| : Ας μιλήσουμε για τις ιδέες. Οι ιδέες είναι ζωντανές. Έρχονται σε εμάς μέσω από ερωτήσεις, εικόνες, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές, στιγμές. Οι ιδέες είναι ζωντανές. Έρχονται σε εμάς μέσω από ερωτήσεις, εικόνες, συμπτώσεις, ακόμα και όνειρα. Είναι ελκυστικές. Μας ενθουσιάζουν, μας οδηγούν σε υπέροχους δρόμους, οι οποίοι είναι γεμάτοι προκλήσεις και γεμάτοι αναπάντεχες εξελίξεις. Μας δίνουν δύναμη, αλλά έχουν και αυτές τη δικά τους δυναμική. Μια δυναμική που τις βοηθάει να εξελίσσονται και να επηρεάζουν όλο και περισσότερο κόσμο, ο οποίος τις ανατροφοδοτεί και έτσι διατηρείται αμίωτος ο ενθουσιασμός και η έμπνευση που αποπνέουν. Παρόλο που ετοίμασα ένα λόγο και τον πρόβαιρα εύχομαι αρκετά καλά για να σας τον πω σήμερα, είμαι σίγουρος ότι οι ιδέες και οι συνειρμοί που έρχονται πιθανότητα θα αποκλίνω από αυτό που ήθελα να πω, αλλά ας ξεκινήσω και θα δούμε. Ο γερμανός φιλόσοφος, Edmund Hassell, είχε περιγράψει ότι ο κάθε άνθρωπος είναι το κέντρο του κόσμου. Και αυτό γιατί αντιλαμβάνεται τον κόσμο με αυτόν ως αφετήρια και ως μέτρος σύγκρισης. Αυτό που περιγράφει το σημείο νουλπουνκτ, όπως το ονόμασε, είναι ότι κάθε άνθρωπος έχει μια τελείως προσωπική εικόνα του κόσμου, η οποία περνάει μέσα από το συναισθηματικό ή λογικό του φίλτρο, θα μπορούσαμε ως Έλληνες να πούμε, ανάμεσα στον Απολώνιο και τον Διονυσιακό εαυτό του. Αυτή η ισορροπία ανάμεσα στις δύο πλευρές μας σταδιακά έχει αρχίσει να υποχωρεί. Και αυτό γιατί αρχίζει να κυριαρχεί η λογική. Παρόλο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο κυρίως με το βίωμα, δηλαδή περιγράφουμε μια απόσταση όχι σε μέτρα αλλά σε πόσα λεπτά κάνουμε να την προπατήσουμε, παρά ταύτα προσπαθούμε όλα να τα εκλογικεύσουμε, θα μπορούσαμε να πούμε να τα τραγωνοποιήσουμε. Οι ιδέες που μου έφεραν σήμερα εδώ αφορούν την αρχιτεκτονική, αλλά ιδιαίτερα μια αρχιτεκτονική η οποία προσπαθεί να ικανοποιήσει τις συνθήκες του σύγχρονου και μελλοντικού ανθρώπου, αλλά μέσα από τη γεφύρωση του συναισθήματος και της λογικής, από το βιωματικό με το μετρικό χώρο. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι δραστήριος. Αυτό το καταλαβαίνουμε από τους έντονους ρυθμούς ζωής και πολλές φορές από τη συχνή αλλαγή του τρόπου της ζωής μας. Η καθιερωμένη αρχιτεκτονική ακινησία δεν μοιάζει να ικανοποιεί αυτή τη συνθήκη και γι' αυτό η πρώτη ιδέα για την οποία θα σας μιλήσω είναι η ευελιξία. Η ευελιξία δεν είναι κάτι καινούριο και εγώ προσωπικά πολλές φορές την είχα εφαρμόσει μέσα σε ένα αρχιτεκτονικό πλαίσιο είτε σαν έρευνα ή σαν πρακτική. Αλλά την πραγματική της διάσταση την κατάλαβα από μία άλλη ενασχόληση. Ως σκηνογράφος και βοηθός σκηνοθέτης στο εργαστεχνικό θέατρο στο οποίο ανήκα. Εκεί κυρίως λογοπούν, αλλά και λόγω της πρόκλησης να δημιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον με το πιο μεγάλο αντίκτυπο με το μικρότερο κόστος. Πολλές φορές έφτιαχνα τα στινικά με πολυλειτουργικά αντικείμενα. Δηλαδή αντικείμενα το οποία ανάλογα με το πώς τοποθετούνταν στο χώρο και τι προσανατολισμό είχαν