, όπως ήταν δηλαδή το σύμπαν 380.000 χρόνια μετά τη γεννησή του. Αν μου πείτε εάν πράγματι αυτή είναι η εικόνα του σύμπαντος 380.000 χρόνια μετά τη γεννησή του, δεν είναι νεογέννητο εκείνη τη στιγμή το σύμπαν, πράγματι δεν είναι νεογέννητο αλλά πριν από τα 380.000 χρόνια δεν μπορούμε να εισχωρίσουμε με τα όργανα που έχουμε σήμερα, γιατί υπάρχει κατά κάποιον τρόπο ένα είδος κοσμικής ομίχτης που μας εμποδίζει να δούμε το τι συμβαίνει πριν από τις 380.000 χρόνια. Για να μπορέσουμε να κάνουμε κάτι τέτοιο πρέπει να εισχωρίσουμε να φτιάσει το εσωτερικό του ατόμου, να εξομοιώσουμε κατά κάποιον τρόπο τις καταστάσεις που επικρατούσαν την εποχή εκείνη, δηλαδή πριν από 2.3 ακόμα 8 δισεκατομμύρια χρόνια και αυτό μπορούμε να το κάνουμε στους μεγάλους επιταχυτές όπως είναι για παράδειγμα ο επιταχυτής που υπάρχει στο ΣΕΝ στα γάλλο-ελβετικά σύνορα. Εκεί μπορέσαμε τα τελευταία μερικά χρόνια να αναπαραστήσουμε τις θερμοκρασίες που υφίσταν τα πρώτα μικροδευτερόλεπτα του σύμπαντος και να επιβεβαιώσουμε κατά κάποιον τρόπο τις θεωρητικές μας εκτιμήσεις για τη γέννηση του σύμπαντος με μία μεγάλη έκπληξη. Μάλιστα μπορούμε να πάμε πίσω σε ένα τρίσεκατομμυριοστό του τρίσεκατομμυριοστού του τρίσεκατομμυριοστού του πρώτου δευτερολέπτου και να δούμε τις καταστάσεις που επικρατούσαν τότε και έκτοτε. Μάλιστα ορισμένες θεωρητικές εκτιμήσεις μας λένε ότι εκείνη την πρώτη στιγμή της ύπαρξης του σύμπαντος, το σύμπαν κυριολεκτικά εκτοξεύτηκε και από ένα μέγεθος μικρότερο από το μέγεθος ενός πρωτολίου έχει φτάσει στην τεράστια εικόνα που έχουμε σήμερα για το σύμπαντο. Για να σας δώσω να καταλάβετε πόσο γρήγορη ήταν αυτή η διαστολή, αρκεί να σας πω ότι αν είχαμε εκείνη την πρώτη στιγμή της ύπαρξης του σύμπαντος, το μέγεθος του σύμπαντος να έχει το μέγεθος μιας μπάλας ποδοσφαίρου σε κλάσμα κυριολεκτικά του δευτερολέπτου, έγινε πήρε το μέγεθος ενός ολόκληρου γαλαξία 100.000 ετών φωτός διαμέτρου. Και εκείνη τη στιγμή, κάποια στιγμή δηλαδή, στον χρόνο 10 εις τυμίων 32 του δευτερολέπτου, του πρώτου δευτερολέπτου, η εκθετική αυτή διαστολή σταμάτησε και φυσικά συγχρόνως είχαμε μια καταπληκτική αποδέσμα ευσύ ενέργειας, η οποία δημιούργησε τα υλικά που βλέπουμε σήμερα. Όχι μόνο, όχι μόνο. Εκείνη τη στιγμή που σταμάτησε αυτή η γρήγορη διαστολή, αυτή η πληθοριστική διαστολή του σύμπαντος, γεννήθηκαν ένας τεράστιος αριθμός παράγυλων σύμπαντων. Ένας αριθμός ο οποίος, αν θέλατε να τον παραστήσουμε, θα έπρεπε να βάλουμε τη μονάδα, να ακολουθούμε από 506 μηδενικά. Τόσα είναι τα παράγυλα σύμπαντα, σύμφωνα τουλάχιστον με τις σύγχρονες θεωρητικές μας εκδημίσεις. Δυστυχώς, λόγω του ότι είναι αυτά παράγυλα σύμπαντα, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι υπάρχουν, γιατί απλούστατα δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε με αυτά. Εάν μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε εμπανώς, δεν θα ήταν παράγυλο το σύμπαντο, αλλά θα περιλαμβάνονταν στο δικό μας σύμπαντο. Ήτε έτσι, είτε αλλιώς, για να μπορέσουμε να αποδείξουμε τον λόγο το αληθές, θα πρέπει στο δικό μας σύμπαντο, στις παρατηρήσεις που κάνουμε στο δικό μας σύμπαντο, να δούμε και την εικόνα, ή αν θέλετε τα δακτυβικά αποτυπώματα της ύπαρξης αυτών των παράγυλων συμπάντων. Εγωνός είναι ένα, ότι σε αυτά τα πρώτα τρία λεπτά της ύπαρξης του σύμπαντος, τρία με δέκα περίπου λεπτά, γεννήθηκε όλο το υδρογόνο και το μεγαλύτερο μέρος του ηλίου που υπάρχει στο σύμπαντο σήμερα. Έκτοτε δεν γεννήθηκε άλλο υδρογόνο, και αυτό είναι αρκετά ενδιαφέρον, γιατί το υδρογόνο είναι αυτό που στην ουσία στο εσωτερικό των άστρων δημιουργεί όλα τα άλλα χημικά στοιχεία που υπάρχουν από το ήλιο μέχρι φυσικά και το 92ο χημικό στοιχείο, το ουράνιο. Όλα αυτά τα χημικά στοιχεία γεννιώνται κυριολεκτικά στο εσωτερικό των άστρων. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είμαστε μέρος αυτών των διαδικασιών. Διαδικασιών που γεννούν στο εσωτερικό τεραστείων νεφελωμάτων χιλιάδες νέα άστρα. Παρατηρούμε όλες αυτές τις εξελιδικές πορείες στα αστρικά βρεφοκομεία, στα μεγάλα δηλαδή νεφελώματα. Όλα βλέπουμε επίσης ότι και όλα τα άστρα όπως και κάθε τι άλλο στο σύμπαν γεννιέται, εξελίσσεται και κάποια στιγμή πεθαίνει. Άστρα παράδειγμα τος χάριν σαν το δικό μας, σαν τον ήλιο, τελειώνουν τη ζωή τους με τη μορφή αυτή που βλέπετε. Τημιουργούν δηλαδή αυτά που ονομάζουμε πλανητικά νεφελώματα. Και αυτά τα πλανητικά νεφελώματα δεν έχουν καμία σχέση με πλανήτες φυσικά, όπως έμγαζαν στο παρελθόν με τα μικρά τηλεσκόπη που είχαμε, έμγαζαν με πλανήτες και γι' αυτό και ονομάστηκαν πλανητικά νεφελώματα. Αυτά λοιπόν τα αέρια τα οποία εκτοξεύονται από τα άστρα, τα τελευταία στάδια της ζωής, είτε με τη μορφή πλανητικών εφελωμάτων, είτε ακόμη και με τη μορφή των γυνάτιων άστρων δημιουργούν μεγαλύτερες εκτοξεύσεις αερίων και σκόνης. Κι αυτός λοιπόν από τα πλανητικά νεφελώματα, τα αέρια υλικά από τα οποία αποτελούνταν αυτά τα άστρα, στα γυγάντια άστρα έχουμε ακόμη πιο μεγάλη εκτόξευση των υλικών. Και όλα δηλαδή τα υλικά που γεννήθηκαν στους πυρήνες αυτών των γυγάντων άστρων διασκορπίζονται κυριολεκτικά στο σύμπαν. Έτσι ώστε σήμερα, αν θέλετε, ακόμη και το ανθρώπινο σώμα, ο οποίος άλλο βλέπετε γύρω σας, βράχια, σύννεφα, λουλούδια ή φρούτα, στην ουσία αποτελούνται όλα από υλικά τα οποία προέρχονται από το εσωτερικό των άστρων. Για παράδειγμα, το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από ένα τεράστιο αριθμό ατόμων, των οποίων το 62% είναι υδρογόνο, το 24% οξυγόνο, 12% είναι άνθρακας, 1,1% είναι άζωτο, δεν υπάρχουν και κάμια 39 ακόμη χηματικά στοιχεία, έτσι για, αν θέλετε, για ποικιλία. Αλλά τα 2 τρίτα σχεδόν των ατόμων που αποτελούν το ανθρώπινο σώμα είναι υδρογόνο, δηλαδή υλικό το οποίο γεννήθηκε πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Τα 2 τρίτα δηλαδή του σώματος μας γεννήθηκαν πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Είμαστε δηλαδή κυριολεκτικά αστρόσκονοι, όπως συνηθίζω να λέω. Τα ηλεκτρονομανιδικά κύματα λοιπόν είναι η κυριότερη πηγή που έχουμε για τη μελέτη του σύμπαντος. Αλλά φυσικά δεν είναι η μοναδική πηγή πληροφοριών που έχουμε. Με τη βοήθεια που έχουμε μέχρι τώρα, φυσικά έχουμε δημιουργήσει ένα πρότυπο, ένα μοντέλο, για τη φύση που ονομάζεται καθιερωμένο πρότυπο. Και αυτό το μοντέλο που έχουμε στην ουσία αποτελεί όλα τα σωματίδια που αποτελείται η ύλη, αλλά επίσης και τα σωματίδια που αποτελούν τις αλληλεπιδράσεις. Μας έλειπε φυσικά πριν από καμιά δεκαετά χρόνια πριν, μας έλειπε και ένα τρίτο, ένα ακόμη χημικό, ένα ακόμη σωματίδιο, το οποίο δημιουργούσε κατά κάποιο τρόπο ένα είδος παχύρευσης θάλασσας, μέσα στην οποία κινούνταν όλα τα άλλα σωματίδια. Αυτή η παχύρευση θάλασσα βασίζονταν σε ένα σωματίδιο, το οποίο είχε προβλέψει την ύπαρξή του από τη δεκαετία του 1960, ο Πίτερ Χίκς, ένας Κοτσέζος φυσικός. Αυτό το σωματίδιο προσπαθούσαν να βρούν επί δεκαετίες. Μέχρι σώτου το καλοκαίρι του 2012 ανακοινώθηκε ο εντοπισμός του. Φυσικά την επόμενη χρονιά ο Πίτερ Χίκς και οι συνεργάτες του πήραν το βραβείο νόμου φυσικής του 2013. Έτσι, επειδή ο πιλεπτρομαγνητισμός, από τον οποίο μάθαμε όλα όσα γνωρίσαμε μέχρι τότε, δεν είναι η μόνη αλληλεπίδραση, η μόνη