| σύντομη περιγραφή: Ασχέτως της συγκεκριμένης ή αφηρημένης γνώσης, η διάχυση της γνώσης γενικά από την Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου προς την Δυτική Ευρώπη, πραγματοποιήθηκε με τον τρόπο που είπαμε, δηλαδή, ξεκινώντας από την Ανατολική Ρωμαϊκή Λεκάνη, περνώντας σε κομμάτια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην κλασική Ιταλία και στη συνέχεια οι δρόμοι που ακολούθησαν ήταν κυρίως προς τη μεριά της σημερινής Γαλλίας, αργότερα προς τη μεριά της Γερμανίας και στη συνέχεια πέρασε και στα Βρετανικά νησιά. Πώς γίνεται τούτο φανερό? Από τούτον εδώ πέρα το χάρτη, ο οποίος παριστάνει τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και σημειώνει, αν γίνεται κάπου φανερό, σε κάποια σημεία δίπλα στα ονόματα των πόλων, και τις χρονολογίες τις οποίες ιδρύθηκε κάπου πανεπιστήμιο. Οι χρονολογίες, αν τις κοιτάξει κάποιος, ξεκινούν γύρω στο 1200 κάπου εδώ στην κεντρική Ιταλία, στη συνέχεια σκορπίζουν προς την Ιταλία, στη συνέχεια περνούν απέναντι στα Βρετανικά νησιά, γερνούν προς την κεντρική Ευρώπη. Αξίζει σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι το Πανεπιστήμιο του Παρισιού δημιουργήθηκε καταρχήν και στη συνέχεια το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης δημιουργήθηκε. ως παράρτημα του Παρισιού. Στη συνέχεια το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτς δημιουργήθηκε ως παράττημα του Πανεπιστήμιου της Οξφόρδης, το οποίο το έχουμε δει και στην σύγχρονη πραγματικότητα, ακόμα μέχρι σχετικά πρόσφατα. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ήταν παράρτημα του Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, στη συνέχεια το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ήταν καταρχήν παράττημα του Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και όλα τα σχετικά. Έτσι λοιπόν κάπως με αυτό τον τρόπο από νοτιοανατολικά προς τα βόρειο δυτικά διαχύθηκε η διάθεση απόκτησης οργάνωσης και συνέχισης της γνώσης σε όλα τα επίπεδα και προφανώς και στις επιστήμες. Τώρα παράγοντες οι οποίοι συνετέλεσαν στο να ξεκινήσει αυτό το κίνημα της λεγόμενης αναγέννησης. Παράγοντες ήταν καταρχήν η επικράτηση των Οθωμανών στην Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου, συνολικά έτσι όχι μόνο στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία όπου αυτοί πια επέβαλαν τους δικούς τους νόμους στην δική τους κατάσταση. Καταρχήν ήταν εχθρική προς κάθε τύχη χριστιανικό, δυτικό, ευρωπαϊκό κλπ. Κατά συνέπεια για να κάνει κάποιος εμπόριο ή να έχει πρόσβαση σε ανθρώπους πέρα από τα παράλια της Ανατολικής Μεσογείου ήταν αρκετά δύσκολο, ειδικά αν ήταν δυτικός Ευρωπαίος. Δεύτερον, η φυγή των σοφών όποιοι σωθήκαν από την Κωνσταντινούπολη προς τη Δύση και βεβαίως κάποιοι από αυτούς παίρναν μαζί τους και τις βιβλιοθήκες τους, τις γνώσεις τους, κάποιους μαθητές τους και όλα τα σχετικά. Τρίτον, η εφεύρεση της τυπογραφίας που περίπου συμπίπτει με την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Την τυπογραφία είναι μια πολύ μεγάλη εξέλιξη όσον αφορά την ανθρώπινη επικοινωνία. Δηλαδή, καταρχήν είχαμε την ανακάλυψη της γραφής, κατά δεύτερον την εξέλιξη της γραφής σε αλφαβητική γραφή, όπως είχαμε αναφέρει τη μεγάλη συμβολή των Ελλήνων σε αυτό το σημείο, και στη συνέχεια έχουμε την ανακάλυψη της τυπογραφίας. Τώρα, για να έχω το αντίγραφο ενός βιλίου, δεν χρειάζεται να είμαι κάποιος τυτλούχος ή κάποιος βασιλιάς ή κάποιος επίσκοπος, δεν χρειάζεται να αγκαρέψω κάποιους να κάθονται με ελάνι και με λανατοχείο να αντιγράφουν ένα κείμενο. Που βέβαια δεν μπορεί να έχω περιορισμένα αντίγραφα, αλλά κύριε να έχω κάποιους εργάτες που να βάλουν τα διαφορετικά στοιχεία στη σειρά, όπως έδειξε και ο Μούντεμπεργ και άλλοι μετά από αυτόν, και στη συνέχεια να τυπώσω όσα αντίγραφο θέλω από αυτό το πράγμα το οποίο έχω στα χέρια μου, όπως μια διάχυση της πληροφορίας και δυνατότητα, όχι σε όλους, αλλά πραγματικά σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, να έχεις στα χέρια του κάποιο αντίγραφο από κάποιο βιβλίο. Και βεβαίως ένα σωράγιο παράγοντες όπως, εξαιτίας της επικράτησης των οχωμανών, η ανάγκη της ερεύνησης άλλων δρόμων προς την Ινδία και προς την Κίνα. Γιατί μας είναι χρήσιμη η Ινδία και η Κίνα, διότι παράγονται εκεί πέρα κάποια πράγματα. Ένα από τα πράγματα που παράγεται εκεί πέρα είναι το μετάξι, που είναι ωραίο, εντυπωσιακό, κυρίως για αυτούς οι οποίοι είναι άρχοντες και θέλουν κάπως να ξεχωρίζουν από το υπόλοιπο κόσμο. Τα μπαχαρικά. Τα μπαχαρικά για μας φαίνεται σήμερα κάτι υποδέστερο, είναι περίπου αυτονόητο, έτσι σε μια συνταγή μαηγυρικής, να πάρεις και να χρησιμοποιείς και περίπου διαφορετικά πράγματα. Τότε, λοιπόν, η ύπαρξη των μπαχαρικών ήταν ουσιαστική και ήταν ουσιαστική για τον εξής λόγο. Δεν υπήρχε καταρχή ψυγεία. Κατά δεύτερο, δεν υπήρχαν κανόνες συντήρησης που είναι γνωστή, κατανοητή και χρήσιμη. Κατά τρίτον, η παροχή ιδιαίτερα κρέα τους ήταν σπάνια και ευκαιριακή. Μπορούσε, δηλαδή, κάποιος κυνηγός να βγει να κυνηγήσει, ξέρω εγώ, κάποιο μεγάλο ζώο, κάποιο ελάφι, το σκότωνε, το έπανε, μπορούσε να το κόψει, να κρατήσει όσο κρέας μπορούσε να χρησιμοποιήσει και για όσο καιρό το κρέας ήταν φρέσκο, έτσι, για κάποιες μέρες δεν μπορούσε να είναι για κάποια χρόνια αυτό το πράγμα, να το κατανοώσει. Και συνέχεια, οι τρόποι συντήρησης δεν ήταν τόσο σωστοί, τόσο διαδραμμένοι, τόσο κατανοητοί όσο είναι σήμερα. Κατά συνέχεια, το κρέας άρχιζε να λιώνεται και ο μόνος τρόπος να καταναλωθεί σχετικά υποφαρτά ήταν να το ανακατώσεις με μια ποσότητα που μπαχαρικά έχουν αυτά την καλή ιδιότητα να καλύπτουν τέτοιες περίεργες γεύσεις. Είναι κάτι που χρησιμοποιείτε ακόμα και τώρα σαν τεχνική από πολλούς. Υπήρχε λοιπόν να είναι και τέτοια πράγματα. Άρα, διερεύνησης άλλων δρόμων προς την Ινδία και προς την Κίνα. Πώς, καταρχήν, περιπλέοντας γύρω-γύρω από την Αφρική. Φυσικά, υπήρχε αντίληψη ότι η Αφρική εκτείνεται μέχρι κάτω στο Νότιο Πόλο, όπως εκτείνεται και η Βόρεια Αυρώπη μέχρι πάνω στο Βόρειο Πόλο και δεν υπάρχει τρόπος απεράσεις. Και από ποιο ανακαλύφθηκε? Από κάποιον, ο οποίος είχε ανάγκη να το κάνει αυτό το πράγμα. Από κάποια μικρή χώρα, όπως η Πορτογαλία, η οποία σχετικά πρόσφατα είχε αποκτήσει την ανεξαρτησία της, η οποία κεντούσε προς τον Ατλαντικό, η οποία δεν είχε άμεση πρόσβαση προς τη Μεσόγειο, όπου κύριε Ρόλο έπεσαν κάποιες Ιταλικές πόλεις, η Γένοβα, η Βενετία κυρίως, και κατά συνέπεια η μόνη διέξοδος η ζήτηταν να προχωρήσει από εκεί και πέρα ψάχνοντας να βρει κάποια διέξοδο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώτοι θαλασσοπόροι είναι Πορτογάλοι ή υποστηρίζονται από τους Πορτογάλους βασιλιάδες. Ο Ερίκος ο Θαλασσοπόρος, ο οποίος νομίζω ότι ποτέ δεν ήταν βασιλιάς της Πορτογαλίας, αλλά ήταν πρίγκιπας ή κάτι τέτοιο, πρέπει να ήταν δευτερότογος, ιδρυτότοτος ο Κωζιός, ήταν ο πρώτος ο οποίος, να το πούμε, είδρυσε μια ναυτική σχολή και είχε προγράμματα χρηματοδότησης. Αυτόν τον Πορτογάλον ή αυτόν τη σημαία της Πορτογαλίας θα κάνει εξερμήσεις, καταρχήν κατά μήκος της Αφρικής, για να δούμε μέχρι που πάει, και κατά δεύτερον, όταν ο Βαρθολομαιοντίας παρέπλευσε την Αφρική κοίδο ότι υπάρχει τρόπος να πάει προς τα πάνω, δηλαδή πέρασε από κάποιους σημείους και μετά ακολουθώντας ένα κοίδο ότι ανεβαίνει πια, δεν κατεβαίνει, να ψάξει να βρει τρόπον, από εκεί πέρα μπορούσε να πάει προς την Ινδία και προς την Κίνα, παρακάμπτοντας την εχθρική ανατολική Μεσόγειο, η οποία ήταν κάτω από να έρχονται των Οθωμανών. Τώρα, οι φιλόσοφοι και οι υπόλοιποι απλώς σοφοί, φεύγοντας από την Κωνστινούπολη, πήραν μαζί τους και κάποια ελληνικά κείμενα, και αν δεν τα πήραν μαζί τους, τα βρήκαν εκεί πέρα στη Δύση. Και υπέδειξαν ότι υπάρχουν και άλλα πράγματα εκτός από αυτά τα κείμενα του Ορισοτέλη, πάνω στο οποίο είχε καθίσει η Ινδυτική Εκκλησία, για να εδραιώσει την πνευματική, κατά κάποιο τρόπο, κυριαρχία της πάνω στους φιλοδάρχες και τους βασιλείς της Ινδικής Ευρώπης. Εμφανίζονται, λοιπόν, κάποια νέα κείμενα, όχι νέα, αλλά κείμενα που για πρώτη φορά εμφανίζονται, γιατί? Γιατί, ακριβώς, δεν χρειαζόταν προηγουμένως. Ήταν περίεργα, ήταν απαράδεκτα, τώρα, λοιπόν, έρχονται στην πιφάνια. Μα αυτοί οι Έλληνες είπαν και άλλα πράγματα. Δεν υπήρχε μόνο ο Ορισοτέλης, δεν υπήρχε μόνο ο Πτωλεμέως, δεν υπήρχε μόνο ο Γαλλινός, υπήρχαν και άλλοι. Και τέλος, η εφεύρεση της τυπογραφίας και άλλου τέτοιου είδους μικρά βήματα εξέλιξης δίνουν την βάση για να ξεκινήσει αυτό το οποίο είναι γνωστό ως αναγέννηση και ανθρωπισμός. Η αναγέννηση ξεκίνησε καταρχήν από τις τέχνες και, βεβαίως, οι τέχνες, σε ένα μεγάλο βαθμό, αν και δεν το φαντάζεται κανένα σήμερα, βασίζονται στη γεωμετρία. Ειδικά οι τέχνες εκείνης της εποχής δεν μιλάμε για αφυρημένη τέχνη, μιλάμε για ρεαλιστικές, πραγματικές παραστάσεις. Συνεπώς, αν δεν έχεις υπόψη σου κανόνες της προοπτικής, δεν μπορείς εύκολα να κάνεις παραστάσεις τίποτε. Κατά συνέπεια, χρειαζόταν, για να είναι κανένας αρχιτέκτονας, ζωγράφος, γλύπτης και όλα τα σχετικά, να έχει κάποιες βασικές γλώσσες μαθηματικών και οι βασικές γλώσσες αυτές των μαθηματικών δεν εφαρμαζόταν μέσα από προγράμματα ζωγραφιστικά όπως έχουμε σήμερα, αλλά γινόταν κανονικά με κανόνα και διαβίτη και μεταφορά αυτού του