δημιουργήθησαν μια τελείως διαφορετική αίσθηση. Την αίσθηση που ήταν απαραίτητη για να μεταδοθεί αυτή η αίσθηση που ήθελε η θεατρική παράσταση. Αυτή ακριβώς τη διάσταση, δηλαδή πώς καταλαβαίνουμε το περιβάλλον διαφορετικά, θεώρησα ότι ως βασικό στοιχείο της μεταβλητότητας, ήταν κάτι που έψαξα και νομίζω κατανοήσα αρκετά ώστε να με οδηγήσει σταδιακά στην δημιουργία μιας θεωρίας που βελτιστοποιούσε τη χρήση του χώρου στο χρόνο. Δηλαδή μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε το χώρο όσο καλύτερα γίνεται στο χρόνο ώστε να μην έχουμε σπατάλη σε αυτό. Αυτό ονομάστηκε special economy ή χωρική οικονομία. Η ενασχόληση όμως με το θέατρο, η αλήθεια είναι με οδήγησε σε κάτι άλλο το οποίο με απασχολούσε. Τη θέση του ανθρώπου στην αρχιτεκτονική. Η θέση του ανθρώπου θεωρητικά είναι στο επίκεντρο στο σχεδιασμό. Παρ' ταυτό που διαπίστοσα είναι ότι περισσότερο συμμετέχει ως διαστάσεις και όχι ως βίωμα. Στης τυνοθεσίας και στη στυνογραφία βάση είναι μια δράση, μια δραστηριότητα. Και ο άνθρωπος είναι πάντα επίκεντρος σε αυτό. Ο χώρος τον συμπληρώνει. Τον συμπληρώνει σαν έκφραση, τον συμπληρώνει σαν γενικότερη αίσθηση. Και εδώ μου γεννήθηκε μια άλλη ιδέα. Τη αρχιτεκτονική μάλλον θα έπρεπε να ασχολείται περισσότερο με αυτή την αίσθηση, με αυτό το βίωμα, να βγαίνει μέσα από τη δραστηριότητα και όχι με κάποιον άλλο τρόπο. Έτσι, λοιπόν, γεννήθηκε ή μάλλον, γιατί αυτό ήταν κάτι που ήδη λειτουργούσε, ήταν το activity-based design, δηλαδή ο σχεδιασμός βάσει της δραστηριότητας. Αυτή είναι μια κατεύθυνση σχεδιασμού που έχει μια ποιοτική διαφορά από το συνηθισμένο σχεδιασμό. Ότι δεν καταλαβαίνει τη δραστηριότητα ως αποσπασματική χρήση, κάτι που οδηγεί στην εργονομία, αλλά ως σύνολο, ως κάτι το οποίο έχει ένα χρονικό αποτύπωμα και διαφοροποιείται βιωματικά ανάλογα με τον χρόνο. Αυτό το πράγμα, αυτή η διάσταση, αυτή η οπτική σημαίνει ότι εμπλουτίζουμε το αρχιτεκτονικό ερώτημα πέραν της εργονομίας. Με άλλα χαρακτηριστικά, έτσι ώστε η αρχιτεκτονική απάντηση να είναι καλύτερη. Εδώ θέλω να ταινήσω το εξής. Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής είναι να δίνει απαντήσεις. Οι απαντήσεις είναι εξαρτημένες από το πόσο καλά έθηκαν οι ερωτήσεις. Μια καλά διατυπωμένη ερώτηση σημαίνει μια καλύτερη απάντηση. Στην περίπτωσή μας, μια καλύτερη αρχιτεκτονική επίλυση. Έτσι, λοιπόν, η δημιουργία ενός μιας μεθοδολογίας, η οποία εμπλουτιζότανε με περισσότερα ζητήματα για τα οποία ο χώρος θα έπρεπε να απευθυνθεί, οδηγούσανε στο να σχηματοποιηθούν οι χωρικές ανάγκες γύρω από μια δραστηριότητα, να προσδιοριστούν καλύτερα, έτσι ώστε η αρχιτεκτονική να έρθει να τις δείσει. Έτσι, λοιπόν, δημιουργήθηκε η λογική του δυναμικού κτιριολογικού προγράμματος, το οποίο οδήγησε με τη σειρά του στη δημιουργία μιας διαδικτυατής πλατφόρμας, όπου οι άνθρωποι μέσω κάποιας ενός application που ήδη πιθανότατα χρησιμοποιούν, όπως το Google Calendar, να μπορούν να περνάνε τις δραστηριότητες που έχουν, και έτσι να αντιλαμβάνονται καλύτερα τις χωρικές τους ανάγκες ή τι είδους χώρους χρειάζονται