θεμελιώδης δύναμη, υπάρχουν και άλλες τρεις θεμελιώδες δυνάμεις, η ασθενής και η ισχυρή πυρηνική και φυσικά η βαρύτητα. Μόνο που η βαρύτητα, δυστυχώς, είναι πάρα πολύ αδύναμη. Είναι τρεις εκατομμύρια φορές μικρότερη από την ηλεκτρομαγνητική. Παρ' όλα αυτά, η βαρύτητα παίζει ένα σημαντικότατο ρόλο στην ύπαρξή μας και στην ύπαρξη φυσικά της φυσικής υπόστασης. Η θεωρία η οποία επικρατεί αυτή τη στιγμή είναι η θεωρία βαρύτητας του Αϊστάιν. Είναι αυτό που ονομάζουμε η γενική θεωρία της σχετικότητας. Και εδώ είχε εκατό χρόνια, από το 1915 περίπου, που ανακοινώθηκε για πρώτη φορά και μέχρι σήμερα, προσπάθησαν πολλοί να καταρρίψουν τεράστια κυριολεκτικά αυτή τη θεωρία του Αϊστάιν. Δεν το κατόρθωσαν φυσικά. Κάθε φορά αποδεικνύεται ότι ο Αϊστάιν είχε δίκιο. Μεταξύ αυτών των προβλέψεων που είχε κάνει ο Αϊστάιν με τη θεωρία της σχετικότητας, ήταν ότι υπάρχουν και βαρυτικά κύματα, όπως τα ηλεκτρομανιστικά κύματα. Υπάρχουν και βαρυτικά κύματα, τα οποία εκτοξεύονται κυριολεκτικά όταν έχουμε μετακίνηση τεραστίων μαζών. Η μετακίνηση αυτή θα μπορούσε να γίνει και ενάμεσα σε δύο άτομα, σε δύο ανθρώπους. Αν περιφέρονται δύο άτομα για παράδειγμα, το ένα γύρω από το άλλο, σε ένα χωρό κατά κάποιον τρόπο τεραντέλλας, στην ουσία θα δημιουργήσουν βαρυτικά κύματα. Αλλά επειδή, όπως είπαμε, η βαρύτητα είναι πάρα πολύ αδύναμη, οι αποστολίες των εκτιμών είναι πάρα πολύ αδύναμοι. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο, δεν μπορούν να καταγραφούν. Θα χρειαστεί να έχουμε τη μετακίνηση μεγάλων σωτήτων μαζών, όπως είναι μαύρες τρύπες ή άστρια νετρονίων, για να μπορέσουμε να καταγράψουμε τέτοιου είδους βαρυτικά κύματα. Και δεν είναι μόνο αυτό, ότι είναι πάρα πολύ αδύναμη, η δύναμη της θεμελιώδης αυτή, αλληλεπίδραση της βαρύτητας, αλλά επίσης και πώς θα καταγραφεί. Επί δεκαετίες, κυριολεκτικά, από την εποχή που ήμουν και εγώ, στα πανεπιστημιακά έδρανα, προσπάθησαν διάφοροι ερευνητές να χρησιμοποιήσουν, για κάποιον τρόπο, όργανα για να μπορέσουν να καταγράψουν την ύπαρξη αυτών των βαρυτικών κυμάτων. Όλα τα όργανα αυτά ήταν πάρα πολύ μικρά. Έτσι, σήμερα είχαμε την ευκαιρία, τα τελευταία μερικά χρόνια, να δημιουργηθούν δύο τεραστίων διαστάσεων εργαστήρια. Ένα ποντά στο πανεπισήμιο στο οποίο είχα την τιμή και τη χαρά να σπουδάσω και εγώ, στην Λουισιάνα, και ένα παρόμοιο εργαστήριο τρεις χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά στο Hanford της Πολιτείας της Washington. Έτσι, λοιπόν, σε αυτά τα δύο εργαστήρια, στις 14 Σεπτεμβρίου του 2015, καταγράφηκαν τα πρώτα αμβαριτικά κύματα από τη σύνθεση δύο τεραστίων μαύρων τρυπών. Η ανακοίνωση που έγινε στις 11 Φεβρουαρίου του 2016, δημιουργικούς μήνες αργότερα, μας είπε ότι αυτή η σύγκρουση των δύο μαύρων τρυπών έγινε σε μια απόσταση ενός κόμμα τριών δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Δηλαδή, η σύγκρουση αυτή έγινε πριν από 1,3 δισεκατομμύρια χρόνια. Είχαμε μία σύγκρουση δύο μαύρων τρυπών, μια μαύρη τρύπα με 36 ηλιακές μάσες, 36 φορές δηλαδή τη μάζα που έχει ο ήλιος μας, και η άλλη με 29 ηλιακές μάσες, 29 φορές δηλαδή τη μάζα του ήλιου μας. Και η σύγκρουση αυτή δημιούργησε μία νέα, μεγαλύτερη μαύρη τρύπα, με 62 ηλιακές μάσες, 62 φορές τη μάζα του ήλιου μας, και φυσικά η εκπομπή που έγινε βαρυτικών κυμάτων εκείνη την στιγμή ήταν 50 φορές την ενέργεια που επέμπουν όλοι οι γαλαξίες του σύμπαντος. Αυτή η ενέργεια επέμπτεκε για τις τρεις ηλιακές μάζες. Τρεις φορές δηλαδή η μάζα του ήλιου μας μετατράπηκε σε βαρυτικά κύματα. Γιατί όπως καταλαβαίνετε, 36 και 29 μας κάνει 65 ηλιακές μάζες, αυτό που έμεινε στο τέλος από τη σύγκρουση ήταν 62 ηλιακές μάζες. Λοιπόν, σιγά-σιγά, τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια, κατορθώσαμε να καταγράψουμε με αυτού του είδους τα εργαστήρια, να καταγράψουμε τις συγκρούσεις μόνο μαύρων τρυπών, τις συγκρούσεις μιας μαύρης τρύπας και ενός πάλσαρ, ενός άστρου νετρονίων, αλλά επίσης τη σύγκρουση δύο άστρων νετρονίων. Τις συγκρούσεις αυτές φυσικά μας άνοιξαν ένα νέο παράθυρο μελετών. Έτσι, λοιπόν, με τη βοήθεια των βαρυτικών κυμάτων θα ωφεληθεί όχι μόνο η πυρηγική φυσική και η αστροφυσική, αλλά φυσικά και η κοσμολογία και η βαρύτητα και να μας εξηγήσουν πράγματα τα οποία μέχρι τώρα ήταν αδύνατον να εξηγηθούν με όλες τις παρατηρήσεις που είχαμε μέχρι τώρα. Έτσι, λοιπόν, τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια. Με τη βοήθεια των εργαστηρίων που είχαμε, με τη βοήθεια των οπτικών οτιλεσκοπείων στην επιφάνεια της Γης, αλλά και των ραδιοτιλεσκοπείων, με τη βοήθεια των τροχιακών μας αστελεσκοπείων, των διαστήμων συσκευών σε όλα τα μήκια των πλάτης του ηλιακού μας συστήματος, με τη βοήθεια των επιταχυτών που μας εξωμιώνουν, κατά κάποιο τρόπο, τις συνθήκες που αντιπατούσαν στα πρώτα στάδια της ύπαρξης του σύμβατος, θα επίξεις τώρα τελευταία, με τη βοήθεια των βαριττών κοιμάκων έχουμε μάχη πάρα πολλά, αλλά παρόλα αυτά υπάρχουν πολύ περισσότερα που μας είναι άγνωστα ακόμη. Για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε γιατί υπάρχει αυτή η ασημεκρία ήλις και αντιίλις. Γιατί δηλαδή έχουμε ένα σύμπαν ήλις και όχι ένα σύμπαν αντιίλις. Δεν γνωρίζουμε ότι για κάθε 10 δισεκατομμύρια σωματίδια ήλις, έχουμε ένα λιγότερο σωματίδιο αντιίλις. Αλλά γιατί γίνεται αυτό δεν το γνωρίζουμε. Δεν γνωρίζουμε επίσης και τα περισσότερα υλικά που υπάρχουν στο σύμπαν. Υλικά τα οποία, επειδή δεν γνωρίζουμε πως το καλό είναι, τα έχουμε ονομάσει σκοτεινή ήλι. Δεν ξέρουμε ποια είναι αυτά τα υλικά. Βλέπουμε την επίδραση που έχει η σκοτεινή ήλι. Σε αυτά που βλέπουμε, σε όλους τους γαλαξίες δηλαδή που βλέπουμε το σύμπαν. Αλλά δεν ξέρουμε από τι αποτελείται αυτή η σκοτεινή ήλι. Δεν ξέρουμε επίσης και αυτό που ανακαλύψαν πριν από πέντε περίπου χρόνια. Που κάνει το σύμπαν να επιταχύνεται. Να διαστέλεται επιταχυνόμενο. Πήραν φυσικά οι ερευνητές αυτοί που ανακαλύψαν αυτή την επιταχυνόμενη διαστολή εδώ και έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Πήραν το γραβείο Νόμπλ φυσικής του 2011. Όλα αυτά λοιπόν είναι πράγματα τα οποία δεν γνωρίζουμε. Γιατί αν με ρωτήσετε σήμερα από τι αποτελείται το σύμπαν θα είναι τα συστατικά δηλαδή του σύμπαντος. Θα σας έλεγα ότι το 27% περίπου αποτελείται από αυτό που ονομάζουμε η σκοτεινή ήλι. Το 68% από αυτά που ονομάζουμε σκοτεινή ενέργεια. Πράγματα δηλαδή το 95% που δεν γνωρίζουν εις το καλό ήλι. Και μόλις το 5% είναι υλικά τα οποία βλέπουμε με τη μορφή των ενός τρεις εκατομμυρίου γαλαξιών που υπάρχουν στο σύμπαντο. Έτσι λοιπόν σήμερα το 2020 εν μέσο της πανδημίας κοιτάζουμε εν τούτης ακόμη το σύμπαντο. Βρισκόμαστε στην ακρογελιά του σύμπαντο, βρισκόμαστε πάνω σε ένα μικροσκοπικό πλανήτη, ενός μικροσκοπικού άστρου. Και να ρωτιόμαστε εις το καλό υπάρχει εκεί έξω, γιατί όπως σας είπα δεν γνωρίζουμε τι μπορεί να είναι. Γι' αυτό λοιπόν μέχρι τώρα το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ελπίζουμε ότι οι νέοι ερευνητές στα επόμενα 10, 20 ή 30 χρόνια θα μπορούν να δώσουν τις σωστές απαντήσεις στις ώρες να πω για το τι υπάρχει εκεί έξω. Σας ευχαριστώ πολύ. Εμείς σας ευχαριστούμε πάρα πολύ και σε ευχαριστώ. Πριν ξεκινήσουμε την διαδικασία των ερωτήσεων την οποία θα