| : Αυτή είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Η πόλη του Ιησού Χριστού είναι η πόλη του Ιησού Χριστού, που βρίσκεται στις πόλεις του Ιησού Χριστού. Και με αυτά λοιπόν και με αυτά νομίζω φτάσαμε και στην ώρα να ξεκινήσουμε το δικό μας απολογισμό αυτού του τετραήμερου. Ήταν πολύ ενδιαφέρον νομίζω για όλους μας, τουλάχιστον για μας ως διοργάνωση. Ήταν πολύ ενδιαφέρον αυτή η συγκέντρωση στην ελευσύνα ανθρώπων που βρίσκονται σε διαφορετικές θέσεις μέσα στο πεδίο της πολιτιστικής παραγωγής, δηλαδή της θέσης της διαμόρφωσης πολιτικής, της διαχείρισης και της δημιουργίας και της καλλιτεχνικής παραγωγής. Ο στόχος ήταν εξ αρχής να δημιουργηθεί ένας χώρος συνάντησης ανάμεσα σε αυτούς τους χώρους που συνήθως δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Δεν ξέρω τι έχει προκύψει σε όλες τις ομάδες εργασίας, αλλά τώρα νομίζω ήρθε η ώρα με τα συμπεράσματα να πάρουμε όλη μία εικόνα του τι έχει συμβεί και τι έχει προκύψει σε κάθε ομάδα εργασίας. Οπότε θα ήθελα να καλέσω τον συντονιστή και τον reporter κάθε μιας από τις ομάδες εργασίας να έρθουν να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα με τη σειρά. Ξεκινήσουμε με τη θεματική 1, ζητήματα πολιτικής του πολιτισμού. Συγγνώμη. Με την ομάδα εργασίας πολιτισμικής στρατηγικής πόλεων και μοντέλα περιφερειακής πολιτιστικής πολιτικής, το οποίο συντόνιζε ο Γιάννης Ιωαννίδης και report έκανε η Αγγελική Λαμπύρη. Αλλά ο Γιάννης δεν έχει έρθει σήμερα, οπότε θα μας πει η Αγγελική Λαμπύρη. Καλημέρα. Δυστυχώς ο κύριος Ιωαννίδης δεν μπορούσε σήμερα να είναι εδώ, οπότε σε συνεργασία μαζί του θα σας πω κάποια συμπεράσματα της συγκεκριμένης ομάδας. Στην συγκεκριμένη ομάδα εργασίας έγιναν κάποιες αναφορές στην ενδογενή και αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη στα αναπτυξιακά πρότυπα των πόλεων με κυρίαρχο πρότυπο τη δημιουργική πόλη, στις εκδοχές αστικής αναζωγόνισης με βασικούς παράγοντες την ανέργιση ευλυματικών κτιρίων και τη διοργάνωση μεγα-εβέντ. Αξίζει να αναφέρω ότι στο πάνερ της συγκεκριμένης ομάδας εργασίας ήταν κυρίως δήμαρχοι και αντιδήμαρχοι περιφερειακών πόλεων. Αναφέρθηκαν επίσης δυνατότητες που υφίστανται για την επανάχρηση πρώην βιομηχανικών και άλλων χώρων ιστορικής μνήμης. Όπως είναι να καλυφθούν οι ανάγκες που αναδεικνύονται για πολιτιστικές υποδομές και εγκαταστάσεις σε τοπικές κοινωνίες, αναφορά έγινε δε σε καλές πρακτικές και παραδείγματα επανάχρησης. Εκτός από τις υποδομές, στην οποία έγινε μια εκτενή αναφορά, θεωρήθηκε ότι η κινητοποίηση των ποιικών ομάδων, και ειδικότερα της νεολέας, είναι πολύ σημαντική για τη διαφορμή στη λειτουργία καλλιτεχνικών χώρων παραγωγής. Αναφέρθηκαν, βέβαια, και λίγο πιο πρακτικά θέματα, διαφοροποιημένες εκδοχές τιμολόγησης των παραχώμενων υπηρεσιών, αλλά και των προσφερόμενων πολιτιστικών αγαθών με βάση το λειτουργικό κόσ και τις κατηγορίες κοινές που το επιλέγουν. Παρόλα αυτά, έγινε ιδιαίτερη μνία στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι δημοτικοί πολιτιστικοί φορείς, κυρίως σε γραφειοκρατικά ζητήματα, σε υποστελέχωση των συγκεκριμένων φορέων και κυρίως στην αδυναμία να έχουν εξειδικευμένο προσωπικό στους δημοτικούς πολιτιστικούς φορείς. Επίσης, κάποιο άλλο σημείο που θα ήθελα να αναφέρω είναι ότι θεωρήθηκε πάρα πολύ σημαντική δημιουργία αποτελεσματικών συνεργειών και συνεργασιών των οργανισμών της αυτοδιοίκησης με πολιτιστικά και μορφωτικά ιδρύματα της ευρύτερης περιοχής, αλλά και δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στις συνέργειες που πρέπει να δημιουργηθούν μεταξύ δημόσου τομέα ιδιωτικού αλλά και της κοινωνίας των πολιτών. Οπότε εκεί αναφέρθηκε και η δημιουργία καινοτόμων πολιτιστικών θεσμών, η ανάγκη δηλαδή δημιουργίας καινοτόμων πολιτιστικών θεσμών με ανοιχτές συμμετοχικές διαδικασίες σχεδιασμού και υλοποιήσεις. Τελειώνω σε λίγο, νομίζω τα πέντε λεπτά θα είμαι έτοιμη. Και στο τέλος, εκτός από τα προβλήματα δηλαδή αγγυλώση σε διοικητικά θέματα, κυρίως από το κοινό αναφέρθηκε ότι ο πολιτισμός δεν είναι μόνο υποδομές, είχε γίνει μια τεράστια αναφορά στην αρχή για το θέμα των υποδομών, αλλά και την ανάδικη αξιοπίση των πολιτιστικών πόρων της περιοχής με στόχο την τοπική συνέναιση και την κοινωνική συνοχή. Δηλαδή στο τέλος δόθηκε μεγάλη σημασία σε αυτό. Και νομίζω ότι θα κλείσω για τη συγκεκριμένη ομάδα εργασίας. Μάλλον πρέπει να μείνεις, γιατί η επόμενη ομάδα εργασίας ήταν τα δίκτυα πολιτισμικής συνεργασίας πόλεων, όπου εξετάσαμε και με παραδείγματα από το εξωτερικό, δίκτυα που διευκολύνουν τις πόλεις σε ζητήματα πολιτιστικής στρατηγής, γενικά στο να βελτιώσουν, στο να αναπτύξουν, μια πολιτιστική στρατηγική και μια πολιτιστική δραστηριότητα με εξωστρέφεια. Ναι, εγώ έκανα συντονισμό της συγκεκριμένης ομάδας, αλλά θα καλέσω λίγο να έρθει η κυρία Ψαρού, μαζί μου που έκανε το reporting της συγκεκριμένης ομάδας εργασίας. Καλημέρα και από εμένα. Συνοπτικά παρουσιάστηκαν διαφορετικές εργασίες, σκοπού και σύνθεσης δίκτυα, που δραστηριοποιούνται σε περιφερειακό, εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Συγκεκριμένα παρουσιάστηκε το Pilot Cities, ένα παγκόσμιο δίκτυο πόλεων που βασίζεται στην Ατζέντα 21, το δίκτυο του ιδιωτικού φορέα Artem Red, το οποίο από δίκτυο θεάτρων της Πορτογαλίας μετεξελίχθηκε σε δίκτυο πόλεων με τη συμμετοχή 15 οργανισμών τοπικής αυτοδιοικησής, το ευρωπαϊκό δίκτυο Culture Next, μια πρωτοβουλία της υποψήφιας πόλης για πολιτιστική πρωτεύουσα Klus της Ρουμανίας, τα μέλη του οποίου διετέλεσαν ή είναι υποψήφιες πολιτιστικές πρωτεύουσες, από πλευράς Ελλάδα στο Athens Culture Net ένα δίκτυο πολιτεστικών φορέων του Δήμου Αθηναίων με 52 μέλη, το Like που εκπροσωπείται από το Δήμου Αθηναίων και τον Οπανδά και είναι ευρωπαϊκό δίκτυο γνωστό στους περισσότερους ως Le Recontre από παλιότερο τίτλο του, μέλη στο δίκτυο αυτό είναι δημόσια ανεξάρτητη πολιτιστική φορέση ή και φυσικά πρόσωπα και τέλος το υποσύσταση διαδημοτικό δίκτυο πολιτισμού που αποτελεί πρωτοβουλία του Δήμου Ιωαννητών και ακόμη δεν έχει εξασφαλίσει νομική σύσταση. Διαπιστώθηκε ότι η σύσταση δικτύων προκύπτει από την ανάγκη των μελών τους να καλύψουν αδυναμίες ή λήψεις τους στρεφόμενα σε συνεργασίες με αντίστοιχους ή μη εταίρους, καθώς επίσης για την διάδοση καλών πρακτικών, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την προγωγή του διαλόγου σε θεσμικό επίπεδο. Κλειδί για την επιτυχία τους θεωρήθηκε η από κάτω προς τα πάνω ανάπτυξή τους και η διατήρησή τους δεν συνιστά αυτοσκοπό. Αυτό ήταν ένα θέμα που αποσχόλησε πολλούς, γιατί θεωρήθηκε ότι ένα δίκτυο όταν σε σταθεί θα πρέπει να διατηρείται σαΐ. Η διαχείριση των ανθρώπινων και χρηματοεκονομικών τους πόρων, τα μοντέλα λειτουργίας και η στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξή τους, αποτέλεσαν τα κυριότερα ζητήματα που απασχόλησαν την ομάδα εργασίας. Τέλος, θέθηκαν ως πιθανά προβλήματα η έλλειψη εμπιστοσύνης και διαλόγου μεταξύ δημόσιο και ιδιωτικού φορέα, αυτό κυρίως στην Ελλάδα, η πολιτική παρέμβαση στη στόχευση και τη λειτουργία των δικτύων, καθώς και ο κίνδυνος για την αποδυνάμωσή τους από άλλα δίκτυα που δραστηριοποιούνται σε συναφή παιδεία. Αυτό που ήθελα να προσθέσω είναι τη συγκεκριμένη ομάδα εργασίας. Αυτό που υπόθηκε πάρα πολύ είναι ότι η δημιουργία δικτύων προέρχεται από μια ανάγκη. Δηλαδή, αν δεν υπάρχει η ανάγκη των ίδιων των μελών τους, δεν υπάρχει λόγος να υπάρχει και το δίκτυο. Είναι μια διαδικασία από κάτω προς τα πάνω, σχεστικά, και αναφέρθηκε πολύ συχνά στη συγκεκριμένη ομάδα εργασίας. Νομίζω ότι αυτό. Χωράμε στο επόμενο. Το Πολιτισμικό Κεφάλαιο της Πόλης. Ο κύριος Παναγιωτόπουλος να μας παρουσιάσει. Και βέβαια, ναι. Καλύτερα να έρθετε εδώ για να μπορεί να βίντεο σκοπηθεί, γιατί διαφορετικά θα είναι προβληματικό αν γίνεται. Ευχαριστούμε. Δεν πειράζει ότι είναι πρόβλημα. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει. Δεν πειράζει. Τι λυπάμαι για τη συλλειτουργία. Το αντικείμενο του τραπεζιού ήταν να αναστοχαστούμε πάνω στις έννοιες που χρησιμοποιούμε, όταν σκεφτόμαστε την πολιτισμική ανάπτυξη στην περιφέρεια. Η συζήτηση διαμορφώθηκε σε πολύ μεγάλο τη βαθμό από τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, οι οποίοι κατά βάση ήταν άνθρωποι που δουλεύαν σε τοπικές κοινωνίες ως υπέθυνοι της πολιτισμικής ανάπτυξης, άνθρωποι οι οποίοι ήταν αρχιτέκτονες εξειδικευμένοι άλλοι στην πολιτισμική διαχείριση. Πράγμα που αυτό καθόρισε και το τι τυπώθηκε και το πώς τυπώθηκε. Είναι πάρα πολύ σημαντικό κάθε φορά που λέμε τα συμπεράσματα, οι οποίοι έχουν συμβάλει και με ποια μυαλή έχουν συμβάλει σε αυτά τα συμπεράσματα. Άρα, θα κωδικοποιήσω με έναν τρόπο αφέρετο, γιατί ούτως ή άλλως εγώ τα έχω συνθέσει, δεν έχω πάρει και την έγκριση των συμμετεχόντων, αυτά που θεώρησα ότι είναι σημαντικά. Ένα πολύ βασικό που διατυπώθηκε στο τέλος ήταν ένα πράγμα που φαντάζει ότι είναι αυτονόητο, αλλά δεν είναι καθόλου, ότι κάθε πολιτισμική πολιτική στην προοδική της ανάπτυξης να απαντά με πάρα πολύ μεγάλη ευκολία, άρα να έχει μεσαφήνει, να προσδιορίσει την απάντηση σε τρία ερωτήματα. Ποιος είναι ο στόχος, ο συγκεκριμένος ο Σαφής, ποια είναι τα μέσα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν, προκειμένου αυτός ο στόχος ο Σαφής να γίνει τηλεοποιήσιμος και τρίτον, ότι κάθε πολιτισμική πολιτική ανάπτυξης, όπως κάθε κοινωνική πιδράση παράγγει μη αναμενόμενα αποτελέσματα. Αυτά τα τρία, λοιπόν, πρέπει να είναι στο μυαλό όσον τηλεοποιούν πολιτισμικές πολιτικές. Παραλαμβάνω ότι φαντάζει αυτονόητο, αλλά απεδείχθη και συζήτησε, δεν είναι καθόλου. Το δεύτερο, η αποτελεσματικότητα των τοπικών, όπως και εθνικών, βεβαίως, πολιτισμικών πολιτικών, εξαρτώνται, το κωδικοποιώ, από τη θέση που κατέχει το πολιτισμικό κεφάλαιο της πόλης, στον καταμερισμό του συνολικού όγκου κεφαλαίου που διαμορφώνει τη κοινωνική δομή μιας πόλης, και εξαρτάται και συνεπαγωγικά από την αυτονομία που διαθέτει το πολιτισμικό πεδίο της πόλης, σε σχέση με άλλες εξουσίες τοπικές, οικονομικές, πολιτικές ή θρησκευτικές. Τρίτον, αυτό το συμπέρασμα, νομίζω ότι οδηγεί αναπόδραστα σε ένα άλλο συμπέρασμα, πληγενικότερο, πως δεν μπορεί καμία πολιτισμική πολιτική, και κυρίως αυτή που την υλοποιούν, να την ασκήσουν και να τη σκεφτούν βεβαίως, χωρίς να λάβουν υπόψη τα κεκτημένα της κοινωνικής επιστήμης. Γιατί αν δεν τα λάβουν αυτά την υπόψη, στοχεύουν και δρούν απάνω σε μια πραγματικότητα, που δεν είναι η πραγματικότητα, είναι η σχέση που διαθεούν με την πραγματικότητα. Αυτό συνδέεται με κάτι ακόμα, με ένα άλλο συμπέρασμα, ότι είναι πάρα πολύ βασικό αυτοί που υλοποιούν πολιτισμικές πολιτικές, να ξέρουν τι καταρτίσεις έχουν, ποιες είναι οι τυγνωστικές τους καταγωγές, με ποιον τρόπο, χωρίς και αυτοί να το συνειδητοποιούν καμιά φορά, αποκοινωνικοποιούν το αντικειμενό τους, και με έναν τρόπο φαντάζουν ότι το πολιτισμικό είναι το κοινό, χωρίς να συμπεριλαμβάνουν ότι το εγκολπώνεται ένα κοινωνικό, το οποίο είναι το δομικό, τη πλαίσιο του. Άρα, το στόχος της συνειδητοποίησης των καταρτίσεων που θα πρέπει να έχουν οι πολιτισμικοί διαμοσαλαβητές, οι οποίοι όλο και αναπτύσσονται, νομίζω ότι είναι ένα κέραιο συμπέρασμα, το οποίο θα πρέπει να μας οδηγήσει σε μια περαιτέρω ανάλυση. Και βεβαίως, και κλείνω, αυτό οδήγησε πάλι σε ένα αυτονόητο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να συχαίουμε καθόλου την πολιτισμική ανάπτυξη με την ανάπτυξη μέσω του πολιτισμού. Φαντάζω ότι είναι δύο πράγματα που είναι το ίδιο, δεν είναι καθόλου το ίδιο, οι διαφόρες είναι τεράστιες, διότι αυτό οδηγεί από την επιλογή που επιλεγεί σε εθνικό επίπεδο από τη δυνατότητα εκ δημοκρατισμού που μπορεί να έχει αυτή η πολιτισμική πολιτική. Σας ευχαριστώ πολύ. Από το πολιτισμικό κεφάλαιο περνάμε στους πολιτιστικούς διαχειριστές και στην ομάδα εργασίας πολιτιστικοί διαχειριστές στο προσκήνιο, μεταβάλλοντας τις πολιτισμικές συνήθειες κατοίκων και καλλιτεχνών. Ξανά εγώ. Κι άλλο? Ωραία, κι άλλο. Σας βάλω αυτό. Τέλεια. Ακόμα καλύτερα. Ξέρουμε πού θα στεκόμαστε. Για τη συγκεκριμένη ομάδα εργασίας, ο Πόντιγκ έκανε η Ράνια η Μαυρική, οπότε θα σας πει περισσότερο εκείνη για τα συμπεράσματα. Πριν ξεκινήσω, έχει ενδιαφέρον να δούμε και από τις διαφορετικές θεματικές πώς προκύπτουν κοινά συμπεράσματα. Και το λέω αυτό γιατί από τις τρεις ομάδες που άκουσα, ήδη κάποια πράγματα βλέπω ότι θέλω να αναφέρω κι εγώ. Και νομίζω ότι είναι σημαντικό να το δούμε αυτό. Λοιπόν, στη συγκεκριμένη ομάδα εργασίας παρουσιάστηκαν προγράμματα τα οποία προέρχονται από ιδιωτικούς φορείς. Προγράμματα όπως το TANDEM, το Start, Create Cultural Change και το Actors of Urban Change, τα οποία είτε στοχευμένα συνδέουν την πολιτιστική προσφορά με τον ιστό της πόλης, είτε αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο αναδύεται. Που σημαίνει ότι οι πολιτιστικοί διαχειριστές αρχίζουν να αντιλαμβάνονται, ή γνωρίζουν ότι για να έχει ένα θετικό αντίκτυπο ή δουλειά τους, χρειάζεται να ισχωρήσει στην καθημερινή ζωή της πόλης. Οι δράσεις αυτές, λοιπόν, έχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Πρώτον, έχουν θετικό κοινωνικό αντίκτυπο στις τοπικές τους κοινότητες και προέρχονται από τους ίδιους τους πολίτες, που σημαίνει ότι πάλι έχουμε αυτό το χαρακτηριστικό από κάτω προς τα πάνω. Χαρακτηρίζονται από διατομαιϊκότητα και υβριθισμό, χρησιμοποιούν περισσότερες από αυτές οι μετοχικές διαδικασίες και συνεργασίες μεταξύ ετερόκλητων ενδιαφερόμενων μελών, ετερόκλητων stake holders δηλαδή. Υποστηρίζουν άγριες ιδέες και δίνουν χώρο για πειραματισμό και ανάπτυξη ικανότητων για τους πολιτιστικούς διαχειριστές του μέλλοντος. Τα παραδείγματα τα οποία είδαμε προέρχονται κυρίως από ένα γερμανικό μοντέλο, το κοινωνικοπολιτιστικό μοντέλο της Γερμανίας, το οποίο φαίνεται να έχει πολλά ωφέλη για την κοινωνία. Και είναι σημαντικό να πούμε ότι τα τελευταία χρόνια κάποια από τα προγράμματα αυτά εντάσσουν και δήμους ως συμμετέχοντες για να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα. Φαίνεται λοιπόν ότι τα προγράμματα αυτά αντιλαμβάνονται και την αξία που έχει η ίδια ιδείμη να εκπαιδεύονται κατά μία έννοια σε διαφορετικά φορμάτ και να βρίσκουν τρόπους να συνεργάζονται με επαγγελματίες του πολιτισμού. Ένα σχήμα που αναδείθηκε από τη συζήτηση είναι πώς μπορούν να συνδεθούν η κοινωνία των πολιτών, ο δημόσιος τομέας και ο ιδιωτικός τομέας. Αυτό το τρίγωνο μπορεί κάποιες φορές να δημιουργεί συγκρούσεις, κάποιες φορές να αποτυγχάνει, αλλά είναι ένα πολύ καλό πρώτο βήμα για τη ζήμωση αυτών των τριών κύκλων, για την καλλιέργεια σεβασμού μεταξύ τους και να καταλάβει ο ένας πώς λειτουργεί ο άλλος, έτωστε να βρουν έναν τρόπο να συνεργαστούν και να προσφέρει ο καθένας ότι χρειάζεται να προσφέρει για να δημιουργηθούν νέες δομές για την πόλη και τον πολιτισμό. Μιλήσαμε σίγουρα πολύ για τις αγγυλώσεις που όλο αυτό μπορεί να έχει, είτε αφορά τη δυσκηνησία του δημοσίου, γραφικρωτικές διαδικασίες, είτε ακόμα και την καχυποψία κάποιες φορές για την αξία τέτοιων πολιτιστικών προγραμμάτων ή ποροκαταλήψεις που μπορεί να υπάρχουν στην περιφέρεια. Και συμπερασματικά, θα έλεγα ότι πρώτον, η ενίσχυση των δικτύων είναι κάτι το οποίο αναφέρθηκε σε σχέση με το πώς οι πόλες μπορούν να ανταλλάσσουν καλές πρακτικές, είτε σε εθνικό επίπεδο, είτε σε ευρωπαϊκό, αλλά και πώς οι ίδιοι οι επαγγελματίες του πολιτισμού, έχοντας συμμετάσχει σε τέτοια προγράμματα, μπορούν να μεταδώσουν τη γνώση και τις