πράγματος που έχω σε ένα επίπεδο χαρτί, σαν εικόνα, πάνω στο θόλο μιας εκκλησίας, ας το πούμε, που δεν είναι μια επίπεδη υπεφάνεια. Τώρα, υπάρχει σε αυτήν την περίοδο μια μετάβαση στις επιστήμες από τις παλιές αντιλήψεις προς τις νέες. Δηλαδή, υπάρχουν οι παλιές θεωρίες, υπάρχουν και ψήγματα αντίθεσης προς αυτές τις παλιές θεωρίες. Εκείνο που έχουμε, όσον αφορά τη χημεία, είναι ένα σύνολο από συνταγές. Μα ήδη είδαμε ότι από την περίοδο της ελληνιστικής χημείας, αλχημείας, έχουμε εμφάνιση συνταγών του τύπου κάνει αυτό το πράγμα, κάνει εκείνο το πράγμα και θα έχεις να προϊόνουμε αυτήν με εκείνη με την άλλη ιδιότητα. Συνεπώς αυτές τις συνταγές επεκτείνονται και φτάνουμε στο να έχουμε κάποια σκευάζεματα που έχουν φαρμακευτική χρήση και κυρίως κάποιες διαδικασίες που σκοπό έχουν να κάνουν αυτό που θα λέγαμε σήμερα ποιοτική και ποσοτική ανάλυση κυρίως σε ορικτά και μεταλλεύματα και στα τελικά προϊόντα της κατερρυκασίας της μεταλλουργίας αυτών των μετάνων. Τώρα, στη συνέχεια από κάποιους Άραβες, για τους οποίους είχαμε μιλήσει την προηγούμενη φορά, οι οποίοι ξεκίνησαν την ιατροχημία, έχουμε μια ανάπτυξη της ιατροχημίας. Τι είναι η ιατροχημία, ακριβώς αυτό που λέει η λέξη. Δηλαδή η χρήση των χημικών διαδικασιών με στόχο να παρασκευαστούν κάποιες ουσίες, κυρίως έτσι από φυτικές προτεσχύλες αλλά και από ζωικές, οι οποίες ουσίες να έχουν φαρμακευτική χρήση. Τώρα, οι Άραβες ήταν ένας αρκετά καλός ενδιάμεσος ανάμεσα στους Έλληνες αλχημιστές και τους Δυτικούς αλχημιστές. Μας δώσαν ένα σωρό υλικά, μας δώσαν ένα σωρό τρόπους σκέψεις και οργάνωσης αυτών των υλικών και κατά συνέπεια αποτέλεσαν τη βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκαν αυτοί που προχώρησαν στη συνέχεια. Τι βλέπουμε εδώ? Κάποια σχέδια, τα οποία στις Αμερικούς είναι πάρα πολύ γνωστά. Αυτά τα σχέδια είναι μερικά μόνο από τα δεκάδες χιλιάδες που οφείλονται σε έναν μεγάλο, πώς να τον πεις, καλλιτέχνη, τεχνίτη, επιστήμονα, σοφό, όπως θέλεις πείρτον, ο Λεωνάντον Ταβίντσι. Τι βλέπουμε εδώ πέρα? Μια παράσταση ενός άλογο, μια μελέτη πάνω σε ένα άλογο και το πώς είναι σχηματισμένοι οι μύες του. Για να το κάνω εγώ αυτό τώρα, αν υποτιθήθηκα το ταλέντο και είχα τη διάθεση να ασχοληθώ με αυτό, ήταν σχετικά εύκολο. Στήνω κάπου μια κάμερα, σαν κι αυτή που βλέπει εμένα αυτή τη στιγμή, βάζω εκεί απέναντι ένα άλογο και το παρακολουθώ, καλώς κινείται και μετά παίρνω το φιλμάκι και το παρακολουθώ και βλέπω πώς κινούν οι διάφοροι μύες. Τότε πρέπει να το κάνω με το μάτι. Τότε πρέπει να καθίσω ατέλειωτες ώρες εκεί μπροστά στο Σταύρο και να κοιτάω το άλογο που πηγαίνει πέρα εδώ, το οποίο δεν στέκεται σταθερό, το οποίο δεν μπορώ να σταματήσω σε κάποιο καρέ για να δω αν τα πόδια του είναι κάτω ή απάνω, αν κάνει τούτο, εκείνο, το άλλο, κλότος και δικάς. Και είναι δοσμένον πάρα πολύ μεγάλη ακρίβεια. Τα άλλα δύο σχέδια είναι σχέδια κάποιων μηχανών. Μα για να κάνεις κάποια μηχανή θα πρέπει να μπορείς να σκεφτείς πώς είναι φτιαγμένο το κάθε μέρος, πώς αυτό μπορεί να συνδεθεί με το υπόλοιπο μέρος και πώς μπορεί να έχεις μία συνολική κίνηση για αυτό το πράγμα, έτσι. Εδώ πέρα πάνω δεξιά έχουμε μία μηχανή που μάλλον ήταν μία μηχανή για να πετάξει κάποιος. Έχουμε μία προσομοίωση της μορφής και της κίνησης του φτερού ενός πουλιού. Αυτό σημαίνει ότι έχω παρατηρήσει το πουλί, έχω κοιτάξει πώς κινεί τα φτερά του, δεν είναι τα πιο εύκολα πράγματα στον κόσμο, και έχω προσπαθήσει αυτό να το αποδώσω με κάποια υλικά που ξέρω, να τα συνδυάσω έτσι, και αυτό που θα κάνω είναι να μοιάζει με φτερό και ελπίζω αυτό το πράγμα να δώσει στο τέλος την αναμενόμη νόθιση ούτως ώστε αυτό το πράγμα να πετάξει αυτή η κατασκευή. Προφανώς λοιπόν υπέθεται ότι κάπου εδώ πέρα κάτω θα υπάρχει ένα κατασκεύασμα που θα μπορούσε να πει ένας ή περισσότεροι άνθρωποι και με τη βοήθεια αυτής της μηχανής, έτσι, σαν φτερό πουλιού, φαντάζομαι θα υπάρχει και κάποιο άλλο από την άλλη πλευρά, αυτή η κατασκευή θα μπορούσε να πετάξει. Αυτό περνάς καταπέλτες. Καταπέλτες ήταν γνωστή από πάρα πάρα πολύ παλιά. Μια από τις μεγάλες επιτυχίες του μακεδονικού στρατού ήταν ότι ο Φίλιππος, ο πατέρας του Αλέξανδρου, είχε φτιάξει μια μονάδα αρκετά ικανή μηχανικού, η οποία περίπου μπορούσε να κάνει οτιδήποτε. Ας μην ξεχάσουμε ότι προσπαθώντας ο Δημοσθένης να συγκεντρώσει τους Αθηναίους, έβγαλε ο Ινθιακούς λόγος πρώτα σε να βγάλει δυο ή τρεις, διότι μέσα σε τρεις μήνες η Όλυνθος είχε πέσει. Μέσα σε τρεις ή τέσσερις μήνες είχε πέσει η Ανθίπολη. Οι Αθηναίοι προσπαθούσαν 90 χρόνια να την υποτάξουν. Ο Φίλιππος σε λιγότερο από ένα χρόνο, σε πολύ λιγότερο, πήγε, έκανε την πολιορκία, είχε τους αντίστοιχους καταπέλτες, οι οποίοι από πολύ μακριά μπορούν να στέλνουν βλήματα σε συγκεκριμένη κατεύθυνση και να χτυπούνε είτε ανθρώπους είτε συγκεκριμένα σημεία του τείχους και σε συνέχεια βλέπουν μέσα από τα ρήγματα να μπει ο στρατός του και να καταλάβει την πόλη. Ένας τέτοιου είδους καταπέλτες ζωγραφίζει εδώ πέρα και σε διάφορες φάσεις και προφανώς έχουν γίνει αρκετές μελέτες, αν είναι δύο ή τρία ή τέσσερα μέτρα αυτό το κομμάτι το ξύλο ή εκείνο το κομμάτι το σκηνί, αλλά και πώς θα στυχθεί η βάση του βλέπετε κάτω εδώ πέρα και του τι μάζα θα έχει σαν βλήμα εδώ πέρα και προφανώς έχουν γίνει και μελέτες ας το πούμε βαλιστικής, ως που θα μπορούσε να πάει αυτή η πέτρα. Συνεπώς, αν αυτός ο καταπέλτες ήταν σωστό να στυχθεί 100, 200, 500 μέτρα μακριά από το τείχος και όλα τα σχετικά. Συνεπώς, για να κάνεις τέτοιου είδους μελέτες θα πρέπει να έχεις αρκετές γνώσεις γεωμετρίας, κάποιες γνώσεις φυσικής, έστω κι αν δεν ξέρεις ότι τις έχεις, βασιζόμαστε στην εμπειρία, και φυσικά την ικανότητα να καθίσεις και να κάνεις ένα συνδυασμό του τελετώτων πραγμάτων. Εδώ βλέπουμε δύο εικόνες εντυπωσιακές. Είναι κάποιες ζωγραφιές, οι οποίες παριστάνουν διάφορα στάδια στην ανατομία ενός ανθρώπινου σώματος. Εκείνο που πρέπει να θυμίσουμε είναι ότι στους χριστιανικούς χρόνους η ανατομία ήταν κάτι απαγορευμένο, δηλαδή δεν μπορούσες να πιάσεις και να κόψεις με το μαχαίρι ένα πτώμα που ανήκε σε έναν άνθρωπο που δεν είχε φτιάξει ο Θεός. Δεν μπορούσες, λοιπόν, να τον ταιμαχίσεις. Κατά συνέπεια, τέτοιου τους διαδικασίες όπως η ανατομία, όπως γινόταν και παλιότερα, ήταν κάτι απαγορευμένο και γινόταν είτε μυστικά είτε με τρόπους υπόγειους. Δηλαδή κάποιος που ήθελε να κάνει ανατομία μπορούσε προφανώς, όπως έχει αναφερθεί και έχει παραδοθεί, να απευθυνθεί σε κάποια από τις τοπικές φυλακές. Οι φυλακές τότε δεν είχαν και πολύ σχέση με τις σημερινές ευρωπαϊκές φυλακές. Οι καλοτομινισούσαν κατά πάθειες συνθήκες, αρκετοί από αυτούς πεθαίνανε. Μπορούσες, λοιπόν, σχετικά εύκολα, πρέπει να πω σχετικά, να εξασφαλίσεις τα πτώματα κάποιων φυλακισμένων και να κάνεις ανατομία πάνω σε αυτά που κανένας δεν τους έψαχνε, κανένας δεν τους φρόντιζε και βέβαιος πολύ υγεία ενδιαφερότητα αν είναι πρόκειτο να πάνε ολόκληρη κομματισμένοι στην άλλη ζωή. Παριβιπτόντος, και στον καιρό τον ελληνιστικό, η ανατομία πάνω στον άνθρωπο, όχι για θρησκευτικούς λόγους, αλλά για ηθικούς λόγους, ήταν κάτι κατανοητό. Ο Γαλινός, που είχε γράψει μεγάλα συγκράματα ιατρικής που ήταν μέχρι και τον Μεσένα και την Αναγέννηση, τα κυρίερχα στην περιοχή της ιατρικής, έκανε ανατομία, το πιο κοντινό πράγμα στο οποίο έκανε ανατομία ήταν κάποια μαϊμού, ας το πούμε, και θεωρώντας ότι η μαϊμού είχε αντίστοιχη ανατομία με τον άνθρωπο, έκανε κάποιες παρατηρήσεις για τον άνθρωπο, έτσι προεκτείνοντας αυτά που βρήκε στη μαϊμού και έχει κάποιες πράγματα πάνω σε αυτό. Και βέβαια, οποτεδήποτε και αν έκανες ανατομία, δεν μπορούσες να έχεις μπροστά σου την ροή των υγρόμενων στον οργανισμό. Ένας οργανισμός νεκρός, έτσι, δεν κυκλοφορεί σε αυτόν ούτε το αίμα στις φλεύες του, ούτε κανένα άλλο είδος υγροκρατασίπια μπορούσες να έχεις και είχανε σοβαρά λάθη πάνω στην εικόνα για το πώς γίνεται η κυκλοφορία του αίματος μέσα στον οργανισμό. Εδώ λοιπόν έχουμε εντυπωσιακές περιγραφές και στη λεπτομέρεια και στην ακρίβεια για διάφορα στάδια της ανατομίας ενός ανθρώπου του οργανισμού και αυτό το βιβλίο οφείλεται στον Ανδρέας Βεσάλιος. Ο Ανδρέας Βεσάλιος το 1543 ετοίμασε ένα τέτοιο βιβλίο, είχε κάνει τις ανατομίες του, είχε κάνει τις μελέτες του και, από τι λέγεται, απευθύνθηκε σε έναν μαθητή του Τησιανώ για να κάνει τέτοιου είδους απεικόνιση. Είναι μία σελίδα από το βιβλίο του αυτό, βλέπετε με πόση εντυπωσιακή ακρίβεια έχει γίνει η αρχική δουλειά για να δοθούν οι λεπτομέρειες αυτές και πόσο σοβαρά κάθισε στη συνέχεια ο καλλιτέχνης για να δώσει έτσι με τις γραμμοσκιάσεις την αίσθηση του βάθους. Είναι λοιπόν λεπτομέρεια εντυπωσιακής. Στους σύγχρονους ιατρικούς άθλοντες είναι πολύ πολύ εύκολο να έχω μία τέτοιου είδους εικόνα. Παίρνω οποιοδήποτε πτώμα, το ανοίγω και του κάνω αρκετές φωτογραφίσεις με όποιο είδους φωτογραφική μηχανή θέλω, με όποιο είδους ακρίβεια θέλω. Αυτό που είδαμε εδώ πέρα και που βλέπουμε τώρα εδώ, έτσι είναι κάποια παραδείγματα, σημαίνει πάρα πολύ μεγάλη προσπάθεια από τον Ανδρέας Βεσάλιος και πάρα πολύ μεγάλη προσπάθεια επίσης από τον, όχι φωτογράφο, αλλά ζωγράφο, Μακρύδιου Τουσιανού για να δώσει όλη ετούτη εδώ την απεικόνηση. Και βέβαια βλέπετε και η καλλιτεχνική διάθεση είναι ότι ο