για να γίνουν αυτές καλύτερα. Και με αυτόν τον τρόπο, καταρχή να αξιολογήσουν τους υπάρχοντες χώρους που έχουν, αλλά και να προσδιορίσουν καλύτερα τους μελλοντικούς βάσεις των μελλοντικών τους ανάγκων. Αυτή βέβαια η εφαρμογή δεν θα μπορούσε να παρμοτοποιηθεί αν δεν έχουμε διάχειτη πληροφορία. Ανήκω στη γενιά που έζησα όλο το πέρασμα στη σημερινή ψηφιακή κουλτούρα, ας την πούμε. Ήμουν 13 χρονών όταν βγήκαν οι πρώτοι προσωπικοί υπολογιστές και ήμουν ίσως από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με αυτό. Μάλιστα μια δραστηριότητα που ήταν κρυφή, καθώς δεν ήταν πολύ δημοφιλής εκείνη την εποχή, ειδικά με τις κοπέλες. Και έζησα όλο το πέρασμα πως σιγά σιγά άρσα να ασχολούνται όλοι. Μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, με κάτι φίλους μου από παλιά, συζητούσαμε ότι μάλλον θα πει να σταματήσουμε να ασχολούμαστε, γιατί αυτή η αποδοχή μαζική είναι περίεργη. Το ζήτημα είναι ότι αυτά τα δύο, δηλαδή αυτή η ψηφιακή εποχή, έφερε σε όλους δύο, ας πούμε, βασικές έννοιες της ζωής μας. Αυτή του αυτοματισμού και αυτή της διασύνδεσης. Ο αυτοματισμός είναι κάτι που γίνεται για εμάς χωρίς τη συνδρομή μας. Δηλαδή είναι κάτι που θεωρείται υποφελές, υπογραμματιστεί με αυτόν τον τρόπο να συμβαίνει, χωρίς εμείς να ξοδεύουμε χρόνο και ενέργεια για την προματοποίησή του. Η διασύνδεση από την άλλη είναι η ικανότητα με επικύλους τρόπους, επικοινωνίας της σύνδεσης με απομακρυσμένους ανθρώπους και μέρη. Αυτά τα δύο είναι τόσο έντονα σήμερα, τόσο διαδεδομένα, τόσο δεδομένα που η απουσία τους πραγματικά μας είναι δυσάρεστη. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο αυτές τεχνολογίες είναι απόλυτα λογικό να είναι ενσωματωμένες στο χώρο. Δηλαδή είναι ένα λογικό επόμενο βήμα και αυτό οδηγεί στη ρομποτική αρχιτεκτονική. Η ρομποτική αρχιτεκτονική, η έρευνα που έχω κάνει και η ασχολία μου αυτή, μου έδειξε με σαφήνεια και βεβαιότητα ότι είναι εφαρμόσυμη. Δηλαδή τα τεχνικά προβλήματα που θεωρούσα, στην εφαρμογή της φαίνονταν ότι όλα λύνονται και πραγματικά λύνονται. Ήμουν ενθουσιασμένος με αυτό. Στην ουσία είναι το απόγειο της μεταβλητότητας στην αρχιτεκτονική. Είναι πραγματικά ο συνδυασμός πολλών ιδεών με διαφορετικές αφητηρίες που ήρθαν και συμπλήρωσαν ένα γρίφο, ένα πάζλ. Το οποίο θεώρησε ότι είχε ολοκληρωθεί. Δηλαδή είτε από άπση θεωρίας, μεθοδολογίας ή εφαρμογής, είχαν στιθεί όλα τα κομμάτια ώστε η ρομποτική αρχιτεκτονική να είναι εφαρμόσυμη. Οπότε, όταν έρχεται η αρχιτεκτονική, η ρομποτική αρχιτεκτονική να είναι εφαρμόσυμη. Οπότε, θεωρούσα ότι μια μεγαλύτερη ιδέα έχει σχηματοποιηθεί και έχει ολοκληρωθεί. Είναι τόσο ενθουσιασμένος γι' αυτό που έγραψε και ένα βιβλίο πάντως. Το θέμα είναι όμως ότι, όπως σας είπα πριν, οι ιδέες είναι ζωντανές. Και αυτό ήρθε να μου το αποδείξει κάτι απλό, μια πόρτα. Και θα μου πείτε τι έκανε μια πόρτα. Άνοιξε. Και θα μου πείτε τι περίμενες από μια πόρτα. Αυτό σκέφτηκα κι εγώ. Το θέμα είναι ότι αυτή η πόρτα, όταν άνοιξε ενώ δούλευα και ήμουν απορροφημένος, ενοχλήθηκα. Ενοχλήθηκα αρκετά. Μάλιστα στο βαθμό που αυτό