εμπειρίες τους στους υπόλοιπους. Και το δεύτερο είναι μια πρόταση, ερώτημα, πρόκληση, θα πω. Πώς μπορεί αυτό το μοντέλο, αυτό το τρίγωνο να μοντελοποιηθεί ουσιαστικά, να θεσμοθετηθεί και μελλοντικά να είναι μια προϋπόθεση για κάποια προγράμματα να υπάρχει αυτή η τριμελή συνεργασία κοινωνίας των πολιτών, δημοσίου τομέα και ιδιωτικού τομέα. Και να κατοχυρωθεί ως ένα βασικό κομμάτι στη λειτουργία όλων των δήμων της Ελλάδας ή και της Ευρώπης. Αν έχεις κάτι να προσθέσεις. Νομίζω ότι τα έπεσε όλα. Δηλαδή, αυτό το τελευταίο συμπέρασμα ήταν από τα πιο σημαντικά που, δεν ξέρω τι λένε και οι υπόλοιποι μιλητές, νομίζω ότι ήταν αυτό που βγήκε από την ομάδα εργασίας, αυτό το τριγώνο. Στο ίδιο πλαίσιο, η τελευταία ομάδα εργασίας της πρώτης θεματικής ζητήματα πολιτικής του πολιτισμού, ήταν μια προσπάθεια να εντοπίσουμε αγγυλώσεις που απαιτούν θεσμικές παρεμβάσεις για να αλλάξουν και με αναφορά κυρίως στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Δηλαδή, πώς λειτουργούν σήμερα οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και πού δυσκολεύονται στο να εκτελέσουν το έργο τους αποτελεσματικά και να παράξουν ουσιαστικά πολιτιστικό και καλλιτεχνικό έργο. Η κυρία Θανασία Τριανταφυλλοπούλου, όχι. Η κυρία Στεφανία Ξηδιά, η Μαρία Υφιλιππή. Καλημέρα σε όλους. Η συγκεκριμένη ομάδα εργασίας εφάρμοσε τη μέθοδο του World Cafe, οπότε δεν είχαμε ομιλία σε πάνελ, αλλά καλέσαμε τους συμμετέχοντες να δουλέψουν σε μικρές ομάδες, αλλάζοντας θέση και ανταλλάζοντας προσωπικές εμπειρίες μέσα από τη δράση σε τοπικό επίπεδο και καταγράψαμε ουσιαστικά την υφιστάμενη κατάσταση, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τόσο άνθρωποι εντός της τοπικής αυτοδιοίκησης όσο και άνθρωποι που πρέπει να συνεργαστούν με το Δήμο για κάποιο πολιτιστικό έργο. Και σε δεύτερη φάση συζητήσαμε πιθανές ιδέες έτσι ώστε το 2030 η Ελλάδα να μπορεί να βιώσει πολιτισμική άνθηση με πρωταγωνιστές τους δημοτικούς πολιτιστικούς οργανισμούς. Οπότε με αυτήν την άσκηση οραματισμού προσπαθήσαμε να καταγράψουμε κάποιες προτάσεις για παρεμβάσεις. Θα σας τις συνοψήσει η Μαρία. Καλημέρα, σας ευχαριστούμε που είστε εδώ, γιατί χωρίς εσάς αυτό το τετρά ημερο δεν θα μπορούσε να έχει την επιτυχία που έχει και ευχαριστούμε πολύ την ομάδα που έτρεξε αυτή τη διοργάνωση. Εμείς προσπαθήσαμε να γίνουμε, όπως σας είπε και η Στεφανία, πάρα πολύ συγκεκριμένοι. Γνωρίζαμε ότι οι προηγούμενες ομάδες είχαν δουλέψει καλά στο επίπεδο της θεωρητικής τοποθέτησης γι' αυτά τα ζητήματα και μπήκαμε σε πολύ πρακτικές, ίσως και λεπτομέρειες, οι οποίες όμως είναι πάρα πολύ σημαντικές. Επί της αρχής βρήκαμε ότι υπάρχει έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού για τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης ως προς την υλοποίηση της περιφερειακής πολιτιστικής ανάπτυξης και σε αρκετές περιπτώσεις είναι δύσκολο να εφαρμόσεις κάτι όταν δεν υπάρχει μια κοινή στρατηγική για το που θέλουμε να πάμε. Η φιστάμενη νομοθεσία και το φιστάμενο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας διαφορετικών οργανισμών που ασχολούνται με την τοπική αυτοδιοίκηση δημιουργούν συγκεκριμένα προβλήματα. Το πρώτο και βασικότερο, η έλλειψης τελέχωσης ή η έλλειψη συγκεκριμένων ικανοτήτων διαχείρισης από πολλούς πολιτιστικούς φορείς των δήμων, η έλλειψη επιμόρφωσης των ανθρώπων που ασχολούνται στους δήμους και στους τοπικούς πολιτιστικούς φορείς και τέλος η μη θεσμοθέτηση του ρόλου του πολιτιστικού διαδικηριστή. Δεν υπάρχει ως ρόλος αυτός ούτε στην τοπική αυτοδιοίκηση ούτε ευρύτερα θεσμοθετημένος ώστε να υπάρχει σαν διαδικασία αναγνώρισης αυτού του συντονισμού από συγκεκριμένα πρόσωπα. Εστιάσαμε πάρα πολύ έντονα όλοι και μας βοήθησε η κυρία Αθανασούκουλου ως νομικό σε σχέση με τα τυπικά ζητήματα που έχουν οι πολιτιστικοί φορείς, με μεγαλύτερο το θέμα της λειτουργίας του 4412 και της συμμόρφωσης των δημοτικών φορέων των 4412, που δημιουργεί τεράστια ζητήματα για τους καλλιτέχνες και για την καλλιτεχνική παραγωγή. Πρώτο μεγάλο ζήτημα, η εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης ενός καλλιτεχνικού έργου, κάτι που δεν υπάρχει πουθενά στην Ευρώπη, πουθενά στον κόσμο, είναι μια μοναδικότητα αυτής της χώρας, να υποχρεώνουμε τους καλλιτέχνες στην καλλιτεχνική παραγωγή να μπαίνουν σε διαδικασίες εγγυητικών επιστολών καλής εκτέλεσης και ποιος μπορεί να ορίσει τι σημαίνει καλή εκτέλεση για ένα καλλιτεχνικό έργο. Οι δυσκολίες που δημιουργούνται στη συνεργασία με ευρωπαϊκούς φορείς εκτός Ελλάδος στην αντιστοίχηση των δικαιολογητικών που ζητούνται από τους δημοτικούς πολιτιστικούς φορείς και η διαδικασία αυτή είναι τόσο χρονοβόρα και δίσκαμη που πολλές φορές μας φέρνει ώστε να χάσουν και σημαντικές συνεργασίες. Η υποχρέωση δημοσιονομικού ελέγχου που πολύ απλά είναι ο γνωστός επίτροπος για όσους από εσάς γνωρίζετε πολύ καλά τη διαδικασία των δημοτικών οργανισμών που πολλές φορές δεν έχει και την εξειδίκευση να μπορεί να αντιληφθεί τις κατηγορίες των δαπανών και το πώς πρέπει να γίνονται δαπάνες για καλλιτεχνικά έργα. Και τέλος η διάχυση και η συμμετοχική διαδικασία, το πώς εμπλέκει στο κοινό των δήμων και τοπικά που το έθεσαν και άλλες ομάδες. Οι προτάσεις λοιπόν μετά τον οραματισμό πολύ συγκεκριμένα ήταν ότι πρέπει, το 2030 θα έχει ψηφιστεί και θα έχει εφαρμοστεί ένας στρατηγικός σχεδιασμός που θα έχει δώσει τις βασικές οδηγίες ώστε περιφερειακά και τοπικά να αναπτυχθεί ο πολιτιστικός χώρος. Το δίκτυο συνεργασίας μεταξύ των πολιτιστικών φορέων που αναφέρθηκε και πριν και η συνεργασία με τους κεντρικούς φορείς, όχι σε επίπεδο ελέγχου, αλλά σε επίπεδο βοήθειας και γνωμοδότησης με τη σύσταση ενός εξειδικευμένου γνωμοδοτικού οργάνου για θέματα πολιτισμού. Όχι απλά ένας Επίτροπος ή ένας Ελεγκτής, ο οποίος μπορεί να είναι καλός, μπορεί να είναι κακός και να βοηθάει, αλλά μπορεί και να μη βοηθάει και να δημιουργεί εμπόδια. Η εξειδίκευση και ο καθορισμός της έννοιας του πολιτιστικού έργου και του καλλιτεχνικού έργου. Τι είναι καλλιτεχνικό έργο σήμερα με τις σύγχρονες μορφές τέχνης. Αυτό πολλές φορές δημιουργεί, μπορεί να σας φαίνεται πολύ μικρό και ίσον σημασίας δεν είναι όμως. Τι σημαίνει σήμερα καλλιτεχνική παραγωγή και καλλιτεχνικό έργο. Ο προσδιορισμός και κατοχύρωσης του επαγγέλματος του πολιτιστικού διαχειριστή. Η αξιολόγησή του προσωπικού, η επιμόρφωση του προσωπικού και οι προσλήψεις εξειδικευμένων στελεχών στον πολιτισμό. Η οικονομική αυτοδυναμία των δήμων και των τοπικών φορέων, ώστε να μπορούν να συμπράττουν με τον ιδιωτικό τομέα. Η ανεξαρτησία των διοικητικών συμβουλίων και των διοικήσεων των πολιτιστικών φορέων από την πολιτική και την κομματική ταυτότητα. Τι εννοούμε εδώ, δεν ξέρω αν θέλετε ένα λεπτό να το εξηγήσω. Στους δημοτικούς πολιτιστικούς φορείς συνήθως υπάρχει συχνά πολιτική εμπλοκή. Εμείς λοιπόν συζητήσαμε στην ομάδα εργασίας πώς μπορεί αυτό να γίνει πιο ανεξάρτητο το όργανο. Να μην συνδέεται αποκλειστικά με την πολιτική θητεία για να μπορέσουν οι φορείς να κάνουν έναν σχεδιασμό που θα είναι και βιώσιμος και ανεξάρτητος από αγγυλώσεις του πολιτικού συστήματος. Ένταξη εξειδικευμένων μαθημάτων στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση για τον πολιτισμό και η εξοστρέφεια των πολιτιστικών φορέων με την ενίσχεση της συμμετοχικής διαδικασίας. Ευχαριστούμε. Και με αυτά ολοκληρώσαμε την θεματική ένα, ζητήματα πολιτικής του πολιτισμού. Θα ήθελα να πω πέρα από τα συμπεράσματα που βγαίνουν, αυτά που λέγονται, νομίζω ότι είναι πολύ πιο σημαντικό το γεγονός ότι βρεθήκαμε όλοι μαζί και ήδη από το ότι βρεθήκαμε και από αυτή την πρώτη συνείπαρξη, συνειδητοποιείς κάποια πράγματα. Ένα πράγμα που ήταν πολύ χαρακτηριστικό, που νομίζω το συνειδητοποιήσαμε όλοι κατά τη διάρκεια αυτών των τριών ημερών, είναι ότι μιλάμε διαφορετικές γλώσσες. Είναι άλλη γλώσσα που μιλούν οι δημοτικές αρχές, οι δημοτικοί άρχοντες, οι άνθρωποι που διαμορφώνουν πολιτικές και άλλη γλώσσα που μιλούν οι πολιτιστικοί διαχειριστές και οι καλλιτέχνες. Γιατί οι μεν πρώτοι ξεκινάνε από μια θέση υπεράσπισης του έργου τους, οι δε δεύτεροι ξεκινάνε από μια θέση αμφισβήτησης και ερώτησης της πραγματικότητας. Οπότε, ήδη νομίζω αυτό είναι μια πολύ σημαντική διαπίστοση και το πώς μπορούμε να δουλέψουμε ώστε να αποκτήσουμε μια κοινή γλώσσα. Λοιπόν, και με αυτό να περάσουμε στη θεματική δύο, στο κομμάτι της καλλιτεχνικής παραγωγής. Η πρώτη θεματική, το βλέμμα του άλλου, θα μας πει η κυρία Κιανοπούλου, είχε να κάνει με το κατά πόσον οι πρακτικές μας, ο τρόπος που οργανώνουμε τις εκθέσεις, ο τρόπος που οργανώνουμε το προγραμμένο φεστιβάλ, τα ίδια τα έργα που παράγουμε, κατά πόσον απευθύνονται, λαμβάνουν υπόψη τους, το κοινό, για ποιο κοινό φτιάχνονται, φτιάχνονται για ένα κοινό ελληνικό, ή λαμβάνουν υπόψη τους τις διάφορες μειονότητες που υπάρχουν στην Ελλάδα ή ανθρώπους διαφορετικού, εθνωτικού background. Και τα υπόλοιπα θα μας τα πει η Αϊφη Κιανοπούλου. Καλημέρα, σας ευχαριστούμε που είστε εδώ. Ο Νίκος Ασκαλόπουλος ήταν ο ρεπόρτερ αυτής της ομάδας εργασίας και θα ξεκινήσει. Αυτός εδώ είμαστε, στο άσπρο θα βρω. Με την καταγραφή της συζήτησης και θα συμπληρώσω εγώ μετά. Ακούγουμε. Καλημέρα, να ευχαριστήσω όλους τους διοργανωτές για αυτήν την ημέρα, αυτό το τριήμερο μάλλον. Να ευχαριστήσω και τη συντονήτριά μου, την Αϊφη Κιανοπούλου, για τη δυνατότητα που μου έδωσε την εμπιστοσύνη και τη συνεργασία. Να με συγχωρέσετε που είμαι με το κινητό και θυμίζω νεοφιλελεύθερο CEO που πάει να τους πουλήσει κάποιο app. Επίσης να μου συγχωρέσετε το track. Αυτές τις μέρες έχω βρεθεί με πολύ σημαντικούς αρχαιολόγους, κοινωνιολόγους, είναι κάτι πρωτόγνωρο για μένα. Οπότε λόγω και του Art Capital Κεφάλαιο Κοινωνιολογία, θα ξεκινήσω με ένα πολύ σημαντικό για μένα αυτή τη στιγμή τσιτάτο του σημαντικότερου κοινωνιολόγου του 20ου αιώνα, του Pierre Bourdieu, που λέει «Verbandim» ότι είναι ασύλληπτο αυτό το πράγμα που με πιάνει όταν είναι να μιλήσω σε κοινό, δένεται η γλώσσα ακόμπος, παραλυτικό άγχος. Αυτό ήταν το τσιτάτο του Bourdieu, όντως είναι πραγματικό. Αποτυχημένο humor, έτσι. Λοιπόν, και τώρα θα περάσω στα συμπεράσματα της ομάδας εργασίας μας και θα προσπαθήσω εδώ να είμαι σύντομος για να είναι λίγο πιο αναλυτική η κυρία Ιανόπουλου. Λοιπόν, αρχικά εξετάζοντας αναστοχαστικά την αρχαιολογία και πώς αυτή δομίται αλλά και δομί ως δυτικά και ευρωκεντρικά συγκροτημένο επιστημονικό πεδίο με τη βοήθεια σύγχρονων κοινωνικών θεωριών, είδαμε πώς μπορεί να λειτουργήσει ως ένας μηχανισμός αφηγήσεων που προκρίνει ποιοι πολιτισμοί θα τεθούν στο κέντρο και ποιοι στην περιφέρεια και πώς μπορεί το πεδίο μέσα από οικονοποιητικές διαδικασίες και λογοθετικά πλαίσια να γίνεται μέχρι και μια σύγχρονη πολιτική και σωματική επιτελεστικότητα, ακόμα και της ακροδεξιάς, αλλά και μια ευρύτερη βιοπολιτική ατζέντα, ας το πούμε της ελληνικότητας εν γέννη. Στο μουσιακό δεπλέσιο παρατηρήσαμε το ποιους επιλέγει η πολιτιστική βιομηχανία να προσκαλέσει και ποιους να εξαιρέσει, που είναι κυρίως τουρίστες, είναι δυτικοί άνθρωποι και όταν μιλάμε για τον άλλο, είναι πάντα ένας άλλος που έχει δεχτεί την δυτική εκπαίδευση και παιδεία γενικότερα και φυσικά αυτοί που εξαιρεί είναι αυτοί που δεν μπορούν να ταυτιστούν με όλο αυτό το πολιτισμικό πλαίσιο, γιατί δεν έχουνε καμία ηλική και πνευματική συνθήκη που να τους υποδεχτεί, με εξαίρεση διάφορους αστάθμητους παράγοντες και περιπτώσεις. Ταυτόχρον, λοιπόν, παρατηρήσαμε μια τέτοια αστάθμητη περίπτωση και συνθήκη. Έναν παρατηρούμενο άλλο, ο οποίος όμως παρατηρεί και το παρατηρητικό του βλέμμα συμβάλει σε μια νέα ανασυγκρότηση του εαυτού. Ούτως η πίν φάνηκε ότι αν οι παράγοντες οι αστάθμητοι το επιτρέψουν, παράδειγμα για να γίνω λίγο πιο συγκεκριμένος, να βρεθεί ένας μετανάστης σε μια χώρα υποδοχής και σε μια πόλη που να έχει τη δυνατότητα να έρθει άμεσα σε υλική επαφή με τον πολιτισμό, πήχει την Ελευσίνα, γιατί για ντόπιο άνθρωπο μιλάμε, μπορεί ως παρατηρητής να συνθέσει μια δική του οπτική και να οικιοποιηθεί μια ιστορία που για εκείνον είναι καινούργια. Η δύναμη λοιπόν των εικονογραφικών συμβόλων μπορεί ως αφεαυτούτης να είναι μία άλλη για τον άλλο, να τον κάνει να εισαχθεί ακόμα και στην ίδια την καλλιτεχνική παραγωγή με μία σχετική αυτονομία. Μία τέτοια εμπειρία που μας επικοινωνήθηκε είχε αυτά τα χαρακτηριστικά, οδήγησε στην ανασχόληση συγκεκριμένα με τη φωτογραφία και ακόμα πιο συγκεκριμένα με τη φωτογραφία αρχαιοτήτων. Άρα βλέπουμε ότι το βλέμμα του άλλου πια καδράρει μόνο του, καδράρει το βλέμμα του αγάλματος που για εκείνον είναι άλλο. Ωστόσο, είδαμε ακόμα ότι όταν ο άλλος αυξάνει το πολιτισμικό του κεφάλαιο, δηλαδή το συνολικό κεφάλαιο που διαθέτει η χώρα υποδοχής του, μπορεί να περάσει σε ένα ακόμα πιο σύνθετο στάδιο, σε μία διαδικασία πέρα από την οικιοποίηση, στην επανοικιοποίηση, δηλαδή σε μία ενσυνείδητη στοχευμένη εμπρόθετη πράξη, αντίστασης. Πράξη δυτή που θέλει και να έχει το δικαίωμα στην αναπαράσταση, να μπορεί να δει τον εαυτό του, αλλά ακόμα περισσότερο πιο χειραφετητικά να εκπροσωπείται από τον ίδιο, δηλαδή να μπορέσει να διασωθεί η ετερότητά του. Γι' αυτά τα στάδια δώθηκαν παραδείγματα όπως της αναπαράστασης της αλβανικότητας στους ελληνικές τηλεοπτικές σειρές, ως τα πρώτα μικρά βήματα που είχανε μία θετική διάσταση, αλλά εν τέλει και την ίδια την αυτοεκπροσώπηση στην τέχνη, δηλαδή Αλβανούς ιθοποιούς, αντί Έλληνες ιθοποιούς που υποδίονται τους Αλβανούς, ή ακόμα περισσότερο Αλβανούς κοινοθέτες και συγγραφείς, που μπορούν να μιλήσουν χωρίς να οριενταλιστικοποιούν την ταυτότητά τους και να παραγάγουν σύνθετες ιστορίες. Για το τέλος είχα άλλο ένα, αλλά θα αφήσω την κυρία Γιονόκουλη. Το τέλος είναι ότι... Το τέλος, φύγαμε απ' το βλέμμα, φτάσαμε στο άκουσμα, την ακοή, την ακουστικότητα του άλλου και διαπιστώσαμε ότι όταν ο άλλος αλληλεπιδρά με μία κουλτούρα, μπορεί να αλληλεπιδρά και με την αντικουλτούρα της χώρας υποδοχής του και διαπιστώσαμε ότι μία τέτοια κυρία αρχητάς είναι το hip-hop, που φαίνεται να ενώνει Ρώσους, Αλβανούς, Ιρανούς. Δική μου σκέψη, αν όλο αυτό περνάει μέσα από το blackness, δηλαδή το othering που υφίσταται ο αφροαμερικάνος, το οποίο είναι δομικό και θεσμικό. Ωραία, μου φάγε ο ρεπόρτερ μου τον χρόνο. Θα είμαι πάρα πολύ σύντομη, λοιπόν. Η δική μας ομάδα δεν προσφερόταν για προτάσεις πολιτικής, αναγκαστικά. Ήταν περισσότερο μια παρατήρηση ενός πεδίου. Νομίζω ότι τα δύο βασικά πράγματα θα ήθελα να πω. Το ένα είναι ότι κάθε φορά που μιλάμε για τον άλλον, στην πραγματικότητα μιλάμε για τον εαυτό μας. Και αυτό φάνηκε πάρα πολύ σε αυτό το τραπέζι, από όλους όσους μίλησαν. Και το ότι διεκδικώντας να κάνουμε τον εαυτό άλλο, πολλές φορές αποκλείουμε τον άλλον από το να έχει τη δική του θέση. Δηλαδή, μιλώντας για αυτόν, θεωρώντας να οικιοποιηθούμε την εταιρότητα, τον αποκλείουμε. Ένα σημαντικό πράγμα που θεωρώ ότι βγήκε από αυτό το τραπέζι, ήταν μια πρόταση που ακούστηκε κάποια στιγμή, να περάσουμε από το βλέμμα στη φωνή. Άρα ο άλλος να αποκτήσει τη δική του φωνή, να μπορέσει να μιλήσει ο ίδιος για τον εαυτό του και να εκπροσωπηθεί. Ακόμα κι αν, γιατί και αυτό το παρατηρήσαμε, η φωνή του είναι καταρχάς απόλυτα ετεροκαθοριζόμενη από τη δική μας δυτικοκεντρική, ευρωκεντρική παράδοση. Τέλος, πρέπει να είμαστε όλοι σε μια αναστοχαστική επαγρύπνηση, κάθε φορά να ξέρουμε ποιος είναι αυτός και ποιος είναι ο άλλος. Είμαστε καλλιτέχνες, είμαστε