σκελετός ή το κομμάτι αυτό του ανθρώπινου οργανισμού δεν είναι ποτέ ξεκάρθοτο. Υπάρχει κάποιο υπόβαθρο πίσω, είτε ένα δέντρο, είτε μια πόλη, είτε ένα τοπίο, είτε κάτι τέτοιο. Εδώ τώρα βλέπουμε μια απεικόνηση από ένα βιβλίο του Ιερόνιμου Σπρονσβάικ, το βιβλίο είναι λοιπόν του 1500. Εδώ πέρα βλέπουμε κάτι το οποίο είναι οικείο και σε εμάς στους 21ου αιώνα. Κάποιοι εδώ πέρα από την περιοχή γύρω έχουν υπόψη τους τα λεγόμενα καζάνια, δηλαδή που μπορούν για κάποιες ορισμένες περιόδους το χρόνο να πάνε το προϊόν που έχουν μαζέψει από τα αμπέλια τους και να κάνουν την απόσταξη και να πάρουν το τσίπορο, το ζούτο, οτιδήποτε πρέπει να πάρει σε περιδόση. Λοιπόν, οι σύγχρονες τυπικές μονάδες απόσταξης πάρα πάρα πολύ μοιάζουν με αυτό εδώ. Γιατί? Γιατί η διαδικασία της απόσταξης κατά βάση δεν έχει αλλάξει. Χρειάζεσαι μια πηγή φωτιάς, χρειάζεσαι μια φιάλη που να βάλεις το πράγμα που θέλεις απόσταξης, ό,τι κι αν είναι αυτό. Συνέχεια χρειάζεται κάπως τους ατμούς που βγαίνουν να τους υγροποιήσεις, να τους φέρεις σε επαφή με κάτι κρύο και στη συνέχεια χρειάζεσαι κάποιο σουλινάκι αυτό το υγρό που σκεματίζεται να το διηγήσεις έξω και να το βάλεις μέσα σε κάποιες φιάλες. Η βασική διαδικασία λοιπόν για το πώς γίνεται η απόσταξη δεν έχει αλλάξει από το 1500. Και αυτό λοιπόν είναι το βιβλίο του Ιερόνιου Πρόσβαλικο που δείχνει κάτι τέτοιο. Και εδώ είναι ένας τύπος ο οποίος είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον και πάρα πολύ σημαντικός με οποιοδήποτε τρόπο και να το δει κανένας στην εξέλιξη της χημείας και της ιατροχημείας ειδικότερα. Το όνομά του είναι Θεόφραστος Μπόμπαστος von Hockenheim ή όπως ήθελε να λέει ο ίδιος τον αυτό του Παράκελσος. Το Παράκελσος το πρώτοιν ο ίδιος για τον εαυτό του έτσι αυτό προσδιορίστηκε ας το πούμε έτσι επειδή θεωρούσε ότι από τον γνωστό και φημισμένο Ρωμαίο γιατρό Κέλσο ήταν ανώτερος Παράκελσος. Λοιπόν, αυτός ο Παράκελσος ήταν κάτι εξοχήντικο διώκτης. Αυτός γύρισε τουλάχιστον τρεις ή τέσσερις φορές όλη την Ευρώπη, τις περισσότερες φορές κυνηγημένος. Μερικές φορές τρέχοντας πίσω από κάποιους στρατούς. Ο πιο ωραίος τρόπος τότε για να κάνεις ιατροχημεία ήταν να δοκιμάσεις τα φαρμακά σου πάνω σε κάποιους. Ο πιο φτεινός τρόπος για να δοκιμάσεις τα φαρμακά σου πάνω σε κάποιους ήταν κάποιος στρατός. Δόξα στον Θεό, από πολέμους δεν είχαμε έλλειψη ποτέ στην Ευρώπη, ειδικά εκείνη την περίοδο, με τα μικρά φορέουδα και τις μεγαλύτερες μοναρχίες. Πάντοτε υπήρχαν αντιθέσεις, πάντοτε υπήρχαν πόλεμοι, 30 ετής, 100 ετής, κακό το ένα το άλλο. Πάντοτε υπήρχαν στρατοί σε κίνηση. Και βεβαίως ήταν πάρα πολύ φτεινή η διαδικασία του να κάνεις ιατρική εκεί πέρα με την εξής έννοια. Ότι όλος όταν ξεκινούσε να κάνει τον πόλεμο υπολόγιζε ότι θα είχε και πάρα πολλές απώλειες. Τώρα, αν ο βασιλιάς είχε χάσει 3 ή 13 χιλιάδες στρατών στην διάρκεια του πολέμου, αυτό ήταν γι' αυτόν δευτερεύουσα σημασίας. Κατ' συνέπεια, ο Παράκληρος και όλοι οι άλλοι που κάναν τη δική του δουλειά, δηλαδή του γιατρού φαρμακοποιού που ακολουθούσε τον στρατό, είτε χάναν έναν είτε 101 στρατιώτες σε μια μέρα, δεν είχαν κανέναν ιδιαίτερο πρόβλημα να τους κατηγορούσε οπότε κανένας. Είχαν, λοιπόν, τον τρόπο να εφαρμόσουν τις πρακτικές τους και, βεβαίως, ο Παράκληρος, όσοι είχε την εξυπνάδα, όταν έβλεπε κάποια τακτική του να δουλεύει, κρατούσε σημειούση για τα συμπτώματα που είχε παρατηρήσει, για το υλικό το οποίο έδωσε σαν φάρμακο, και στη συνέχεια, όταν έβλεπε κάπου αντίστοιχα συμπτώματα, είχε την διάβοια, όπως είχαν και παλιότεροι, βέβαια, να υποθέσει ότι η αιτία είναι κοινή, κατά συνέπεια η ίδια θεραπεία θα μπορούσε να εφαρμοστεί με επιτυχία και σε αυτή την δεύτερη επιρρήπτωση. Τι σημαίνει αυτό? Αυτό σημαίνει ότι εφαρμόζω μια πρακτική δοκιμής και απόρριψης. Έτσι, λοιπόν, θεωρώντας κατά βάση ότι το ίδιο αίτιο θα έφερνε τα ίδια συμπτώματα και θα είχε την ίδια απέτηση για θεραπεία, τι πετύχαινε τη δεύτερη, τρίτη, δέκατη φορά που αντιμετώπιζε κάποιου είδους ασθένεια, είχε αρκετά μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας, επειδή ακριβώς βρασιζόταν σε προηγούμενη γνώση. Επίσης, ο παράκλησος είχε υπόψη του κάτι που επίσης είχε προηγηθεί σαν γνώση, αλλά δεν είχε συστηματοποιηθεί. Ότι δηλαδή, μια ουσία, η ίδια ουσία, αν την έδινες σε καθαρή μορφή μπορούσε να έχει κάποια δραστικά αποτελέσματα και αν την έδινες αραιωμένη, σε μικρές συγκέντρωσεις δεν λέγαμε σήμερα, μπορούσε να έχει διαφορετικά αποτελέσματα. Καλυπτικό παράδειγμα που το ξέρουμε και τώρα είναι το δηλητήριο του φυδιού. Αν σε ανταγώσει ένα φύδι, έχεις μεγάλο κίνδυνο να πεθάνεις. Και αν δεν πεθάνεις, να έχεις μια δραστική δηλητηρία που να σε οδηγήσει σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Πολλά από τα φάλαμακα που απευθύνονται ιδιαίτερα σε καρδιοπαθείς ανθρώπους, προέρχονται από ενώσεις που απογονώθηκαν από το δηλητήριο φυδιού, μόνο που εκείνο εκεί είναι αραιωμένο πάρα πολλές φορές. Σε πώς παίρνεις μια μικρή δόση από το δηλητήριο του φυδιού που σε οδηγεί σε μία μικρή ταχυκαρδία. Αλλά κάποιος που έχει αριθμία, αν τον οδηγήσουμε σε μία μικρή ταχυκαρδία, θα επαναφέρουμε ότι είναι σωστή η λειτουργία της καρδιάς. Θα πάμε και του δώσουμε μια μεγάλη δόση από αυτό το πράγμα, που προφανώς θα δημιουργήσουμε σοβαρό πρόβλημα στην καρδιά του και ενδεχομένως και να τον θανατώσουμε. Ο παράκυλωσος λοιπόν για σήμερα θα λέγαμε ότι ήταν ελβετός με βάση την διαλογική του, το μέρος που γεννήθηκε. Πέρασε τη ζωή του γυρίζοντας στην Ευρώπη πολλές φορές, γύρω σε στρατούς. Αλλά και στη συνέχεια όταν έφτασε σε κάποια Λυκία και άρχισε να εφαρμόζει τις φαρμακευτικές και ιατρικές γνώσεις του, πήρε κάποιες έδρες, θα το λέγαμε σήμερα, ιατρικής ή φαρμακευτικής, αλλά πάντοτε έρχονταν σε αντίθεση μόνο στους άλλους και πάντοτε έφυγε κυνηγημένος. Το ζήτημα είναι ότι όπως και πολλοί από αυτούς που είναι έξυπνοι, θεωρούσε πως ο Λιάνι είναι εντελώς λύθι. Και όχι μόνο το θεωρούσε, αλλά το λέγει κιόλας. Και το έγραφε κιόλας. Και επίσης είχε την κακή τάση, για την εποχή του, να γράφει αυτά που είχε να γράψει στην τοπική γλώσσα του μέρος στο οποίο ζούσε. Και η τοπική γλώσσα ήταν γερμανικά. Όταν εκείνο τον καιρό έγραφες σε ένα κείμενο ιατρικής σε κάτι εκτός από τα λατινικά, ήσουν κατ' αρχήν περίεργος. Αν αυτό το κάτι στο οποίο έγραφες ήταν και επιθετικό προς κάποιους άλλους, πάρα πολύ σκότως μάθαινε την κακή γνώμη που είχες για κάποιους άλλους. Καθηγητές ιατρικής, ας το πούμε. Και αυτό ήταν κάτι που οι καθηγητές ιατρικής δεν μπορούσαν να ανεχθούν. Κατά συνέπεια πολλές φορές έφυγε κινηγημένος, αλλά δεν μπορεί να πει κανένας ότι δεν έφταγε γι' αυτό. Όταν, λοιπόν, έκανε δηλώσεις σε κάποιο πανεπιστήμιο, πήγε ότι κοιτάξτε, μαζέψτε τα βιβλία, πόγετε και κάψτε τα διότι δεν αξίζουν τίποτα. Αυτά που ξέρει ο Γαλινός είναι τίποτα και αυτά που ξέρουν οι άλλοι καθηγητές ιατρικής μια τρίχα από τους Βέρκομου, και βελεκτικά έτσι το έχει γράψει, ξέρει περισσότερα από αυτούς, καταλαβαίνετε δεν γίνεσαι ευγενός δεχτός. Τώρα, ο παράκλησος κάτι έπρεπε να μας αφήσει σαν παρακαταθήκη. Ένα πράγμα το οποίο έκανε είναι επητέθηκε στην αντίληψη περί των αρισοτελικών στοιχειών. Λέει ο κόσμος, λοιπόν, δεν αποτελείται από τέσσερα στοιχεία τα αρισοτελικά, αλλά αποτελείται από κάτι άλλο. Από τι άλλο αποτελείται. Καταρχήν, δεν θέλεις να έχεις αντίθεση και με την Εκκλησία, δηλαδή μπορείς να αντέξεις να σε μαλών και να σε εκθρέγονται οι καθηγητές ιατρικές, αλλά όχι και οι επίσκοποι και ο πάπας. Κατασέπια εγκαταλείπει στα τέσσερα αρισοτελικά στοιχεία για τρία διαφορετικά στοιχεία, τα οποία τρία διαφορετικά στοιχεία είναι τα νέα στοιχεία, σύμφωνα με τον Παράκλησο. Τα τρία πρίμα, όπως τα είπαν. Έχει λοιπόν στα τρία πρίμα ο Παράκλησος, έχει κατατάξει το θείο, τον υδράριγερο και το αλάτι. Για τον θείο και τον υδράριγερο το είπαμε και άλλη φορά προηγουμένως. Ήταν τα δύο επιμέρους συστατικά, τα οποία θεωρούσαν τότε ότι αποτελούσαν τη βάση όλων των μετάλων και κυρίως του χρυσού που ήταν ο βασιλιάς των μετάλων. Το θείο εξαιτίας του κίτρινου χρώματος, του υδράριγερου, εξαιτίας της χαρακτηριστικής του ιδιότητας, έτσι να δημιουργεί ωραία μικρά γελιστερά μπυλάκια που ήταν το ιδανικό σχήμα για όλους. Συνεπώς ήταν ο φορέας της ιδανικής χαρακτηριστικής συμπεριφοράς ενός μετάλλου. Το αλάτι λοιπόν, το αλάτι ο Παράκυλος κατάλαβε ότι αυτό το οποίο λέγαν παλιότερα γη θα μπορούσε να το πει Άλασ και με την έννοια ότι Άλατα είναι ένα σώρο πράγματα που είναι χρήσιμα, στερεά, κρυστελικά, σαν το κοινό αλάτι, έτσι. Ονόμασε Άλασ μια κατηγορία ενός που ήταν ακριβώς αυτό το πρώτο πράγμα. Άλατα, όπως τα λέγουμε και σήμερα με τη χημική ορολογία. Λοιπόν, και ο Ιδράδυρος που είναι τα μέταλλα, η βάση του σχηματισμού των μεταλλών και το άλλο. Σε αυτά λοιπόν τα τρία πρίμα κατά τον Παράκυλος, τρία πρίμα βασικά, συστατικά, παρά τα λοιπόν τα αριστοτελικά στοιχεία. Όμως το ζήτημα είναι ότι ακόμα και σήμερα κοιτώντας τα κειμενά του κάποιοι δύσκολα μπορούν να καταλάβουν σε κάποιο σημείο αν όταν λέει συστατικό αναφέρεται σε ένα από τα τέσσερα αριστοτελικά στοιχεία ή σε ένα από τα δικά του τρία πρίμα. Δεν είναι αυτό ξεκάθαρο ακόμα και σήμερα. Όμως είναι ξεκάθαρες κάποιες σημειώσεις που έχει κρατήσει, είναι ξεκάθαρα τα πράγματα