την κάνει στην εργατική δάμου τελικά η κυρία Ελένη Σκεφτεροπούλου Θα ήθελα να δώσω λίγο τον λόγο στην κυρία Νταϊάννα Μέριαν, την κυρία Δημουλά. Αυτό είναι πραγματικά υπέροχο. Δεν ξέρω, έχουν κάποιοι ερωτήσεις, αλλά πιστεύω ότι είναι υπέροχο να έχουν άνθρωποι να δώσουν σχέσεις για το τι μπορούμε να φτιάξουμε στους ανθρώπους που θέλουν να βλέπουμε από την Ελλάδα και από όλο τον κόσμο. Αυτό είναι όλα τα πράγματα που ήθελα να είναι στην εργατική δάμου τελικά, όταν είχαμε την σκέψη ότι θα δημιουργήσουμε την εργατική δάμου τελικά στην Ελλάδα, ώστε να είναι μέχρι στιγμή με την τεχνολογία, ώστε να μπορούμε να φτιάξουμε περισσότερους ανθρώπους στην εργατική δάμου τελικά. Θα θέλαμε να πούμε αυτό στην εργατική δάμου τελικά, παρακαλώ. Και κύριε Σιμόπουλε θέλετε να απαντήσετε και μετά να πω. Δεν είναι μόνο στους ανθρώπους της Θεσσαλίας, επειδή, στην πραγματικότητα, τα πραγματικά σας εργασία είναι πάνω στις λόγους. Είναι ένας μηχανισμός στον πατέρα σας, πιστεύω, και είναι ένας ζωντανός μηχανισμός, όχι μόνο στον πατέρα σας, αλλά και σε όλους τους ανθρώπους σας που έφτασαν από την Καλαβακά, αν καταλαβαίνω σωστά. Αυτό είναι σωστό και πιστεύω ότι οι παππούς μου έγιναν στην Καλαβακά και ο παππούς μου έκανε πολλά δουλειά εκεί, βοήθησε την εκκλησία και την σχολή, και ήθελα να πω πίσω και πιστεύω πώς μπορώ. Και η Καλαβακά ήταν μια καλή ευκαιρία για να ανοίξει την εκκλησία, την ευκαιρία και την ευκαιρία σε όλους. Και αυτό, ο Παππούς μου είπε ότι πρέπει να είναι τεχνολογικό, όχι μόνο τεχνολογικό, αλλά τεχνολογικό. Και αυτό είναι, αυτό είναι αυτό που βλέπουμε σήμερα και βοηθάμε τα ευκαιρία του. Αυτό είναι πραγματικό. Και ευχαριστώ πολύ που ήρθες. Κάθε φορά που θέλεις να έρθεις, είμαι σίγουρη. Με ευχαριστώ. Μπορώ να μιλήσω ελληνικά, μπορώ να καταλαβαίνω λίγο, δεν μπορώ να καταλαβαίνω όλα αυτά, αλλά είναι πραγματικό να βλέπω ότι αυτό είναι αυτό που ήθελα να είναι η ευκαιρία και είναι υπέροχο. Ήρθα μόνο στους ανθρώπους που μας συμμετέχουν. Έχουμε πολλούς ανθρώπους από πολλά διαφορετικά μέρη, οπότε αυτό είναι πολύ υπέροχο. Παππού, θα ήθελα να πεις κάτι? Η ιδέα μας ήταν να ανοίξουμε ένα παράθυρο προς τον κόσμο για να μπορούν τα παιδιά της Καλαμπάκας να βλέπουν προς τα έξω και ο κόσμος απ' έξω να βλέπουν προς τα μέσα. Και αυτή τη στιγμή βλέπω πάρα πολλά παράθυρα και πολλούς πολλούς νεαρούς, μελλοντικούς πελάτες της Βιβλιοθήκης και να ξέρουν ότι η πόρτα μας και η καρδιά μας είναι πάντοτε ανοιχτή και τους περιμένουμε. Οπότε, για ακόμα μια φορά, ευχαριστούμε τον κ. Σιμόπουλο, τον κ. Γιώζια, δεν ξέρω αν ήταν εξ αρχής, για την Ευγενική Μεσολάβηση. Και θα ήθελα τώρα, Ελένη Μουσκεφταροπούλου, σιγά σιγά να περάσουμε στις ερωτήσεις για να μην πράσουμε και τον κόσμο. Ναι, καλησπέρα κι από μένα. Σας ευχαριστούμε όλους που είστε εδώ, ιδιαίτερα στον κ. Σιμόπουλο φυσικά, που μας θυμάμαι την παρουσία του. Απλά να αναφέρω ότι έχουμε, μας ακούνε, μας παρακολουθούν από την Αθήνα από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, από την Αλεξανδρούπολη, από την Πάτρα, από τα Χανιά, από την Ξάνθη, από την Αγγλία, από την Καρδίτσα, από την Πεντέλη, επίσης από το Αστεροσκοπείο εκεί, από Χαλκίδα, από την Κύπρο, από τα Τρίκαλα, από το Βόλο, ενδεικτικά. Θα πω κάποια, θα προχωρήσω άμεσα στις ερωτήσεις. Ελένη, συγνώμη που διακόπτω. Αν μπορούμε να βρούμε πρώτα την ερώτηση του κ. Έβρετ. Ναι, βεβαίως. Hours. Βεβαίως, γιατί κάτι είχε, οπότε θα την... Είναι πάρα πολλές οι ερωτήσεις, ναι. Είναι πάρα πολλές οι ερωτήσεις και το ενδιαφέρον μεγάλο, οπότε θα ζητώ την κατανοήσή σας. Οπότε ξεκινάω με τον κ. Έβρετ. Θα το διαβάσω στα αγγλικά, θα κάνω και μετά τη μετάφραση για όλους. Do you think the ultimate exploration of the universe will rely on in-person humans or on mechanical devices managed by artificial intelligence? My take is that it will just be the later, because machines can be evolved to cope with the challenges of traveling the universe, and human evolution wouldn't be up to it. Η ερώτησή του είναι αν πιστεύετε ότι... Συγγνώμη, κόλσεστε, η εξερεύνηση του σύμπαντος θα στηρίζεται στους ανθρώπους ή σε μηχανές, οι οποίες θα διαχειρίζονται μέσω της τεχνικής νοημοσύνης. Πιστεύει ότι θα είναι το δεύτερο, κατά την γνώμη του, γιατί η τεχνολογία αναπτύσσεται και οι μηχανές αναπτύσσονται πολύ πιο γρήγορα, οπότε θα μπορούν να διαχειριστούν αυτές τις προκλήσεις σε σύγκριση με την ανθρωπότητα. Περιμένουμε την απάντηση. Απώ κάτι για τον Έβερρετ. Ο Έβερρετ ήταν παλιός μου συμφυτητής, προμνημονεύτων ετών, τα αιτία του 1960, από τους πιο δραστηριούς φυτητές και εν ενεργία τότε, αλλά και όχι μόνο από τότε, αλλά έκτοτε δραστηριοποιείται σε μουσία και τέτοιου είδους δραστηριότητες. Έβερρετ έχει επισκεφτεί την Καλαπάκα πριν από μερικά χρόνια, όταν είχα πάλι και εγώ επισκεφτεί την Καλαπάκα σε ένα συνέδριο που είχε διοργανωθεί, και με την ευκαιρία που με επισκεπτόταν τότε, μπορέσαμε να τον φέρουμε στην περιοχή Καλαπάκας και Τρικάλον. Η απάντηση είναι, συμφωνώ και εγώ με τον Έβερρετ, ότι στην ουσία το μέλλον είναι στις μηχανές, αλλά ακόμη και σήμερα, το να πάει ο άνθρωπος να εξερευνήσει ακόμη και το πλησιάστερο σε μας κόσμο, την σελήνη, είναι πάρα πολύ δύσκολο. Κοστίζει πολύ περισσότερο. Οι μηχανές μπορούν να κάνουν την ίδια δουλειά, ίσως και καλύτερη θα μπορούσε να είναι κανείς, καλύτερη δουλειά επισκεπτόμενοι διάφορα αντικείμενα, όχι μόνο του ηλιακού μας συστήματος, για παράδειγμα αυτή τη στιγμή που μιλάμε, δύο ανθρώπινα κατασκευάσματα, ο Βόγια Τερένα και ο Βόγια Τσεπτίο, έχουν ξεφύγει από την επίδραση του ήλιου μας, βρίσκονται στο μέσοαστρικό διάστημα. Μάλιστα πρόσφατα έκαναν και νέες ανακαλύψεις, συνεχίζουν δηλαδή να κάνουν ανακαλύψεις τη δεκαετία του 70 που εκτοξεύτηκαν και μέχρι σήμερα μας έχουν στείλει τεράστιας έκτασης πληροφορίες. Οπότε και το μέλλον πιστεύω ότι εκεί θα βασιστεί, θα βασιστεί δηλαδή σε ανθρώπινα δημιουργήματα με την βοήθεια της δεκινητής νοημοσύνης, να μπορέσει να τοξεύσουμε το πρεσβευτές μας. Γεια σου, Everett. Μια ερώτηση ακόμη, στις αποστάσεις των γαλαξιών από εμάς υπολογίζεται και η διαστολή του σύμπαντος? Εξαρτάται για ποιους γαλαξίες. Οι γαλαξίες που αποτελούν τη δική μας τοπική ομάδα γαλαξιών, όχι, η απάντηση είναι όχι. Η τοπική μας ομάδα επηρεάζεται από τις βαρυτικές υπάρξεις των γαλαξιών της τοπικής μας ομάδας. Σαν σύνολο φυσικά συμπεριλαμβάνεται και αυτή η δική μας κίνηση, όχι ως μιας παγκόσμιας κατά κάποιον τρόπο η αστολής του σύμπαντος, αλλά σε τοπικό επίπεδο οι πενήντα αυτοί γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας δεν επηρεάζονται. Να υποθέσουμε ότι ένα τρεις γαλαξιών υπάρχουν στο ορατό παρατηρήσιμο από μας σύμπαντος. Ναι. Αυτά είναι φυσικά, σε ισαγωγικά υπολογισμοί. Πριν είχαμε τους υπολογισμούς ότι στο σύμπαν υπάρχουν περίπου 100-20 εκατομμύρια γαλαξίες. Νεότερες έρευνες μας λένε ότι υπερβαίνουν το ένα τρεις εκατομμύριο. Προημερών διάβαζα ότι οι υπολογισμοί αυτοί υπολογίζουν ότι ο αριθμός των γαλαξιών στο σύμπαν φτάνει και τα 10 τρεις εκατομμύρια γαλαξίες. Τι ακριβώς μπορεί κανείς να πει είναι ότι συνεχώς έχουμε νέους υπολογισμούς. Κύριε Σιμώπουλε, επειδή έχω κάνει την ερώτηση, αυτό που θα ήθελα να