θεατές, κοινό, οτιδήποτε. Ευχαριστώ. Λοιπόν, ένα άλλο θέμα που εξετάσαμε ήταν τα προγράμματα φιλοξενίας καλλιτεχνών, τα residences και το τι μπορούν αυτά να φέρουν σε μια πόλη. Θα καλέσω την Ελένη Τυρίγα. Και εγώ με τη σειρά μου θα καλέσω τη Μυρτώ Κατσιμίχα, η οποία ήταν η reporter του Work Session. Καλησπέρα και από μένα. Εγώ κρατήσα τα πρακτικά αυτής της συνάντησης της ομάδας εργασίας για τα προγράμματα φιλοξενίας καλλιτεχνών. Καταρχάς να πούμε ότι η ομάδα εργασίας αυτή ξεκίνησε με κάποια βασικά ερωτήματα που είχαν τεθεί σε όλους τους συμμετέχοντες, τα οποία ήταν τα εξής. Πώς εντάσσουμε τον καλλιτέχνη αλλά και την τέχνη στην πόλη και την καθημερινή ζωή των πολιτών. Πώς αλλάζει η πόλη μέσα από αυτά τα προγράμματα. Και η ανάδειξη της αναγκαιότητας αυτών των προγραμμάτων φιλοξενίας για την τοπική κοινωνία. Καταρχάς να αναφέρουμε ότι όλα τα παραδείγματα προγραμμάτων που παρουσιάστηκαν προχθές ήταν πάρα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Και δεν υπάρχει μια χρυσή συνταγή για το πώς λειτουργεί το καθένα, γιατί το καθένα απαντά σε διαφορετικές αναγκαιότητες. Απλά αυτό που παρατηρήθηκε είναι ότι υπάρχουν κάποια σημαντικά στοιχεία τα οποία ήταν εμφανεί σε όλα αυτά τα προγράμματα. Το ένα από αυτά, το πρώτο μάλλον, είναι ότι όλα αυτά τα προγράμματα για να έχουν μια επιτυχία και μια επίδραση στην τοπική κοινότητα είναι ότι πρέπει ο στόχος τους να είναι ξεκάθαρος. Να είναι ξεκάθαρος και στον ίδιο το φορέα που τα διοργανώνει, να είναι ξεκάθαρος απέναντι στους καλλιτέχνες οι οποίοι καλούνται να συμμετάσχουν, αλλά να είναι ξεκάθαρος και στη τοπική κοινωνία, έτσι ώστε οι προσδοκίες που έχουν όλα αυτά οι τρεις παράγοντες να μπορούν να ικανοποιηθούν. Να μπορούν δηλαδή οι καλλιτέχνες και οι φορείς να μοιράζονται ένα κοινό όραμα. Μέσα από αυτά τα παραδείγματα που παρουσιάστηκαν, ήταν ιδιαίτερα σημαντική, αναδείχτηκε μάλλον, ως σημαντική η έννοια του χρόνου και η έννοια του απτού αποτελέσματος. Μάλλον όχι ως σημαντικό αυτό καθεαυτό, αλλά πώς υπάρχει μια προσδοκία γενικότερα από τους φορείς και την κοινωνία, οι καλλιτέχνες που έρχονται να παράγουν μια έκθεση, ένα αντικείμενο, ένα καλλιτεχνικό έργο που να είναι ορατό και άμεσα επεσλήψιμο. Ναι, και θα ήθελα να προσθέσω σε αυτό ότι παρόλο που περιμέναμε ότι όλοι οι συμμετέχοντες, όλοι οι ομιλητές θα πουν ότι πρέπει να παράγεται ένα έργο, πρέπει να δείξετε κάτι στο τέλος, είχαμε αντικρουόμενες απόψεις και πολλοί από αυτούς είπαν ότι δεν είναι απαραίτητο να παράξετε ένα έργο, γιατί είναι πολύ καλύτερα να αφήσετε στον καλλιτέχνη το χρόνο να συνδεθεί με την τοπική κοινότητα, να δημιουργήσει ο ίδιος σχέσεις, γιατί ο καλλιτέχνης δεν δουλεύει μόνος του στο αταιγέ του, αλλά δουλεύει με όλη την πόλη. Αλλά να μην το αφήσετε και πάρα πολύ χρόνο, γιατί οι καλλιτέχνες όταν έχουν πολύ χρόνο στρεσάρονται και τα αποτελέσματα είναι δυστυχώς αντίθετα. Πάμε λοιπόν σε ένα τρίτο μάλλον σημαντικό στοιχείο, που είναι πώς θα γίνει αυτή η σύνδεση με την τοπική κοινότητα. Καταρχάς να πούμε ότι διαφέρουν πάρα πολύ τα προγράμματα φιλοξενίας που γίνονται στο κέντρο, για παράδειγμα στην Αθήνα, με προγράμματα που μπορεί να γίνουν στην περιφέρεια. Και αυτό δεν είναι ένα μειονέκτημα της περιφέρειας. Δηλαδή η έλλειψη τεχνογνωσίας ή προϋπάρχουσων πολιτιστικών υποδομών δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα μειονέκτημα, γιατί αντίθετα η περιφέρεια έχει μια κλίμακα που επιτρέπει την ανάδειξη πιο οργανικών άτυπων κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των καλλιτεχνών και των πολιτών. Για παράδειγμα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα προγράμματα φιλοξενίας για να ενεργοποιήσουμε χώρους οι οποίοι μέχρι στιγμής έχουν εγκαταλειφθεί, ας το πούμε έτσι, μπορούμε να συνδέσουμε τους επαγγελματίες μιας πόλης και να δημιουργήσουμε δίκτυα επικοινωνίας με τους καλλιτέχνες και μπορούμε να κάνουμε τους κατοίκους εν τέλει πιο εύκολα σε μια μικρότερη κοινωνία να δουν τον τόπο τους με ένα άλλο μάτι. Κλείνοντας, ας το πούμε έτσι, αυτό που ήθελα να πω εγώ είναι ότι μάλλον ένα ερώτημα που τίθεται αυτή τη στιγμή είναι το πώς μπορούμε να μετρήσουμε αυτή την κοινωνική επίδραση. Αυτό που έγινε φανερό από όλα τα παραδείγματα που παρουσιάστηκαν ήταν ότι η επίδραση που εμείς καταλαβαίναμε εκείνη τη στιγμή έγινε λόγω των ιστοριών που μας αφηγούνταν ο καθένας από αυτούς που έχουν ένα πρόγραμμα φλεξανίας. Οπότε ναι μεν οι τοπικοί φορείς μπορούν να χρειάζονται μετρήσιμα αποτελέσματα, αλλά πρέπει ίσως να δώσουμε περισσότερες βάσεις στην αφηγηματικότητα, στις ιστορίες και στις κοινωνικές σχέσεις. Ναι, και θα ήθελα να προσθέσω ότι το πιο σημαντικό στοιχείο ήταν πώς εισθύνεις τον καλλιτέχνη την πόλη και την πόλη στον καλλιτέχνη. Έχουμε ένα πολύ ωραίο παράδειγμα από την Κουμαριά, από τη Medea Elektronik, που μας περιέγραφαν το τελετουργικό. Δηλαδή όλοι οι καλλιτέχνες φτάνουν την ίδια στιγμή στο Ελευθέριος Βενιζέλος, φτάνουν απόγευμα προς βράδυ, φτάνουν πίσα σκοτάδι στην Κουμαριά, μοιράζονται ένα δείπνο μαζί, το οποίο το προετοιμάζουν όλοι μαζί. Την επόμενη μέρα ξυπνάνε, το πρώτο βράγμα που βλέπουν είναι το βουνό, είναι ο Ταΐγετος, πηγαίνουν στο καφενείο, πίνουν τον καφέ τους μαζί με λίγο κονιάκ, γιατί έτσι το σερβίρουν εκεί, και έρχεται ο ιστορικός της πόλης να αφηγηθεί μία ιστορία. Αυτό είναι ένα ραντεβού που οι κάτοικοι το περιμένουν κάθε χρόνο. Και εντέλει μέσα μοιράζονται παλιές ιστορίες και δημιουργούν νέες. Το ευχαριστούμε πολύ. Ελένη, κάτσε εσύ, γιατί έχουμε συνέχεια. Λοιπόν, η επόμενη ομάδα εργασίας ασχολήθηκε με το θέμα των φεστιβάλ. Φεστιβάλ και πόλη. Και τη σχέση των φεστιβάλ με τις πόλεις τους. Ο Στέφαν της Ανού, είναι εδώ, έκανε... Δυστυχώς είναι και κέστερμανς από το γύρω ποιον φεστιβάλ σας συστηθεί. Που το συντώνει, δεν πρέπει να φύγει. Οπότε, Στέφαν, θα πρέπει εσύ να μας πεις τα συμπεράσματα. Και θα προσπαθώ, αν χρειάζεται, θα συμπληρώσω και εγώ κάποια πράγματα. Ευχαριστώ. Πρώτα απ' όλα, θα ήθελα να μιλήσω. Σας ευχαριστώ για το όμορφο δουλειά σας σε αυτή τη συμπεράσταση. Σας ευχαριστούμε πολύ. Σας έχουμε σώσει τα ζωή μας. Και σας ευχαριστώ, Κέλλη, Αγγελική και όλους τους άλλους στη συμπεράσταση, για τη διευθυνότητα και την εμπορία σας. Θα είσαι η συμπεράστατα τώρα? Όχι, θέλω να ρωτήσω αν υπάρχει κάποιος ο οποίος χρειάζεται μεταφράσση. Ευχαριστώ, Κέλλη, Αγγελική και όλους τους άλλους, για τη διευθυνότητα σας. Για μένα από τη Ρουμαϊνία, αυτή η συμπεράσταση ήταν πραγματικά εμπορική. Πιστεύω ότι θα είσαι μια μεγάλη κεφαλική κυβέρνηση. Πιστεύω ότι θα κάνεις μια υπέροχη δουλειά. Και η LFC 2021 θα είναι υπέροχη. Στην εργασία μας, εργασία εργασίας, που ήταν πολύ ενδιαφέρον για εμένα, ξεκίνησαμε με τρία ερώτηση. Είναι οι εργασίες περισσότερο σχετικά με τους επισκέπτες ή σχετικά με τους διευθυνότητες τώρα? Είναι η διευθυνότητα για τις εργασίες πραγματικά εμπορικής ή όχι? Και είναι η Ευρωπαϊκή Καπτήρια της Κουλτούρας προωθεί ευρωπαϊκές πόλεις ή ευρωπαϊκές αξίες? Φυσικά, δεν μπορούσαμε να βρουμε απάντητες σε αυτό, αλλά η διαβάση ήταν υπέροχη. Μετά πήγαμε μέσα στο Ελληνικό Φεστιβάλ, με πολλές διαφορετικές εμπορίες. Όπως είπατε πριν, για εμένα, ως εξωτερικός, ήταν πολύ αφιερωμένο ότι είναι μια σημαντική διαφορετικότητα μεταξύ πώς η Ευρωπαϊκή Καπτήρια παρακολουθεί σε αυτό και πώς ο διευθυνότητας τέτοιος παρακολουθεί σε αυτό. Πιστεύω ότι έχετε διαφορετικές διευθυνότητες, αν όχι διαφορετικές εμπορίες. Και πιστεύω ότι χρειαζόμαστε να αφιερώσουμε αυτά τα δύο. Οι κυρίως συμφωνίες των εργογραφών, θα τα πω πολύ γρήγορα, είναι ότι από την ομάδα του Yann, υπάρχει βαθιά χρήση για καλύτερη συζήτηση, καλύτερη συζήτηση για διαλόγου μεταξύ των εργαστών, των εργαστών, των εργαστών, των εργογραφών, των διευθυνότητες. Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να ανοίξουμε το πρόγραμμα, και όχι να αφιερώσουμε τόσο πολύ το διευθυνότητα. Και μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για μένα, ήταν όταν προσπαθούσαμε να βρουμε διαφορετικότητα, μεταξύ των εργαστών που μπορούμε να φέρουμε σε ένα διευθυνότητα, σε μια κοινωνία, και είναι διαφορετικό από αυτό που μπορεί να κάνει ένας κοινωνικός εργαστός. Μετά από τον εργαστή σου... Εννοείτε τον ρόλο του εργαστικού διευθυνότητας? Τον εργαστικού διευθυνότητα που συζήτησατε μέσα... Μου είπατε ότι οι φεστιβάλες στην Ελλάδα πρέπει να έχουν έναν εργαστικός διευθυνότητας. Υπάρχει χρήση μεταξύ των φεστιβάλων, δεν υπάρχει διευθυνότητα μεταξύ των φεστιβάλων. Ίσως αυτό είναι κάτι να δουλέψουμε. Οι φεστιβάλες χρειάζονται στρατηγικής σχετικής, και πρέπει να εμπνεύσουν περισσότερα σε συνεργασμούς. Επίσης, οι διευθυνότητες διευθυνότητες και οι σχετικές σχετικές θα είναι κάτι να βελτιωθούν. Ένα σημαντικό θέμα ήταν η ανάπτυξη του πρόγραμματος του φεστιβάλου και πρέπει να υπάρχει μόνο ένα σημαντικό θέμα όταν συμβαίνει. Είναι και μια ενδιαφέρουσα συζήτηση που πιστεύω είναι τι είναι ένα φεστιβάλ και τι δεν είναι ένα φεστιβάλ. Τι είναι το διαφορετικό μεταξύ της εβδομάδας, μια σειρά εργασίας και ένα φεστιβάλ. Υπάρχει ένα φεστιβάλ με το σχέδιο, δεν υπάρχει ένα φεστιβάλ με την εργασία ή όχι. Στη τελευταία ομάδα, δημιουργημένη από τον Μαΐνγκέ, είπε ότι υπάρχει χρήση για την εργασία και την εκπαιδευτική, να υπάρχουν άλλα ρόλες για τους εργασίες. Ίσως και μερικές γνώσεις σχετικής, γνωστικές γνώσεις και δημιουργικές γνώσεις. Ο φεστιβάλ πρέπει να πηγαίνει στις αποτυπωμένες κοινότητες, στις αυτοί που δεν υπάρχουν, και όχι μόνο να περιμένουν να έρθουν. Επίσης, το φεστιβάλ πρέπει να συνεχίσει στις αποτυπωμένες κοινότητες. Ένα ενδιαφέρον ιδέα που προτείνει εδώ, είναι το ίδιο του Airbnb, δημιουργημένου φεστιβάλου, δημιουργημένου φεστιβάλου εξωτερικών χωριών. Αυτό θα είναι. Ευχαριστούμε. Ευχαριστούμε. Στεφάν. Θα περάσω τώρα σε μια πολύ σχετική ομάδα εργασίας αυτή, στην οποία ασχοληθήκαμε με το ρόλο του καλλιτεχνικού διευθυντή. Και, Ελένη, συνδέοντας τώρα τις δύο ομάδες, θα πω ότι αυτό που εντοπίσαμε, που ήταν πολύ καθαρό, είναι ότι μια μεγάλη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στα ελληνικά φεστιβάλ, στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα φεστιβάλ, κυρίως στην περιφέρεια, σε σχέση με τον τρόπο που τα αντιλαμβάνονται στην Ευρώπη, το φεστιβάλ είναι συνήθως για μια απόλυτο σημείο διαφοροποίησης της. Το φεστιβάλ επιδιώκει να είναι πρωτότυπο, να έχει μοναδικότητα και γι' αυτό επίσης επιδιώκει να στηρίξει τους καλλιτέχνες. Άρα αυτό σημαίνει ότι κάνει πρωτότυπες παραγωγές. Σε αντίθεση με τον τρόπο που λειτουργούν τα φεστιβάλ στην Ελλάδα, τα οποία στην ουσία απλά μετακαλούν κάποιες δουλειές και συνήθως λίγος πολύ τις ίδιες δουλειές παρουσιάζοντας μία ομοιομορφία. Το ζητούμενο, κάτι που τέθηκε πολύ έντονα νομίζω, είναι το πώς θα μπορούσαν τα φεστιβάλ, ποιες είναι οι προϋποθέσεις ώστε τα φεστιβάλ των πόλεων να αποκτήσουν ταυτότητα, να αποκτήσουν μία οργανική σχέση με τους καλλιτέχνες, να μπορούν να συνδεθούν με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και να παράγουν νέα έργα, όχι απλά να μετακαλούν τις ίδιες παραστάσεις που παίζονται στην Επίδαυρο και παντού σε όλη την Ελλάδα και τις ίδιες στην αυλία. Και αυτό μας πήγε στο κομμάτι του ρόλου του καλλιτεχνικού διευθυντή. Νομίζω ότι υπήρχε μια γενική συμφωνία σε αυτό το κομμάτι και από την πλευρά της διοίκησης και από την πλευρά των καλλιτεχνών, ότι τα φεστιβάλ θα πρέπει να αποκτήσουν και γενικά οι πολιτιστικοί οργανισμοί των δήμων θα πρέπει να αποκτήσουν καλλιτεχνική διεύθυνση, θα πρέπει να αποκτήσουν ένα επιμελημένο πρόγραμμα. Και έτσι περάσαμε στην ομάδα εργασίας για το ρόλο του καλλιτεχνικού διευθυντή, που ήταν πάρα πολύ εκρυκτική, νομίζω. Αλλά κάποιες συνειδητοποίησαμε με πολλούς διαξηφισμούς μεταξύ των καλλιτεχνικών διευθυντών και των καλλιτεχνών και έντονη ανταλλαγή. Αυτό όμως, νομίζω, υπάρχει ένα σημείο κλειδίνο, νομίζω, που εντοπίσαμε, ότι στην Ελλάδα, ακριβώς επειδή είναι πολύ μικρή η αγορά, πολύ μικρό το πεδίο και όλοι απευθύνονται, δηλαδή, ενωλίγει στο Φεστιβάλ Αθηνών για να κάνουν μια παραγωγή, δεν υπάρχουν άλλοι φορείς. Στο Φεστιβάλ Αθηνών, στην πολιτιστική πρωτεύουσα, στη Στέγη δεν υπάρχουν δημόσια φορείς. Αυτό προκαλεί και ένα μπέρδεμα σε σχέση με το ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτεχνικού διευθυντή, ποιος είναι ο ρόλος του Φεστιβάλ. Η λύση, λοιπόν, είναι μια πιθανή λύση προς αυτή την καταευθυνήση. Θα ήταν ακριβώς να αποκτήσουν όλα τα φεστιβάλ των πόλεων, να αρχίσουν να λειτουργούν σε μια λογική σύνδεση με τη σύγχρονη τέχνη και πρωτότυπης παραγωγής. Αλλά η Ελένη θα μας τα πει πιο αναλυτικά. Ναι, εγώ πρέπει να πω ότι άνεψαν τα αίματα. Εγώ θα σας πω τι κάνει ένας καλός καλλιτεχνικός διευθυντής. Ας ξεκινήσουμε ποιος είναι ο ρόλος του και τι πρέπει να κάνει, πριν πουμάν είναι απαραίτητος και γιατί είναι απαραίτητος. Πρέπει πρώτα απ' όλα να ακούει τους καλλιτέχνες. Ένας καλός καλλιτεχνικός διευθυντής περνάει το χρόνο του με τους καλλιτέχνες και όχι μόνο με το διοικητικό συμβούλιο και με την ομάδα παραγωγής και με τον λογιστή. Έχει χρόνο με τους καλλιτέχνες, τους δίνει feedback, προτείνει πράγματα, δεν ακούει απλά, αλλά έχει άποψη, γι' αυτό πληρώνεται άλλωστε. Μεταφέρει το μήνυμο του καλλιτέχνη και το μεταφράζει τόσο στην ομάδα του, ώστε όλοι να καταλαβαίνουν ποιος είναι ο κοινός στόχος και τι υπερασπιζόμαστε και μετά το μεταφέρει στην πόλη με τον ίδιο τρόπο. Και επίσης δεν κάνει κάτι που έχει ξαναγίνει, φέρνει καινούργιες μορφές τέχνης. Στη συνέχεια, ένα μεγάλο κομμάτι που νομίζω το ανέφερε και η Κέλλη, είναι ότι επειδή ακριβώς ο ρόλος είναι καινούργιος και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, τι μπορούμε να κάνουμε για να γίνει πιο ανοιχτός. Και εκεί πήρξε μια συζήτηση σχετικά με την ανοιχτή πρόσκληση. Υπήρξαν αντικρουόμενες απόψεις. Κάποιοι ήταν υπέρ της αξιοκρατίας, αλλά τι σημαίνει αξιοκρατία στην τέχνη. Και κάποιοι ήταν υπέρ της άποψης ότι ο καλλιτεχνικός διευθυντής έχει μία εμπειρία, έχει ένα στάτους, έχει μία άποψη και πρέπει να δώσει ο ίδιος κατευθύνσεις. Και ότι η ανοιχτή πρόσκληση ίσως να μην είναι μία τόσο καλή ιδέα, περνώντας το χρόνο του πάνω σε ντοσιέ και σε αιτήσεις, που δεν μπορεί να καταλάβει και πολλά πράγματα, αλλά καλύτερα σε ένα θέατρο, σε ένα κινηματογράφο, σε έναν εκθεσιακό χώρο. Ένα πολύ σημαντικό θέμα που έθιξαν κατά τη διάρκεια της ομάδας εργασίας ήταν η σχέση του καλλιτέχνη με τον καλλιτεχνικό διευθυντή. Είναι μία σχέση εξουσίας ή μία σχέση ισότητας και ενταλλαγής. Ο Γιάνν Κούσεν υποστηρίζει ότι αυτή η ιδανική σχέση είναι να δημιουργούνται χώροι συνάντησης για τον καλλιτεχνικό διευθυντή και για τον καλλιτέχνη, αλλά και για την κοινότητα. Μακροπρόθεσμες συνεργασίες, να ακολουθούμε έναν καλλιτέχνη για πολύ μεγάλο διάστημα και να επενδύουμε σε αυτόν. Στη συνέχεια, ήταν αυτό που σας ανέφερα και πιο πριν, ότι πρέπει να δίνει feedback, πρέπει να έχει άποψη και η σχέση να είναι ισότημη. Είναι πολύ σημαντικό αυτό. Δεν είναι ο ένας ακούει και ο άλλος κάθεται, αλλά και οι δύο συμμετάσχουν. Με συγχωρείτε. Επίσης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής πρέπει να προμοτάρει, πρέπει να προσπαθεί να στρέψει τον καλλιτέχνη σε μια κατεύθυνση που να παίρνει ρίσκα, να μην κάνει το ίδιο πράγμα, να πηγαίνει ένα βήμα πιο μακριά. Και τέλος, και οι δύο εξαρτώνται ο ένας από τον άλλον. Είναι μια ίση σχέση, ο ένας χρειάζεται τον άλλον, είμαστε μαζί σε αυτό. Και αν μου επιτρέψει, Κέλλη, να