που γράφει σε κάποια γράμματα προς γνωστούς και φύλους του σχετικά με κάποιες θεραπείες τις οποίες εφάρμοσε. Τι έγινε λοιπόν? Έγινε το εξής, ότι ο Παράκυλος δημιούργησε μια ολόκληρη σχολή. Οι περισσότεροι από αυτούς που ακολούθησαν τον Παράκυλσο είναι και αυτό πρέπει να το πούμε αμόρφωτοι. Είναι άνθρωποι που δεν έχουν πάει στο πανεμιστήμιο, που δεν έχουν πάρει την τυπική μόρφωση, ιδιαίτερα την τυπική ιατρική μόρφωση εκείνης της περίοδος. Όμως ακολουθούν τις πρακτικές και τις τακτικές του Παρακυλσού. Δηλαδή, δουλεύουν πάνω σε όλες τις μέρα σώματα, προσπαθούν να τα απομονώσουν, προσπαθούν να τα χαρακτηρίσουν και κατ' αρχήν κάνουν δοκιμή και λάθος. Φυσικά χάνουν κάποιους ασθενείς όλοι χανατότερα, μεγάλο ποσό στους ασθενών, όμως στη συνέχεια οι επιτυχείς ως όλους τους αυξάνουν. Γιατί? Γιατί κρατούν σημειώσεις. Γιατί ακολουθούν αυτό που εφάρμοσε ο Παρακυλσός, επαναλαμβάνω που εφάρμοσε, παρόλο που το έχουν προτείνει και άλλοι παλαιότερα. Η ίδια αιτία πιστεύουμε ότι δίνει τα ίδια συμπτώματα και πρέπει να θεραπευτεί με το ίδιο φάρμακο. Κατά συνέπεια, αν έχω εγώ μια τέτοιου είδους βάση δεδομένων, ας το πούμε έτσι, με τη σημερινή ορολογία, μπορώ πολύ εύκολα να έχω επιτυχίες στον ιατρικό τομέα που δεν έχουν οι άλλοι. Όταν, λοιπόν, ο άλλος γιατρός, ο σημαντικός, που δουλεύει σύμφωρα με το πρότυπο του Βαλινού και των άλλων αρχαίων αρχαιολυνικών ελληνιστικών βιβλίων, έχει μια επιτυχία της τάξης του 10-20%, εγώ έχω μια επιτυχία της τάξης του 50-60%. Τι σημαίνει αυτό αμέσως-αμέσως, ότι είμαι καλύτερος γιατρός, ότι καταξιώνομαι του κόσμου, ότι ορφανώς και όλα τα υπόλοιπα, τα οποία έρχονται από πίσω η θεωρία του παράκλησου περί των τριών βασικών στοιχείων και όχι των τεσσάρων αριστοτελικών, είναι κάτι το οποίο είναι σωστό κλπ κλπ κλπ σχετικά. Μερικοί παρακελσιανόν ιατροχημικών, επαναλαμβάνω στην πλειοψηφία τους αμόρφωτων με τα τυπικά κριτήρια της περίοδου, αλλά σχετικά πετυχημένων όσον αφορά την φαρμακευτική αγωγή και την θεραπεία κάποιων παθήσεων. Να λοιπόν, μερικοί παρακελσιανοί. Μερικοί παρακελσιανοί οι οποίοι ως κίνημα επέζησαν γύρω στον ενάμιση ώρα μετά το θάνατο του παράκλησου. Λοιπόν, Ιωχάννης Χαρτμάν. Γιατί είναι σημαντικός αυτός? Γιατί το 1609 στο Μαρμπούρκ ορίστηκε ως καθηγητής χημιατρίας. Είναι λοιπόν, από ό,τι λένε τα αρχαία όσον τα έχουν ψάξει, και εγώ πιστεύω αυτά που λένε αυτοί που τα έχουν ψάξει, η πρώτη περίπτωση που κάποιος καθηγήτης αναφέρεται να έχει ένα αντικείμενο μέσα στο οποίο υπάρχει και ο όρος χημία. Μια τρεία λοιπόν στο Μαρμπούρκ το 1609 ο Ιωχάννης Χαρτμάν, γνωστός παρακελσιανός εκείνης της εποχής, έτσι βλέπετε 1541 απεβίωσε ο παράκλησος, έτσι περισσότερο από μια γενιά μετά. Την ίδια χρονιά το 1609 κάνει την εμφανιστή του και ένα σύγγραμμα, τον «Βασίλικα Χημικά» του Ώσσουαλτ Κρόλ, ο οποίος ήταν επίσης γνωστός παρακελσιανός και είναι αυτό εδώ πέρα μια μεγάλη συλλογή διαδικασιών και υλικών σύμφωνα με τις προτροπές και τις υποδείξεις του παρακέλεσηου. Φυσικά τέτοιου εντός βιβλίου ποτέ δεν είναι τόσο ξεκάθαρα, έτσι. Υπάρχει μέσα σε αυτά και ένα θεολογικό και ένα θεολογικό κοινωνικό υπόβαθρο και μέσα σε όλα τούτα υπάρχουν και διάφορες συνταγές, μερικές φορές ασαφής, μερικές φορές πιο ξεκάθαρες. Ωστόσο οι σύγχρονοι έχουν ανακαλύψει μέσα στον Πασίλη Κακίμηκα ένα σωρό συνταγές που μπορούν να αντιστοιχιστούν, αφού μπορούμε να καταλήγουμε ποιο ήταν το τελικό προϊόν, με διαδικασίες που ήταν γνωστές εκείνη την εποχή. Συνεπώς, αρκετές ενώσεις του αρσενικού, του αντιμονίου και άλλων στοιχείων που είναι τοξικές δηλητηριότητες, αλλά σε μικρές ποσότητες έχουν ευεργετικά φαρμακευτικά αποτελέσματα, φαίνεται να υπάρχουν σαν περιγραφές στη σύνθεσή τους σε αυτό το βιβλίο. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι γύρω στα 1650 ο Φρανσίσκος Σίλβιους Δελαμπεύ, καθηγητής της ιατρικής στο Λάιντεν, στη Λαδία, μπόρεσε και πέτυχε χρηματοδότηση για να φτιάξει ένα καθαρά χημικό εργαστήριο. Έτσι, ένα χημικό εργαστήριο που για πρώτη φορά, εκεί γύρω στα μέσα του 17ου αιώνα, έτσι, φτιάχνεται στο Λάιντεν. Βέβαια, εκείνη την περίοδο, έτσι, είμαστε τώρα περίπου έναν αιώνα μετά τον θανάτωτο Παράκελσο, οι Παρακελσιανοί έχουν σαν κύριο και μεγαλύτερο εκπροσωπό τους τον Ιωχαν Μπαπτιστ Βαν Χέλμοντ. Ο Βαν Χέλμοντ είναι ένας πολύ μεγάλος άνθρωπος, όσον αφορά την χημία, είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός, σημαντικός, μετά τον Παράκελσο, πηγαίνοντας προς τους καθαρούς χημικούς που θα έρθουν, έτσι, προς το τέλος του ίδιου και στις αρχές του επόμενου αιώνα. Είναι ένας συνειδητικός κρύκος προς τη σύγχρονη χημία, με την έννοια ότι αυτός πραγματοποιούσε ακριβείς μετρήσεις βάρους, όσο μπορούσε βέβαια, έτσι, με τους ζυγούς που μπορούσε να είχε στη διάθεσή του. Έκανα όμως ακριβείς, επαναβάνω όσο μπορούσε, μετρήσεις βάρους. Εκείνο που έκανε, επειδή ζούσε και σε μια περιοχή με αρκετά εκτεταμένους βάλτους, έτσι, ακόμα και τώρα, η Ολλανδιακή περιοχή, εκεί πέρα γύρω, ονομάζεται Κάτω Χώρες. Το μεγαλύτερο ποσοστό της έκτασης της χώρας βρίσκεται κάτω από το πόδι της θάλασσας. Ε, λοιπόν, τότε που δεν υπήρχαν όλα αυτά τα τείχη και τα φράγματα σχετικά, μεγάλο μέρος της χώρας βρισκόταν σε μορφή έλλους, μεγάλη περίοδο του χρόνου. Και, κατά συνέπεια, υπήρχαν εκεί πέρα ελώδεις ατμοί. Υπήρχαν αέρια που βρίσκονται μέσα στους βάλτους. Μεθάνιο, μόνο οξύδιο, διοξύδιο του άνθρικα, κλπ. Λοιπόν, ο Βαν Χέρμαντ είχε καταναλώσει ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του, δουλεύοντας και μαζεύοντας τέτοιού του αέρια. Φυσικά, τώρα καταλαβαίνουμε πολλές φορές και με κίνδυνο τη ζωή του. Αλλά, σε περίπτωση, αυτός δεν το γνώριζε τότε. Επίσης, δεν τα ονόμαζε αυτά τα πράγματα αέρια για όλους εκείνο τον καιρό. Αυτά τα πράγματα που εμείς σήμερα τα λέμε αέρια, ήταν αέρας, με διαφορετικές ποιότητες. Με ξεχνάμε, έτσι, ότι ο Παράκυλωσος ήταν ένας, οι Παρακελσιανοί ήταν κάποιοι, αυτοί ήταν που απέρριπταν τα αρισοτυλικά στοιχεία εκείνο τον καιρό, οι πόλοι που δεν τα απέρριπταν. Επίσης, επαναλαμβάνω ότι για τον ίδιο τον Παράκυλωσο δεν είναι ασαφές σε ποια από τα δικά του κείμενα, δεν θεωρεί τα αρισοτυλικά στοιχεία ως βασικά στοιχεία, αλλά θεωρεί τα δικά του αυτά που ονόμαζε σε κάποιο σημείο τρία πριν. Έτσι, λοιπόν, ο Βαν Χέλμοντ δούλεψε πολύ με τα αέρια, είχε τη δυνατότητα να μαζεύει διάφορα αέρια. Επαναλαμβάνω ότι γι' αυτόν όλα αυτά ήταν αέρας αρισοτυλικού τύπου με διαφορετικές ποιότητες. Συνεπώς ονομαζόταν αέρας τέτοιος, εκείνος ο άλλος, δηλαδή έπαλαν κάποιο είδους χαρακτηρισμό. Και, βάση περιπτώσει, στον Βαν Χέλμοντ οφείλεται μία από τις σήμερα χρησιμοποιούμενες διεθνείς ολογίες για το αέριο. Όταν θέλησες να περιγράψεις το τι κατάστηση είναι αυτό το πράγμα που το όνομασε αέρα, θέλησες να χρησιμοποιήσεις την ελληνική λέξη χάος. Δηλαδή, βέβαια, αν πάρεις ειδικά ένα χρωματιστό αέριο και το κρίσεις σε ένα τοχίο, βλέπεις μία χαωτική κίνηση και, τελικά, μία ισοκατονομή του χρωματιστού αέριου στο χώρο. Θέλοντας, λοιπόν, ο Βαν Χέλμοντ να πει ότι αυτό το πράγμα έχει μία κατάσταση που μοιάζει με χάος, χρησιμοποιήσε την ελληνική λέξη. Μόνο που στα φλαμάνικα, γιατί είναι φλαμανδός αυτό στην καταγωγή, η λέξη χάος λέγεται σαν γάς. Και από εκεί πέρα, λοιπόν, μας έμεινε το γάς σαν περιγραφή της αέριας φάσης ακόμα και τώρα και σήμερα. Εντάξει. Αναφερόμαστε στην υγρή, τη στερά και την αέρια. Σολύτη, λίκουιτ και γκάσεο στείτ από το γάς του Βαν Χέλμοντ που είναι μεταφορά στα φλαμάνικα του ελληνικού χάος. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι ότι ο Βαν Χέλμοντ πέρασε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του παίζοντας με τον αέρα και τις διάφορες ποιότητές του, δηλαδή αυτό που σήμερα θα λέγαμε τα διάφορα αέρια, όμως, όταν έκανε κάποια πειράματα βιοχημικά, θα το λέγαμε με τη σημερινή ορολογία, ξέχασε ακριβώς να σκεφτεί τα αέρια με τα οποία δούλευε πάρα πολύ μεγάλο μέρος της ζωής του. Είναι εντυπωσιακό το βιολογικό πείραμα το οποίο έκανε, το οποίο κατάτησε και αρκετά χρόνια βεβαίως, εννοείται δεν καθόταν από πάνω του να το κοιτάει κάθε μέρα κάθε ώρα, δίνει μια εντυπωσιακή περιγραφή ο Βαν Χέλμοντ. Και τι αποδεικνύει με αυτό που έκανε. Αποδεικνύει ότι ο Θαλής έχει δίκιο. Το πείτε σε τρελός, ένας παρακυλιανός αποδεικνύει ότι το στοιχείο του αριστοτιλικού πολίτη Τενερόκηλ, ναι βεβαίως, ήταν παρακυλιανός όσον αφορά κάποιες ιδιωτροπίες του παράγγελσου, κάποιες συνταγές του, κάποιους τρόπους σκέψεις για να κάνεις κάποιες σχημικές διαδικασίες. Τι λέει λοιπόν το πείραμα του Βαν Χέλμοντ, το οποίο είναι πάρα πολύ γνωστό και πάρα πολύ εντυπωσιακό. Παίρνω λίγο ο Βαν Χέλμοντ έναν μίσχο από ένα δέντρο, νομίζω ητιά ή κάτι τέτοιο. Το ζυγίζω ακριβώς, έτσι αφού έκανε τις ζυγίσεις και είναι ας πούμε 50 γραμμάρια, πολύ ωραία. Παίρνω και μια μεγάλη γκνάστρα, παίρνω και 10 κιλά χώμα, 20 ή πόσο ήταν εκεί πέρα, σε λίβρο στο έδι γιατί δεν θυμάμαι ακριβώς το νούμερο, το ξεραίνω καλά καλά, το στεγνώνω, το φουρνίζω, έτσι δεν υπάρχει τίποτα μέσα σε αυτό και το βάζω εκεί. Ζυγίζω λοιπόν έτσι 10 κιλά χώμα και 10 γραμμάρια το νούμερο και το βάζω εκεί πέρα και το φυτεύω. Και το μόνο που κάνω είναι σε τακτικά διαστήματα το ποτίζω, το ρίχνω δηλαδή νερό. Μετά άλλοι από πέντε χρόνια το δέντρο που έχει