ρωτήσω είναι το εξής. Προφανώς το νούμερο που μετράμε κάθε φορά εξαρτάται από την ακρίβεια των οργάνων που χρησιμοποιούμε, έτσι των τηλεσκοπείων μας. Συνεχώς λοιπόν αυτό αυξάνεται. Με συνέπεια, τουλάχιστον να δίνεις εμένα την εντύπωση, το σύμπαν είναι άπειρο. Κοιτάξτε, μιλάμε για το παρατηρήσιμο σύμπαν. Για αυτό και ρώτησα για το παρατηρήσιμο, αν είναι το παρατηρήσιμο το νούμερο που μας δίνεται. Ναι, όλα αυτά φυσικά είναι... Καθημερινά θα μπορούσε κανείς να πει ότι έχουμε καινούργια αποτελέσματα. Σημειώσει στην αρχή ο κύριος Ιλνόπουλος για τις ανακοινώσεις που έγιναν πρόσφατα από τις παρατηρήσεις του ΣΓΑΙΑ, της ΓΕΑ. Μιας διαστήμος συσκευής, η οποία μελέτησε τη γειτονιά μας στην ουσία με μεγαλύτερη ακρίβεια. Όλα αυτά, αναγκαστικά, βασίζονται σε νέες τεχνολογίες. Καλύτερη τεχνολογία, καλύτερα τα αποτελέσματα. Προχωράω στην επόμενη. Ένα άρθρο του περιοδικού Frontiers in Physics αναφέρεται στις ομοιότητες μεταξύ του δικτύου των ευρώνων στον ανθρώπινο εγκέφαλο και το δίκτυο γαλαξιών στο σύμπαν. Ποια είναι η γνώμη σας? Ναι, υπάρχουν τέτοιου είδους ομοιότητες. Αλλά στο σύμπαν, αν κοιτάξετε το σύμπαν, θα δείτε πολλές ομοιότητες. Είναι ένα κουνουπίδι, έχει τη μορφή παρόμοιες μορφές. Δεν θα έλεγα ότι έχει αναφερθεί στο παρελθόν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από 100 δισεκατομμύρια νευρώνες. Δεν θα έλεγα ότι έχουμε κάποια αντιστοιχεία. Μοιάζουν πολλά πράγματα, αλλά αυτό είναι. Μοιάζουν. Τίποτε παραπάνω. Αν καταναλωθεί το υδρογόνο του σύμπαντος, σταματάει η γέννηση άστρων. Σαφώς. Έχουμε όμως φυσικά πολύ φαΐ ακόμη για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Ξεχνάτε ότι αυτή τη στιγμή που μιλάμε, περίπου το 73,9% των χημικών στοιχείων του σύμπαντος είναι υδρογόνο. Αναλαβαίνετε λοιπόν ότι έχουμε ακόμη πολύ ψωμί για να καλύψουμε το σύμπαντο. Εάν πράγματι οι παρατηρήσεις που έχουμε τώρα, τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον, μας λένε ότι το σύμπαντο θα διαστέλεται πιο και πιο πολύ, το σημαίνει ότι κάποια στιγμή στο μέλλον δεν θα μπορούμε να δούμε παρά μόνο τους γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας. Αλλά και αυτοί οι γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας λόγω των διαφόρων συγκρούσεων που συμβαίνουν, που θα συμβούν στο μέλλον, για παράδειγμα σε πλησίμιση 4 περίπου της εκατομμύριας χρόνια από σήμερα, θα έχουμε τη σύγκρουση του δικού μας γαλαξία με τον γαλαξία της ανθρωμέδας. Και φυσικά σιγά σιγά οι δύο, οι τρεις αυτές μεγάλη γαλαξίες της τοπικής μας ομάδας κυριολεκτικά καταβροφθίζουν τους μικρότερους. Όπως λοιπόν καταλαβαίνετε σιγά σιγά ακόμη και στην τοπική μας ομάδα θα έχουμε ένα και μοναδικό γαλαξία που θα περιλαμβάνει όλους τους σημερινούς, δεν είδα περίπου, γαλαξίες που αποτελούν την τοπική μας ομάδα. Όλοι οι άλλοι γαλαξίες λόγω της επιταχυνόμενης αυτής διαστοιής του σύμβατος δεν θα είναι ορατοί από τα δικά μας όργανα. Έτσι λοιπόν στο μέλλον οι μελλοντικοί αστρονόμοι και αστροφυσικοί θα παρατηρούν μόνο τα υλικά που περιλαμβάνονται σε έναν και μοναδικό γαλαξία. Δηλαδή το σύμπαν του μέλλοντος για τους μελλοντικούς ανθρώπους είναι απλώς ένας γαλαξίας μέσα στον οποίο φυσικά θα βρίσκεται και οποιοςδήποτε από τους πλανήτες τους οι οποίοι θα περιλαμβάνουν τα νοήμονα όντα της εποχής εκείνης. Αυτό θα συμβεί σε δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα. Ποιο χώρο καταλαμβάνει το σύμπαν όταν διαστέλεται, μας ρωτάει κάποιος άλλος φίλος μας. Και βλέπω ότι ο κύριος Αλεξόπουλος έχει κάνει ένα σχόλιο από αυτό ότι κανένα χώρο δεν καταλαμβάνει. Ο χώρος ή καλύτερα ο χωροχρόνος διαστέλεται. Ακριβώς. Δεν υπάρχει δηλαδή κάτι μέσα στο οποίο μπαίνει το δικό μας σύμπαν. Ο χώρος και ο χρόνος τι μιουργείται καθώς περνάει καθώς το σύμπαν διαστέλεται. Τι μιουργείται συγχρόνως και ο χωροχρόνος. Ωραία. Επίσης ένας φίλος μας νομίζω ότι έχει κάνει ένα σχόλιο από αυτό ότι λέει διαστέλεται με βάση στη σταθερά του Χάμπλου. Νομίζω. Ναι, εντάξει. Αλλά δεν υπάρχει χώρος μέσα στον οποίο μπαίνει το δικό μας σύμπαν. Μιουργείται ο χώρος με τη διαστολή. Ωραία. Συνεχίζουμε. Μελλοντικά μπορεί να χάσουμε την οπτική επαφή με όλους τους υπόλοιπους γαλαξίες. Ναι, η απάντηση είναι ναι φυσικά. Όταν λέμε μελλοντικά μιλάμε σε δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα έτσι. Μπορεί το τέλος του σύμπαντος να είναι η πλήρη διαλυσή του. Σαφώς. Αν συνεχιστεί η επιτάχυνση, η ταχυνόμενη διαστολή που βλέπουμε σήμερα, αυτό που θα συμβεί είναι σιγά σιγά όλα τα υλικά που βλέπουμε, όλα τα άστρα, όλοι οι γαλαξίες θα χωρίσουν στο εσωτερικό μαύρων τρυπών. Θα έχουμε φτάσει δηλαδή σε μια περίοδο που θα μπορούσε κανείς να την αποκαλέσει περίοδο των μαύρων τρυπών. Αυτές οι μαύρες τρύπες όμως θα παραμείνουν, δεν θα φυλακίσουν κατά κάποιον τρόπο όλα τα υλικά που υπάρχουν στο σύμπαν. Αλλά σιγά σιγά σε έναν τεράστιο αριθμό ετών θα εξαχνιστούν κατά κάποιον τρόπο με την απονομαζόμενη ακτινοβολία Χοκκιν. Και η ακτινοβολία σιγά σιγά σε έναν τεράστιο αριθμό ετών κατά κάποιον τρόπο θα εκτοξεύει από τους εσωτερικούς σωματίδια τα οποία όμως δεν θα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν οτιδήποτε. Και έτσι σιγά σιγά το σύμπαν θα διαστέλεται, θα μεγαλώνει, στην ουσία τι είναι να φτάσει στο απόγευτο μηδέν. Ποτέ δεν βλέπω και να φτάσει σε αυτό το απόγευτο μηδέν, αλλά τι είναι να φτάσει σε αυτό το απόγευτο μηδέν. Άρα που λέμε δηλαδή εντροπία, το δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα, θα φτάσουμε δηλαδή σε ένα σημείο όπου ενώ θα διαστέλεται το σύμπαν δεν θα μπορεί να υπάρξει τίποτα. Φυσικά και αν συμβεί κάτι το οποίο δεν μπορούμε να αναφανταστούμε. Γεια σου Άρη. Καλησπέρα Διονύση. Μια ερώτηση την οποία την έχουμε κάνει πολλές φορές βέβαια, έχει απαντήθει άλλες τόσες, απλά είναι σαν ένα θέμα. Μας λένε όλες οι μετρήσεις, όλες οι αποδείξεις ότι το σύμπαν γεννήθηκε πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια και μαζί γεννήθηκε ο χώρος και ο χρόνος. Κάποια στιγμή το σύμπαν αυτό με τη διαστολή και με τη δημιουργία τεράστιων μαύρων τρυπών θα καταλήξει να είναι από μόνο του μια τεράστια μαύρη τρύπα. Υπάρχει κάποια θεωρητική εκτίμηση για το πότε θα γίνει αυτό. Είναι πάρα πολύ μακριά βέβαια. Αλλά είναι θεωρητικά τουλάχιστον αποδειγμένο ότι θα γίνει αυτό το πράγμα. Θεωρητικά. Προφήτες δεν πρόκειται να γίνουν. Εκτός αυτού δεν θα είναι μαύρες τρύπες. Αυτές οι μαύρες τρύπες, όπως είπα προηγουμένως, θα εξατμισθούν, θα εξαγηλωθούν με την εκπομπή της ακτινοβολίας κόκκιν. Με αυτόν τον τρόπο, ο αριθμός αυτός των ετών, αν θέλεις να το βάλουμε, είναι η μονάδα ακολουθούμενια από 1500 περίπου μηδενικά. Σε τόσα χρόνια θα συμβεί αυτό το πράγμα. Μονάδα ακολουθούμενια από 1500 μηδενικά. Μπορεί να είναι 1600. Να είμαστε καλά λοιπόν. Αλλά μιλάμε για τεράστιους αριθμούς. Ευχαριστώ πολύ. Καλή συνέχεια. Σας ευχαριστούμε. Εγώ συνεχίζω. Ποιο θα είναι το τέλος του σύμπαντος? Υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε πρόσφατα πριν από μερικούς μήνες στις ΗΠΑ. Από μια πολύ ενδιαφέρουσα νεαρή συνάδελφο και το οποίο φυσικά θα μεταφραστεί από τις εκδόσεις με τέχνιο. Δεν είναι διαφήμιση, απλώς κοιροφοριακά το λέω. Σε μερικούς μήνες, στην άνοιξη υποθέτω, σε αυτό το βιβλίο περιλαμβάνει το τέλος των πάντων. Έτσι είναι και ο τύφλος περίπου, το τέλος των πάντων, το τέλος του παντός. Και υπάρχουν όλες οι θεωρητικές εκτιμήσεις που είχαμε μέχρι σήμερα για το τρόπο με τον οποίο θα τελειώσει το σύμπαντο. Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, γιατί έχουν γραφτεί βιβλία για την γέννηση του σύμπαντος, διάφορες θεωρητικές εκτιμήσεις που έχουμε, αλλά και επίσης έχουμε και θεωρητικές εκτιμήσεις για το τέλος του σύμπαντος. Η δική μου εκτιμήση, και φυσικά δεν πρόκειται κανείς να υποστηρίξει κάτι διαφορετικό γιατί απλούστατα κανείς δεν μπορεί να αποδείξει τη λόγω του αληθές, η δική μου εκτιμήση είναι αυτή που περιέγραψα προηγουμένως ότι η διαστολή θα συνεχιστεί και θα φτάσουμε σε ένα σύμπαν το οποίο δεν θα έχει καμία ενέργεια, κανένα δυνατότητα να ξαναγεννηθεί. Πάρχουν όμως και διαφορετικές εκτιμήσεις. Ας σας πω και μια ιστορία που έγινε πριν από μερικά χρόνια, ο Μακαρίδης ο Γιάννης ο Καλαμίτσης που ήταν εφυμωρίστας και στην κανονική του ζωή, όχι μόνο στη συγγραφική του, και ένα ραδιοφωνικό πρόγραμμα. Ξεκινούσε άγρια μεσάνυχτα, αν οφείζω, στις 6 το πρωί, συνέχιζε για μια-δυο ώρες. Όταν γινόταν ο θόρυβος για το τρόπο με τον οποίο θα πέθαινε η γη μας, αν θυμάστε με τον τόρο που είχε γίνει για τους Μάγια τότε, 2012 πότε ήταν, θυμάμαι ακριβώς, με είχε πάρει τηλέφωνο πρωί πρωί και μου λέει, τι λες για όλα αυτά. Ε, του λέω, όλα αυτά είναι φουβλού και αρώμα, δεν πρόκειται να πεθάνει η γη μας το Δεκέμβριο του 2012, που έλεγε ο τότε ορισμένοι πάνταστοι συνάνθρωποι μας. Ε, μου λέει, αλλά εντάξει να πιστέψω αυτά που μου λες, αλλά αν μου λέει, αν, αν πεθάνει το Σύμπαν, που θα σε βρω εσένα και να σου ζητήσω το λόγο. Ε, έτσι λοιπόν και με την περίπτωση του θανάτου του Σύμπαντος, λέω εγώ ότι θα γίνει σε έναν αριθμό της μονάδας ακολουθούμενου από 1500 μηλλενικά, πάτε τώρα να με βρείτε τότε, να μου ζητήσετε το λόγο ότι δεν ήταν 1500, αλλά ήταν 1600. Ωραία, από αυτού έχει κάνει ένα συγχόλιο πάλι ο κύριος Αλεξόπουλος, το διαβάζω αν θέλει και ο ίδιος να προσθέσει κάτι, μπορεί να ανοίξει το μικροφωνό του, στο τέλος του Σύμπαντος θα έχουμε μόνο ακτινοβολία από τις μαύρες τρύπες, χαμηλότερη και από την ακτινοβολία υπό βάθρο, δηλαδή πάρα πολύ κρύο και παντού σκοτάδι, σύμφωνα με την επικρατούσα θεωρία βέβαια. Ακριβώς. Ωραία. Συνεχίζουμε, αν μπορείτε να μου λήσετε μια πορεία λέει εδώ ένας κρίσιος, πώς ήξεραν τι σήμα θα είχε ένα βαρυτικό κύμα και γιατί οι διαταραχές που ανήκνευσαν ήταν βαρυτικά κύματα και όχι κάποια άλλη διαταραχή, παρόλο της αυτόχρονης μέτρησης και από το αυτοχρονικό κύμα. Να πούμε το εξής, ότι γι' αυτό τα δύο εργαστήρια βρίσκονται σε απόσταση 3.000 χιλιόμετρων, έτσι ώστε αυτό που θα καταγράφεται να μην ασύζεται ούτε σε σεισμικά κύματα ούτε σε οτιδήποτε άλλο θα συνέβαινε στην περιοχή του ενός από τα δύο εργαστήρια. Έτσι λοιπόν οι υπολογισμοί είχαν γίνει θεωρητικά από τον ίδιο τον Αϊνστάιν, δηλαδή οι θεωρητικές του εκτιμήσεις ήταν οι ίδιες, οι δικές του. Κατάγραφηκαν αυτά που είχε υπολογίσει αυτός. Ξέρετε όταν μιλάμε για βαρυτικά κύματα είναι απειροελάχιστη η επίδραση που μετρυέται. Αν θυμάμαι καλά ήταν 0,009 της διαμέτρου ενός πρωτογύου σε μία κτήνα λέζερ η οποία αν υπολογιστεί ότι αδικαθρεπτίζονταν σε μικρά άτοπτρα σε απόσταση η οποία δεν ήταν απλώς τα 4 χιλιόμετρα των δύο περίγων που αποτελούν την καθένα από αυτά τα εργαστήρια, αλλά κυριολεκτικά εκατοντάδες χιλιόμετρα λόγω της επιστροφής από τα κάτακτρα. Μια τέτοια παραμόρφωση είναι προμακτικά μικρή και όμως κατορθώθηκε να καταγραφεί. Δεν θα υπάρχουν δηλαδή άστρα και πλανήτες, αέρια και τα λοιπά. Τίποτα από όλα αυτά. Τι θα γίνει αν ένα αντικείμενο μεγαλύτερο από μία μαύρη τρύπα μπει μέσα σε μία. Οι συγκρούσεις που γίνονται γίνονται από διαφορετικά μεγέθη. Η περίπτωση της πρώτης καταγραφής ήταν όπως είπαμε 36 ηλιακές μάζες και 29 ηλιακές μάζες. Μία από τις τελευταίες καταγραφές που έγινε πέρσι τον Απρίλη, αν θυμάμαι καλά, το περασμένο Απρίλη δηλαδή, αν θυμάμαι καλά, η καταγραφή ήταν με μεγαλύτερες μάζες. Νομίζω η μία μαύρη τρύπα είχε μέγεθος περίπου 80 ηλιακές μάζες και η άλλη 65 κάπου δική. Είναι αυτού του είδους μαύρες τρύπες ενδιάμεσου μεγέθης, μικρομεσαίες μαύρες τρύπες, που δεν είχαν καταγραφεί πολλές από αυτές στο παρελθόν. Τώρα έχουμε όλες τα διαφορετικά είδη. Έχουμε τις κανονικές αστρικούς μηγέθους, μέχρι 50-60 περίπου ηλιακές μάζες. Έχουμε πάνω από 80 ηλιακές μάζες. Πριν από μερικά χρόνια καταγράφηκε μία μαύρη τρύπα με 20.000 φορές τη μάζα που έχει ο ήλιος μας. Επισης, όταν μιλάμε για τις γιγάντιες μαύρες τρύπες στους πυρήνες των γαλαξιών, στη δική μας περίπτωση, μέχρι πρόσφατα, νομίζαμε ότι η μαύρη τρύπα που υπάρχει στο κέντρο του γαλαξία μας είναι περίπου στις τάξεις των 4 εκατομμυρίων ηλιακών μαζών. Τώρα τελευταία, από ό,τι μαθαίνω, έχει υπολογιστεί ότι είναι περίπου 2,6 εκατομμύρια ηλιακές μάζες. Και φυσικά τη γιγάντια μαύρη τρύπα που έχει καταγραφεί και η εικόνα της στον γαλαξία 1.87, στον γιγονικό μας γαλαξία, που μιλάμε για μία μαύρη τρύπα 6 δισεκατομμυρίων ηλιακών μαζών. Μιλάμε δηλαδή για όλων των ειδών, όλα τα ίδια μεγεθών. Μία μαύρη τρύπα φαίνεται σαν μαύρη τρύπα από όπου κι αν την βλέπεις ή είναι σαν μαύρος κυκλικός δίσκος, δηλαδή ουράνιο σώμα δύο διαστάσεων. Όχι, όχι. Μιλάμε για σφαιρική μαύρη τρύπα. Είναι δύσκολο να την περιγράψει κανείς με λόγια, αλλά μιλάμε για μία μαύρη τρύπα η οποία από οπουδήποτε κι αν την κοιτάξει κανείς είναι το ίδιο. Υπάρχει φυσικά αυτό που βλέπουμε. Δεν βλέπουμε μία μαύρη τρύπα αυτή καθεαυτή, γιατί εξορισμού μια μαύρη τρύπα δεν μπορεί να παρατηρηθεί. Δεν φέρνει δηλαδή φως. Η ηλεκτρομανική ακτινοβολία δεν επιτρέπεται από την δύναμη της βαρύτητας να εκποξευτεί προς τα έξω. Άρα δεν μπορούμε να δούμε τη μαύρη τρύπα. Τι μπορούμε να δούμε είναι ένα όριο, ορίζοντα γεγονότων όπως ονομάζουμε. Αυτό το όριζοντα γεγονότων είναι που καταγράφηκε πριν από ένα χρόνο περίπου από την ομάδα, τέλος πάντων, που έγραψε τη σκιά, σε εισαγωγικά, της μαύρης τρύπας μη-87. Ένα σχόλιο ακόμα. Ακόμη αν ένα αντικείμενο είναι μεγαλύτερο από μαύρη τρύπα, θα είναι μια μεγαλύτερη μαύρη τρύπα, οπότε αναλόγως των μαζών του θα πέφτει η μία στην άλλη. Θα έλκονται δηλαδή. Είναι σχόλιο επί της προηγούμενης ερώτησης. Συνεχίζουμε τις ερωτήσεις. Απλά να πω ότι πάρα πολύ σας ευχαριστούνε. Εστιάζω κύριως τις ερωτήσεις, αλλά οι περισσότεροι σας ευχαριστούν πάρα πολύ. Σχολιάζουν ότι είναι εξαιρετική παρουσίαση. Τα λέτε πάντα απλά και κατανοητά. Σας ευχαριστούν πάρα πολύ. Αλλά τα πράγματα, να σας διακόψω εδώ, τα πράγματα πράγματι είναι απλά και κατανοητά. Εμείς, περισσότεροι από εμάς, κάνουμε τα απλά πράγματα δύσκολα. Ενώ στην ουσία μιλάμε για απλά πράγματα. Η φύση, άλλωστε, γύρω μας είναι απλή και κατανοητή. Κατανοήσιμη, αν θέλετε. Συνεχίζω, μας χαιρετάν πολύ από ό,τι βλέπω από την Κέρκυρα, από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Σας ευχαριστούν όλοι θερμά, σας δίνω συγχαρητήρια. Και σε εμάς ευχαριστούν πολύ, κύριε Αλαξόπουλε, για το σχόλιο σας. Συνεχίζω με ερώτηση. Υπάρχει υπόθεση για τη θέση της Γης στην εξέλιξη του Σύμπαντος? Δεν καταλαβαίνω την ερώτηση. Είναι