άρχισα να με προβληματίζει γιατί συνέβη. Και ξαφνικά νομίζω ότι μου έρθε, ίσως, μία από τις πιο σημαντικές ιδέες που είχα σε αυτό το τομέα. Δηλαδή, ότι αν και κάτι θεωρείται χρήσιμο, αναμενόμενο, ακόμα και να έχουμε ζητήσει εμείς να συμβεί, αν συμβεί σε λάθος χρονική στιγμή, είναι δυσάρεστο. Δεν έχει σημασία τι είναι αυτό. Και αυτό, ξαφνικά, χτύπησε εκείνο το καμπανάκι σε κάτι που, κατά μία έννοια, υπόβοσταια, αλλά δεν το έβλεπα. Δηλαδή, ότι ενώ η ρομποτικέρα στην κοινωνική δείχνει να έχει τόσα ωφέλη, γιατί δεν είναι διαδεδομένη περισσότερο. Και κατάλαβα γιατί μπορεί να είναι ενοχλητική. Αυτό που κάνει την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων μη ενοχλητική και ευχάριστη, είναι η ιδιότητα της συνσυνέστησης και της κατανόησης. Ιδιότητα, δηλαδή, να καταλάβουμε, να διαβάσουμε μια κατάσταση και να προσαρμόσουμε τη συμπεριφορά μας, ώστε να είναι συμβατοί με αυτή την κατάσταση. Αν κάποιος δεν έχει αυτή την ικανότητα και συμπεριφέρεται ακριβώς το ίδιο ή παρόμοια σε όλες τις πιθανές καταστάσεις, τότε δημιουργείται μια μηχανία που οδηγεί με τη σειρά της στην υποβίβαση της επικοινωνιακότητας. Δυστυχώς, τα ρομποτικά συστήματα έχουν μια προβλεπόμενη και συνήθως όμοια συμπεριφορά. Και αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικό αν είναι να έχουμε μια χρήση με επαναλαμβανόμενο καθήκον, όπως να συναρμολογείς κάτι ή να βιδώνεις μια βίδα 24 ώρες το 24 ώρα, αλλά όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπους, αυτό είναι προβληματικό, γιατί οι άνθρωποι αλλάζουν συχνά και διάθεση και συμπεριφορά. Και προκειμένου να είσαι ευχάριστος, πρέπει να το ακολουθείς. Η ενσωμάτωση ενσυνέστησης και κατανόησης στα γνωσιακά χαρακτηριστικά ενός ρομποτικούς συστήματος, γέννησε στην ουσία την, ας πω, μεθοδολογία σχεδιασμού ή ενσωμάτωσης της τεχνολογίας της αρχιτεκτονικής responsive, που προέρχεται από τη λέξη sensibility, που σημαίνει ενσυνέστηση με κατανόηση, και responsive, που σημαίνει ανταπόκριση. Ένα τέτοιο σύστημα, λοιπόν, δεν θα αντιδράσει ποτέ σε μια κατάσταση αν πρώτα δεν καταλάβει τη διάθεση των ανθρώπων στο χώρο. Φυσικά, ένα σύστημα που πραγματικά θα κατανοεί πλήρως όλες τις καταστάσεις απέχει πολύ από τις δυνατότητές μας. Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε, και πάνω σε αυτό δουλεύουμε, είναι ανάλογα με τη δραστηριότητα που θέλουμε να ωφελήσουμε μέσα από την αρχιτεκτονική μας, μελετάμε τους κυρίαρχους παράγοντες, εκείνους τους παράγοντες, δηλαδή, που την ωφελούν πιο άμεσα. Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτής της εφαρμογής, πέραν, δηλαδή, της ικανότητας να καταλαβαίνει τον άνθρωπο, είναι η διακριτικότητα. Δηλαδή, αυτό που είπαμε πριν, ότι η συμπεριφορά πρέπει να είναι τέτοια ώστε να είναι κατάλληλη στις συνθήκες. Αυτό σημαίνει, λοιπόν, ότι το σύστημα προσπαθεί να έχει την κατάλληλη συμπεριφορά ώστε να είναι το λιγότερο ενοχλητικό, να ελαχιστοποιήσει αυτή τη διάσταση και να είναι όσοι το δυνατόν μόνο ωφέλων. Τώρα θα μου πείτε πού το εφαρμόζουμε και πώς. Έχουμε δύο βασικές κατευθύνσεις στην οποία