σχηματιστεί εκεί πέρα της ηθιάς είναι κάμποσο. Το παίρνω λοιπόν και το ξυριζώνω. Βγάζω με προσοχή το χώμα από τις ρίζες γύρω γύρω, κλπ κλπ κλπ κλπ σχετικά, το μαζεύω και τι είναι λοιπόν. Είχα βάλει 10 κιλά στην αρχή, είναι 10 κιλά παρά 50 γραμμάρια τώρα, εντάξει. Και μετράω την ηθιά. Είχα βάλει λοιπόν 10 γραμμάρια μίσο και είναι τώρα 30 κιλά ηθιά. Λοιπόν τι έγινε, εγώ σε αυτό το διάστημα τι έκανα δεν είναι τα γραμμάρια που λοιπόν από το χώμα αλλά είναι το νερό το οποίο έβαζα. Κατά συνέχεια, ποιος είναι εκείνος ο οποίος συντηρεί τη ζωή, εκείνος που δημιουργεί τη ζωή, εκείνος ο οποίος υποστηρίζει τη ζωή, το νερό. Έχει δει και ο Λοιπόν ο Θαλής αυτό είναι. Λοιπόν τι είχε ξεχάσει ο Μαχαίλ Μόντ. Ότι αυτό το φυτό βρίσκεται σ' απαθήκη με τον αέρα, ότι αυτό το φυτό δέχεται για τις ακτήνες του Λίδων, δηλαδή έχει ξεχάσει αυτό που θα λέγαμε σήμερα αυτό το σύνθεση. Θα μπορούσε να το έχει σκεφτεί από τότε και να είχε οδηγηθεί σε άλλους δρόμους η εξέλιξη και της χειμίας και της βιολογίας κοντά σχετικά. Δεν το έκανα όμως έτσι και είναι και μία από τις κατακτηριστικές περιπτώσεις που μπορεί να αντιμετωπίει κάποιος μεγάλη ετυχία, μεγάλη χαζομάρα, μεγάλη αβλεψία να δουλεύει κατά κύριο λόγο με τα αέρια και να μην σκεφτεί ότι αυτό το φυτό έρχεται σε επίθεση με τον αέρα και μπορεί κάτι να διαφέρει ότι υπάρχει. Δεν μπορούσε λοιπόν ο Βαχαίρμοντο να σκεφτεί όπως ο ίδιος αναπνέει αέρα και διατηρείται στη ζωή έτσι γιατί μπορείς να προσπαθείς να κλείσεις την αναπονοίσιο και να δεις ότι δεν μπορείς να ζήσεις, ότι έτσι και το φυτό αναπνέει. Το φυτό δεν φαίνεται να έχει κάποια μύτη ή κάποιο στόμα, κατά συνέπεια το μόνο που έπαιρνε ήταν νερό και ο Βαχαίρμοντο κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα. Πάντως από τι φαίνεται από κάποια κείμενά του που έχουν ελεγχθεί γνώριζε το πώς να μπορέσεις να συνθέσεις θηικό και ιντρικό οξύ. Ας θυμίσουμε ότι εκείνη την περίοδο τα μόνα οξέα τα οποία ήταν γνωστά ως οξέα ήταν τα οργανικά οξέα που βρισκόταν έτσι, είχαν αφητή και προέλευση. Συνεπώς θηικό και ιντρικό οξύ είναι κάποια οξέα πάρα πολύ χρήσιμα για την βιομηχανική επανάσταση που έρχεται στη συνέχεια αλλά στον Βαχαίρμοντο απλώς υπάρχουν κάποιες διαδικασίες από τις οποίες φαίνεται να προκύπτει θηικό και ιντρικό οξέα δύστηχα. Τώρα, άσχετα με τους παρακρισιανούς, αυτή την ίδια περίοδο, δηλαδή 15-16 αιώνα και στις αρχές του 17ου αιώνα, υπάρχουν αρκετές εξελίξεις στον χώρο όχι μόνο της επιστήμης, όχι μόνο της τέχνης αλλά και της τεχνολογίας. Οι οποίες εξελίξεις βοηθούν στο να ανέβουμε ένα επίπεδο, να προχωρήσουμε κάπου παραπέρα, να φτάσουμε σε κάποια άλλα σημεία πέρα από εκείνα στα οποία μπορούσαμε να φτάσουμε προηγουμένως. Εδώ πέρα, πρώτα απ' όλα, έχω συμβαμμένον τον Εξάντα και τους χάρτες. Τι είναι ο Εξάντας, είναι ένα όργανο, με ρωτήσετε πώς διτουργεί, έχω δει περιγραφή του, δεν ήμουν ποτέ ναυτικός, δεν έκανα ποτέ σε καράβι, δεν χρειάστηκε ποτέ να το χρησιμοποιήσω. Μου φαίνεται αρκετά περίπλοκο να το χρησιμοποιήσω βάσει αυτά που έχω δει σαν οδηγίες και όντως ήταν. Ήταν, λοιπόν, ο Εξάντας μια, μπορώ να το πούμε, πιο καλή, πιο έτσι λεπτισμένη και πιο περίπλοκη εκδοχή ενός οργάνου που ήταν γνωστό από παλιά ως αστρολάβος. Αστρολάβος, καταλαβαίνει κανένας τι θα πει, λαμβάνει το άστρο, δηλαδή σκοπεύει ο ναυτικός ένα αστέρι γνωστό, όχι ο οποίος να είναι, τον ήλιο, αν μπορεί, τον πολικό αστέρα, αν βρίσκεται εδώ πέρα πάνω στο βόλιον Ισφαίριο, και από το ύψος που έχει από τον ορίζοντα μπορεί να προσδιορίσει τη θέση του πλοίου του. Και έτσι με βάση αυτό μπορεί να προχωρήσει και να πει θα πάω προς εκείνη την κατέθεση, να χαράξει πορεία, ας το πούμε. Ο Εξάντας, λοιπόν, ήταν ένα όργανο κάπως πιο περίπλοκο, πιο απιτετικό, γι' αυτό το λόγο δεν μπορούσαν και όλοι ανεξαιρέτως να το χρησιμοποιήσουν, γι' αυτό το λόγο ήταν και περιορισμένη σε αριθμό η καλή καπετάνη εκείνο τον καιρό και της Εύρετη. Αυτός, λοιπόν, ο Εξάντας δίνει δυνατότητα να ξανιχτούν πια τα πλοία στη θάλασσα. Μέχρι τότε, λοιπόν, εκείνο που κοινόταν ήταν επλοήγησε, πήγαινε κάποιος παρακολουθώντας την παραλία. Όσο είχα επαφή οπτική με την παραλία, κάποια παραλία, τα πράγματα ήταν καλά, ήξερα το λίγο που βρίσκομαι. Φυσικά, γι' αυτό το λόγο, αν η παραλία ήταν εχτρική, όπως είπαμε κατεχόταν από Οθωμανούς, δεν μπορούσα να πλησιάσω, να αράξω, να βγω έξω, να κάνω προμήθειες κλπ. Τώρα, με τη χρήση του Εξάντα, μπορούσε να προσδιοριστεί η θέση του καραβιού χοντρικά. Κατά συνέπεια, εκείνο που έμενε να προσδιοριστεί, για να προσδιοριστεί απολύτως η θέση του καραβιού, ήταν να έχει και κάποιο χρονόμετρο ακρίβειας. Σε αυτή τη χρονική περίοδο χρονόμετρο ακρίβειας δεν υπήρχε. Κατά συνέπεια, η ναυσηπλοία ήταν πάλι παρακυνδευμένη. Τώρα, λοιπόν, μπορούσα να ξανοιχτώ από εδώ, να χαράξω μια πορεία και να ξεκινήσω να πάω, ας πούμε, από τη Θεσσαλονίκη στην Κρήτη, χωρίς να χρειαστεί να προσυγγίσω κανένα από τα νησιά των Κυκλάδων. Φυσικά, για την πορεία που σας λέω, δεν υπάρχει περίπτωση να μην περάσω κοντά από τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων, αλλά δεν ήταν υποχρετικό να παρακολουθώ στην ακτογραμμή και να πάω εκεί που έπρεπε να πάω. Η δεύτερη μεγάλη ανακάλυψη αυτήν την περίοδο ήταν ο τρόπος περιγραφής της Γης σε χάλτες από τον Κρέμερ, που είναι γνωστός με το λατινικό του όνομα Mercator. Αυτός, λοιπόν, ο Κρέμερ, εσυκήθηκε ένα μοντέλο με το οποίο η περίπου σφαιρική, ας πούμε, επιφάνεια της Γης, μπορεί να αποδοθεί σε ένα χάρτη, ο οποίος είναι της δυσδιάστητος επίπεδος. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Και οι πρώτοι χάρτες, σύμφωνα με τις ιδέες του Mercator, δεν ήταν και πολύ ακριβείς. Αλλά από εκεί και μετά, αν μπορούσαμε να φτιάξουμε ένα τέτοιο χάρτη, μπορούσε σχετικά εύκολα, με τη χρήση ενός 60, και αν, όπως έγινε αργότερα, εφευρίστηκε κάποιο ρολόι που μπορούσα να δίνει χρόνο με ακρίβεια, περίπου να ξέρω τη θέση του καραβιού μου, έστω και αν δεν έβλεπα κανένα ορατό σημείο γύρω μου για να προσδιορίσω συνεχώς, δεν μπορούσα να κάνω μια γραμμή πλεύσης από τη μία πλευρά της Μεσογειού στην άλλη, από τα ανατολικά στα δυτικά, χωρίς να χρειαστεί να προσεγγίσω, καταρχήν την Κύπρο, μετά την Κρήτη, μετά την Σικελία, μετά την Κορσική και όλα τα σχετικά. Δεν είναι καθόλου εύκολη αυτή η διαδικασία, αλλά, π.χ., η αρχή έγινε τότε. Στα 1600, ακριβώς, ένας πολύ γνωστός σε μας, ο Φρανσόα Βιετά, συγκεντρώνει όλες τις έννοιες της Άργευας και κάνει κάτι σαν εγκυκλοπαίδια, ας το πούμε, και επίσης τις συγκεντρώνει και δίνει κάποιες παραστάσεις γι' αυτές. Τα σύμβολα που ξέρουμε τώρα, τα πιο πολλά από αυτά, έχουν τη βάση τους στις εργασίες του Βιετά. Αυτό, λοιπόν, είναι ένα πολύ ωραίο εργαλείο. Όταν χρησιμοποιείς έναν συμβολισμό, δημιουργείς μια συμβολική γρόσα, για να πεις, με ένα μικρό σύμβολο, μια φράση περιφραστική. Έτσι, λοιπόν, το θέμα αυτό των μαθηματικών της Άργευρας γίνεται πολύ χρήσιμο και πολύ ευέλικτο. Και όταν έχεις ένα ευέλικτο εργαλείο, μπορείς να το χρησιμοποιήσεις περίπου που θέλεις. Στη συνέχεια, όπως θα δούμε, ή όπως είπαμε και σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, κάνοντας κάποια προθύστερα, όταν οι αδιαβληκές μορφές μπήκαν μέσα στη γεωμετρία, έτωσαν μια καινούργια ώθηση σε γεωμετρικές λύσεις, που ήταν έτσι και οι μόνες παραδεκτές μέχρι τότε. Εκεί κοντά, γύρω στα 1600, εμφανίζεται στο προσκήνιο και ο Τζόν Νέπερ. Ο Τζόν Νέπερ ήταν σκότος και δημιούργησε αυτό που είναι γροστό σε εμάς ως λογάριθμι. Εδώ λοιπόν είναι και η πρώτη σελίδα του βιβλίου του. Εκείνο που είναι το πιο γνωστό σε εμάς είναι κάποιες ιδιότητες των λογαρίθμων, τις οποίες τις συμπαθαίνουμε πια στα σχολεία, στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Να λοιπόν και ένας πίνακας λογαρίθμων από αυτό το βιβλίο, όχι μόνο πίνακας λογαρίθμων, αλλά έχει έναν ολόκληρο υπόμαθρο. Εμείς λοιπόν αυτό το οποίο κάνουμε είναι χρησιμοποιούμε κάποιες ιδιότητες των λογαρίθμων για να κάνουμε πράξεις σχετικά εύκολα. Τότε λοιπόν να κάνεις πράξεις, ειδικά με πολύ μεγάλα νούμερα, ήταν κάτι εξοδοτικό. Τι ιδιότητα ωραία έχουν οι λογαρίθμοι, ο λογάριθμος του α' επί βίτα, ίσον λογάριθμος του α' και λογάριθμος του βίτα. Ά, λοιπόν το α' και το βίτα είναι πολύ μεγάλα νούμερα και πάνω κάνω τον πολλαπλασιασμό τους. Αντί να τρέχω να ψάχνω να αρρωστήσω κάνοντας τις πράξεις που δεν ήταν και ιδιαίτερα εύκολα, άμα δεν έχω βασικές γνώσεις άλλη φρασκλούδας και δικά, πηγαίνω στους αλγευρικούς πίνακες, ο λογάριθμος του α' είναι τόσο, έτσι ξέρω ότι είναι μικρά νούμερα οι λογάριθμοι σε σχέση με τα νούμερα τα οποία επικονίζουν. Βρίσκω και το λογάριθμό του βίτα, τους προσθέτω, πάω στον πίνακα παρακάτω και βρίσκω ποιο είναι προσηγιστικά το αριθμό, το οποίο σαντεστική στο λογάριθμό του α' συν λογάριθμος του βίτα. Έτσι λοιπόν εκεί γύρω στα 1600 δίνεται η δυνατότητα πια με βάση τους λογαρίθμους να κάνω πράξεις ανάμεσα σε πολύ πολύ μεγάλα νούμερα. Τώρα εκείνη την περίοδο τελειοποιείται η τεχνολογία όσον αφορά την δυνατότητα κατασκευής φακών. Ήδη από το 1300 και περίπου ήταν δυνατόν να κατασκευαστεί σχετικά καθαρό γιαλί χωρίς πολλές άλλες προσμήξεις μέσα και τώρα ήταν δυνατόν να κατασκευαστούν φακοί από γιαλί χωρίς να έχουν μέσα πολύ μεγάλα ποσά από φυσαλίδες, αυτό σημαίνει έτσι