συνεχίσω, νομίζω ότι θέσαμε και κάποια κριτήρια, τα οποία έρθαν από το κοινό και ήταν πολύ σημαντικά. Κριτήρια για την επιλογή του καλλιτεχνικού διευθυντή. Και όπως θέσαμε και το θέμα της θητείας, του πόσο μπορεί να είναι η θητεία. Θα πω για το τέλος, αν θέλεις. Λοιπόν, τα κριτήρια είναι να έχει τα μάτια του και τα αυτιά του ανοιχτά, να μην μένει στο γραφείο του και να βλέπει παραστάσεις, να βλέπει εκθέσεις, να βλέπει ταινίες, ανάλογα με το πεδίο του. Πρέπει να πούμε ότι στη διάρκεια της ομάδας της εργασίας υπήρχαν περισσότεροι άνθρωποι από τις παραστατικές στέγνες, οπότε οι άνθρωποι των εικαστικών νιώσαμε λίγο απ' έξω. Άλλα που φύγαμε τις διαμάχες. Πρέπει να ξέρει πολύ καλά το πεδίο του και όχι μόνο το εγχώριο, αλλά και το διεθνές, οπότε πρέπει να ταξιδεύει, πολύ σημαντικά. Πρέπει να έχει πολύ μεγάλη εμπειρία, δεν είναι ένας άνθρωπος που έχει πέντε ή δέκα χρόνια καριέρας, χρειάζεται πολύ παραπάνω απ' αυτό. Και να έχει και ένα network, να έχει μια διασύνδεση. Και η σημαντική ερώτηση που έθεσε η ΚΕΛ στο τέλος για να μπορέσουμε να έχουμε και ένα μετρήσιμο αποτέλεσμα, ήταν πόσα χρόνια θητεία πρέπει να έχει ο καλλιτεχνικός διευθυντής, οι απόψεις ήταν διαφορετικές γιατί έχει να κάνει πολύ απλά με το για τι οργανισμό μιλάμε. Είναι ένας οργανισμός που έχει μια συγκεκριμένη διάρκεια, είναι ένας οργανισμός που τώρα ξεκινάει, είναι η καστικά, είναι θέατρο, είναι κινηματογράφος, τι είναι. Έναν αριθμός στον οποίο φτάσαμε ήταν τα δέκα χρόνια. Και ότι πρέπει να φεύγεις φρέσκος, όταν θες εσύ. Σωστά. Λοιπόν, περνάμε στην τελευταία ομάδα εργασίας του πεδίου της καλλιτεχνικής παραγωγής, η οποία ασχολήθηκε με τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα και τη συντώνησε ο Christopher Crimes, τον οποίο θα ήθελα να καλέσω. Έχουμε κι άλλο. Ποιο? Καντάξε. Ναι, ναι. Hello, thank you. Yes, we looked at the regional theaters through the eye of the inspiration that came from Melina Mercuri back in 1985. It was a great inspiration for me. It was a great inspiration for me. It was a great inspiration that came from Melina Mercuri back in 1985. It was she who took the initiative of the first regional theaters in Greece. And this inspiration came from the conversations, the exchanges she had had with the French Minister of Culture, Jacques Long. And so we were looking at the regional theaters from their source of inspiration, which were the two French networks, one which is called the Centre Dramatique National and the other one which is called the Seine Nationale. There's a difference between the two of them. The Centre Dramatique Nationaux, they are all directed by artists. The Seine Nationale are all directed by curators. And so different contexts and different ways of working. So we were talking a lot about the different regional theaters here in Greece. It became very clear that there were disparity in the way that these theaters were working. Certain were run directly by a political influence with an artistic director coming under orders, as it were. Others were run jointly by artists and administrative people. So some of the questions that were coming up was just what capacity do the regional theaters have to work together? Now working together, what comes under working? Is it sharing artistic productions? So that the global economy can perhaps be a little bit easier. We heard of many examples from the north of Greece where visibly there is a certain activity between the very local regional theaters. But the interest to other regions was not that evident. And it would seem that this idea of a network is for the time being just an idea. We talked about sustainability. We're going towards 2030 and the sustainability is also what happens in 2030. 2030, according to certain scientific approaches, says that we will no longer have the means to sustain our own lives. This is another working group, no? I'm sorry. Okay. Maybe. It's in the other. Thank you. Let's forget sustainability. Let's talk about 2030. Let's talk about today and just how regional theaters can get together. Okay, yes. One of the problems that came up was in very recent times the rapid reduction of finance. I remember one example, 350,000 one year, 35,000 the next year. Just what does that mean as far as the activity of the theater goes? And what does that mean for the artists who desire just time to work, places to work? The clock says one minute. The clock says one minute. Okay. I'm sorry. In one minute, 90 seconds, artists, cultural managers, culture directions. We talked about that. We talked also about how it's linked into what we just said. How are directors recruited? What are the criteria? And we heard of an open call that was read directly to us from a theater in Crete, I think, which was saying here there are so many points for the way you look. There are so many points the way you speak. There are so many points for perhaps your qualifications. But it was is an artist director a point system? I don't think so. I mean how can you measure quality? You cannot measure quality. And so you cannot give criteria for quality. So the renewable contract, that was something that came up. We agreed also in the ten year period. That was inspired by the Centre Dramatique Nationaux where your first contract is four years. It can be renewed. It doesn't necessarily have to be renewed, but it can be renewed. And if it is renewed, it's for a third year and another third year. So the complete cycle is only ten years. Heard a lot of problems, not many solutions, but a lot of desire and a great picture of this network. So learning from others and what I would conclude was my own contribution that you have so many differences. You have so many different points of view. You must surpass that. You must get together as professionals to make one voice heard. Because one of the big inconveniences that we heard was that there are changes in politicians. There are changes in politics within the same politicians group. And that means changes in activity. And that is not sustainable at all. Thank you. And the last team working on the artistic production field dealt with the independent space and the conditions of strengthening and strengthening and the conditions of sustainability of the independent space. Ikea from the French Institute, which is not here, and Irini was the reporter, so... No, Eleni? Come on, tell us. The truth is that I was the only one holding notes in this meeting. No, it's not true. Here, you see. Well, I will make a very short introduction and then I will let Irini say it. The point was that the artist is very often asked to become a sales manager. We had sales managers, people who deal with production and artists who do their own production. And on both sides, we were in a very big difficulty to find answers for the artist on how to make this environment more friendly. What we tried to find is how to find a way in the production environment to make it more friendly, so that the artist instead of focusing on everything else, focuses on his work. Go on, please. Thank you. We found some pathologies, which Irini will reveal to me in what I have forgotten. First of all, there is no stable system. Every year the law changes, the taxes change. So, there is no constant manual that the artist can use to be able to process his papers very quickly and have this all the time. Lack of specialists, who know very well the legal and the logistical system in the commercial sector, or lack of access to these specialists, because there are, but usually only some very large institutions have access to them, or not. Also, another point worth mentioning, and this came from Irini, was that many times we had to tell the artists themselves that it was worth working together. Because what we saw every day was that we were all talking about money. And because money doesn't exist, or if it does, I don't know where it is, we have to talk about something else as well. And as Kelly said, there is more than enough desire. And the last part that concerned us was that there is no strategy to create this different model. Should I say the solutions or do you want to add something to the pathologies? Because they weren't the only ones. I think we had seen in the pathologies, in the independent spaces, that because in Greece there are spaces with the concept of space, that because there is space, the artists often don't cooperate because they have their own space. So, we compared different models that we know, from artistic production abroad, and we saw that the collaborators became known at the same time, they came out as groups, because they needed to work together, in spaces. I think that's what happened in the pathologies. And the other thing was, I think, the issue of public security. Also, what you mentioned, that it is considered almost inevitable to deal with the public security of artists, as well as of the organizers, as we said, that there is the artistic subsidiary, but we generally find that it doesn't cover the artists or the organizers. We compared it, I think, with some other model that we knew as the Maison des Artistes, and with the shortcomings that exist in this subject, because artists have a tendency to be Should I say the solutions? Should I say what was suggested? Yes, artist paper. You got that? You found it please. My idea is that the artist does not come and go, reasons are in the media. So, it is a place we're talking about. I think it's a good example of... I think it's a good example of the public security aspect, I think the public security aspect is to raise the concerns of the artists, but also make the posts of the artist there, Αυτό πιστεύω ότι ήταν επειδή ήμασταν μόνο γυναίκες και στο πάνελ και από κάτω από το πάνελ, οπότε υπήρχε μια διάθεση εμπιστοσύνης και συζήτησης και συδιαλλαγής. Μιλήσαμε πάρα πολύ για την ευθύνη, ότι πρέπει ο καθένας να πάρει τις ευθύνες του. Ο καλλιτέχνης για τον εαυτό του και ο διαχειριστής για τον εαυτό του και το Ίδρυμα για τον εαυτό του, για να μπορέσουμε να κάνουμε όλη τη δουλειά μας. Μετά ήταν ότι πρέπει να δημιουργήσουμε χώρους συνεργασίας, οι οποίοι να προσφέρουν καθοδήγηση και συμβουλές τον καλλιτέχνη. Και μια συνεχής εκπαίδευση, η οποία θα μπορούσε να ξεκινήσει και από τα ίδια τα Ιδρύματα. Δηλαδή να υπάρχει μια εκπαίδευση, κάποιες ημερίδες, που υπάρχει εκπαίδευση τους καλλιτέχνες για λογιστικά και νομικά θέματα, περισσότερες ευκαιρίες διασύνδεσης, ιδιαίτερα στον εξάρρυτο χώρο. Και είδαμε και το παράδειγμα του Wages, που είναι μια πλατφόρμα στην Αμερική για την νόμιμη και δίκαιη πληρωμή των καλλιτεχνών, το οποίο θα μπορούσε να μεταφερθεί αντίστοιχα στην Ελλάδα, στα δημόσια ιδρύματα τουλάχιστον, που τα οικονομικά τους είναι θεωρητικά διαφανή. Ναι, θεωρώντας ότι στην ιδέα των μισθών, ότι και στη Γαλλία υπάρχει παράδειγμα στο οποίο ένας καλλιτέχνης, που πληρώνεται από δημόσιους φορείς, πληρώνεται ένα στάνταρ ποσό για τις παρεμβάσεις του, την πώληση των έργων του κτλ. Και στο θέμα των ευθυνών, ότι οι ευθύνες είναι και από τη μεριά των καλλιτεχνών, ότι και οι καλλιτέχνες έχουν ευθύνες, οι οποίες είναι οι προσωπικές, οι επαγγελματικές, οι κοινωνικές και ότι μπορούμε να φέρουμε επίσης και τους φορείς απέναντι στις ευθύνες τους. Και το καθήκον. Λοιπόν, είπαμε τη διαφορά μεταξύ καθήκων και ευθύνης, γιατί θεωρούμε ότι εμείς έχουμε ευθύνες, δεν είμαστε μόνο αυτοί που λαμβάνουμε, αλλά επίσης και οι δημόσοι φορείς και ο δημόσιος υπάλληλος, μπορούμε να τον φέρουμε απέναντι στο καθήκον. Να ρωτήσω μόνο, επειδή και η διόηστα από το χώρο των νοικαστικών, ήταν αυτή η ομάδα εργασίας και για νοικαστικά και παραστατικές τέχνες, και μήπως υπάρχει κάτι που θα ήθελες να προσθέσεις. Νομίζω και τα κορίτσια κάπως το κάλυψαν. Μιλήσαμε γενικά για αρκετές παθογένειες και μετά μιλήσαμε για την ανάγκη συλλογικών κάπως συναντήσεων, οι οποίες μπορούν να κάνουν και τη διάρκεια, αλλά και με έναν τρόπο ότι υπάρχει αρκετή γνώση στο πεδίο, η οποία με κάποιο τρόπο δεν μοιράζεται. Οπότε υπάρχει πάντα η αυτιέσθηση ότι και οι ομάδες και οι καλλιτέχνες είναι πάντα μόνοι τους απέναντι ακόμα και στις ευκαιρίες, αλλά και στα προβλήματα. Οπότε υπήρξε πολύ έντονη στην κουβέντα μας αυτή η ανάγκη μιας κοινής πλατφόρμας, η οποία θα μπορούσε ακόμα να έχει και συλλογικές δικτυκήσεις, αν αυτό είναι κάτι ινατό. Ευχαριστούμε. Ευχαριστούμε και εμείς και περνάμε... Δεν έχω άλλες σημειώσεις. Και περνάμε στην τρίτη θεματική, πολιτιστική βιομηχανία. Λοιπόν, η πρώτη ομάδα εργασίας εξέτασε τα Fab Labs. Κυρία Αβουδούρη. Και θα έλεγα, κυρία Αβουδούρη, μάλλον να μείνετε εσείς και να συνεχίσετε την παρουσίαση όλης αυτής της θεματικής. Ευχαριστούμε. Αφού εσύ την έφτιαξες. Καλησπέρα σας κι από εμένα. Η πρώτη ομάδα εργασίας... Ποιον είχες ρεπόρτερ? Η Βιέτα Ελεπάνο. Έλα, έλα. Λοιπόν, η πρώτη ομάδα εργασίας αυτής της θεματικής είχε τον τίτλο «Fabrication Matters. Κατασκευάζοντας το μέλλον των πόλεων». Και ουσιαστικά εδώ το θέμα μας ήταν η ψυχική κατασκευή. Ένα φαινόμενο που μπαίνει όλο ένα και περισσότερο σε όλες τις κλίμακες σχεδιασμού και κατασκευής διαμόρφωσης της πόλης μας και γενικότερα του υλικού πολιτισμού. Ειδικότερα ασχοληθήκαμε με τα εργαστήρια ψυχιακής κατασκευής. Είτε αυτά είναι «makerspaces» είτε είναι «fablabs» είτε είναι γενικά εργαστήρια έρευνας και συνεργασίας. Μικρά εργοστάσια στην πόλη που μπορεί κανείς να παράγει σχεδόν οτιδήποτε. Και καλέσαμε εκπροσώπους τέτοιων εργαστηρίων ή και δικτύων ψυχιακής κατασκευής για να μας μιλήσουν για τους διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας και τις στρατηγικές προσέγγισης της παραγωγής αλλά και κυρίως της ενεργοποίησης της κοινότητάς τους. Και μέσω αυτών αναδείξαμε κάποια θέματα σχετικά με την ενίσχυση του τομέα στην Ελλάδα. Θα μας πει περισσότερα γι' αυτό η reporter της ομάδας, η Ιουλία Ταϊζίνδρου. Ευχαριστώ. Καλησπέρα. Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με τέσσερις ανθρώπους οι οποίοι είναι αρκετά ειδικοί πάνω σε αυτά τα θέματα. Και ήταν λοιπόν για μας μια καλή ευκαιρία να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα. Θα περάσω έτσι λίγο γρήγορα. Θα κάνω ένα πέρασμα σε αυτά που υπόθηκαν. Ο κύριος Κουστής Ουγκρίνης, που είναι ο επικεφαλής του Makerspace του Δήμου Αθηναίων, όρισε ως στόχο της ομάδας του το πώς θα αλλάξει το υποκείμενο τον τρόπο που σκέφτεται απέναντι στην παραγωγική διαδικασία. Ουσιαστικά, πρότεινε ένα άλλο μοντέλο προσέγγισης της παραγωγικής διαδικασίας που στηρίζεται στο δίπτυχο μαθαίνο βιοπορίζομαι. Η στρατηγική ως προς την κατεύθυνση αυτή, είναι να μάθει το υποκείμενο να χρησιμοποιεί την τεχνολογία, το ίδιο το υποκείμενο, και όχι απλά να στηρίζεται στην υλοποίηση μέσω μιας αυθεντίας. Η προώθηση της εκπαίδευσης νεαρών ηλικιών, των παιδιών δηλαδή, ως ανοιχτή ουσιαστικά και βέληκτη από δέκτες και η ένταξη της τεχνολογίας στο καθημερινό αντικείμενο και στο παιχνίδι, μέσα από τα project που μας παρουσίασε, είναι ο βασικός άξονας που έχει θέσει η ομάδα του. Θέτουν επίσης παράλληλα το ερώτημα, τι διαφορετική πραγματικότητα θα μπορούσαμε να έχουμε και τι πραγματικότητα επιθυμούμε να έχουμε. Αναφέρθηκε πολύ η σημασία της συνίσχυσης της συμμετοχικότητας στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση και ακολουθήθηκε ουσιαστικά η στρατηγική που ουσιαστικά ακολουθούν των maker text και enthusiasts και επίσης η σημασία στην ιδέα του κοινού σκοπού που ουσιαστικά ανέφερε ότι πλέον ο κοινός σκοπός σε μια τέτοιου είδους συλλογικότητα έχει αρχίσει να αντιμετωπίζεται ως κάτι ρομαντικό και θα έπρεπε να επανέλθει και να αποτελεί κινητήρια δύναμη. Στη συνέχεια, μας μίλησε ο κύριος Αλέκος Πανταζής που είναι μέλος της ερευνητικής κολεκτήβας Peer to Peer Lab που έχει έδρα στα Γιάννενα. Ανέπτυξε ουσιαστικά μια διαφορετική φιλοσοφική προσέγγιση πάνω στα αυτά τα θέματα και μας μίλησε αρκετά για τη φιλοσοφία του open source και της ομότιμης παραγωγής. Έδωσε πολύ έμφαση στο δίπτυχο global σχεδιασμός και local παραγωγής. Δηλαδή, η πρόσβαση που έχουμε σε ένα ευρύτερο global πεδίο, ευρύτερο πεδίο σχεδιασμού, μια ευρύτερη βιβλιοθήκη σχεδιασμού η οποία μπορεί να εφαρμοστεί και να παραχθεί τοπικά. Αναφέρθηκε πολύ στην προώθηση μιας ανοιχτής διαδικασίας να αποφευχθεί δηλαδή η κλειστότητα και ο ανταγωνισμός έτσι ώστε η τεχνολογία να μην αποξενώνει το υποκείμενο. Δόθηκε πολύ σημασία στην προώθηση της ενδυνάμωσης μέσω από την επισκευασιμότητα και τη μη προσχεδιασμένη βραχιβιότητα. Να πω λίγο ένα σχόλιο πάνω σε αυτό γιατί μπορεί κάποιος που δεν το έχει ξανακούσει να λέει τι λέμε τώρα. Ουσιαστικά είναι ένα παράδειγμα του πώς μπορούν τέτοια εργαστήρια ή μάλλον το άνοιγμα στο κοινό της χρήσης τεχνολογιών βοηθάει στο να εξαλείψουμε κάποια στοιχεία της αγοράς όπως για παράδειγμα ένα πολύ απλό παράδειγμα ότι κάποια μηχανήματα ή κάποια προϊόντα τεχνολογίας που αγοράζουμε μετά από κάποιο διάστημα σταματούν να λειτουργούν. Και αυτό συμβαίνει γιατί είναι σχεδιασμένα έτσι. Να σταματούν να λειτουργούν. Παίρνοντας τη τεχνολογία στα χέρια μας μπορούμε να καλύψουμε αυτό το κενό και ουσιαστικά να παίρνουμε τη λειτουργία του μηχανήματος ή του όποιου τεχνολογικού. Να υπάρχει δηλαδή η ικανότητα στο χρήσης, στο υποκείμενο της τεχνολογίας του FABLA, να υπάρχει ικανότητα να επανασχεδιάσει για να επισκευάσει το αντικείμενο το οποίο έχει παρέρχει κάτω στα χέρια του. Ουσιαστικά αυτό λέει και εγώ τώρα. Γίνανε κάποιες αναφορές από τον κ. Πανταζή σε κάποιες διεθνείς συνεργασίες που έχουν και κάποια project τα οποία αναπτύσσουν μεταξύ άλλων lab και μέσω δικτύων που έχουν με άλλες χώρες της Ευρώπης. Ουσιαστικά αυτό που μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν ένα δυνατό παράδειγμα ενεργοποίησης μιας τοπικής κοινότητας για κοινό σκοπό μέσω της ομότιμης παραγωγής, που είναι ένα project που μας παρουσίασε, το οποίο ονομάζουν Zoom Makers. Είναι στα Zoomerka. Και ουσιαστικά χωρίς τη διαμεσοβλάβηση κάποιας αυθεντίας, οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι που στην προκειμένη περίπτωση είναι μια ομάδα αγροτών, δηλαδή δεν υπάρχει κάποια έννοια αυθεντίας εκεί, έφτιαξαν μόνοι τους εργαλεία που χρειαζόντουσαν για την παραγωγή τους χρησιμοποιώντας κάποια open source σχέδια. Δηλαδή κατεβάσανε κάποια σχέδια κατασκευαστικά για να φτιάξουν τα μηχανήματά τους, να χτίσουν ουσιαστικά τα μηχανήματά τους. Μετά μας μίλησε ο κ. Μανώλης Λευανδιανός, που είναι ιδρυτικό μέλος του εργαστηρίου LUT στην Αθήνα. Ουσιαστικά αυτό που είχε ενδιαφέρον στην εισαγωγή του... Ο κ. Λευανδιανός από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε να μιλάει, συστήθηκε ουσιαστικά, μάλλον μας εξήγησε από πού βγαίνει το όνομα της ομάδας τους, και συστήθηκε ουσιαστικά ως labor strategist. Ο στόχος της ομάδας και του εργαστηρίου τους είναι η εξατομίκευση της γνώσης μέσα από τη δημιουργία μιας κοινότητας κοινής χρήσης και ανταλλαγής, δηλαδή το sharing community ουσιαστικά, και η προώθηση των τεχνολογιών που να είναι συμπεριληπτικές και στρατηγικών πρακτικών και τεχνολογιών που να στηρίζονται στην κυκλική οικονομία και σε οικολογικές πολιτικές. Ουσιαστικά, μας μετέφερε ότι σημαντικός άξονας στη λειτουργία του εργαστηρίου τους είναι η ηθική αντίληψη στην κατασκευή σε όλα τα στάδια από την προμήθεια των πρώτων υλών και την κατασκευή ή επισκευή εξαρτημάτων, δηλαδή, για παράδειγμα, ξύλα που προέρχονται από βιώσιμα, δάση, εξαρτήματα που έχουν παραχθεί με οικολογικές διαδικασίες ή έχουν παραχθεί τοπικά, δηλαδή ενισχύοντας την τοπική παραγωγή και τους εντόπιους κατασκευαστές, καταλήγοντας μέχρι και την πρόωθη της κοινωνικής και αλληλεγγύας οικονομίας. Ήταν ουσιαστικά εκείνος που περισσότερο έθιξε αυτό το θέμα της ηθικής του τρόπου λειτουργίας τους ως προς οικολογικούς και οικονομικούς και κοινωνικούς όρους. Στο τέλος, λοιπόν, μίλησε η κυρία Ολίβια Κότσιφα. Είναι αρχιτέκτονας και εκπαιδευτικός, συνειδρύτια του FabLab Καρδίφ και συνεργάτης στο Decode FabLabs στην Αθήνα. Ουσιαστικά, αυτό που μας έδωσε η Ολίβια ήταν... ανέπτυξε τη φιλοσοφία των FabLabs, που είναι ένα ευρύ δίκτυο... Μας λένε ότι έχουμε ξεπεράσει τον χρόνο. Είμαι πάρα πολύ κοντά στο τέλος. Πάρα πολύ κοντά. Τη φιλοσοφία, λοιπόν, το FabLabs, όπου κύριος Σάξωνας και στόχος βασικά των χώρων αυτόν είναι ότι είναι χώροι έρευνας και ανάπτυξης και όχι χώροι παραγωγής. Το μότο, η φιλοσοφία, είναι ότι είναι ένας χώρος που μπορεί κανείς να κάνει σχεδόν τα πάντα. Ανέδειξε τη σημασία της δικτίωσης των χώρων με διαφορετικές λειτουργίες αλλά καινή φιλοσοφία και τη σημασία του να προωθεί και να επαναπροσδιορίζει ένας τέτοιος χώρος νέα και πιο ευέλικτα δίκτυα. Στρατηγικές και εργαλεία προς αυτή την κατεύθυνση, τα οποία μας παρουσίασε, ήταν η διαδικτυακή εκπαίδευση, η διαδικτυακή συνεργασία των λαμπς σε συλλογικά project και μια κινητικότητα και ευελιξία με φυσικούς όρους, δηλαδή μια φυσική κινητικότητα, mobility, των λαμπς, με όρους που να φέρουν αυτό το εργαστήριο σε πιο απομακρυσμένες περιοχές ή απομονωμένες κοινότητες, όπως τα project που μας παρουσίασε η ίδια για το Τσεπέλοβο, για παράδειγμα, που ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον instrumental. Πολύ γρήγορα θα πω τρία συμπεράσματα, πάρα πολύ γρήγορα. Ήθελες να το πεις εσύ. Όχι, έλεγα να τα κάνω ένα συμπέρασμα. Κάθε ένα συμπέρασμα λοιπόν. Όπως καταλάβατε, αυτό ήταν μια πρώτη συζήτηση μεταξύ ειδικών για το θέμα και η υπόσχεση που δώσαμε μεταξύ μας είναι ότι πρέπει να ανοίξουμε το διάλογο και να συνεχίσουμε να τον κάνουμε, οπότε σε επόμενη παρόμοια παρουσίαση θα είναι πιο συνεπτυγμένα τα πράγματα και νομίζω ότι ένα μεγάλο συμπέρασμα στο οποίο καταλήξαμε είναι ότι χρειάζεται δικτύωση ανάμεσα στους σχετικούς με το θέμα και ότι οποιαδήποτε ενίσχυση του τομέα πρέπει να γίνει οργανικά, αφήνοντας τις κοινότητες να αναδειχθούν ώστε να ζητήσουν οι ίδιες το είδος του εργαστηρίου που χρειάζονται για να εξελιχθούν. Ακριβώς. Σας ευχαριστούμε πολύ. Λοιπόν, περνάμε στη δεύτερη ομάδα εργασίας της θεματικής πολιτιστικής βιομηχανίας, η οποία ασχολήθηκε με το θέμα των designer. Πόλεις και designer το συντώνιζε εγώ και ο reporter... Ο reporter δυστυχώς δεν μπορεί να είναι. Ωραία θα μας τα παρουσιάσει εσύ. Θα τα πω εγώ. Σε πέντε λεπτά. Λιγότερο από πέντε λεπτά. Στην συζήτηση αυτή αναθερθήκαμε στην ανάπτυξη του σύγχρονου ελληνικού design. Ένα φαινόμενο που έχει εξελιχθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Λόγω των ιδικών οικονομικών συνθηκών, αλλά και λόγω μιας γενιάς designers που έχει δει πράγματα στο εξωτερικό. Έχει κινηθεί και πλέον λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο και στην Ελλάδα. Είχαμε μαζί μας designers, τους When in Greece, τους Me Too Communication Design και τη Νικολέτα Πανταζή, που είναι σχεδιάστρια ενδύματος, καθώς και την κυρία Δέσπυνα Γερουλάνο, που είναι μέλος της Διοικητικής Επιτροπής και Διευθύνη των Πολιτηρίων του Μουσείου Μπενάκη. Από τις παρουσιάσεις των designers είδαμε διαφορετικούς τρόπους εργασίας και φιλοσοφίας της δημιουργίας των αντικειμένων τους, των προϊόντων τους. Είτε αυτή είναι η μεταφορά μιας εμπειρίας προς τους καταναλωτές, είτε είναι αφορμές από την πόλη, την λαϊκή παράδοση ή την πολιτιστική κληρονομιά. Αναγνωρίσαμε την αναγκαιότητα της σωστής τεχνικής και της διασφάλισης παραδοσιακών τεχνικών για την εξέλιξη του σύγχρονου design και προτάθηκε, ας πούμε, ότι αυτό μπορεί να γίνει μέσω συμπράξεων πόλης, δήμου, μουσείων και δημιουργικών βιομηχανιών με τους παραδοσιακούς τεχνίτες, ώστε να δημιουργηθεί μια πολιτιστική ταυτότητα τέτοιες κατέθενσες σε κάθε πόλη. Άρα, η σύμπραξη είναι κάτι που αναγνωρίσαμε ως αναγκαιότητα. Επίσης, η ανάγκη προβολής των έργων των δημιουργών μέσω κλαδικών εκθέσεων ηλεκτρονικής πλατφόρμας διευθυνούς εμβελίας για να τους βοηθήσει στην εξωστρέφεια. Είδαμε ότι η πολιτιστική πρωτεύουσα είναι μια σπουδαία ευκαιρία για τη διακίνηση θεών και εμπειριών, ένας ξενός διαλόγου πάνω σε αυτό το θέμα. Επίσης, την ανάγκη να καλλιεργηθεί η συνείδηση του καταναλωτή, ώστε ο κύριος ο καταναλωτής να ζητάει τον καλύτερο σχεδιασμό και ενδεχομένως σε θεσμικό επίπεδο την δημιουργία νέων φορέων που θα μπορούν να προωθήσουν όλα αυτά τα πράγματα σε κεντρικό επίπεδο, αναγνωρίζοντας όμως τοπικά τη διαφορετικότητα και τις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής. Και φυσικά, όπως σε όλες τις κατευθύνσεις, η σύμπραξη και η δικτύωση των δημιουργών μεταξύ τους για να μπορέσουν να δώσουν κατευθύνσεις πάνω σε αυτά τα θέματα. Ευχαριστούμε. Και η τρίτη ομάδα εργασίας ασχολήθηκε με μορφές της πολιτιστικής βιομηχανίας, όπως είναι οι εκδόσεις, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο και τους όρους ανάπτυξής τους στην περιφέρεια. Συντονίστρια ήταν η Εφηγιανοπούλου και ρεπόρτερ... Καλησπέρα. Λοιπόν, εμείς ήμασταν λίγο τυχεροί από δύο απόψεις στη συναιδρία που είχαμε, γιατί εκτός από το ειδικό πάνελ, δηλαδή το πάνελ με τους ειδικούς ομιλητές, είχαμε και ειδικό κοινό και μάλιστα κάπως εκτεταμένο. Λοιπόν, το θέμα ήταν εκδόσεις κινηματογράφος και ραδιόφωνο και πώς αυτό μπορεί να αναπτυχθεί στη περιφέρεια. Σαν να ήταν συνονοημένοι όλοι οι ομιλητές στο πάνελ, μίλησαν ακριβώς για τα ίδια προβλήματα ο καθένας από τη δική του σκοπιά ή από το δικό του τομέα. Η Έφη ξεκίνησε την κουβέντα λέγοντας για την αναδιώμενη ξανά περιφερειακή ανάπτυξη μετά τον μεγάλο ΜΠΑΜ του 80 και 90 μεταδιπεθέει με το πολιτιστικό δίκτυο πόλεων. Αναφέρθηκε πολύ η έννοια της, μάλλον, η αναγκαιότητα της κεντρικής στρατηγικής, η έλλειψη της οποίας όμως έχει κάνει τις περιφερειακές ομάδες να αναζητούν μόνες τους τρόπους, είτε για αναζήτηση πόρων, είτε για συνέργειες, είτε για ανάπτυξη του πεδίου, τέλος πάντων, από το οποίο έχουν ξεκινήσει. Αναφέρθηκε πάρα πολύ έντονα η έννοια του community engagement και το πώς μπορεί να ενεργοποιηθεί η ίδια η κοινωνία ώστε να παραγάγει πρωτογενές υλικό το οποίο στη συνέχεια θα καταναλώνει και το πρωτογενές υλικό που θα παραγάγει είτε στο ραδιόφωνο, είτε στο βιβλίο, είτε στον κινηματογράφο θα μπορούσε έτσι κι αλλιώς να έχει εμπορική αξιοποίηση στη συνέχεια. Συζητήθηκε η μοντελοποίηση της σύμπραξης μεταξύ δημόσιο και ιδιωτικού τομέα και αυτό που λέμε πάντα η εισαγωγή των καλών πρακτικών της Δύσης. Τώρα, πιο συγκεκριμένα ο Θάνος Γόγος, ο οποίος είναι ποιητής και εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Θράκα και των ομώνυμων εκδόσεων που εδρεύουν στη Λάρισα, μίλησε αφενός για τα αυστηρά αξιολογικά κριτήρια που διατηρεί η ομάδα του στη Λάρισα, δηλαδή προκρίνει το καλό έργο από το ντόπιο έργο. Αυτό δήλωσε ίσως ότι προκαλεί μία εικόνα στην τοπική κοινωνία ας πούμε ελειτισμού, αλλά αυτός ο ελειτισμός, όπως ανέφερε ο ίδιος, ήταν και που τον έκανε να ανοιχτεί πέρα από τα όρια της πόλης και να αναζητήσει αντίστοιχες ομάδες και να συνδεθεί με αντίστοιχες ομάδες στην περιφέρεια αλλά και στα Βαλκάνια, όπως ανέφερε. Μίλησε για την ανάγκη επίσης κεντρικής στρατηγικής και ίδρυση φορέα και καμιά φορά ακούγεται λίγο ας πούμε οξύμορο να ζητάμε για την περιφέρεια κεντρική στρατηγική, αλλά έχει μία σημασία γιατί προφανώς χρειάζεται όραμα και κανόνες και ένα θεσμικό πλαίσιο στο οποίο θα πρέπει να κινηθούμε, να υπάρχει μία βάση τέλος πάντων, όπως υπόσχεως θα μπορούν οι ομάδες να αναπτυχθούν περιφερειακά. Στη συνέχεια, η Φέι Κατσάρι, παραγωγός οπτικοακουστικών έργων, έθεσε επίσης ένα πολύ ωραίο διαχωρισμό ανάμεσα στον κινηματογράφο, στον κινηματογράφο της Εύσος, όπως το λέμε, και στον οπτικοακουστικό έργο και ότι τώρα πια η καταγραφή, η εικόνα πια έχει πάρει μία εντελώς διαφορετική σημασία, με μία μείξη τεχνών, με τα social media πώς έχουν βοηθήσει ή επηρεάσει, ή οτιδήποτε άλλο, τη συγκεκριμένη παραγωγή. Ανέφερε ως βοηθητικό παράδειγμα για τον κινηματογράφο το Caster bait που θεσμοθετήθηκε και το οποίο θα προσελκύσει διεθνείς παραγωγές, γιατί όπως αντιλαμβάνεστε παραγωγές ελληνικές είναι πάρα πολύ δύσκολο να γίνουν. Ανέφερε συγκεκριμένα το παράδειγμα της Palma de Mallorca και γενικά της Ισπανίας, η οποία δημιούργησε πέραν της Βαρκελώνης και της Μαδρίτης κέντρα στην υπόλοιπη Ισπανία. Και αυτά τα κέντρα πώς έχουν δημιουργήσει ο Unstop Shop για την προσέλκυση και παραγωγή διεθνών παραγωγών. Κάτι πάρα πολύ ενδιαφέρον που ακούστηκε χθες ήταν από την Ελέκτρα Βενάκη, τέος Γενική Διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Κοινηματογράφου, για το πώς η ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων στην περιφέρεια θα βοηθήσει την προσέλκυση ξένων παραγωγών και θα ανοίξει επαγγέλεμα στην περιφέρεια ως εξής. Αυτά τα εκπαιδευτικά προγράμματα θα γίνουν αποκλειστικά για τις τοπικές κοινωνίες ώστε να μπορούν να στελεχώνουν τις διεθνείς παραγωγές και να μην χρειάζονται όσοι έρχονται απέξω για να κάνουν γυρίσματα στις πόλεις να αναγκάζονται να φέρουν τους δικούς τους συνεργάτες. Αυτό θα ανοίξει νέα επαγγέλματα, θα κάνει τους νέους να παραμείνουν στην πόλη τους. Λοιπόν, ο Γιώργος Μπακαλάκος όσον αφορά το ραδιόφωνο και τη μουσική επέμεινε στην ανάπτυξη του κοινοτικού ραδιοφώνου. Μίλησε για την έτσι κι αλλιώς ξεκάθαρη μετάβαση από τα ραδιοκύματα στον dub-blast δηλαδή στο ψηφιακό ραδιόφωνο και ότι επίσης το ραδιόφωνο σήμερα μετατρέπεται επίσης σε ένα κομμάτι του οπτικοακουστικού έργου γιατί δεν φτάνει μόνο του ως ήχος δηλαδή πρέπει να κινηθεί και στα υπόλοιπα μέσα. Ταυτόχρονα, αυτή ήταν η δική του πρόταση δηλαδή ότι τα community radios όπως και αν αυτά εφαρμόζονται θα πρέπει να έχουν φυσική στέγη ώστε να αποτελούν στη συνέχεια ένα κέντρο όπου θα συγκεντρώνεται η κοινότητα, θα παραγάγει το δικό της υλικό και ταυτόχρονα θα καταφέρει να το αξιοποιεί εμπορικά. Αυτά. Να κλείσω κι εγώ λιγάκι. Πήραμε λίγο χρόνο παραπάνω αλλά είχαμε άλλα κακά παραδείγματα που προηγήθηκαν οπότε ανεριθρίας θα το κάνουμε. Ο Δημήτρης ήταν πάρα πολύ αναλυτικός το τι υπόθηκε. Εγώ πάλι θα κάνω λίγο, θα συνοψήσω. Εγώ είδα καταρχάς δύο σημεία έντασης αυτή τη κουβέντα. Το ένα ήταν η σχέση κέντρου περιφέρειας. Δηλαδή το πώς αυτό που παράγεται στην περιφέρεια παράγεται για την περιφέρεια, συνομιλεί με άλλες περιφέρειες ή πάει προς το κέντρο. Μου άρεσε πολύ η φράση του Ογγου που είπε ότι ό,τι κάνουμε και είναι θετικό για την Λάρισα είναι αρνητικό για την Αθήνα και ό,τι κάνουμε και είναι θετικό για την Αθήνα είναι αρνητικό για την Λάρισα. Ήταν μια πολύ βασική ένταση αυτής της κουβέντας που βγήκε κι αλλού. Η δεύτερη ένταση ήταν κυρίως γύρω από τον κινηματογράφο ανάμεσα στην οικονομική ανάπτυξη που μπορεί να φέρει η δυνατότητα να γίνονται μεγάλες παραγωγές στην περιφέρεια και σε αυτό που θα λέγαμε πολιτισμική ανάπτυξη στην ίδια την