έτσι διατυπωμένη. Υπάρχει υπόθεση για τη θέση της Γης στην εξέλιξη του Σύμπαντος? Η εξέλιξη του ηλιακόμα σύστηματος. Όπως γεννήθηκε το ηλιακόμα σύστημα πριν από 4,5-4,6 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Γεννήθηκε και η Γη μας. Συγκρούστηκε με ένα άλλο μεγάλο αντικείμενο, όπως έχει το μέγεθος του πλανήτη Άρη. Από τη σύγκρουση αυτή εξοματώθηκε αυτό το αντικείμενο στο εσωτερικό της Γης. Τα υλικά τα οποία εκτοξεύθηκαν δημιούργησαν σιγά σιγά σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα της Ελλήνη. Εξελίχθηκε έκτοτε φυσικά και η Γη μας και η Ελλήνη. Σιγά σιγά η Ελλήνη άρχισε να απομακρύνεται, όπως συνεχίζει να απομακρύνεται ακόμη και τώρα. Θα εξελιχθεί στα επόμενα πέντε με έξι περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Ένα περίπου δισεκατομμύριο χρόνια από σήμερα, όταν ο ήλιος θα εκπαιδεύει 15% περισσότερη ενέργεια από την επίπεδη σήμερα, θα κάνει τη Γη πραγματικά αβίωτη. Δεν θα μπορεί να υπάρξει ζωή στην επιφάνεια της Γης μας. Θα πρέπει δηλαδή κατά κάποιον τρόπο οι μελλοντικοί μας απόγονοι να φύγουν πριν από το ένα δισεκατομμύριο χρόνια από σήμερα. Σε περίπου πέντε με έξι δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα η Γη μας κυριολεκτικά θα λιώσει. Η διαστολή του ήλιου μας θα κάνει το ήλιο να μετατραπεί σε αυτό που ονομάζουμε στάδιο του κόκκινου γίγαντα. Σιγά σιγά δηλαδή θα καταπλεί, ο διαστηρώμενος ήλιος θα καταπλεί τον πλησιαίστερο σε αυτόν τον πλανήτη, τον ερμί. Θα φτάσει μέχρι και τον πλανήτη Αφροίτη. Θα καταπλεί ίσως ακόμη και τη Γη μας, θα την εξαερώσει κατά κάποιον τρόπο και με αυτόν τον τρόπο θα τελειώσει και η εξελιχτική πορεία της Γης. Βυσικά στην περίπτωση του ήλιου αυτός θα συρρικνωθεί και πάλι αλλά δεν θα υπάρχουν οι πρώτοι τρεις, ίσως και τέσσερι πλανήτες και τον Άρη δηλαδή. Ίσως ο Άρης να είναι ο πλησιαίστερος μετά την συρρικνωση στον ήλιο. Θα έχουν γίνει πολλές ανακατατάξεις στην τροχιακή υπόσταση των υπόλοιπων πλανητών, αλλά γεγονός είναι ένα ότι σε περίπου 7 δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα, όταν η ηλικία δηλαδή του ηλιακού σύστηματος του ήλιου θα έχει φτάσει τα 12 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, τότε τα πράγματα θα αρχίσουν να λιγοστεύουν για οτιδήποτε υπήρχε στο ηλιακό μας σύστημα. Ο ήλιος θα αρχίσει να κάνει την ενέργειά του, κάποια στιγμή σιγά σιγά θα μετατραπεί σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα πλανητικών εφέλωμα, θα εκτοξεύσει τα εξωτερικά τους τρόματα στο διάστημα και θα παραμείνει αυτό που ονομάζουμε λευκός νάνος, ο πυρήνας του δηλαδή θα απομείνει και ο οποίος πυρήνας θα διαρκέσει μερικά πίσω σε εκατομμύρια χρόνια, πίσω και μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια και σιγά σιγά ακόμη και αυτός ο λευκός νάνος θα μετατραπεί σε αυτό που ονομάζουμε μαύρος νάνος, ένα κρυσταλικό δηλαδή αντικείμενο το οποίο δεν θα μπορεί να εκπέξει κανενός είδους ενέργεια και θα έχουμε φτάσει δηλαδή στο θάνατο του ήλιου μας, έστω και αν υπάρχουν ορισμένοι από τους πλανήτες να περιτριγυρίζουν τον προπλέον άστρο μας. Μπορείτε να μας πείτε τη γνώμη σας για το παράδοξο του Φέρμι. Το παράδοξο του Φέρμι είναι, εάν πράγματι υπήρχαν εξωγήινοι πολιτισμοί, εξωγήινα όντα, λογικά όντα, επειδή η ηλικία του σύμπαντος είναι σχεδόν 14 δισεκατομμύρια χρόνια, η ηλικία του δικού μας ηλιακού μας συστήματος είναι 4,5 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια, άρα αν γεννήθηκαν εξωγήινοι πολιτισμοί νωρίτερα απ' τον δικμό μας, τότε σύμφωνα με το ερώτημα που έκανε ο Ρίκο Φέρμι σε μια συζήτηση που είχαν με άλλους συναδέρφους του τέλει δεκαετίας του 40 νομίζω αρχές δεκαετίας του 50, το ερώτημά του ήταν εάν υπάρχουν εξωγήινοι, πού στο καλό είναι, θα έπρεπε να είχαν κυριολεκτικά καταλάβει ολόκληρο τον γαλαξία μας. Οπότε το ερώτημα είναι πού βρίσκονται αυτοί οι εξωγήινοι, ή αν πράγματι υπήρχαν. Η απάντηση είναι δύσκολη, εκείνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι ακόμη και με μια τέτοια τρομακτική ανάπτυξη της τεχνολογίας, εάν κοιτάξει κανείς το σύμφωνο, θα δει ότι είναι πραγματικά τεραστίων διαστάσεων, άρα και οι αποστάσεις που μας χωρίζουν πολύ μεγάλες. Υπήρχαν κάποιοι υπολογισμοί που είχαν γάνει ή που είχαν γίνει τις δεκαετίας του 70, αυτές τις δεκαετές του 70, που μας έλεγαν τα εξής, εάν στον γαλαξία μας και μόνο υπήρχαν αυτή τη στιγμή που μιλάμε ένα εκατομμύριο τεχνολογικά ανεπτυγμένοι πολιτισμοί, με τεχνολογία αν θέλετε και γνώσεις πολύ περισσότερες και πολύ μεγαλύτερες από τις δικές μας. Εάν, λοιπόν, είχαμε ένα εκατομμύριο τέτοιους εξωγήινους πολιτισμού, αυτή θα πρέπει να ήταν διασκοπισμένη στον γαλαξία μας σε μία απόσταση μεταξύ τους περίπου των 2.000 ετών φωτός. Δηλαδή, η απόσταση ανάμεσα σε δύο διαστηνικούς πολιτισμούς θα ήταν περίπου 2.000 ετών φωτός. Τι σημαίνει αυτό? Σημαίνει ότι εάν εμείς, με κάποιον τρόπο, εντοπίζαμε ότι υπάρχει ένας εξωγήινος πολιτισμός, εξιέστερος εμάς, σε απόσταση 2.000 ετών φωτός και στέλναμε ένα μήνυμα με την πεχείδερα του φωτός, δηλαδή 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Θα τους λέγαμε για χαρά παιδιά, τι κάνετε, πώς πάει η οικογένεια κλπ. Αυτό το μήνυμα θα χρειάζονταν 2.000 χρόνια για να πάει από εμάς μέχρι σε εκεί. Ακόμη και αν συνελαμβάνεται αυτό το μήνυμα, το αποκρυπτογραφούσαν με κάποιο τρόπο και ήθελαν να μας στείλουν τη δική τους απάντηση, να μας πούν και αυτοί το χιλιάχαρά και στέλνανε αυτό το μήνυμα πίσω στη γη. Θα χρειάζονταν άλλα 2.000 χρόνια για να φτάσει το δικό τους μήνυμα σε εμάς. Οι αποστάσεις δηλαδή, για να τα λέμε πιο απλά και ρίγορα, οι αποστάσεις είναι τεράστιες. Με οποιοδήποτε τρόπο και αν μπορούσε κανείς να πει ότι υπάρχουν τεχνολογικά ανεπτυγμένοι πολιτισμοί, εντούτοις δεν είναι δυνατόν η επικοινωνία αυτή να γίνει ανάμεσα σε αυτούς. Βρισκόμαστε δηλαδή σαν σε καραντίνα, κυριολεκτικά. Δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε. Ακόμη και με τα κινητά, με τρόπους δηλαδή τέτοιου είδους επικοινωνίας, πάλι θα ήταν σχεδόν δύνατη η επικοινωνία με γειτονικούς εξωγήνους πολιτισμούς. Θα μου πει κάποιος, ναι, θα βασίζεις όλα αυτά στην τεχνολογία ή στην επιστήμη που γνωρίζουμε. Τι θα γινόταν αν υπήρχε δυνατότητα να έχουν βρει αυτή η εξωγήνινη πολιτισμή τρόπους επικοινωνίας όχι πιο γρήγορους ή μετακίνησή τους όχι πιο γρήγορους. Οπότε, ερχόμαστε στο ερώτημα του ελληνικού φέρνι. Εάν υπάρχουν τόσοι εξωγήνιοι πολιτισμοί και έχουν την δυνατότητα να επικοινωνήσουν με καινούργια είδη, τέλος πάντων, επιστήμης ή τεχνολογίας που στο καλό βρίσκονται. Και η απάντηση είναι δυστυχώς ή είναι πάρα πολύ μικρή η πιθανότητα εξηλικτικής πορείας όντων με δυνατότητα νοημοσύνης ή οι αποστάσεις που μας χωρίζουν είναι πραγματικά τεραστείων διαστάσεων. Δεν έχω απάντηση εκτός του γεγονότος ότι βρισκόμαστε πραγματικά σε καραντίνα. Πιστεύετε ότι υπάρχει νοήμων ζωής στο σύμπαν ή ό,τι άλλο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ζωή? Εκεί μπορώ να δώσω μια εκτίμηση δική μου. Μιλάμε όπως σας είπα προηγουμένως για ένα τρεις εκατομμύρια γαλαξίες σε ένα σύμπαν που ίσως να φτάνουν και τα δέκα τρεις εκατομμύρια γαλαξίες. Μιλάμε για κάθε γαλαξίας να έχει 100-200 περίπου 2 εκατομμύρια άστρικα