κάποια ικανοποιητική τεχνολογία. Πώς μπορείς δηλαδή να λιώσεις ομοιόμορφα μια μάζα γιαλίου μετά να την περάσεις σε ένα καλούπι να την ψήξεις σιγά σιγά χωρίς να δημιουργήσεις φυσαλίδες έχοντας δηλαδή έναν πολύ ωραίο φακό. Αυτός ο πολύ ωραίος φακός τι μπορεί να κάνει. Η πρώτη πρώτη χρήση που έκανε ήταν ακριβώς αυτή που κάνει και τώρα δηλαδή διόρθωση της όρασης. Μπορώ να δώσω ένα τέτοιο κομμάτι φακό στο μάτι μου και βλέπω τα πράγματα καλύτερα. Ένας δεύτερος ρόλος αυτών των φακών ήταν να χρησιμοποιηθούν για να κάνω κάτι παραπέρα δηλαδή να βελτιώσω την όρασή μου. Βελτιώνω την όρασή μου σημαίνει ότι μπορώ να προσεγγίσω ποια πράγματα τα οποία βρίσκονται πέρα από την απλή εσυτηριακή αντίληψη της όρασής μου. Είναι λοιπόν την περίοδο. Μπόρεσαν και φτιάχτηκαν κάποια όργανα τα οποία χρησιμοποιώντας φακούς στοχεύανε είτε τον μακρόκοσμο, τα στέρια πάνω και ψηλά, είτε τον μικρόκοσμο. Εδώ λοιπόν έχουμε ακριβώς εδώ το τίτλος είναι μικρογράφια. Πώς δηλαδή μπορώ να δω και να καταγράψω μικρά πραγματάκια και ας δούμε μερικές εικονίσεις από αυτό το μικρογράφια. Είναι λοιπόν μεταξιού. Έτσι για εμάς τώρα είναι μια συνηθισμένη εικόνα. Έχουμε δει πάρα πολλές τέτοιες ακόμα σε ντοκιμαντέρ από την παιδική μας ηλικία. Δεν μπορούσε ο άλλος να συνειδητοποιήσει όμως τότε, στο 1600 κάτι, ότι είναι στο μεταξιού. Είχαν αυτήν την οπέρα τη δομή. Το μετάξιού είχε και όλους την έσταση ενός μαλακού, γελιστερού, γλυστερού ενιαίου πράγματος. Το τι είναι έτσι η επιφάνεια ενός μεταξιουτού πράγματος είναι εντελώς τρελό. Και βεβαίως θα μου πείτε τι σχέση έχουν αυτά με την επιστήμη και με την τέχνη και με όλα τα σκηντικά. Ε, αρκεί να δείτε το το δω. Τι είναι το το δω. Ασκείς οπτικής. Πώς λοιπόν κάποιος φακός με κάποιον τρόπο που έχει κατασκευαστεί μπορεί, αυτό είναι ανέφευτο στο προηγούμενο βιβλίο, έτσι, το μικρογράφια. Πώς μπορεί λοιπόν να κατασκευαστεί ένας φακός, ούτως ώστε να μου δώσει με ανακλάσεις και ιστορίες καλότα σχετικά μια μεγεθυμένη εικόνα του πράγματος το οποίο στεχεύω. Λοιπόν ακόμα και τώρα, στην εποχή που βρισκόμαστε, στον 21ο αιώνα, μας φαίνεται εντυπωσιακό όταν κάποιος μας δείχνει σε ένα τοκιματέρ τι υπάρχει μέσα σε μια σταγόνα νερό. Υπάρχουν κάποια τέρατα, αλλά βεβαίως εκείνα τα τέρατα δεν είναι τέρατα. Είναι κάποια όντα τα οποία είναι της τάξης του εκατοστού του χιλιοστού, σαν αμέγγεθος, και βλέπεις τέτοια σε εικόνα που περιγράφει σε σταγόνα νερό, όχι από τον Αμαζόνιο, από κανένα άλλο τέτοιο εξωτικό μέρος, αλλά νερό που έχεις στην παροχή της σύνδρευσης στο σπίτι σου. Συνεπώς, αν τώρα μας κάνει εντύπωση αυτό το πράγμα, φανταστείτε πώς η εντύπωση έκανε τότε, εδώ το δω, ότι η εικόνα στην επιφάνεια μιας ίνας από μετάξη δεν είναι καθόλου λεία, καθόλου ομαλή και καθόλου γευστερή. Είναι κάπως έτσι, όπως είδαμε προηγουμένως. Συνεπώς, οι φακοί μπόρεσαν να μας δώσουν τη δυνατότητα να επεκτείνουμε τις αισθήσεις μας. Η αίσθηση, λοιπόν, της ορασίας μου δεν είναι μέχρι εκεί που μπορώ να δω, μακροσκοπικά, αλλά είναι και μέχρι εκεί που μακροσκοπικά δεν μπορώ να δω. Δηλαδή, και παραπέρα από τον κόσμο, πηγαίνοντας στον μικρόκοσμο και στον μακρόκοσμο. Η μικρογράφη αυτή εδώ πέρα και, φυσικά, το τηλεσκόπιο, όπως το δώμα και στη συνέχεια, είχε μεγάλη συμβολή στην εξέλιξη των ελληνικών πιστήμων, γιατί, όταν αρχίζεις να παρακολουθείς τα αστέρια, αρχίζεις να κάνεις σκέψεις για το τι κάνουν τα αστέρια εκεί πέρα, που βρίσκονται, πώς βρίσκονται και κυρίως γιατί βρίσκονται. Βέβαιος, και άλλα όργανα φτιάχτηκαν εκείνη την περίοδο, δηλαδή υπάρχουν εκεί, γύρω στα 1600, τα πρώτα βαρόμετρα, τα πρώτα θερμόμετρα και οι πρώτοις υποτυπώδεις αντιλίες που μπορούν να μας δημιουργήσουν κάποιο σχετικό κενό. Αρχίζουμε να ξασκεφτόμαστε, δηλαδή, μπορεί να υπάρχει το κενό, δηλαδή αυτό που δεν υπάρχει, ένα φιλοσοφικό ερώτημα στο οποίο κάποιοι είχαν δώσει τις απαντήσεις τους πολλούς αιώνες πριν. Πάντως βλέπετε εδώ πέρα, έχουμε σημειώσει με κόκκινο, μερικά πράγματα, βαρόμετρο, θερμόμετρο, αντιλίες, τηλεσκόπιο, μικροσκόπιο, πράγματα που είναι οικεία σαν όργανα και σήμερα πάνω σε παρατηρήσεις μέσω τέτοιων οργάνων έχουν στηριχθεί πάρα πολλά πράγματα γύρω από τις γνώσεις μας για τον καθημερινό κόσμο. Α, εδώ είμαστε. Εδώ λοιπόν έχουμε κάτι το οποίο θα έπρεπε να είναι πολύ γνωστό σε εμάς. Τι είναι αυτό εδώ? Ένα πράγμα. Τι μας θυμίζει? Μας θυμίζει, μας θυμίζει, αλλά όχι απολύτως το Μωριά λέει εδώ πέρα, Μωρέ, έτσι, Πελοπόννησος. Είναι λοιπόν αυτός ένας χάρτης λίγο πριν από την περίοδο που αναφέραμε προηγουμένως με τον Μερκάτορ. Όταν λοιπόν έχω έναν καράδι και περιπλέω τις ακτές της Πελοπόννησου και δεν μπορώ με μεγάλη ακρίβεια να προσδιορίσω τη θέση μου, κάτι τέτοιο είναι το οποίο έχω σαν στοιχείο. Εντάξει. Και όταν δεν έχω έναν απόλυτο τρόπο προβολής σε έναν δυσδιάστατο χαρτί ενός τρισδιάστατο πράγματος που συνείπει φάνεια της Γης, έχω κάτι τέτοιο. Κάτι που μοιάζει, αλλά περίπου μοιάζει με αυτό το γνωστό σχήμα της Πελοπόννησου. Εντάξει. Βλέπετε εδώ πέρα πόσο εκπληκτικά κοντά φαίνεται να είναι μάλλον η Κεφαλονιά και μάλλον η Ζάκινθος, πόσο σημαντικά μεγαλύτερη φαίνεται η Ζάκινθος σε σχέση με αυτό που ξέρουμε. Εντάξει. Και πόσο περίεργα φαίνονται τα σχήματα κάποιων. Αυτό εδώ πρέπει να είναι η Υθάκη. Εντάξει. Λοιπόν, βλέπετε ότι δεν υπάρχει πλήρη σαντιστήχηση με τα σημερινά γνωστά δεδομένα. Πάνω σε αυτό βοήθησε πάρα πολύ ο Μερκάτορ και οι προβολές στους οποίες εισηγήθηκε. Δεν είναι εύκολες να γίνουν, αλλά βάσει περίπτωση και έκτοτε από τώρα, από τότε μέχρι τώρα έχουν υποστεί αρκετές μετατροπές. Πάντως ήταν μια καλή αρχική προσέγγιση, ούτως ώστε η Πελοπόννησος, λίγα χρόνια μετά τον Μερκάτορ, να μοιάζει πολύ περισσότερο με αυτό που έχουμε σήμερα ως ιδέα περί της Πελοπόννησου. Και αρχόμαστε τώρα στο τηλεσκόπιο. Όπως είπαμε και πριν λίγο, το τηλεσκόπιο ήταν ένα βασικό όργανο που η ανάπτυξη του στηρίχθηκε στην δυνατότητα κατασκευής ομοιογενών και ωραίων καθαρών φακών και μας έδωσε δυνατότητα να παρατηρήσουμε τα αστέρια. Μέχρι εκείνη την περίοδο, δηλαδή στις αρχές του 1600, οι παρατηρήσεις των ουρανίων σωμάτων γίνονταν με το μάτι. Και το μάτι έχει την ακρίβεια που μπορεί να έχει. Πόσο θολώει, πόσο γυαλίζει το μάτι του καθενός, πόσο θέλει ή δεν θέλει να εντοπίσει κάτι κάπου και πόσο βεβαίως οι κερικές συνθήκες τον ευνώνουν για να κάνει αυτήν την παρατήρηση. Ένας ο οποίος πρέπει να αναφερθεί, όσον αφορά την αστρονομία και τις παρατηρήσεις, είναι ο Πτωλεμαίος. Όχι κάποιος από τους Πτωλεμαίους, τους Έλληνες βασιλείς της Αιγύπτου, αλλά ο Κλάβδιος Πτωλεμαίος, αστρονόμος και προφανώς και μαθηματικός, ο οποίος έζησε την ελληνιστική περίοδο. Αυτός, λοιπόν, όπως είχε κάνει και ο Αριστοτέλης γενικά για την φύση και τον κόσμο προηγουμένως, αυτός συγκέντρωσε όλες τις γνωστές μέχρι την εποχή του γνώσης γύρω από το νήλιο, γύρω από τη Σελήνη και γύρω από τα άλλα αστρικά σώματα. Με βάση αυτές τις δηλίψεις του Αριστοτέλη και των άλλων, θεώρησε ότι η Γη σαν μεγάλο στερεό πράγμα που όλοι πάνω σε αυτό βρισκόμαστε, είναι το κέντρο του κόσμου και γύρω από αυτό κινούνται τα αστρικά σώματα. Όπως είχαμε πει και παλιότερα, η παρατήρηση ήταν ότι τα σώματα κάτω στη Γη έχουν κατά κύριο λόγο ευθύγραμες κινήσεις, ενώ τα ουράνια σώματα έχουν καμπύλες κινήσεις. Αυτές τις καμπύλες μπορείς να τις αποδώσεις σαν τόξο κάποιου κύκλου το οποίο σχηματίζεται. Και κύκλος με κέντρο τι, προφανώς στη Γη, αφού είναι μια μεγάλη μάζα για την οποία έχουμε αντίληψη, πάνω στη οποία βρισκόμαστε, είναι το κέντρο του κόσμου και γύρω από αυτό κινούνται διάφορα αστρικά σώματα, κυρίως ο Ήλιος, η Σελήνη και οι πιο κοντινοί σε μας πλανήτες, των οποίων οι τροχές μπορούν να παρακολουθηθούν τα βράδια. Ο Πτωλεμαίος έκανε παρατηρήσεις ο Ήλιος, συγκέντρωσε και προηγούμενες παρατηρήσεις και προχώρησε στο να δημιουργήσει ένα σύστημα για τον κόσμο, προφανώς γεωκεντρικό με την έννοια αυτή. Έχουμε τη Γη, λοιπόν, στη μέση σε κυκλικές τροχές γύρω από τους πλανήτες και βεβαίως κατάλαβα ότι εκείνο το οποίο βλέπουμε δεν είναι οι κυκλικές τροχές, αλλά ένα κομμάτι αυτών των τροχιών, το οποίο είναι βεβαίως έτσι κυκλικό, είναι κυκλικά κλίματα. Συνεμώς, έπρεπε κάπως αυτές οι κυκλικές τροχές να πούσουν σε μια τάξη και να περιγραφούν. Εκείνο το οποίο έγινε είναι ότι αυτές οι τροχές δεν είναι κυκλικές. Το ξέρουμε εμείς σήμερα, αλλά τι θα γίνει τώρα με τον Πτωλεμή, ο οποίος θεωρεί ότι η Γη βρίσκεται εδώ πέρα στο κέντρο και γύρω της βρίσκονται το φεγγάρι, ο ερμής, η αφροδίτη, ο ήλιος κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ σε κυκλικές τροχές. Αν καταγράψω παρατηρώντας με το μάτι τις διαφορετικές θέσεις του καθενός από τους μικρούς αυτούς πλανήτες, για τον ίνιον κάπως πιο δύσκολα γιατί έτσι θα με στραβώσε να τον κοιτάξω, αλλά βάζει, σε περίπτωση, υπάρχουν τρόποι να παρατηρήσουν και γι' αυτόν. Αυτά τα πράγματα δεν μπορούν να μπουν πάνω σε κυκλικές κυκλικές τροχές. Πώς θα γίνει όμως, αφού πρέπει να είναι κυκλικές τροχές. Το εφεύρεμα λοιπόν που είχε προηγηθεί λίγο, για το οποίο χρησιμοποιήσε και στη συνέχεια ο κλάβδιος του Πτωλεμέως, ήταν η επίκυκλη. Τι ήταν η επίκυκλη? Ακριβώς αυτό το δω. Η Γη είναι αυτή εδώ πέρα, το ουράνιο σώμα που βλέπω είναι αυτό εδώ, θα περίμενα εγώ το ουράνιο αυτό σώμα να διαγράφει