περιφέρεια και με δικές της δυνάμεις. Σε όλες τις περιπτώσεις έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο η ανάπτυξη θέσεων εργασίας το είπε ο Δημήτρης και νομίζω ότι ξέχασε αυτό που του άρεσε περισσότερο από αυτά που είπε η Λέκτρα που ήταν ίσως μια πραγματικά ωραία ιδέα με μια στροφή στα οπτικοακουστικά όχι με τους όρους του κινηματογράφου της ταινίας αλλά με τις παραγωγής οπτικοακουστικού υλικού που θα ξεκινούσε από την ίδια την τοπικότητα, από το αρχείο της πόλης και με την ευκολία που μας δίνουν σήμερα η τεχνολογία. Δηλαδή σήμερα γυρίζεται οπτικοακουστικό υλικό με τα κινητά μας τηλέφωνα με πολύ φτεινούς τρόπους και η ψηφιοποίηση είναι μια εύκολη διαδικασία και πώς αυτό θα μπορούσε να φέρει, ουσιαστικά να αντλήσει από το παρελθόν μιας κοινότητας και να το προβάλλει στο μέλλον της, να δημιουργήσει το μέλλον της. Αυτά νομίζω ότι ήταν και σίγουρα η επιθυμία τους καλύτερων σχέσεων με τους φορείσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, σύνδετης και της δικής κυβέρνησης, χρηματοδότησης, στο διευκόλυνσης όταν καταφέρνουν να βρουν άλλα προγράμματα τύπου ευρωπαϊκά προγράμματα για να μπορέσουν να κάνουν σχέσεις. Νομίζω ότι ένα κομμάτι σημαντικό που φάνηκε ίσως πάλι από όλες τις ομιλίστες είναι οι διαπεριφερειακές σχέσεις μεταξύ κρατών, δηλαδή χωρίς αναφορά απαραίτητα στο κέντρο, αλλά οι περιφέρειες διαφορετικών χωρών μεταξύ τους να μπορούν να δικτυώνονται και να επικοινωνούν. Αυτά. Σας ευχαριστούμε. Και περνάμε στην θεματική τέσσερα, υπόλοιος περιβάλλον, μνήμη και ζωντανή κοινωνία. Και θέλω να ζητήσω τη βοήθεια της Πέγκης της Σολακάκη και του Γιάννη του Κουκμα, να έρθουν να παρουσιάσουν γενικά τη θεματική και τις επιμέρους ομάδες εργασίας γιατί αυτοί ασχολήθηκαν. Με τη συγκεκριμένη θεματική. Να ξεκινήσω. Η πρώτη θεματική ήταν τα Κοινά του Μέλλοντος. Ναι, τα Κοινά του Μέλλοντος με συντονιστεί τον Γκοραν Τόμκα. Και ξεκινήσαμε τοποθετώντας το τι γνωρίζουμε για το κοινό, τι γνωρίζουμε για τα Κοινά. Συνήθως η απάντηση στο τι γνωρίζουμε για τα Κοινά είναι δεν γνωρίζουμε τα πάντα ή δεν γνωρίζουμε τίποτα. Πέντα όμως η συζήτηση ξεκίνησε με την τοποθέτηση ότι δεν γνωρίζουμε πολλά για το κοινό, για τα Κοινά μας, αλλά θα μας ενδιέφερε να γνωρίσουμε και να μάθουμε περισσότερα γι' αυτό. Έτσι λοιπόν είχαμε τη δυνατότητα μέσα από τέσσερα παραδείγματα να δούμε τέσσερα διαφορετικά Κοινά. Είχαμε την Αθηνά Γεωργοπούλου η οποία μας μίλησε για τα παιδιά μέσα από ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα τα παιδιά μαθαίνουν να αφισβητούν και όχι μαθαίνουν απλά για να μαθαίνουν, γίνονται ενεργοί πολίτες και αυτό μπορούμε να το δούμε και σαν ένα παραλληλισμό μεταξύ της σχέσης καλλιτέχνη και κοινού. Πώς το κοινό μπορεί να αφισβητεί το καλλιτέχνη, μια τέτοια σχέση που μπορεί να αναπτυχθεί. Η Στεφανία Ξηδιά μας μίλησε για τη διαδικασία μετεκατάστασης την οποία βίωσε και σχεδίασε με την ομάδα της για της Εθνικής Βιβλιοθήκης και πώς μέσα από τη δημιουργία μιας νέας ταυτότητες από συμμετοχικές διαδικασίες προέκυψε κάτι τέτοιο και τονίστηκε ιδιαίτερα η αξία της δικτύωσης και πώς όλο αυτό το έργο το οποίο επιτελούνταν και επιτελείται ακόμα στην Εθνική Βιβλιοθήκη αναπτύχθηκε περιφερειακά σε πολλές πόλεις της Ελλάδος δείχνοντας έτσι την έννοια της αποκέντρωσης. Η Μαρία Ισαριδάκη μας μίλησε για το παιχνίδι, το παιχνίδι όμως που δεν αφορά μόνο τα παιδιά, το παιχνίδι που αφορά ενήλικες και πώς μέσα από ένα συμμετοχικό σχεδιασμό του παιχνιδιού μπορούμε να διευρύνουμε και να εμπλέξουμε ακόμα περισσότερο το κοινό μέσα στην ίδια την πόλη, μέσα σε ένα οργανισμό, μέσα από εφαρμογές όπως ένα φεστιβάλ ή το παιχνίδι ή γενικότερα το παιχνίδι. Επίσης, είχαμε τη δυνατότητα να ακούσουμε έναν αθλητικό παράγοντο, να μας μιλήσει για το πώς χτίζεται ένα κοινό μέσα στο πλαίσιο του αθλητισμού. Ο Γιάννης ο Φιλίππου μέσα από την εμπειρία του, λοιπόν, την πολιετή, μας έδειξε ότι η ομάδα, μια ομάδα, η ομάδα του μπάσχη συγκεκριμένα, είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας. Και ο ίδιος αισθάνεται ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία φυτεύει ουσιαστικά σπόρους και έτσι, λοιπόν, υπάρχει μια καλλιέργεια, ένας χρόνος στον οποίο βγαίνει ένας καρπός. Αυτός ο καρπός, βέβαια, τίθεται πάντα σε ένα πλαίσιο αρχών, δημιουργώντας νέες υποκειμενικότητες. Η συζήτηση επίσης, κάτι που αφορά και το τίτλο, έχει να κάνει και με τα κοινά του μέλλοντος. Λεγόντας κοινά, έχουμε να κάνουμε με το κοινό ως audience και το κοινό-κοινά ως commons. Είναι κάτι το οποίο δημιούργησε σύγχυση, ακόμα και στη θεματική μας μέσα. Κάτι όμως που τονίστηκε είναι ότι δεν θα πρέπει να μας δημιουργεί σύγχυση, αλλά θα πρέπει να μας δώσει τη δυνατότητα να σκεφτούμε την κοινότητα ως ένα. Τελικά, ένα ερώτημα το οποίο μας κέντρισε είναι το ότι ποιος αλλάζει περισσότερο, το κοινό, τα κοινά ή ο οργανισμός, ο φορέας μέσα σε αυτή τη σχέση την οποία αναπτύσσουν. Το συμπέρασμα που βγήκε μέσα από αυτή τη συζήτηση είναι ότι σαν οργανισμός, αν θες να μπεις στη δικασία να αλλάξεις το κοινό σου, θα πρέπει να έχεις την ικανότητα να αλλάζεις και εσύ ο ίδιος. Κάτι το οποίο είναι δύσκολο, χρονοβόρο και πάντα θα πρέπει να έχεις την δυνατότητα να δηλαμβάνεις την οποία αλλαγή μπορεί να προκύπτει στη σχέση σου αυτή με το κοινό ή τα κοινά. Δεν ξέρω αν ο Γκόρανο Τόμκα θα ήθελε να πει κάτι, να συμπληρώσει. Οκ. Νομίζω ότι είμαστε εντάξει με τον χρόνο. Πέγγυ. Ωραία. Θα καλέσω τώρα τον Christopher Crimes, αν θέλει να έρθει, επειδή ήταν συντονιστής της επόμενης ομάδας εργασίας, που είναι οι Βιώσιμες Υποδομές και τη Νιόβη Ζαραμπούκα-Χατζιμάνου, από την δική μας ομάδα που ήταν ερεπόρτερ, να μας απαντήσουν και να μας πούνε τι συμπεράναν, για το ποιες είναι οι αναλλακτικές, πώς θα αναγενηθούν οι πόλεις, πώς οι νέες υποδομές θα ανταποκριθούν στο πρόγραμμά μας. Ευχαριστώ, ναι, είμαι πίσω. Λοιπόν, μιλήσαμε για τη διαδοχή. Τώρα έχεις τη στιγμή σου για αυτό, ναι? Παρακαλώ, έχεις τη στιγμή σου. Θα πρέπει να πάω στον αγγλικό. Είναι καλό ότι ο Christopher... Όχι. Α, συγγνώμη, εντάξει. Πολύ ωραία. Εμείς, λοιπόν, συζητήσαμε για αυτό που πάντα μένει στο τέλος, που είναι οι Βιώσιμες Υποδομές. Και γενικότερα η έννοια της βιωσιμότητας στο σχεδιασμό μας. Είναι κάτι το οποίο μένει πάντοτε στο τέλος, πάντοτε το ξεχνάμε, πάντα έρχομαστε ίσως σε τελευταία στιγμή, λίγο πριν, δύο μέρες πριν τα Γένια, να συζητήσουμε για το πώς, ποιο είναι το αποτυπωμά μας, τι θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει καλύτερα. Και ήταν πολύ σημαντικό ότι είχαμε αυτήν τη δυνατότητα να ανοίξουμε αυτή τη συζήτηση σε συνεργασία με τον Christopher Crimes και τον Noe Bas, ο οποίος ήρθε και μας μίλησε για τις πρακτικές τους στη Γαλλία, συγκεκριμένα με τη βάση τους στο Παρίσι. Αυτό το οποίο μας παρουσίασε ο Noe και είχε πολύ ενδιαφέρον, πέρα από τις πρακτικές τους γύρω από τα κελίφη και τον σχεδιασμό του sustainability κτήτη κτιρίων. Συγγνώμη, έχει κλείσει η φωνή μου πλέον. Ουσιαστικά, έχει να κάνει με το πώς μέσα από την ομάδα Mobius, την οποία έχουνε στήσει με ένα πολύ συνεργατικό τρόπο, επαναχρησιμοποιούν υλικά κτιρίων τα οποία είναι προς κατεδάφηση. Ήταν εντυπωσιακό ότι μας ανέφερε συγκεκριμένα ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία που κάνανε για την κατεδάφηση, πριν την κατεδάφηση ενός κτιρίου, μπορέσαν και δώσαν σε συλλογικότητες, σε ΜΚΟ, σε άλλους φορείς, το 60% των υλικών τα οποία θα πηγαίνανε στα σκουπίδια. Ήταν την κατεδάφηση ή την ανακέννηση ενός χώρου. Τρομερά σημαντικό και ενδιαφέρον σαν στοιχείο, δεν το είχα ξανακούσει προσωπικά σε αυτή την έκταση να υλοποιείται, αν και φυσικά έχουμε διάφορα άλλα παραδείγματα σε μικρότερη κλίμακα, αλλά όχι τόσο συστηματοποιημένο, ίσως, μεθοδολογικά. Λοιπόν, επίσης, ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο που ακούστηκε, που ανέφερε ο Κρίστοφερ στην αρχή, είχε να κάνει με το αισθητική, σε σχέση με το sustainability. Τι σημαίνει αυτό πολύ απλά? Όπως μας ανέφερε και ο Κρίστοφερ, όταν αλλάξανε τα φώτα σε ένα τα θέατρα, στα οποία παραινεύαινε ο Κρίστοφερ και βάλανε LED παντού, κάποιες θεατρικές παραστάσεις αρνήθηκαν να πάνε, γιατί δεν τους κάλυπτε το φως. Και αυτό είναι μια μεγάλη συζήτηση πάντοτε, που σαν αφορμή στη σκέψη μας, το πώς αυτό το κομμάτι της προσβασιμότητας, του sustainability, έρχεται πάντοτε τελευταίο, όπως είπαμε στην αρχή, οπότε δεν εντάσσεται ποτέ, ούτε στη σκέψη του μηχανικού, ίσως, του καλλιτέχνη, όταν ήδη σκέφτεται το έργο. Ένα τελευταίο σημείο το οποίο έχω υπογραμμίσει, είναι ότι μια συζήτηση που άνοιξε, ένα από τα στοίχα που μπήκαν στη συζήτηση, δηλαδή, είχε να κάνει με το κόστος κατά βάση, το οποίο αναφέρεται ότι πολλές φορές είναι πιο χαμηλό και συμφέροντο να κάνεις αυτή τη μέθοδο της επανάχρησης, ή να εφαρμόζεσαι τις μέθόδους εστιαναμπίληκτη, παρόλα αυτά, όπως ξέρουμε, τόσο το να είσαι bio, όσο και να είσαι sustainable, πολλές φορές κοστίζει πολύ περισσότερο, όχι πολύ, μην το υπερβάλλω, κοστίζει περισσότερο από το να μην ακολουθήσεις αυτή τη διαδικασία. Συνεπώς, βέβαια καταλήγουμε στο ερώτημα ότι είναι όλα θέμα πολιτικής βούλησης και απόφασης. Δηλαδή, αν ένας οργανισμός αποφασίσει ότι θέλει να το κάνει, γιατί είναι μια στάση του, τότε θα πρέπει να επενδύσει ίσως περισσότερους πόρους, παρόλα αυτά, βάζοντας στρατηγικά στην φιλοσοφία του και στην κουλτούρα του, το sustainability σε πρώτο πλάνο. Ευχαριστώ, Νιόβε. Ναι, για να τελειώσω, ο Νόι Μπασς μας έδειξε ένα πολύ ενδιαφέρον σχέδιο σχέδισης στις πρόσφυγες. Μιλάμε για τα Fab Labs και για αυτές τις νέες τεχνολογίες, αλλά υπάρχουν κάποιες υπηρεσίες, που δεν θα υπάρξουν πλέον σε 10-15 χρόνια. Μερικές από τις σημαντικές υπηρεσίες, όπως το κόμμα, το χρυσό, και άλλα. Έτσι, πρέπει να αλλάξουμε τις μυαλές μας, λέγοντας ότι η υπηρεσία είναι όλος μας, είναι η οικογένειά μας. Και το τρόπο που βλέπουμε στη ζωή μας και το τρόπο που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ό,τι κάνουμε, δηλαδή δημιουργήσαμε ένα νέο δημιουργείο, δημιουργήσαμε ένα νέο δημιουργείο, είναι σημαντικό για τις επόμενες γενιάσεις να έρθουν. Η υπηρεσία είναι το κλειδί μας όλοι. Ο Νόι Μπασς θα μας δώσει αυτές τις σχέσεις, που εφαρμογούν σε διεθνές αναλύσεις, έρχοντας από την Νότσα Αμερική, από την Ρωσία, από την Φράντια. Είναι μια πραγματική αναλύσεις των υπηρεσιών και αυτές οι υπηρεσίες παντρεύονται. Αν παντρεύονται, θα πάμε μαζί τους. Σας ευχαριστώ για αυτήν την καλή τελείωση. Είναι αρκετή, ήταν πέντε. Κάποιοι ερευνητικά παρουσιάσανε τι γίνεται με τη βιομηχανική κληρονομιά σήμερα στη χώρα και στην Ευρώπη. Είχαμε μια εκτενή παρουσίαση των καλών και κακών πρακτικών. Πόλεων σαν τον Βόλο που έχουν μετράν 34, αυτή τη στιγμή, project ανακέννησης και είναι ορατά φυσικά σε όσους από εσάς έχετε επισκεφθεί την πόλη, αλλά και πολύ κακά project από πλευράς διαχείρισης που προς έκπληξη πολλών από αυτούς που βρέθηκαν στην ομάδα είναι οι τεχνόπολοι του Δήμου Αθηνέων. Φυσικά το θέμα της βιομηχανικής κληρονομιάς είναι αρκετά τεχνικό σε ένα βαθμό, αλλά δεν σημαίνει ότι η βιομηχανική κληρονομιά είναι μόνο τα κτίρια, είναι μόνο οι μηχανές, είναι μόνο όλα αυτά τα αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν για να υπάρχει παραγωγική διαδικασία τα προηγούμενα χρόνια. Είναι και όλο το άηλο κομμάτι της κληρονομιάς, είναι οι πρακτικές, είναι η τεχνογνωσία, είναι οι μνήμη, οι συνθήκες εργασίας. Εμείς σε αυτή τη μικρή ομάδα εργασίας δεν καταφέραμε να αναλύσουμε όλα τα θέματα. Θα έλεγα κυρίως ότι το ενδιαφέρον εντοπίστηκε στο κτιριακό απόθεμα, στα σύνολα. Η Ελευσίνα έχει αυτή τη στιγμή πάνω από τέσσερα τεράστια σύνολα πρώην βιομηχανιών, τα οποία είναι παντελώς αναξιοπίτα. Έχει καμιά δεκαριά άλλα μικρότερα και δεν έχω αναφερθεί καν σε λατομεία ή άλλες τέτοιες δραστηριότητες του παρελθόντος. Λοιπόν, στο σύνολο του τραπεζιού όλοι συμφωνήσαμε σε τρία βασικά προβλήματα σε σχέση με τη βιομηχανική κληρονομιά. Υπάρχει, σαφέστατα, η έλλειψη της αναγνώρισης της ως μία μορφή κληρονομιάς, είναι πάντα ένα κομμάτι του πολιτισμού που ανταγωνίζεται άλλα μνημεία, αρχαιότητες, ειδικά στην Ελλάδα αυτό γίνεται πάρα πολύ έντονο. Υπάρχει, ελπίζ, καταγραφή όλων των στοιχείων που τη συνθέτουν. Έχουνε γίνει πάρα πολλές συμμητελείς προσπάθειες στο παρελθόν από το Υπουργείο, από τους ελάχιους τους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται για τη βιομηχανική κληρονομιά στην Ελλάδα. Και όλα αυτά έρχεται ένα πολύ προβληματικό θεσμικό πλαίσιο προστασίας, το οποίο χρειάζεται βέβαια άμεση επικαιροποίηση να τα πλαισιώσει και να μην έχουμε πραγματικά την εικόνα του τι υπάρχει στη χώρα και πώς στρατηγικά μπορούμε να σχεδιάσουμε μία τέτοια αξιοποίηση και ανάπτυξη. Στο θέμα λοιπόν της καταγραφής έρχεται μία ομάδα εθελοντών και εδώ τη λέξη εθελοντισμών νομίζω ότι την άκουσα αρκετές φορές νωρίτερα. Έρχεται μία ομάδα εθελοντών και ιδρύει με βάση της σύγχρονης κοινωνικής συμπεριφοράς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που ευρύως όλοι χρησιμοποιούμε μία πανεύκολη πλατφόρμα καταγραφής βιομηχανικής κληρονομιάς, τη λεγόμενη βίδα, που απαντάει σε όλους αυτούς τους φορείς που με εδαπάνες χιλιάδων και πιθανώς και εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ έχουν στο παρελθόν προσπαθήσει να την καταγράψουν. Στο ίδιο τραπέζι το χτεσινό στην ίδια ομάδα εργασίας βρίσκεται και εκπρόσωπος του ΤΚ που είναι ένας από τους αρμοδίους φορείς για τη βιομηχανική κληρονομιά, ο οποίος λοιπόν μας με πολύ ευχαρίστηση μας είπε ότι το ΤΚ έχει αποδεχτεί αυτή την εθελοντική ας πούμε μεθοδολογία καταγραφής κληρονομιάς και πρόκειται να συνεργαστούν στον άξονα της δημοσιοποίησης όλων αυτών των στοιχείων στο Εθνικό Μετσόβιο Πολιτεχνείο μέσα στους επόμενους μήνες. Είχαμε και ένα ευχάρι στο νέο. Στη συνέχεια στην παρέα μας είχαμε εκπρόσωπο του πολιτιστικού ιδρύματος του Ομίλου Πειραιός, επίσης ένας σοβαρός stakeholder στα θέματα βιομηχανικής κληρονομιάς που έχει κληρονομήσει και όλη την δράση και την δραστηριότητα και την περιουσία της ΕΤΒΑ, της Ελληνικής Τράπεζας Βιομηχανικής Ανάπτυξης, ο οποίος μας παρουσίασε όλες τις δυνατότητες που έχει ο φορέας να παρέμβει σε πόλεις που έχουν απόθεμα προκειμένου να δημιουργήσει βιομηχανικά μουσεία. Εκεί λοιπόν, περιγράφοντας όλη τη διαδικασία αρκετά τεχνικά και λεπτομερώς και το έργο του P.O.Π. μέχρι σήμερα, όλοι όσοι ήμασταν στο τραπέζι και ιδιαιτέρως αυτοί που ήμασταν από την περιοχή, κάναμε εικόνα και φανταστήκαμε πόσο ιδανική είναι η περίπτωση της Ελευσίνας να φιλοξενήσει ένα τέτοιο μουσείο και πόσο δε μάλλον με την ευκαιρία του θεσμού της πολιτιστικής πρωτεύουσας αυτό να πάρει σάρκα και ωστά μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Λοιπόν, δεν αρκεί πάντα η ανακέννηση και η αξιοποίηση των παλιών και λοιφών πρόημβων βιομηχανιών. Πρέπει σίγουρα να μελετάμε τη βιωσιμότητα των επενδύσεων αλλά και των χωροθετήσεων και των χρήσεων που επιλέγουμε να χωροθετούμε μέσα σε τέτοια κτίρια. Τα παραδείγματα ανα την Ελλάδα θέλουνε μουσεία κυρίως και πολιτιστικούς χώρους να χωροθετούνται σε αξιοποιημένα κελίφι προεμβιομηχανικά. Όμως, τις περισσότερες φορές καταλήγουν να είναι κοστοβόρες υποδομές και επενδύσεις που κληρονομεί το δημόσιο και στο μέλλον αδυνατή να τη συντηρήσει. Οπότε, είμαστε μπροστά σε μια νέα πρόκληση. Εδώ έρχεται η σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα να ζητήσει ακόμα περισσότερο την προσοχή όλων των φορέων που ασχολούνται με τη βιομηχανική κληρονομιά και ενδεχομένως να είναι ο μονόδρομος για την αξιοποίησή της. Πόσο δε μάλλον σε συνθήκες ύφεσης οικονομικής και οικονομικής κρίσης που συνεχίζουμε να βιώνουμε από όσο καταλαβαίνω κάθε μέρα στην Ελλάδα. Λοιπόν, εγώ νομίζω κάπου εδώ θα τελειώσω με δύο-τρία πολύ πιο σύντομα μικρά συμπεριάσματα. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα φυσικά, η εμπλοκή του κοινού, η εμπλοκή των παιδιών. Να φέρουμε περισσότερο κόσμο πιο κοντά στα μνημεία της βιομηχανικής κληρονομιάς. Ήταν μια απέτηση του κοινού της χτεσινής ομάδας εργασίας. Ψάχναμε να βρούμε τρόπους και εναλλακτικές πέρα από τα κλασικά εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία σταματάνε ίσως μέσα στη σχολική αίθουσα και δεν παράγουν περισσότερη γνώση γύρω από το τι είναι βιομηχανικό μνημείο, τι είναι βιομηχανική αρχαιολογία, πώς οι μνήμη και γνώση γύρω από τη βιομηχανική ιστορία έχουν κεφαλιοποιηθεί. Τα δικά μας φυσικά παραδείγματα εδώ της Ελευσίνας, μέσα από το Φεστιβάλες 1000 των τελευταίων ετών, ήταν προς έκπληξη των συμμετεχόντων της ομάδας μια τέτοια απάντηση, καθώς εδώ έχουμε βιώσει τη συμμετοχή και τη συνεργασία των καλλιτεχνών με όλο αυτό το εργατικό κίνημα, με τον πληθυσμό που έχει απασχοληθεί στις βιομηχανίες, με τις οικογένειες τους, έχουμε παράξει καλλιτεχνικά έργα και εικαστικές εγκαταστάσεις και αυτό από μόνο του έχει φέρει το κοινό σαν ένα έμπρακτο παράδειγμα πιο κοντά στους πρώην βιομηχανικούς χώρους. Λοιπόν, έχουν περάσει τα πέντε λεπτά, θα σας πω μόνο ότι μιλήσαμε εκτενώς για το παράδειγμα του Κρόνου. Ο Κρόνος είναι ένα σύνολο πρώην εργοστασίου που είμαστε όλοι θεατές της σταδιακής του αποσύνθεσης, μια άλλη εθελοντική ομάδα που λέγονται Κρονίστες πάλι μας απέδειξε πόσο η Ελευσύνα έχει μπει στο επίκεντρο ενός ευρύτερου πληθυσμού. Και δώσαμε διάφορες υποσχέσεις και ραντεβούμε τους συνομιλητές μας για επόμενα στρογγυλά τραπέδια, για επόμενες ομάδες εργασίας και βέβαια το υλικό όλο αυτό που θα ανέβει διαδικτυακά θα βοηθήσει σε αυτή την κατεύθυνση. Όμως τώρα θα φωνάξω την Ευγενία Καβάδια και τον Γιάννη τον Γκουγμά να μας πούνε τα συμπεράσματα από την τελευταία ομάδα εργασίας. Η διαχείριση των τοπικών συλλογών και συλλόγων. Νομίζω έχουμε ένα ωραίο συνδυασμό εδώ. Δηλαδή από τα κελίφη και τα κτίρια πάμε πια και στο πώς διαχειριζόμαστε το άιλο κομμάτι της μνήμης της πόλης, το οποίο έρχεται να ντύσει τα κελίφη. Ωραία. Θα είμαι εξαιρετικά σύντομη. Ήταν μια ομάδα εργασίας που παρουσίαζε υψηλή συμμετοχή από τους ελευσίνιους και τις ελευσίνιες. Οπότε φανταστείτε ότι μαζί με τις ομιλήτριες, τις πέντε ομιλήτριες, έγινε μια συνομιλία ανάμεσα σε ερασιτέχνες και επαγγελματίες. Η κουβέντα αφορούσε την ανάδειξη και την διαφύλαξη συλλογών σε επίπεδο πόλης, σε επίπεδο χώρας και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην αρχή παρουσιάστηκαν καλά παραδείγματα, καλές πρακτικές από θεσμικούς παράγοντες, είτε από τη μεριά επίσημων κεντρικών, εθνικών πολιτικών, είτε από τη μεριά της αυτοδιοίκησης και μετά παρουσιάστηκε η ιδιωτική πρωτοβουλία. Με αφορμή την τελευταία, την πρωτελευταία ομιλήτρια που παρουσίασε ένα παράδειγμα διαχείρισης φωτογραφικού αρχείου, εμφανίστηκε το παράδοξο ότι για τις φιλοξενούμενες ομιλήτριες η λευσίνα δεν φαινότανε πουθενά στις φωτογραφίες. Και την ίδια στιγμή από κάτω στο κοινό είχαμε συλλέκτες, ιδιώτες και συλλόγους που έχουν ένα εξαιρετικά σημαντικό φωτογραφικό αρχείο. Και εκεί φάνηκε η κοινή ανάγκη να βρεθεί ένας τρόπος ανάδειξης των συλλογών και φάνηκε και η κοινή ανησυχία όλων των συλλεκτών του τι κάνουν ένα αρχείο που για δεκαετίες μένει στην αφάνεια. Οπότε η κουβέντα άναψε και υπήρχε μια ένταση ανάμεσα στο ποιος κάνει το πρωτοβήμα, ποιος δίνει τους πόρους, ποιος δίνει το χώρο κτλ. Ο θεσμός ή ο συλλέκτης, αλλά καταλήξαμε ότι πριν από το χώρο έχουμε καλές πρακτικές όπως είναι η καταγραφή και οι καταγραφές, η ψηφιοποίηση, η επιμέλεια και η επιμέλεια από τους ίδιους τους συλλέκτες, η συνεργασία μεταξύ των συλλόγων και σίγουρα φάνηκε η πρόκληση να φύγουμε από τα ισχύοντα πρότυπα διαχείρισης και ανάδειξης των συλλογών και να περάσουμε σε πιο βιώσιμα, ανοιχτά και ζωντανά μοντέλα. Ευχαριστώ. Να τονίσω μόνο ότι φάνηκε από τους συλλόγους η έλλειψη τεχνογνωσίας στις θέματα ψηφιοποίησης, διαχείρισης, καταγραφής της άλλης και ηλικίας πολιτικής κληρονομιάς και αυτό είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό ότι συμφωνήθηκε και από όλους τους φορείς. Κάτι όμως που είπαμε ότι μπορεί να λυθεί μέσα από συνεργασίες, μέσα από δικτυώσεις, είτε μέσα από πανεπιστήμια, ακαδημαϊκούς φορείς, αλλά και ερευνητές, ιδιότες, οι οποίοι μπορούν να συντρέξουν σε αυτά εδώ τα αρχεία για προκειμένου να διασωθούν, να ταξινομηθούν και να μπορέσουν να έρθουν στο κοινό. Τα αρχεία αυτά δεν είναι για μέσα του κλάπια, είναι στις αποθήκες, είναι να διασωθούν για να μπορέσουν να έρθουν στο κοινό, να εμπλακεί το κοινό μαζί τους, να τα γνωρίσει, με τον τρόπο αυτό να διασωθούν. Αυτά. Ευχαριστούμε. Ευχαριστώ. Εσείς καλύψαμε, τελειώσαμε, καλύψαμε όλες τις ομάδες εργασίας που πραγματοποιήθηκαν αυτές τις μέρες και δεν ξέρω για εσάς, εμένα η αίσθησή μου είναι ότι δεν ξέρω αν έχουμε καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα, αλλά σίγουρα έχουμε ανοίξει θέματα και έχουμε φέρει επάνω στο τραπέζι θέματα τα οποία δεν τα είχαμε συζητήσει έτσι με έναν συλλογικό τρόπο και προσεγγίσει από διάφορες προοπτικές. Οπότε, ένα μεγάλο ερώτημα είναι το πώς συνεχίζουμε από εδώ και πέρα. Δηλαδή, κάνουμε άλλη μια συνάντηση τέτοιου χρόνου και στο ενδιάμεσο τι γίνεται. Έχουμε φτάσει και στην ώρα του διαλύματος, οπότε θα πρότεινα να κάνουμε ένα διαλύμα μισής ώρας και να επιστρέψουμε από την πλευρά της Ελευσίνας 2021. Έχουμε κάποιες προτάσεις για το πώς θα μπορούσε να συνεχιστεί αυτή η συνεργασία και ο διάλογος, αλλά φυσικά θα είναι μια συζήτηση συνολική και έχει σημασία να υποθούν ιδέες και προτάσεις, τόσο σε συνολικό επίπεδο, αλλά και για τα επιμέρους θέματα που θεωρείτε ότι ήταν σημαντικά και χρειάζονται περαιτέρω ανάλυση και δουλειά. Διάλειμμα, λοιπόν. Επιστρέψαμε με τις προτάσεις μας. Η Αγγελική Λαμπύρη, νομίζω ότι γνωρίσατε όλοι αυτές τις μέρες, είναι η Διευθύντρια Πολιτιστικής Στρατηγικής, η οποία είναι υπεύθυνη για όλο το πρόγραμμα Πολιτισμός 2030 και όχι μόνο για τη συνάντηση. Βασικά, η συνάντηση Πολιτισμός 2030 είναι ένα κομμάτι του προγράμματος του Μαγαλύτερου, που είναι ένα από τα πιο σημαντικά προγράμματα της Ελευσύνας 2021 και έχει το όνομα Πολιτισμός 2030. Δηλαδή, η συνάντηση είναι το κύριο γεγονός του προγράμματος και θα συμβαίνει κάθε Νοέμβριο στην Ελευσύνα. Στόχος είναι μέσα από αυτό το πρόγραμμα να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα συνεργασίας μεταξύ των ελληνικών πόλεων αφενός και αφετερού μεταξύ της τοπικής αυτοδιοίκησης και του καλλιτεχνικού χώρου. Πάνω λοιπόν σε αυτή τη λογική σκεφτήκαμε πώς μπορούσαμε να... Τι ενέργειες μπορούμε να κάνουμε ώστε να συνδέσουμε αυτούς τους δύο κόσμους. Πέρα λοιπόν από την κεντρική συνάντηση Πολιτισμός 2030, η οποία θα γίνεται κάθε Νοέμβριο στην Ελευσύνα, σκεφτήκαμε να διοργανώνονται δορυφορικές συναντήσεις σε πόλεις της Ελλάδας, οι οποίες θα διαρκούν γύρω στις πέντε ημέρες με λιγότερους συμμετέχοντες, 30-40 άτομα, ώστε να γνωρίσουμε επί τόπου και από κοντά τις πόλεις και την καλλιτεχνική τους παραγωγή, την πολιτιστική τους παραγωγή, δηλαδή μιλάμε συνήθως για την περιφερειακή ανάπτυξη, αλλά πάντα το σημείο εκκίνησης μας είναι από την Αθήνα ή κοντά στο κέντρο. Νομίζω ότι είναι απαραίτητο να αποκτήσουμε ίδια και ο καλλιτεχνικός χώρος και οι πολιτιστικοί διαχειριστές, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων βρίσκεται στο κέντρο, να αποκτήσουμε όλη πραγματική εικόνα των πόλεων της περιφέρειας του τι γίνεται εκεί. Σε αυτή λοιπόν τη βάση προτείνουμε τις δορυφορικές συναντήσεις, οι οποίες θα γίνονται σε συνεργασία με την πολιτιστική πρωτεύουσα και μέσα από τις οποίες, όπως τώρα θα βγουν τα πρακτικά της συνάντησης πολιτισμός, που ευελπιστούμε να είναι μια πρώτη χάρτα, ένας πρώτος οδηγός για την περιφερειακή ανάπτυξη, να έχουμε μετά και επιμέρους καταγραφές των πόλεων. Όπως αναφέρουμε και εδώ, θα υπάρξει μια πρόσκληση συμμετοχής μέσα στο μήνα Δεκέμβριο και ουσιαστικά θα μπορέσει να δηλώσει συμμετοχή κάποιος δημοτικός φορέας σαν εξάρτους φορέας που δραστηριοποιείται σε κάποιον δήμο. Δηλαδή η βάση του είναι σε κάποιον άλλον δήμο, σε κάποια άλλη πόλη. Η βάση γι' αυτό το πράγμα έγκειται στο γεγονός ότι δεν μπορούν πάντα το κέντρο ή κάποιος εξωτερικός παράγοντας να παίρνει την πρωτοβουλία. Πρέπει οι ίδιες οι πόλεις να έχουν τη διάθεση και την επιθυμία να επενδύσουν στον εαυτό τους και να δημιουργήσουν τις συνθήκες γνωριμίας με τον καλλιτεχνικό και τον πολιτιστικό χώρο της Αθήνας γενικότερα. Η πρωτοβουλία βεβαίως μπορεί να έρχεται είτε από δημοτικό φορέα αλλά είτε και από κάποιον ανεξάρτητο πολιτιστικό φορέα της πόλης. Το δεύτερο εργαλείο, αν θέλετε, είναι το Mentors Residency. Είναι ένα πρόγραμμα το οποίο ξεκινήσαμε να το εφαρμόζουμε ήδη στην Ελευσίνα. Πρόκειται στην ουσία για ένα Residency Mentor Advisor οι οποίοι ζώντας μέσα στην πόλη θα μπορούν να καταγράψουν και να βιώσουν, να δουν από κοντά τα προβλήματα που υπάρχουν, να προτείνουν ιδέες ποια Taylor Made για τις πόλεις. Στο πρόγραμμα αυτός συμμετέχουν ο Christopher Crimes τον οποίο ενδεχομένως επίσης γνωρίσατε αυτές τις μέρες με πολύ μεγάλη εμπειρία στην ύδρυση και τη διαχείριση περιφερειακών θεάτρων. Η Judith Knight, που είναι η ιδρύτρια και συνκεφθήτρια του Arts Admin στη Μεγάλη Βρετανία και η οποία έχει πάρα πολύ μεγάλη εμπειρία στο πώς δουλεύεις με τους καλλιτέχνες, στο πώς κάνεις πρωτότυπες παραγωγές και στο πώς επενδύεις και ενισχύεις τη δουλειά νέων και ενερχόμενων καλλιτεχνών, κάτι το οποίο νομίζω ότι όλες οι πόλεις του έχουν ανάγκη. Δεν υπάρχουν δομές και στο πλαίσιο της πολιτικής τους δεν βλέπεις ποτέ έναν ξεκάθαρο στόχο ή προτεραιότητα, την υποστήριξη της καλλιτεχνικής παραγωγής και διτων νέων και ενερχόμενων καλλιτεχνών, το πώς δηλαδή μπορεί η πόλη να αποκτήσει πρωτότυπη παραγωγή δική της, η οποία θα αντανακλά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τους ιδιαίτερους προβληματισμούς της κοινωνίας της. Και ο τρίτος είναι ο Henk Kajser από την Ολλανδία. Ο Henk ήταν για πολλά χρόνια διευθυντής του Urol Festival. Το Urol είναι ίσως το μεγαλύτερο φεστιβάλ που γίνεται τέχνη στο δημόσιο χώρο. Και μετά ήταν και αυτός που ξεκίνησε την υποψηφιότητα της Leeuwarden, πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης φέτος, στην Ολλανδία. Είναι ένας επιμελητής και μάνατζερ, ο οποίος έχει ασχοληθεί πάρα πολύ με το κομμάτι της πολιτιστικής ανάπτυξης σε αγροτικές περιοχές. Κάτι το οποίο επίσης δεν το έχουμε αγγίξει στην Ελλάδα νομίζω καθόλου. Και είδαμε ότι δεν υπήρχε ούτε σε φακέλους πόλεων, οι οποίες είχαν πολύ μεγάλο κομμάτι, είναι αγροτικές πόλεις και νομίζω σε κάποιες στέθηκε και ρώτημα. Ήταν και μια απορία της Επιτροπής Εμπειρογνωμώνων στη Λάρισα νομίζω, αν δεν κάνω λάθος, ότι εσείς που είστε ο Κάμπος, το κεντρικό μέρος της αγροτικής παραγωγής στην Ελλάδα, πώς συνδέεται αυτή σας την υφυσιογνωμία, αυτό το κομμάτι της παραγωγής σας με την τέχνη. Ο Γένγκλις, λοιπόν, είναι ειδικό σε αυτό το τομέα και βεβαίως μπορεί να προστεθούν και άλλοι. Εμείς έχουμε ξεκινήσει με αυτούς τους τρεις και είναι τρεις συνεργάτες που τους γνωρίζουμε και τους προτείνουμε και σε άλλες πόλεις. Λοιπόν, τρίτον, ένα πολύ βασικό πρόγραμμα είναι ένα πρόγραμμα μακροχρόνιων residences για καλλιτέχνες αλλά και για πολιτιστικούς διαχειριστές. Να αναφερθώ πρώτα στο κομμάτι των πολιτιστικών διαχειριστών. Στην ουσία μιλάμε για ένα πρόγραμμα τύπου start, το οποίο όμως θα μπορούσε να γίνεται σε συνεργασία με τους δήμους. Ανα την Ελλάδα. Και αντίστοιχα ένα πρόγραμμα για καλλιτέχνες. Πρόγραμμα όμως το οποίο θα δίνει τη δυνατότητα σε καλλιτέχνες να μείνουν στην πόλη για δύο με τρία χρόνια με την αντίστοιχη ανάθεση. Αυτό το πρόγραμμα επίσης στηρίζεται στην μεθοδολογία του και στη φιλοσοφία του πρόγραμματος της Ελευσίνας όπου έχουμε δώσει πάρα πολύ βάρος στο να συνδέσουμε καλλιτέχνες με την πόλη και ο τρόπος που έχουμε βρει να το κάνουμε αυτό είναι δίνοντας τους αναθέσεις για πολυετή έργα ώστε να ζούνε μες στην πόλη για μεγάλο χρονικό διάστημα να δουλεύουν με τους εικατοίκους, να γνωρίζουν την πόλη και τα έργα που κάνουν να προκύπτουν μέσα από αυτή τη ζήμωσή τους με την πόλη. Και αυτό θα μπορούσε να είναι μια πλατφόρμα και τα δυο αυτά προγράμματα και το ΣΤΑΡΤ και τα προγράμματα ξενίας καλλιτεχνών, δηλαδή στην ουσία μιλάμε για ένα πρόγραμμα παραγωγής νέων έργων το οποίο όμως θα επεκτείνεται σε όλη την επικράτεια και θα μπορούσε να είναι κομμάτι του καλλιτεχνικού προγράμματος της Ελευσίνας το 2021, ώστε δίπλα στην Ελευσίνα που θα είναι πολιτιστική πρωτεύουσα να προβληθούν και πολλές άλλες πόλεις. Δηλαδή θα μπορούσε να φτιαχτεί ένας χάρτης με ιδιαίτερα έργα και ιδιαίτερες δράσεις που ο άλλος έχει να δει σε διάφορες ελληνικές πόλεις γιατί και οι ξένοι επισκέπτες νομίζω δεν θα έρθουν αποκλειστικά για να μείνουν στην Ελευσίνα. Ειδικά όταν κάποιος έρχεται στην Ελλάδα πάντα προγραμματίζει να επισκεφτεί και άλλα μέρη. Το άλλο κομμάτι είναι ένα πρόγραμμα ανάπτυξης ισκανότητων. Μιλάμε στην ουσία για προγράμματα, να το πω, επιμορφωτικά που στόχο έχουν να αναπτύξουν τις ικανότητες των επαγγελματιών του χώρου σε τομείς οι οποίοι δεν καλύπτονται από την ισχύουσα θεσμική εκπαίδευση όπως είναι το θέμα της επιμέλειας, του ρόλου του καλλιτεχνικού διευθυντήνου. Ήταν ένα θέμα το οποίο ανέδειξε, νομίζω, η αντίστοιχη ομάδα εργασίας. Ανέδειξε πάρα πολύ ότι δεν το έχουμε προσεγγίσει καν. Ξεκινάμε λοιπόν ήδη με το European Festivals Association και το ατελιέ που κάνουνε την Inge Kesterman η οποία είναι η διευθύντρια των Atelier for Young Festival Managers του διεθνούς. Ένα πρόγραμμα ειδικά φτιαγμένο για τους Έλληνες που ασχολούνται με τα φεστιβάλ ή θέλουν να ασχοληθούν με τα φεστιβάλ το οποίο θα γίνει πρώτη φορά το Φεβρουάριο θα έχει διάρκεια τρεις με τέσσερις μέρες και θα απευθύνεται αποκλειστικά σε Έλληνες επαγγελματίες του χώρου. Το καλοκαίρι επίσης θα έχουμε... στην Ελευσύνα θα φιλοξενήσουμε το campus του διεθνούς δικτύου για τις σύγχρονες παραστατικές τέχνες ITM. Αυτό υπάρχει ήδη στο site του ITM και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή. Και πρόκειται για ένα campus το οποίο εστιάζεται στις διεθνείς συμπαραγωγές. Το τι σημαίνει κάνουμε διεθνείς συμπαραγωγές και πώς τις κάνουμε. Αντίστοιχα θα υπάρξουν και πάνω σε άλλους τομείς και βεβαίως είμαστε πάρα πολύ ανοιχτοί στο να δεχτούμε προτάσεις για ιδέες και αν θεωρείτε κάποιοι τομείς ότι χρειάζονται επεραιτέρω ανάπτυξη το οποίο θα μπορούσε να επιτεχθεί μέσα από ένα πρόγραμμα ικανοτήτων θα θέλαμε πολύ να λάβουμε προτάσεις και ιδέες επάνω σε αυτό. Και τέλος. Θεωρούμε ότι όλη αυτή η δραστηριότητα έρχεται και κορυφώνεται και επιστεγάζεται με την καθιέρωση ενός νέου θεσμού της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ελλάδας. Δεν είναι κάτι φοβερά και νοτόμο, γίνεται σε πάρα πολλές χώρες. Θέλω να πω πέρα από την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης. Υπάρχουν και αντίστοιχοι εθνικοί θεσμοί, οι οποίοι λειτουργούν ως μοχλή πολιτισμικής ανάπτυξης σε εθνικό επίπεδο των πόλεων. Είναι κάτι το οποίο συζητάμε