δουλεύουμε σε αυτή τη θεωρία. Η μία αφορά την ενίσχυση της μάθησης. Στόχος είναι η δημιουργία ενός πρωτότυπου χώρου διαλέξεων, όπου ο ακροατής μπορεί να διατηρεί την προσοχή του για περισσότερη ώρα και να μπορεί να μαθαίνει περισσότερα από τη διάλεξη. Αυτό το πετυχαίνουμε καθώς παρακολουθούμε δύο κρίσιμους παραμέτρους. Μία είναι της προσοχής και η άλλη είναι της εγρήγορησης. Όταν ο βαθμός αυτών των δύο έχει πέσει αρκετά ώστε καταλαβαίνουμε ότι πιθανόντα οι ακροατές παίρνουν το λιγότερο από αυτή τη διάλεξη, τότε ενεργοποιείται ένα σύστημα διακριτικών παρεμβάσεων στον χώρο, τις οποίες έχουμε επιβεβαιώσει πειραματικά στο εργαστήριο, ότι όταν συμβούν, ενεργοποιούν το κοινό και αναζωγονούν την προσοχή. Έτσι, με αυτή τη sensitive παρέμβαση, καταφέρνουμε οι ακροατές μιας διάλεξης να πάρουν ό,τι περισσότερο έχει να δώσει αυτή και το μόνο που μένει είναι η ίδια η διάλεξη να το δώσει. Η άλλη κατεύθυνση έχει να κάνει με κάτι μικτό. Έχει να κάνει με την έννοια της κατοίκησης και με την έννοια της ψυχολογικής ισορροπίας. Στόγος αυτής της έρευνας ήταν πώς μπορούμε να αναιρέσουμε τις αγνητικές επιστώσεις του EPU stress και κατάθλιψης πολλές φορές που προκαλείται από τους έντονους ρυθμούς ζωής και εργασίας του σύγχρονου κόσμου. Για διάφορους λόγους, αυτή η έρευνα εστιάστηκε τελικά πιο πολύ σε ακραία περιβάλλοντα και έτσι βρεθήκαμε να μελετάμε και να κατασκευάζουμε λειτουργικά πρωτότυπα ενός θαλάμου διαβίωσης για τους αστρονάφτες στο διεθνί διαστημικό σταθμό. Στόγος αυτού του συστήματος ήταν να καταλάβει τη διάθεση των ανθρώπων μέσα, έτσι ώστε να αλλάξει τη διαρρύθμιση και τις περιβαλλοντικές συνθήκες έτσι, ώστε να τους βοηθήσει να ηρεμήσουν, καλύτερα να βρεθούν σε μια ψυχολογική ισορροπία, να ξεκουραστούν περισσότερο και να αντέξουν τη συνέχεια της αποστολής τους. Μάλιστα αυτή η έρευνα μας άνοιξε μια άλλη πόρτα. Μας κάλεσαν στη ΝΑΣΑ στο Χιούστον και ειδικότερα στο Human Research Program καθώς αυτή είναι μία από τις ελάχιστες προσεγγίσεις που προτείνει πραγματικά μία λύση για τη βελτίωση των συνθήκων ζωής ανθρώπων σε μακροχρόνιες αποστολές στο διάστημα. Κάτι δηλαδή που είναι σχεδιασμένο για το κοντινό μέλλον. Νομίζω ότι όλες αυτές οι ιδέες και ειδικά τα πλαίσια εφαρμογής τα οποία οδήγησαν, περιγράφουν πραγματικά ένα παράθυρο στο μέλλον. Περιγράφουν την εφαρμογή μιας διαδραστικής αρχιτεκτονικής που σκοπό έχει να δημιουργήσει πραγματικά οφέλημα περιβάλλοντα, τα οποία είναι απαλλαγμένα από τις αρνητικές επιδράσεις. Γενικά αυτό πιστεύω ότι πρέπει να είναι το όραμα της τεχνολογίας. Η αισιοδοξία για ένα αύριο το οποίο θεωρούμε ότι είναι καλύτερο. Προσωπικά προκειμένου να διατηρήσω αυτή την οπτική καθάρι, γράφω μυθιστορίματα επιστημονικής φαντασίας, έτσι όπως, να ζω νοητικά τους κόσμους που θα ήθελα να φτιάξουν. Αλλά το βασικό συστατικό για όλα αυτά είναι οι ιδέες. Οι ιδέες είναι ζωντανές και πρέπει να διαχέονται. Αφήστε τις ιδέες σας να απλωθούν, να μεγαλώσουν, να εξελιχθούν. Γιατί μόνο μέσα από αυτές μπορούμε να ζήσουμε τον κόσμο του αύριο σήμερα. Ευχαριστώ πολύ. |