μια κυκλική τροχιά τέτοιου τύπου, μα τότε οι θέσεις του ουρανού θα πρέπει να είναι τέτοιες πλανητιστικού πάνω σε αυτό. Δεν είναι τέτοιες. Είναι περίεργες. Και μάλιστα έτσι σε κάποιες περιπτώσεις φαίνεται να είναι και ανάδρομος, όχι μόνο ερμής και άλλη πλανήτας. Οπότε τι γίνεται εκείνο που θεωρεί και κάποια άλλη πριν απ' το λέμε όλα κύριως είναι ότι η πλανήτης αυτός είναι εδώ, κυκλική τροχιά είναι αυτή που κάνει, αλλά είναι μια κυκλική τροχιά γύρω από ένα σημείο το οποίο αυτό είναι που εκτείνει κυκλική τροχιά γύρω από τη Γη. Έχουμε λοιπόν ένα επίκυκλο, έναν κύκλο πάνω σε έναν άλλο κύκλο. Συνεπώς, κυκλική είναι η τροχιά αυτό το πλανήτη γύρω από ένα σημείο το οποίο εκτείνει μια κυκλική τροχιά γύρω από τη Γη. Λοιπόν, υπάρχουν πλανήτες οι οποίοι είναι αρκετές φορές ανάδρομοι, εκτείνουν διάφορες περίεργες τροχές, αν θεωρήσουμε ότι είναι κυκλικές. Συνέπια, για το σύνολο των πλανητών των γνωστών χρειάστηκαν περίπου 90 επίκυκλοι για να έχουμε κυκλικές τροχές γύρω από κάτι που εκτείνουσε κυκλική τροχιά γύρω από κάτι άλλο κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ ash Γιεύ Characteristic Ο Πτωλέμος, λοιπόν, έγραψε ένα έργο, το οποίο τον όμασε «Η Μεγίστη Σύνοψης». Εδώ, λοιπόν, είχε συμμαζέψει όλα τα αποτελέσματα και δικά του και προηγούμενα, γύρω από την κύγιση του προγραμμίου σωμάτων. Η μεγίστη, λοιπόν, σύνοψης, όταν ήρθε στα χέρια των Αράβων, ήταν γνωστή σε αυτούς καταρχήν ως μεγίστη και στη συνέχεια έγινε αλμαγκέστ ή μεγίστη. Αυτό το αλμαγκέστ, λοιπόν, ως τέτοιο, πέρασε και στα χέρια των Δυτικών Ευρωπαίων και ήταν το υλικό, το οποίο χρησιμοποιήθηκε, παράλληλα με τις ρήσεις και τις αντιλήψεις του Αριστοτέλη, βασικό συστατικό για την παμπική εξουσία. Να, λοιπόν, η Γη στο κέντρο του σύμπαντος. Ο Ήλιος γυρίζει από γύρω από μας, η άλλη πλάνη γυρίζει από γύρω από μας, εμείς είμαστε το κέντρο του σύμπαντος και ο Πάπας, βέβαιος, είναι το κέντρο της Γης, κατά συνέπεια, ακούστε με, προσέξτε με, θαυμάστε με και κυρίως γονατίστε μπροστά μου και λόγια σχετικά. Λοιπόν, ο Κλάβδιος του Τελεμέρους, λοιπόν, και η μεγίστη συνοψής του, αλμαγκέστη, όπως ξαναμεταφράστηκε από το αλμαγκέστη το αρατικό, είναι το υλικό το οποίο χρησιμοποιείται μέχρι και αυτό το σημείο, δηλαδή μέσα στον δέκατο-εκτωαιώνα, για να περιγραφεί ο Μακρόχος μας. Λοιπόν, το ζήτημα είναι ότι κάποιοι άρχισαν να έχουν αντίθεση και σε αυτό. Βέβαιος, όπως είπαμε, με την φυγή των σωφών από την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία προς την Δύση, εκεί στον δέκατο-εκτωαιώνα, πολλά τέτοιου είδους κείμενα, ελληνικά μεν αλλά όχι τα επισήμως παραδεικτά, όχι Αριστοτέλης για την φύση ελληνικά, όχι Γαγινός για την ιατρική, όχι Πτολεμαίος για την αστροομία, έρχονται σε γνώση των Ευρωπαίων. Κάποιος, λοιπόν, από αυτούς, τους δυτικούς Ευρωπαίους, που είχε αρκετό χρόνο για να σκεφτεί, ήταν ο Νικόλας Κοπέρνικος. Ο Νικόλας Κοπέρνικος ήταν, ας το πούμε έτσι, παπάς. Και ήταν παπάς στην Πολωνία, τη σημερινή, σε μια ενωρία που δεν υπήρχε. Κατά συνέπεια, αφού είχε οριστεί να είναι εφημέριος κάπου που δεν είχε ενωρία, είχε αρκετό χρόνο, αφού δεν ήταν αναγκασμένος να πηγαίνει σε τελειτουργίες και όλα τα σχετικά. Ή, λοιπόν, αρκετό χρόνο να σκέφτεται και να διαβάζει. Και έτυχε να διαβάσει κάποια βιβλία, από τι φαίνεται. Ένα από αυτά τα βιβλία που έτυχε να διαβάσει ήταν του Αρίσταρχου του Σάμιου. Αυτός, λοιπόν, ο Αρίσταρχος, είχε εισηγεθεί κάτι άλλο. Θεωρώντας ότι ήταν σωστές κάποιες τα αντιλήψεις του Αναξαγόρα και κάποιων άλλων, που έλεγαν ότι ο ήλιος είναι κι αυτός ένα σώμα στερεό σαν τη γη και, αμάνιστα, πολύ μεγαλύτερο από την Πελοπόννησο. Την είδαμε προηγουμένως, έτσι, και για τους Έλληνες το ελληνικό χώρο η Πελοπόννησο ήταν ένα μεγάλο πράγμα, έτσι, ένας μεγάλος τόπος. Προφάνως, λοιπόν, κατάλαβε ότι για να φαίνεται ο ήλιος τόσο μικρός εκεί πέρα, έχει μια πολύ μεγάλη απόσταση από μας. Συνεπώς υπέθεσε ότι είναι αρκετά μεγάλος, συνεπώς υπέθεσε ότι δεν μπορούσε, είναι αρκετά μεγαλύτερος από τη γη. Υπάρχουν δαίες ότι οι Έλληνες γνώριζαν και την καμπειρότητα της γης, αλλά ήταν ένα πράγμα το οποίο δεν το προοχθούσαν ιδιαίτερα, ούτε βασιζότανε η υπαρξία τους πάνω σε αυτό. Θεώρηση λοιπόν, αυτούτος εδώ ο Αρίστερχος, ότι ο ήλιος θα μπορούσε σαν μεγαλύτερο σώμα και σαν επίσης, ας το πούμε, προβολή του Θεού η ήλιου να είναι το κέντρο του κόσμου. Απλώς αυτό που βλέπουμε εμείς να είναι η εικόνα που έχουμε για την κίνηση των σωμάτων, καθώς αυτά περιστρέφονται ολόκληρο από τον ήλιο. Ο ήλιος προδεί λοιπόν ο Αρίστερχος ένα ηλιοκεντρικό σύστημα, το οποίο βεβαίως ερχόταν σαφέστατα σε αντίθεση με εκείνους που προορίσαν ότι η γη είναι το βασικό υλικό πάνω στο οποίο βρισκόμαστε όλοι, με τις επάνειες σφαίρες. Το αριστοτελεί η γη, μετά το νερό, μετά ο αέρας, μετά η φωτιά και μετά ήταν η θέλαση μέσα στο οποίο κοινούνταν τα ιστορικά σώματα. Ο κοπέλινος κόσμος λοιπόν από τη φαίνεται ήταν γνώστης αυτού του κειμένου του Αριστάρχου και μάλιστα στα πρώτα δοκίμια του βιβλίου του, το οποίο έχει αυτόν εδώ πέρα το λατινικό τύπο «De revolutionibus orbium celestium», δηλαδή πέρα της κίνησης των ουρανίων σωμάτων. Στα πρώτα λοιπόν δοκίμια στην εισαγωγή του αναφέρει αυτό το πράγμα. Όπως λοιπόν και ο Αριστάρχος ο Σάμιος παλιά, έτσι και εγώ τώρα προτείνω ότι κλπ κλπ κλπ κλπ. Στην επίσημη εκδοχή του βιβλίου, το οποίο παλεπληκτώντας δημοσιεύτηκε ένα χρόνο μετά το θεατώτο, δεν υπάρχει αυτή η παράγραφος. Ξεκινάει ότι εγώ, ο Νικόλος Κοπέρνικος, κάθισα και σκέφτηκα και έκανα και έφτιαξε και όλα αυτά. Ο Κοπέρνικος παλεπληκτώντας, από ότι φαίνεται, δεν έκανε κανένας είδος αστροομική παρατήρηση ο ίδιος. Απλώς μάζεψε τις παρατήρησεις που είχε συγκεντρώσει ο πτωλεμαίος στην μεγίστη συνοψήδο. Και προσπάθησε να τις χρησιμοποιήσει με βάση την ιδέα που είχε προτείνει ο Αριστάρχος. Το ζήτημα είναι ότι και ο Κοπέρνικος παρέμεινε προσκολημένος σε μια ιδέα κυκλικών τροχιών των πλανητών γύρω από τον ήλιο. Με σημερινές μελέτες, αν επρόκειτο κάποιος να θεωρήσει κυκλικές τροχιές των πλανητών γύρω από τον ήλιο, θα είχε αρκετά ασαφή και αρκετά ανακριβεί αποτελέσματα. Δηλαδή οι τροχιές του δεν θα συγχωρούσαν με κανένα τρόπο με αυτά τα οποία βλέπουμε. Κατά συνέπεια, αν κάποιος πήγαινε να φέρει σε πράξη αυτό το υποτιθέμενο Κοπέρνικιο σύστημα, θα έπεφτε σε καταστάσεις εντελώς τρελές. Κατά συνέπεια, αμέσως θα οδηγούταν πίσω στο σύστημα του Πτωλεμαίου. Όμως, μόνο και μόνο η αντίθεση προς τους αρχαίους Έλληνες και το τι είχαν πει αυτοί, παρελπτώντας κοντά στους Έλληνες σαν τον Αριστάρχο, αλλά ξεχνώντας τους επιτίδια στη συνέχεια, αυτή λοιπόν η αντίθεση οδήγησε πολλούς να υιοθετήσουν το σύστημα του Κοπέρνικου, διότι αυτό ήταν το σύστημα ενός δικού τους, όχι ενός αρχαίου Έλληνα. Κατά συνέπεια, μεγάλη κουβέντα έγινε γύρω απ' όταν το σύστημα του κόσμου είναι ηλιοκεντρικό ή γειοκεντρικό. Και φυσικά, όταν υπάρχουν διαφορετικές απόψεις, υπάρχουν και ενδιάμεσες. Εδώ βλέπουμε μια ενδιάμεση άποψη. Τι γίνεται εδώ πέρα? Εδώ είναι η Γη στο κέντρο και γύρω από αυτή εκτελεί μια περιφορά ο ήλιος και όλα τα άλλα αστρικά σώματα εκτελούν και κυκλικές τροχές γύρω από τον ήλιο. Είναι λοιπόν αυτό μια, πώς να το πούμε, εξειδίκευση των επικύκλων στο σύστημα τοκτολεμαϊκό. Έχουμε ένα σημείο τον ήλιο που εκτελεί και κυκλική τροφιά γύρω από τη Γη και αυτό λειτουργεί ως επίκυκλος γι' όλους τους άλλους πλανήτες. Όπως ένα σύστημα λίγο πιο απλό θέλει λιγότερος επίκυκλος αλλά είναι και πάλι γεωκεντρικό. Είναι εν μέρη ηγεωκεντρικό και ο ήλιος παίζει τον ρόλο του επίκυκλου. Έτσι λοιπόν υπήρξε και πρόταση και κάτι τέτοιο. Εδώ βλέπετε το σύστημα του κόσμου και όπως περίπου το έχω μελετήσει εγώ ο Τίγε Οντασεν Μπράχε. Τίχο Μπράχε είναι το όνομα με το οποίο είναι γνωστός αυτός ο αστρονόμος. Δανός στην καταγωγή. Βλέπετε, απεβίωσε το 1601. Είναι ίσως ο μεγαλύτερος πρακτικά κλασικός αστρονόμος. Γιατί είναι ο τελευταίος που έκανε παρατηρήσεις με το μάτι. Και έκανε, από ό,τι λένε τα χαρτιά αυτονόμου που έχουν λέξει, τις πιο ακριβείς παρατηρήσεις. Δηλαδή ήταν οι παρατηρήσεις του εξαιρετικά ακριβείς για παρατηρήσεις που έγιναν με το μάτι. Είναι ο τελευταίος που έκανε παρατηρήσεις με αυτόν τον περίπτωρο τρόπο. Από εκεί και μετά, όσοι παρατηρούσαν τα ουράνια σώματα χρησιμοποιούσαν τηλεσκόπιο και κατά συνέπεια μπορούσαν να έχουν αρκετά μεγαλύτερη ακρίβεια. Αυτός, λοιπόν, για χρόνια έκανε παρατηρήσεις. Γιατί? Γιατί ήταν κάποιος είδους θεοδάρχης ή κάτι τέτοιο. Είχε ισοδήματα, είχε χτίσει έναν πύργο σε ένα μέρος στην Δανία, όπου είχε πολύ καλή ορατότητα και όταν του το επέτρεπαν οι συνθήκες της Δανίας, δηλαδή όταν δεν είχε σύννεφα, παρατηρούσε με την ησυχία του και με μια καθαρή ατμόσφαιρα, έτσι μακριά από πόλη, τα ουράνια σώματα. Το παρατηρητή του λιώτου ήταν γνωστό, ο ίδιος ήταν γνωστός, από εκείνον τον καιρό ακόμα και εκείνο που δεν ήταν γνωστό ήταν ότι αυτό το μυκτό σύστημα, το γεοκεντρικό με τον ήλιο στην θέση του επίκυκλο ήταν σύστημα που επίσης είχε προτείνει κάποιος αρχαίος, ένας Ιρακλίδης, ο οποίος ήταν Πυθαγωρίος. Λοιπόν, αυτός ο Μπράχε είχε τον παρατηρητή του λιώτου στη Δανία, σε ένα μέρος ψηλό, παρέμθεση, το ψηλότερο μέρος της Δανίας είναι το λεγόμενο, όπως το λένε, το βουνό του ουρανού και είναι περίπου σύψος όσο