με το Υπουργείο Πολιτισμού. Μέχρι τα τέλη του 2019 έχουμε θέσει ένα στόχο επεξεργασίας του πλαισίου λειτουργίας. Το πλαίσιο θα είναι αντίστοιχο με αυτό της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης, δηλαδή θα στηρίζεται σε ανοιχτό διαγωνισμό. Οι πόλεις θα πρέπει να μπαίνουν στη διαδικασία να καταθέτσουν φάκελο. Οι φάκελοι θα κρίνονται από ανεξάρτητη Επιτροπή Εμπειρογνωμώνων. Η διαδικασία της επιλογής θα έχει πρώτη φάση και τελική φάση επιλογής, οπότε θα διαρκεί περίπου δύο χρόνια. Ο στόχος είναι ότι θα δίνεται μετά ένα χρόνος προετοιμασία στην πόλη, με παράλληλη παρακολούθηση από την Επιτροπή Εμπειρογνωμώνων. Με βάση αυτόν τον σχεδιασμό, φιλοδοξούμε ότι το 2025 μπορούμε να έχουμε την πρώτη πολιτιστική πρωτεύουσα της Ελλάδας, ένας θεσμός ο οποίος θα τρέχει σε διετή βάση, δηλαδή κάθε δύο χρόνια, ο στόχος είναι κάθε δύο χρόνια να έχουμε μία πολιτιστική πρωτεύουσα της Ελλάδας. Αυτές είναι οι προτάσεις ειδικές μας για το πώς θα μπορούσε, αναφορικά με παρεμβάσεις που θα μπορούσαμε να κάνουμε ή να προτείνουμε για την περιφερειακή ανάπτυξη και για την ανάπτυξη γενικώς της πολιτιστικής και της καλλιτεχνικής δραστηριότητας της πόλης. Αλλά νομίζω, μάλλον πριν πάω σε αυτό, ξέρετε όλοι ότι όλες οι ομάδες εργασίας και οι κεντρικές ομιλίες βιντεοσκοπήθηκαν αυτές τις μέρες σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μέσα σε ένα 15-μερο. Θα ανέβουν όλα τα βίντεο στην ιστοσελίδα και θα είναι διαθέσιμα σε όλους. Επίσης, τα reports όλα θα έρθουν μαζί ώστε να αποτελέσουν μια πρώτη καταγραφή, μια πρώτη χάρτα για την περιφερειακή πολιτιστική ανάπτυξη. Ωστόσο, μια πολύ εντονή αίσθηση που είχα εγώ αυτές τις μέρες ήταν ότι ενώ πηγαίναμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα και μπορεί να βγάζαμε και σε πολλές ομάδες εργασίας, παράλληλα ανοίγαμε, δηλαδή όταν πηγαίναμε να καταλήξουμε κάπου συνειδητοποιούσαμε ότι είναι πολύ ευρύτερο το θέμα και ανοίγει ακόμα περισσότερο. Οπότε, νομίζω ότι θα είχε ενδιαφέρον να επεξεργαστούμε ιδέες, προτάσεις για το πώς θα μπορούσαν οι συζητήσεις που ξεκίνησαν και τα θέματα που τέθηκαν να συνεχίσει η επεξεργασία επάνω σε αυτά τα θέματα. Δεν ξέρω δηλαδή κατά πόσον αυτό μπορεί να καλυφθεί από το να ξαναδώσουμε ραντεβού του χρόνου πάλι για μια αντίστοιχη συνάντηση να τα ξανασυζητήσουμε ή αν στο ενδιάμεσο πρέπει να δούμε άλλους τρόπους επεξεργασίας. Και σε αυτό το σημείο θα ήθελα... είναι που θέλουμε να τα λέσουμε για ιδέες, προτάσεις και τα λοιπά πριν αποχαιρετιστούμε. Καλησπέρα. Είμαι η Μαρία Λουίζα Λαοπόδη. Είμαι υπεύθυνη του πρόγραμμα του STAR, το οποίο αναφέρθηκε αρκετές φορές αυτές τις μέρες. Ευχαριστώ για άλλη μια φορά για την πρόσκληση, γιατί ήταν πολύ επικοδομητικό και, πώς να το πω, σαν επαγγελματίας του πολιτισμού, νιώθω και λίγο περήφανη που φτάσαμε σήμερα σε αυτό το στάδιο να βρισκόμαστε και να συζητάμε για όλες αυτές τις θεματικές. Θα ήθελα να πω ένα πράγμα που το ένιωσα πολύ έντονα από τη σημερινή μας συζήτηση. Είμαστε σε αυτήν την αίθουσα 80-90% γυναίκες και χρησιμοποιούσαμε συνέχεια τον όρο ο καλλιτεχνικός διευθυντής, ο καλλιτέχνης, ο δήμαρχος, ο διευθυντής. Θέλω να μοιραστώ μια ανάγκη πιο πολύ, ότι αν δεν ονειρευτούμε εμείς οι ίδιες το ρόλο μας, δεν μπορούμε να περιμένουμε να μας τον αποδώσει κάποιος και το λέω γιατί έχουμε καλλιτεχνική διευθύντρια, έχουμε διευθύντρια στρατηγικής. Είναι ένας χώρος που και τραβάει γυναίκες και μπορούμε να δώσουμε πολλά πράγματα, οπότε δεν το λέω σαν παρατήρηση, το λέω σαν ανάγκη, ότι η αλλαγή, γιατί μιλάμε και για κοινωνική αλλαγή, έρχεται από εμάς τους ίδιους που θα μιλήσουμε και θα μοιραστούμε. Και σε ό,τι αφορά το start πιο συγκεκριμένα, είμαι προσωπικά και σαν πρόγραμμα στη διάθεση ολονών να δούμε πώς μπορεί το μοντέλο αυτό να πολλαπλασιαστεί σε άλλες πόλεις. Ευχαριστώ. Θα ήθελα πρώτα να δώσω συγχαρητήρια, γιατί αισθάνομαι ότι ήταν πολύ φρέσκο αυτό που έγινε, πολύ ενδιαφέρον και είχε αποτέλεσμα και νόημα. Και νομίζω ότι πραγματικά δεν πρέπει να μείνει εδώ πως πολλά πράγματα γίνονται, είναι αστεράκια που λάμπουν και πεθαίνουν. Και έχει νόημα μόνο αν φέρει αλλαγές πραγματικές. Για μένα θα πρέπει να συνεχίσει διαδικτυακά, με ερωτήματα που θα τίθονται σε όλες τις πόλεις, ώστε να μπορούν να εμπλακούν και όλοι οι πολιτιστικοί φορείς για να αναγκαστούν να αλλάξουν και την πραγματικότητά τους. Αν αναγκάζονται να απαντήσουν σε κάποια ερωτήματα και να συμμετέχουν και να συνεχίζει και η συζήτηση, θα αναγκαστούν να πάρουν και αυτά που θα έχετε να τους δώσετε. Θα είναι πιο μέσα σε όλο αυτό το πράγμα. Γεια σας, λέγαμε Στεφανία Ξηδιά. Σε σχέση λίγο και σε συνέχεια με τη διαβούλευση που παρουσιάσαμε. Αν μιλάμε για το 2030, ουσιαστικά η γενιά μας καλείται να διαχειριστεί μια μετάβαση σε ένα διαφορετικό τρόπο πολιτιστικής ανάπτυξης. Και αυτό που έτσι μου έμεινε σχετικά με την κατοχύρωση του επαγγέλματος με το ποιο είμαστε, που εντασσόμαστε τα τρίγωνα, τα τετράγωνα, τα πολύγωνα, όλα αυτά τελος πάντων τα δίκτυα που καλούμε να διαχειριστούμε, νομίζω ότι αυτή τη στιγμή αναδίεται ένα νέο υποκείμενο που είναι ο cultural manager στην Ελλάδα, ο οποίος όμως δεν έχει αντικείμενο αυτή τη στιγμή θεσμικά. Από την άλλη, υπάρχει ένα αντικείμενο τεράστιο, τρομερά πολύπλοκο και πλούσιο, το οποίο όμως δεν έχει θέση για αυτά τα υποκείμενα. Οπότε, λίγο και προς το Υπουργείο και σαν challenge είναι λίγο να χαρτογραφίσουμε αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι υπάρχουν σε κάθε πόλη, οι οποίοι είναι αυτά τα ζουζούνια που τριγυρνάνε, που δένουν το δήμο με τους πολιστικούς φορείς, με τους καλλιτέχνες, που οργανώνουν φεστιβάλ που ανήκουν πολύ συχνά στην κοινωνία των πολιτών και όχι σε κάποιο δημοτικό οργανισμό και να δούμε εάν αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να αξιοποιηθούν εκεί που είναι και να ενταχθούν αυτό το πρόγραμμα που λέτε επισκέψεων, ανταλλαγών και να λειτουργήσουν ως γέφυρες. Είναι τρομερό το πρόβλημα κέντρου περιφέρειας. Εγώ δούλεψα 7 χρόνια στην Ελλάδα και μόλις μετακόμισα στην Αλεξανδρούπολη, στην άκρη του κόσμου. Και είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, η γεφύρωση πολιτισμική του κέντρου με την περιφέρεια και σε αυτό πρέπει να αξιοποιήσουμε τους ανθρώπους που είναι ειδικοί και είναι αρκετοί εδώ και νιώθουμε μοναξιά και πρέπει αυτή η μοναξιά να καλυφθεί μέσα από, όχι γρουπ θέραπη, αλλά τέλος πάντων και το ΣΤΑΡΤ έχει γεννήσει 90 νέους cultural managers που δουλέψαν στην Ευαρχία και αυτό το πράγμα πρέπει πλέον θεσμητά να αξιοποιηθεί. Γιατί υπάρχει γνώση και υπάρχει και ανάγκη για την εφαρμογή της. Άρα νομίζω μιλάς όχι μόνο για τη χαρτογράφηση αλλά και για τη θεσμοθέτηση της θέσης του πολιτιστικού διαχειριστή. Αυτό δεν είναι στο χέρι μας. Στο χέρι μας δεν είναι τίποτα, προτάσεις εμείς κάνουμε. Αυτό υπόθηκε στο εργαστήριο. Τις θέσεις, αλλά αυτό στην ουσία που λέμε είναι ότι η θέση αυτή δεν είναι θεσμοθετημένη σήμερα και ενώ υπάρχει, δεν υπάρχει μια υποχρέωση θεσμική από οι πολιτιστικοί οργανισμοί να προσλαμβάνουν τέτοιους ανθρώπους, μπορούν να προσλάβουν οτιδήποτε ειδικότητα. Αλλά επειδή αυτό μπορεί να μην είναι εφικτό αυτή τη στιγμή, ίσως θα ήταν πιο ρεαλιστικό να πούμε ότι στο πλαίσιο μιας τέτοιας διοργάνωσης γίνεται μια χαρτογράφηση, μια διασύνδεση και όπως μιλάτε εσείς για residency, αν γίνει ένα matchmaking και πει «Α, εγώ είμαι στην Αλεξανδρούπολη» και δημιουργείται μια σύμπραξη με το Δήμο Αλεξανδρούπολης, δεν πρόκειται να δημιουργήσουν θέση για μένα. Εντάξει, μην τρελούνόμαστε τώρα. Λοιπόν, αλλά μπορεί ίσως όπως το START ή και άλλα προγράμματα δημιουργούν κίνητρα για συμπράξεις να πεις ότι δημιουργώ ένα πλαίσιο ώστε πηλωτικά σε 4, 5, 6 πόλεις της Ελλάδος ενισχύουμε τον Δήμο μαζί με έναν cultural manager, μαζί με έναν καλλιτεχνικό ή πολιτιστικό οργανισμό να συνδιαμορφώσουν πλέον δράσεις και έργα, που είναι πλέον κοινωνικο-πολιτιστικού χαρακτήρα και μπορούν βέβαια να συνδεθούν και με υπάρχουσες διοργανώσεις. Αυτό βέβαια συμβαίνει στην πράξη και νομίζω ότι αυτό συζητάμε αυτή τη στιγμή. Ίσως για κάθε μια από τις ομάδες εργασίας που έγιναν, για κάποιες από αυτές, ένας πυρήνας τουλάχιστον ανθρώπων θα πρέπει να κάτσει μαζί και να δουλέψει ακόμα περισσότερο για την επεξεργασία πολύ πιο συγκεκριμένων προτάσεων και δράσεων. Η Μιμέτη Παναγιτοπούλου, εγώ θα ήθελα να τονίσω το πολύ ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της τετραήμερης συνάντησης. Ήταν ότι είχαν όλοι φωνή, όχι μόνο οι μιλυτές, αλλά σε κάθε ομάδα εργασίας συζητούσαμε όλοι μαζί. Οπότε ακούστηκαν πάρα πολλές διαφορετικές απόψεις και γνώμεις. Αυτό, νομίζω, είναι και ένα πολύ δυνατό χαρακτηριστικό που μπορεί να δώσει ένα αύσχεσμα για τη συνέχεια. Για παράδειγμα, όταν μιλάμε για δορυφουρικές συναντήσεις αναπόλης, που μπορεί να μην έχω καταλάβει ακριβώς τώρα το πλαίσιο με το οποίο το έχετε ενορραματιστεί, αλλά θα ήταν πολύ ενδιαφέρον σε αυτές τις πόλεις να καλυστούν όσο περισσότεροι φορείς πολιτιστικοί και να έχουν φωνή. Αυτό θα είναι η ευθύνη του local organizer, του τοπικού διοργανωτή. Αυτό ακριβώς. Θα πρέπει να ανοίξει ανά πόλη, θα πρέπει να ανοίξει, όχι να σφίξει, αλλά να ανοίξει. Η κατεύθυνση η δική μας θα είναι αυτή και ότι πάμε να εξερευνήσουμε την πόλη, να δούμε όλα της τα ζωντανά κύτταρα. Και ολοκληρώνοντας σε αυτό ακριβώς, είναι γιατί με αυτό το ακριβώς στο στοιχείο, μας κάνατε όλους μέρος της δικής σας δουλειάς, μας κάνατε involved. Οπότε αυτό, ναι, μας δίνει άλλη όθυση. Όλων μας είναι η δουλειά, δηλαδή αυτό συζητάω, ότι είναι μια κοινή δουλειά, δεν είναι η δική μας, στην ουσία. Ναι, αλλά έτσι όμως το νιώθει ο άλλος ακόμα πιο έντονα, δηλαδή το κάνει δικό του. Αυτό, ευχαριστώ. Έχω νιώθω πάρα πολύ μεγάλη χαρά, γιατί τελικά όλοι οι άνθρωποι που δραστηριοποιούμε σε αυτό το πεδίο, επικοινωνούμε πολλές φορές και χωρίς να το ξέρουμε. Θέλω να αναφέρω την εμπειρία που είχα στις 15 Οκτώβρης στη Σύρο, όπου πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία της περιφέρειας και της εντεταλμμένης πολιτισμού της περιφέρειας, η οποία πλέον έχει παρετηθεί, αυτό είναι κάτι ενσυχητικό. Η πρώτη συνάντηση πολιτισμικής ανάπτυξης κυκλάδων, που είχε ακριβώς αυτή τη φιλοσοφία, αναδεικνύοντας και το θέμα της νησιωτικότητας, που είναι κάτι που στην Ελλάδα πρέπει να μας προβληματίσει, τα πρακτικά όλης της ημερίδας αυτής υπάρχουν στο YouTube αυτή τη στιγμή, γιατί είναι όλο το υλικό βίντεο σκοπημένο. Μεταδόθηκε η συνάντηση, επειδή πραγματοποιήθηκε στο Επιμελητήριο Κυκλάδων, μέσω του δικτύου του Επιμελητηρίου σε όλα τα νησιά των κυκλάδων, και υπήρχε δυνατότητα να υποβληθούν και ερωτήσεις, γιατί δεν μπορούσαν να μεταβούν όλοι, και παρουσιάστηκαν καλές πρακτικές φεστιβάλ, τα οποία έχουν αναγνωριστεί και σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε ευρωπαϊκό. Ένα από αυτά ήταν, ας πούμε, το Άννη Μασίρωση, οι διαδρομές στη Μάρπισσα, κτλ. Και νομίζω ότι σίγουρα πρέπει να ληφθεί και αυτό το αντικείμενο υπόψυ, γιατί καταλήγουμε σε πάρα πολύ κοινά συμπεράσματα και σε σχέση με το μοντέλο ανάπτυξης που προτείνεται, δηλαδή η πολιτιστική πρωτεύουσα Ελλάδας συζητήθηκε ως πρόταση σε επίπεδο περιφέρειας. Οπότε θεωρώ ότι μπορούμε να είμαστε τουλάχιστον χαρούμενοι, γιατί ακόμη και όταν δεν έχουμε μιλήσει από πριν με δική μας μαλλονευθύνη, γιατί πολλές φορές όλα τα πράγματα μας απασχολούν, επειδή γίνονται λίγο γρήγορα και συμβαίνουν πολλά ταυτόχρονα, είμαστε προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό το λέω για ανακούφιση πολλών που ανησυχούν ότι προσπαθούν πολλές φορές μόνοι τους. Η τάση είναι κοινή τελικά και αυτό πρέπει να μας χαροποιεί και να μας δίνει πολύ κουράγιο. Αυτό που βλέπουμε λοιπόν είναι ότι ένα θέμα που αντιμετωπίζουμε είναι η δικτύωση, η μεταξύ μας δικτύωση, γιατί καθένας μας τρέχει για τα δικά του. Και αυτό επίσης που είδαμε στη συζήτηση, στην ομάδα εργασίας για τα δίκτυα, είναι ότι τα δίκτυα μπορούν να υπάρξουν μόνο όταν τα μέλη τους το έχουν ανάγκη και το θέλουν. Είναι τελείως το χέρι μας, πρέπει να βρούμε πολύ απλούς τρόπους, απλά να ξαναβρισκόμαστε. Υπάρχει κάποιος άλλος που έχει ιδέα, που θέλει να πει κάτι, να προσθέσει κάτι, να αφαιρέσει κάτι. Ωραία, τότε Αγγελική θα μας κάνεις μια ανακεφαλαιώση και θα κλείσουμε. Εκάνα μία μικρή καταγραφή όσον είπαμε. Μιλήσαμε για ένα πολλαπλασιασμό του μοντέλου START, που μπορεί να οδηγήσει αυτό και να υπάρξει μια συνεργασία και με τον Φορέο που τον διοργανώνει. Μιλήσαμε για να δημιουργηθεί μια διαδικτυακή πλατφόρμα, έτσι ώστε και άνθρωποι που δουλεύουν σε δημοτικούς πολιτιστικούς φόρους και όχι μόνο να μπορούν ουσιαστικά και αυτοί να εμπλακούν σε όλο αυτό, ακόμα και αν δεν είναι αυτή τη στιγμή εδώ. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από ερωτήματα, αυτό μπορούμε να το δούμε και στην ίδια την πλατφόρμα που έχουμε δημιουργήσει αυτή τη στιγμή στο culture2030.eu. Μιλήσαμε για την ανάγκη χαρτογράφησης των πολιτιστικών διαχειριστών, ακόμα και για αυτούς που δεν ανήκουν σε κάποιο φορέα και δουλεύουν ανεξάρτητα, και πώς μπορούμε να τους φέρουμε πιο κοντά και να υπάρξουν ουσιαστικά συμπράξεις με δήμους και με δημοτικούς φορείς. Μιλήσαμε, όπως και στις ομάδες εργασίας, για τη γεφύρωση κέντρου και περιφέρειας, μέσα από διαφορετικά προγράμματα και τη θεσμοθέτηση της θέσης του πολιτιστικού διαχειριστή. Στο τέλος είπαμε για τις ανάγκες δικτύωσης, που βγήκανε αρκετά και από τις ομάδες εργασίας. Αυτό που ήθελα να προσθέσω είναι ότι για όλα αυτά τα προγράμματα, εννοείται ότι θέλουμε να τα διαδώσετε και εσείς με τη σειρά σας, στους δικούς σας δήμους, στους δικές σας πόλεις, σε φορείς που πιστεύετε ότι δεν ήρθαν, αλλά ενδιαφέρονταν πολύ και άξιζαν να έρθουν. Θα υπάρξουν ανοιχτές προσκλήσεις σε κάποια από τα προγράμματα που όσοι είδατε, οπότε μας έχετε δώσει τα στοιχεία επικοινωνίας και εμείς με τη σειρά μας θα μοιραστούμε όλη την πληροφορία που έχουμε και θα θέλαμε και από τη δική σας τη μεριά να την διαδώσετε και εσείς. Είμαστε ανοιχτοί σε προτάσεις, όπως είπε και η Κέλλη, οπότε και αργότερα μπορούμε να συζητήσουμε και στο διάλειμμα και στο Euphoria Walk, στο περίπτωτο της Euphoria που θα ξεκινήσει τις 4.30, αν και έχω χάσει το χρόνο, οπότε θα ήθελα να μου πείτε τι ώρα είναι. Τέσσερις. Τέσσερις, ωραία, 4.30 ξεκινάμε από εδώ. Θα με ακολουθήσετε δηλαδή κατά τις 4.30 να ξεκινήσουμε το περίπτωτο της Euphoria και μετά στις 6.30 ξεκινάει και η Πομπή. Της 6.30 σας περιμένουμε όλους στην Κεντρική Πλατεία για τον εορτασμό των δεύτερων γενεθλίων μας. Είναι η παράσταση από θέματα inventory της Τζέννη Σαργυρίου και του Βασίλη Γεροδίμου σε συνεργασία με κατοίκους. Και τέλειο. Τι έγινε? Γιατί Τζέννη ήταν το χειρό κρότημα. Ναι, γιατί εδώ υπάρχουν σωστά... σε συνεργασία με κατοίκους της πόλης. Που είναι στο τραπέζι αυτό εδώ. Που είναι στο τραπέζι εδώ. Λοιπόν, 6.30 είναι το ραντεβού στην Πλατεία εδώ. Πότε προλαβαίνετε να κάνετε το walkie, να πιείτε ένα καφέ και θα ξεκινήσει η παράσταση. Θα είναι και ανοιχτές και οι δράσεις που αλλάζουν την πόλη. Και το αναψυκτήριο που είναι το στέκι της Ιουφόρια με κάποια projections από τα προγράμματα μας. Υπάρχει επίσης μια κάλπη έξω με ένα ερώτημα, μην το ξεχάσετε. Εγώ θέλω πραγματικά να σας ευχαριστήσω όλους που ανταποκριθήκατε στην πρόσκλησή μας και επενδύσατε ενέργεια και δουλειά όλες αυτές τις μέρες. Και να ανανεώσουμε το ραντεβού, όχι για του χρόνου, για πολύ πιο σύντομα. Ευχαριστούμε πολύ! |