συστήματα. Μιλάμε δηλαδή για ένα σύμπαν τεραστείων διαστάσεων. Φυσικά η δημιουργία ζωής δεν είναι κάτι το εύκολο αλλά επίσης δεν είναι και κάτι το δύσκολο. Έχουμε εντοπίσει για παράδειγμα ακόμη και στο ευρύ διάστημα όχι μόνο πάνω σε πλανήτες όπως είναι ο δικός μας αλλά και στο ευρύ διάστημα έχουμε εντοπίσει υλικά τα οποία βασίζουν μπορούν να δημιουργήσουν κάποιο είδους ζωής. Άρα η δημιουργία ζωής κατά τη δική μου γνώμη είναι κάτι το οποίο είναι αρκετά σε εισαγωγικά αρκετά εύκολο. Η εξελικτική πορεία όμως, η οποία θα πρέπει να ακολουθηθεί για να δημιουργηθεί από ένα μονοκύτταρο οργανισμό να δημιουργηθεί εξωγήινη νοημοσύνη είναι μια διαδικασία ιδιαίτερα δύσκολη. Αν πάρουμε για παράδειγμα την εξελικτική πορεία της ζωής εδώ πάνω στη γη, θα δούμε το εξής. Θα δούμε την δημιουργία των πρώτων μονοκύτταρων οργανισμών που συμβαίνει περίπου πριν από 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Για δισεκατομμύρια κυριολεκτικά χρόνια αυτή η εξελικτική πορεία ήταν πάρα πολύ αργή. Μέχρι ότου φτάσαμε πριν από 600-700 περίπου εκατομμύρια χρόνια, δηλαδή χτες κυριολεκτικά, σε σύγκριση με την ύπαρξη της γης μας, φτάσαμε στους πολυκύτταρους οργανισμούς σε μια κυριολεκτικά έκρηξη διαφορετικών τύτων ζωής, την Κάμπρια έκρηξη πριν από 550 περίπου εκατομμύρια χρόνια και από εκεί και έκρα η εξέλιξη ήταν πολύ πιο ραγδαία. Αλλά συγχρόνως είχαμε και μεγάλους αφανισμούς. Κάθε 25 περίπου εκατομμύρια χρόνια είχαμε και από έναν μεγάλο αφανισμό και κάθε περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια είχαμε έναν ακόμη πιο μεγάλο αφανισμό. Όπως έγινε για παράδειγμα πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια με τη σύγκρουση ενός αστεροειδούς που κατέστρεψε το 70% όλων των ειδών ζωής που υπήρχαν στον πανήτη μας μεταξύ των οποίων και φυσικά όλους τους δεινόσαυρους και όλα τα ζώα τα οποία ήταν μεγαλύτερα από 25 περίπου κιλά. Τι θέλω να πω είναι αυτό ότι η εξελιχτική πορεία της ζωής δεν είναι κάτι το δεδομένο ή κάτι το οποίο σίγουρα θα μετατραπεί και θα φτάσουμε την ύπαρξη νοημώνων όντων. Όντων δηλαδή με νοημοσύνη. Είναι πολύ δύσκολη αυτή η εξέλιξη. Αλλά συγχρόνως όταν έχεις ένα σύμπαν με ένα τρισεκατομμύριο γαλαξίες με τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων πλανητών μόνο στη γη δημιουργήθηκαν εκείνα τα συστατικά και εκείνη η διαδικασία που οδήγησε στην περιορισμένη έστω νοημοσύνη που έχει σήμερα το ανθρώπινο είδος να το ότι εμείς δεν είμαστε παρά μια από τις αγυσίδες της εξελιχτικής πορείας. Θα εξελιχθούμε και εμείς. Στα επόμενα δεν ξέρω και εγώ πόσα χρόνια. Για μόνος είναι ένα ότι η εξέλιξη συνεχίζεται. Οπότε με ένα τέτοιο είδους παρατήρηση που έχουμε δηλαδή ενός είδους νοημοσύνης της δικής μας δεν μπορεί να βγάλει κανείς πολλά συμπεράσματα. Δεν μπορώ όμως να θεωρήσω όπως έλεγαν οι αρχαίοι μόνοι προγόλοι παράδειγμα ο Μητρόδωρος Οχίος, έλεγε ότι σε ένα χωράφι που σπέρνεται με στάρι δεν είναι δυνατόν να πιάσει μόνο ένα σπόρος. Έτσι λοιπόν και στο σύμπαν. Σε ένα σύμπαν αποτελείται από τρεις εκατομμύρια πλανήτες μόνος έναν πλανήτη δημιουργήθηκε. Ήταν τελείως ανθρωποκεντρικό αν πιστεύαμε. Φυσικά, οι αποστάσεις όπως είπαμε προηγουμένως δεν τεραστήρων διαστάσεων. Αυτά. Μια ερώτηση από έναν πολύ μικρό μας φίλο. Τι συμβαίνει στο εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας? Θα είχα πάει το βραβείο Νόμπερ φυσικής αν ήξερα. Κανείς δεν γνωρίζει γιατί καμία πληροφορία δεν παίρνει από τη μαύρη τρύπα. Αλλά η ερώτηση είναι πάρα πολύ σωστή και πολύ ωραία. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς είναι η εκτινοβολία Χόκκινγκ που αναφέρατε. Η εκτινοβολία Χόκκινγκ είναι εξωματίδια τα οποία κατορθώνουν με κάποιον τρόπο να ξεφεύγουν από τη δύναμη της βαρύτητας της μαύρης τρύπα. Δεν ξέρουμε στην ουσία αν περιλαμβάνεται κάποιο είδους πληροφορία. Υπολογίζουμε ότι πρέπει να περιλαμβάνεται πληροφορία. Ίσως η πληροφορία να παραμένει στα όρια της μαύρης τρύπας. Στον ορίζοντα γεγονότον ή κάτω από τον ορίζοντα γεγονότον. Αυτού του είδους λοιπόν η εξάτμιση μιας μαύρης τρύπας για να εξελιχθεί το σύμπαν όπως το περιέκλαψα προηγουμένως. Αν επιτρέπετε το διαστελόμενο σύμπαν ψήχεται? Ναι, ναι και βέβαια. Μην ξεχνάτε ότι στην αρχή όταν ξεκίνησε το σύμπαν οι θερμοκρασίες ήταν τεράστιον διαστάσιον. Χτάναν για παράδειγμα κάποια στιγμή τους 10 στην 28η μαθμούς Κελσίου. Σιγά σιγά δηλαδή με τη διασταλή αυτή η θερμοκρασία χαμήλωνε και έχει φτάσει τώρα να έχουμε μια θερμοκρασία μέση θερμοκρασίας στο σύμπαν η οποία είναι περίπου 2,7 βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν. Συγγνώμη Λιβελένη να διακόψω πάλι. Μήπως τώρα ο κύριος Πάουερς μπορεί να μιλήσει? Μήπως έχει φτιαχτεί το θέμα με το μικρόφωνο? Μίστερ Πάουερς. Όχι δεν μπορούμε να τον ακούσουμε και πάλι. Συνεχίζουμε συγγνώμη. Ευχαριστούμε τον κύριο Μηλαθιανάκη βλέπω εδώ μοιράστηκε μαζί μας το σύνδεσμο του βιβλίου που αναφέρατε. Πάω σε επόμενη ερώτηση. Θα μπορούσατε να κάνετε ένα σχόλιο για τη θέληση του Elon Musk και της SpaceX για επίκηση του Άρη στο πολύ κοντινό μας μέλλον. Προχθές, αν δεν απατώ, προχθές έκανε μια... βραβεύτηκε για άλλη μια φορά για τη δουλειά που έχει κάνει. Για τη χρηματοδότηση του πάντων που έχει κάνει. Και εκεί ανακοίνωσε επίσης ότι θα ξεκινήσει η διαδικασία της αποστολής ανθρώπινου πληρώματος το 2024, δηλαδή σε τέσσερα χρόνια από σήμερα για να γίνει αυτή η εκτόξαυση γύρω στο 2026. Κάθε δύο χρόνια θα μπορεί να γίνει κάτι έτοιο φυσικά γιατί τότε είναι που οι δύο πλανήτες Άρης και Γη βυσιάζει ο ένας τον άλλο. Και ανακοίνωσε δηλαδή ουσιαστικά ότι υπολογίζει ότι μέχρι το 2026 θα ξεκινήσει μια τέτοια αποστολή. Είναι πολύ μικρότερος το διαμετρήματος του κυρίου Μάσκ, αλλά πολύ φοβάμαι ότι είναι λίγο αισιοδοξός. Κοιτάξτε, ένα ταξίδι από τη Γη στη Σελήνη χρειάζεται περίπου τρεις μέρες για να πας. Άντε τρεις μέρες να γυρίσεις, μέσα σε μία εβδομάδα δηλαδή μπορεί να κάνεις ένα τέτοιο ταξίδι με επιστροφής. Στην περίπτωση όμως ενός ταξιδιού στον Άρη τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Η μέση απόσταση της Γης από τον Άρη, στην πλήση αριστερή απόσταση μας, είναι περίπου 60 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Η απόσταση της Γης από τη Σελήνη είναι περίπου 485 χιλιάδες χιλιόμετρα. Δηλαδή είναι πολλαπλάσια η απόσταση του Άρη από τη Γη. Ένα διαστημό ο οποίος, στην καλύτερη περίπτωση, θα χρειαστεί έξι με οκτώ μήνες για να πας στον Άρη, έξι με οκτώ μήνες για να γυρίσεις. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για να έρθουν σε κοντινότερη απόσταση, οι δύο πλανήτες, δηλαδή ο Άρης και η Γη, πρέπει να περάσουν δύο χρόνια. Γιατί τόσο χρειάζεται αυτή η τροχειακή κίνηση των δύο πλανητών για να φτάσουν ο ένας πλήση αριστερά στον άλλο. Αλλά παρόλα αυτά, η τροχία που θα ακολουθήσει ένα διαστημό, δεν είναι 60 εκατομμύρια χιλιόμετρα, αλλά μία τροχιά η οποία περβαίνει τα 500 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Γιατί ο Άρης συνεχίζει να κινείται. Το διαστημό που πρέπει να το κυνηγήσει τον Άρη για να φτάσει. Είναι ακριβώς όπως όταν ένας κυνηγός σημαδεύει ένα πουλί. Δεν σημαδεύει το πουλί κατευθείαν, αλλά σημαδεύει εκεί που θα βρίσκεται το πουλί όταν θα φτάσει η σφαίρα ή τα σκάγια, όταν θα φτάσουν εκεί που βρίσκεται το πουλί τη στιγμή εκείνη. Τι θέλω να πω με όλα αυτά. Μία τροχιά η οποία χρειάζεται περίπου 500 εκατομμύρια χιλιόμετρα για να κάνει αυτή. Χρειάζεται, όπως είπαμε, 6-8 μήνες για να κάνει αυτή την απόσταση. Και θα μου πει κανείς τι έγινε 2-2,5 χρόνια για ένα τέτοιο ταξίδι μετεπισθροφής. Δεν είναι τόσο μετά και συνταρακτικό, όμως είναι. Είναι γιατί στο μεταξύ υπάρχουν ακτινοβολίες στο διάστημα και δεν είναι μόνο οι ακτινοβολίες κοσμικές ακτινοβολίες αλλά είναι και οι ακτινοβολίες από τον ήλιο. Πορτισμένα δηλαδή σωματήρια τα οποία κυριολεκτικά μπορούν να διαπεράσουν ένα ανυπεράσπιστο διαστημόπιο να το διαπεράσουν και να σκοτώσουν κυριολεκτικά τους επιβάτες. Θα πρέπει δηλαδή να φτιαχτούν υλικά τα οποία θα προστατεύουν κατά κάποιον τρόπο τους επιβάτες έτσι ώστε στο ταξίδι που θα κάνουν από εδώ στον Άρη και του Μπαλιν δυο μισή δεδοδύ χρόνια περίπου που θα διαρκέσει ένα τέτοιο ταξίδι να προστατεύουν από τέτοιου είδους ακτινοβολίες. Τέτοιου είδους υλικά λοιπόν δεν έχουμε προς το παρόν. Το να έχεις εθελοντές που θα κάνουν ένα τέτοιο ταξίδι εν γνώση τους ότι θα πεθάνουν στη διάρκεια, υπάρχουν. Θα μείνουν στη ιστορία φυσικά και υπάρχουν τέτοιου είδους εθελοντές που θα μπορούσαν να δεχτούν να πεθάνουν στη διάρκεια ενός τέτοιου ταξιδιού. Αλλά ποιο κράτος, ποια πολιτεία θα μπορούσε να υποστηρίξει μία τέτοια αποστολή η οποία σημειωταίων θα είχες τέτοιου είδους θύματα στη διάρκεια μιας τέτοιας αποστολής εν γνώσης σου. Να έχεις δηλαδή ένα διαστημόπιο το οποίο θα είναι στην ουσία ένα κοινούμενο φέρετρο. Το διάστημα. Οπότε παρόλο που σέβομαι τις δυνατότητες που έχει κατορθώσει τα τελευταία μερικά χρόνια ο Ηλίου Ρονουμάς και οι συνεργάτες του εν τούτης, φυσικά δεν θα βρίσκομαι εγώ εδώ να το δω αλλά ας μου το θυμηθούν οι νεότεροι ένα τέτοιο ταξίδι με ανθρώπινο πλήρωμα στον Άρη δηλαδή κατά τη δική μου άποψη δεν πρόκειται να γίνει πραγματικότητα πριν περάσουν τουλάχιστον ακόμη χρόνια. Το 2070 ίσως. Πιο συγκεκριμένα ίσως το 2080 ή το 2090. Νωρίτερα δεν το βλέπω. Αλλά ποιος είμαι εγώ να πω αυτά που λέω. Το ηλιακό μας σύστημα κάνει μια περιφορά γύρω από το κέντρο του γαλαξία μας κάθε περίπου 225 εκατομμύρια χρόνια το κοσμικό έτος. Σε 100 περίπου εκατομμύρια χρόνια το ηλιακό μας σύστημα θα βρίσκεται σε άλλο μέρος του γαλαξία μέσα από αυτή την περιφορά ή μετέχει όλος ο γαλαξίας μας σε αυτή. Από τη γη θα φαίνονται οι δυαστέρες. Η μετακινήση γίνεται φυσικά με αυτόν τον τρόπο. 250 εκατομμύρια χρόνια φυσικά η μορφή που έχουν οι διάφοροι αστερισμοί θα είναι διαφορετική. Οι αστερισμοί δεν έχουν αλλάξει τελευταία... δεν έχουν αλλάξει ουσιαστικά, τουλάχιστον θα μπορεί δηλαδή το μάτι μας να το διακρίνει τα τελευταία 2500-3000 χρόνια. Αλλά αν μιλάμε για εκατομμύρια χρόνια και η διαμόρφωση των αστερισμών η γεωμετρική τέλος πάντων μορφή των αστερισμών θα είναι τελείως διαφορετική. Μπορεί η κατανόηση όταν συμβεί της σκοτεινής ενέργειας και ύλης να αλλάξει εντελώς στην φυσική όπως την ξέρουμε? Μπορεί να ανακαλυφθεί δηλαδή μια νέα φυσική? Φυσικώς. Όταν μιλάμε για αυτό που ονομάζουμε σήμερα standard model δηλαδή το μοντέλο τελος πάντων της φυσικής που έχουμε μιλαμβάνονται μόνο τα πράγματα τα οποία μας δίνουν τα υλικά που γνωρίζουμε. Δηλαδή έχουμε τα διάφορα σωματίδια της ύλης τα διάφορα σωματίδια των αγιλεπιδράσεων των θεμελιωδών δηλαδή δυνάμεων. Έχουμε το σωματίδιο Higgs. Όλα αυτά όμως αποτελούν μία φυσική που δεν περιλαμβάνουν στην ουσία ούτε τη σκοτεινή ίγη, που είναι πενταπλάσια της ίγης που γνωρίζουμε ούτε και φυσικά τη σκοτεινή ενέργεια που είναι πολλαπλάσια των προηγούμενων ειδών. Οπότε, εάν ανακαλυφθούν τα σωματίδια το είδος τέλος πάντων της ύλης που αποτελούν αυτό που ονομάζουμε σκοτεινή ίγη εάν κατανοήσουμε καλύτερα αυτό που ονομάζουμε σκοτεινή ενέργεια μιλάμε για κάτι τελείως επαναστατικό τελείως διαφορετικό από αυτό που έχουμε σήμερα. Ποια είναι η καταγραφή μικρότερης μαύρης τρύπα σε ΜΑΖΑ υπάρχει περίπτωση να υπάρχουν και γύρω μας δηλαδή μικροσκοπικές μαύρες τρύπες? Όταν γεννήθηκε το ΣΥΜΑΝ, ναι. Υπήρχαν αυτά που ονομάζουμε απειροελάχιστας μικροσκοπικές μαύρες τρύπες οι οποίες έκταται φυσικά λόγω της ακτινοβολίας κόκκιν έχουν εξατμιστεί. Τουλάχιστα δεν έχουν παρατηρηθεί κάτι τέτοιου είδους. Η μικρότερη ποσότητα ΜΑΖΑ που μπορεί να έχει μία μαύρη τρύπα είναι τα όρια που γνωρίζουμε σήμερα από τη σύγχρονη εξελιεκτική πορεία Τανάστρα που είναι περίπου τρεις λιακτές μάζες και πάνω. Τι πιστεύετε για το Homo Universalis και τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ώστε να φτάσουμε, αν φτάσουμε, σε αυτό το επίπεδο εξέλιξής μας. Αν φτάσουμε... θα είναι πολύ ενδιαφέρον, αλλά δυστυχώς όλοι μας που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή σε αρκετή συγκέντρωση, όλοι μας θα είμαστε δύο μέτρα κάτω από τη γη εάν θα γίνει κάτι τέτοιο. Να είμαστε για χιλιάδες χρόνια. Τι μπορούμε να δούμε πέρα από τον ορίζοντα γεγονότων του σύμπαντός μας. Τι γνωρίζουμε πέρα, δεν είναι αρχικά πέρα. Μπορούμε και βλέπουμε αυτά που μπορούν να δουν τα διάφορα όργανα μας. Πέρα από αυτό δεν μπορούμε να δούμε. Ωραία. Νομίζω πως ολοκληρώσαμε εδώ με τις ερωτήσεις. Να ζητήσουμε και πάλι συγγνώμη. Δεν διάβασα όλα τα ευχαριστήρια μηνύματα και προσωπικά προς εσάς, κύριε Σιμώπουλε, και στη βιβλιοθήκη και την οργάνωση. Πολλοί λένε ότι είναι τιμή τους φυσικά που ήσασταν εδώ, που σας ακούνε ότι ήταν εξαιρετική η παρουσία σας. Το κάνουμε για την οικονομία του χρόνου, όπως καταλαβαίνετε. Για την κυρία από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους χωρίς τα κανόνια. Δύο φορές όλους οι υπόλοιβους. Από τη Μαγνησία, ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Κύριε Σιμώπουλε, ελπίζω εμείς σας κουράσαμε, γιατί ήταν πολύ ενδιαφέρουσα πολλές ερωτήσεις. Είσα είσα, δική μου ευχαρίστηση πραγματικά. Ήταν ένας τρόπος για να βγαίνει η κανίσια από την καθημερινότητα. Σας ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Και τώρα αν υπάρχουν και άλλες ερωτήσεις, θα αναγκαστούμε να σας ξαναζητήσουμε να κάνουμε ζωή. Είδατε τώρα που το έφερα. Να σας έχουμε πάλι προσκεκλημένο. Είσα δική μου ευχαρίστηση. Ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ. Να ξαναευχαριστήσω τον κ. Γιώζια. Ξανά, για ακόμα μια φορά. Να είστε καλά. Ευχαριστούμε πολύ. Εγώ ευχαριστώ και τον κύριο Ηλιόπουλο, που είχε την αλοσύνη με εισαγάγει. Φυσικά και τις συνεργάτες σας. Και τον Δημήτρη ο οποίος τεχνολογικά είναι αειτός. Και τεχνολογικά μας βοήθησε και έχει πολύ ωραίες ιδέες και μας βοηθάει. Όλοι οι συνεργάτες, κουράζω όλους οι υπόλοιπους, είναι ένας και δεν είναι ένας. Τους ευχαριστώ πολύ και αυτούς φυσικά. Να είστε καλά κ. Σιμόπουλε. Καλό βράδυ σε όλους σας. Καλά Χριστούγεννα εύχομαι. Καλά Χριστούγεννα, γεια σας. Γεια σας.

Τηλεδιάσκεψη με τον Αστροφυσικό κ. Διονύση Σιμόπουλο /

Open Access AudioVisual Archive

Πλατφορμα διάχυσης οπτικοακουστικού υλικού ανοικτής πρόσβασης με χρήση τεχνολογιών αναγνώρισης λόγου

Τηλεδιάσκεψη με τον Αστροφυσικό κ. Διονύση Σιμόπουλο /

Similar Items

Open Access AudioVisual Archive

Πλατφορμα διάχυσης οπτικοακουστικού υλικού ανοικτής πρόσβασης με χρήση τεχνολογιών αναγνώρισης λόγου