είναι η Άνω Τούμπα στη Θεσσαλονίκη, δηλαδή 180-190 μέτρα, κάτι τέτοιο. Παρελπτόντως έχω βρεθεί σε κάποιο συνέδριο που ήταν αρκετής σκανδιαβή και η Δανία ακριβώς περιφαραγόταν γι' αυτό ότι το βουνό του ουρανού είναι ένα μέρος από το οποίο έχεις μια πολύ ωραία θέα. Και η απάντηση έτσι, η αστεία και έτσι λίγο κρυντρεχής από τη μεριά των Νορβηγών ήταν ναι βεβαίως, αν είσαι και μια καρέκλα να ανέβεις απάνω, έχεις ακόμα καλύτερη θέα. Φυσικά η Νορβηγία δεν έχει έλλειψη από βουνάκια, από φιόρδικα, από χαράδρες και από όλα τα σχετικά. Παρελπτυχής ήταν και ο Μπράχε που είχε στήσει εκεί πέρα το παρατηρητήριό του και έκανε, όπως είπαμε, τις ακριβέστερες παρατηρήσεις που γίνανε με γυμνό μάτι. Το ευτύχημα για μας είναι ότι ένας μικρός αλλήτης προσχολήθηκε στον μεγάλο τείχο Μπράχε για τρία, τρία χρόνια της ζωής του. Και όπως φαίνεται αυτός, ο Βαρώνος ή Φεοδάρκης ή τι άλλο ήταν εκεί πέρα, τα είχε τσουγγκρίσει με τους συγγενείς του, αυτός ο μικρός αλλήτης, ο Γιωχάννης Κέπλερ, ορκισμένος Πιθαγόριος, έμεινε εκεί πέρα μαζί του ως βοηθός του τα τελευταία τρία, τρία χρόνια της ζωής του και, όταν πέθανε ο Μπράχε, βούτυξε τα αρχεία με τις μητρήσεις του και το όσχασε εκεί και συγκινήσε ακόμα τον κυνηγάνε. Λοιπόν, τον κυνηγήσαν τότε είναι η αλήθεια. Όμως ο Κέπλερ που τα είχε πάρει τα είχε εξαφανίσει, βλέπετε αυτός έζησε χιλιάδες τριάντα χρόνια για τα επεξεργασίτη. Τι ήταν αυτά? Παρατηρήσεις, επαναλαμβώνουν πάρα πάρα πολύ μεγαλύτερες ακρίβες. Κάθισε λοιπόν ο Κέπλερ κάτω και λέει τα βασικά, ωραία, κλασικά πιθαγόρια σχηματικά. Κατ' αρχήν ήθελε να δουλέψει με γεωμετρικούς όρους. Και στη συνέχεια προσπάθησε να φτιάξει διάφορες τροχές για τους διάφορους πλανήτες, που αντιστοιχούν είτε στο σύστημα του Μπράχε, είτε στο σύστημα του Πτολεμαίου, είτε στο σύστημα του Κουπέρνικου. Προσπαθώντας όμως τα αποτελέσματα του να συμπίπτουν στις παντρίες του Μπράχε, δεν μπορούσε να το κάνει. Προσπάθησε συνέχεια να βρει κάποιες κυκλικές τροχές μέσα στις οποίες θα μπορούσε να εγγράψει τα ιδανικά στερεά. Το τετράεδρο, το τούτο και το άλλο τα πιθαγόρια. Δεν μπορούσε να το κάνει. Και εγώ τουλάχιστον δεν έχω ερευνήσει πολύ και δεν έχω υπόψημο πως κάποια στιγμή ξεκόλλησε και είπε εντάξει θα παρατήσω τους κύκλους και θα πάω σε κάτι γενικότερο. Τι είναι γενικότερο από έναν κύκλο? Μια έλλειψη. Γιατί μπορούμε να πούμε ότι ο κύκλος είναι μια ιδιότυπη περίπτωση έλλειψης. Στην έλλειψη τι έχω? Δύο σημεία σταθερά που είναι οι δύο αισθείες της έλλειψης και η έλλειψη τι είναι ο γεωμετρικός τόπος των σημείων που έχουν σαν άθεσμα απόσταση από αυτά τα δύο σημεία σταθερό. Ένα πράγμα. Τι είναι ο κύκλος, λοιπόν? Αν θεωρήσω ότι αυτές οι δύο αισθείες της έλλειψης πλησιάζουν και τελικά συμπίπτουν, ο κύκλος είναι ακριβώς το σύνολο των σημείων που έχουμε σταθερή απόσταση από αυτό το ένα σημείο. Κατά συνέπεια, ο κύκλος είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση έλλειψης. Πώς, λοιπόν, σκέφτηκε ο Κέπλερ μήπως θα μπορούσαν οι τροχές των πλανητών να είναι ελλειπτικές, όπου βεβαίως η μία ασθέανα είναι ο ήλιος. Και κάτι σκέφτηκε κάτω. Και μετά από καιρό παρατήρησε ότι τα αποτέλεσματά του, με βάση αυτήν την παρατοχή, συνέπειπταν ακριβώς με τα αποτέλεσματά του Μπράχε. Δηλαδή με τις μετρήσεις και τις θέσεις των πλανητών, όπως η θεσσική του Μπράχε. Αλλά δεν χρειαζόταν πια ούτε ένα σύστημα από το λαιμαίου, ούτε ένα σύστημα τέτοιο μικτό του Μπράχε, ούτε ένα σύστημα κοπερνίκου με κυκλικές τροχές, απλώς ένα σύστημα ηλιοκεντρικό, όπου όμως οι πλανήτες διάγραφαν ελλειπτικές τροχές. Ήταν αυτό εδώ πέρα μία εξαιρετική πρόοδος σε σχέση με την παρατήρηση του κόσμου. Δηλαδή μας έβγαζε πια από την ανάγκη να έχουμε σημείο, ευθεία, κύκλο, ιδανικά σχήματα, ιδανικά στερεά, ιδανικά οτιδήποτε. Ελλειπτικές τροχές. Και βέβαιος είναι σε εμάς σήμερα γνωστή η νόμη του Κέπλερ και αντικείμες των πλανητών, όπου κάποιος άλλος νόμος ήταν οι σχέσεις των ακτήρων των τροχιών αυτών, ή εν βάση περίπτωση των αθροισμάτων των αποστάσεών τους από τον ήλιο, και επίσης ότι σε ίσους χρόνους διαγράφονται ίσα η μπαδράση. Από όσο όταν οι πλανήτες είναι κοντά στον ήλιο κινούνται ταχύτερα και όταν είναι μακριά από αυτόν κινούνται βραδύτερα. Έτσι λοιπόν έχουμε από την εξέλιξη της τεχνολογίας γύρω από την κατασκευή φακών από γυαλί, την κατασκευή τηλεσκοπίων και την παρατήρηση του κόσμου με άλλο μάτι, πηγαίνοντας προς το μακρό κόσμο πολύ καλύτερα και πολύ ορθότερα, και έχουμε την διατύπωση ενός πολύ καλού, σωστού τρόπου, την περιγραφής του ηλιακού συστήματος, ηλιοκεντρικό, με τροχές των πλανητών που να είναι ελλείψεις, όπου η Γη πλέον φεύγει από το κέντρο του σύμπατος και πηγαίνει στην περιφέρεια γύρω από τον ήλιο. Τώρα βέβαιος αυτό ήταν αρκετό σοκ για τους ανθρώπους της εποχής. Αν πήγαμε τώρα και τους λέγαμε ότι ο ήλιος μας καν δεν είναι το κέντρο του γαλαξία αλλά είναι κάπου σε μια ακρούλα, το σοκ θα ήταν πολύ πολύ μεγαλύτερο. Ούτε καν το κέντρο του κόσμου, ούτε καν ο ήλιος μας είναι το κέντρο του κόσμου, είμαστε κάπου παραπαταμένοι σε μια γωνιά. Αυτήν την περίοδο, ξεκινώντας δηλαδή ο 17ος αιώνας, εμφανίζονται και κάποιοι που βάζουν τις βάσεις για τις καινούργιες εποχές των επιστημών. Ο Francis Bacon, βλέπετε, 1626 μας άφησε χρόνος. Στο 1620 παρουσιάζει ένα έργο που είναι η μεγάλη ανακέννηση, όπως τα λέει, βάζει λοιπόν εκεί πέρα τη θεωρητική βάση για τη θεμελίωση των επιστημών και μάλιστα ένα κομμάτι από αυτό το έργο του το ονόμασε το νέο όργανο. Κατ' αντίθεση με το όργανο, το οποίο όχι ο Ρεσοτελής αλλά κάποιοι δυο-τρεις αιώνες μετά από αυτόν οργανώσανε κάποιοι από το έργο του και τα παρουσίαζαν ως το όργανο, όμως από το οποίο μπορούσε κάποιος να του κτήσει πλήρη κατανόηση του κόσμου στον οποίο αναφερόμαστε. Λοιπόν, ο Francis Bacon ήταν τόσο σίγουρος ότι αυτό το οποίο πρότεινε ήταν το νέο όργανο. Και τι κοινούργιο μας πρότεινε? Μας πρότεινε να μην είμαστε δογματικοί, μας πρότεινε να μην λειτουργούμε επαγωγικά αλλά παραγωγικά, μας πρότεινε να κάνουμε παρατηρήσεις επαγγηλυμένες και σωστές και να κάνουμε καταγραφές και μετρήσεις και μετά να οδηγούμε σε συμπεράσματα. Για πόσες μετρήσεις και καταγραφές έκανε? Καμία. Έκανε δύο στους καταγραφές του Βασιλικού της Αυροφυλακίου και από τη φαίνεται βούτυξε μερικά χρήματα γιατί ένα κάποιο μέρος της ζωής του το πέρασε σιδελοδέσμιος στον Πύργο του Ονοδίνου κατηγορούμενος για διαφθορά. Στην πάση περίπτωση αυτή ήταν η ουσιαστική συμβουλή του ότι δηλαδή μας πρότεινε να κάνουμε πρώτα αρκετά πειράματα και μετά να τρέχουμε να βγάζουμε συμπεράσματα. Τώρα, την ίδια περίπου περίοδο εμφανίζεται και ο Ντεκάρτ ο οποίος είναι περισσότερο πρακτικός. Είναι περισσότερο μαθηματικός, παρά φιλόσοφος, συζητά για τη μέθοδο αυτός και δίνει την μαθηματική βάση για το κατασκεύασμα του μπέικον. Άρα μπορούμε να πούμε ότι ο Ντεκάρτ και ο μπέικον κατά κάποιο τρόπο συμπειρώνουν ο ένας τον άλλον και βάζουν την βάση για το πώς πρέπει να προχωρήσουν από εδώ και πέρα οι επιστήμες. Ο Ντεκάρτ, λοιπόν, ισχύγαγε μια απόλυτα μηχανιστική θεωρία γιατί ο Θεός πρέπει να έφτιαξε τον κόσμο με ένα στόχο και αυτός ο στόχος πρέπει να είναι προφανής και εξεκάθαρος και δεν μπορεί να είναι τυχαίως. Έχει κάνει κάτι και πρέπει να το κάνει για να δουλεύει. Άρα υπάρχει, σε αυτά που λέει ο Ντεκάρτ, η βασική ιδέα της σχέσης αιτίου και αιτία του. Υπάρχει αυτή η αιτία και υπάρχει αυτό το αποτέλεσμα. Διαφορετική αιτία, διαφορετικό αποτέλεσμα. Ή έχω την ίδια αιτία σε έναν αυξημένο βαθμό, θα έχω και αυξημένο βαθμό αποτελέσματος. Μεγαλύτερη δύναμη, μεγαλύτερη δράση, μεγαλύτερη ταχύτητα, μεγαλύτερη κίνηση σχετικά. Κανένας από αυτούς τους δύο δεν μπορεί να πούμε ότι είναι επιστήμονας σύμφωνα με την τρέχουσα έννοια του όρου, όμως οι δυο αυτοί, ο Μπέικον και ο Ντεκάρτ, βοήθησαν να δημιουργηθούν οι βάσεις για να εμφανιστούν οι πρώτοι επιστήμονας. Και ο πρώτος πρώτος επιστήμονας ο οποίος εμφανίστηκε ήταν ούτε Γάλλος, ούτε Βρετανός, αλλά Ιταλός. Ιταλός στην καταγωγή. Είχε και το υπόβαθρο του ότι τα Ιταλικά πανεπιστήμια ήταν τα πρώτα που σχηματίστηκαν και ήταν τα αρχαιότερα, είχαν μεγαλύτερες βάσεις, μεγαλύτερη παράδοση και περισσότερο τμήμα του πληθυσμού που ενδιαφέρεται για να κάνει τέτοιού του συσδήσεις, γιατί πρέπει να έχεις και το αντίστοιχο ακολατήριο. Αυτός λοιπόν ο πρώτος ήταν ο Γαλιλαίου Γαλιλαίη. Ο Γαλιλαίος Γαλιλαίη τώρα λοιπόν ήταν μια ιδιαίτερη περίοδοση. Καταρχήν και αυτός, όπως και ο Παράκλησος κανέναν αιώνα πιο πριν, αυτό που έκαναν ήταν ότι γράψανε αυτά τα κείμενα τα οποία θέλανε στην τοπική γλώσσα. Κατά συνέπεια ήταν εύκολο για μένα, αν ήμουν κάτοικος της Ιταλίας εκείνη την περίοδο, να βρω κάποια χρήματα, να πάρω ένα αντίγραφο του έργου του Γαλιλαίου και να μπορώ να το διαβάσω. Δεν ήταν γραμμένο στα Λατινικά, ούτε στα αρχαία ελληνικά, ούτε σε καμία τέτοια φρικαλέα γλώσσα την οποία δεν ήξερα. Ήταν στη γλώσσα την οποία γλυσκοποιούσα και εγώ στην καθημερινότητά μου. Μπορούσα δηλαδή να το διαβάσω και να προσπαθήσω να το καταλάβω. Άρα είχε αμέσως αμέσως ένα μεγάλο καρωτήριο. Επιπλέον, ο Γαλιλαίος, παρόλο που πολλοί δεν το φανταζόμαστε, είχε τα μέσα. Δηλαδή με τον Πάπα εκείνης της περίοδος ήταν γνωστός και ήταν φίλος. Κατά συνέπεια αυτό τον έσωσε από το να πάνε και τον ψήσουνε όπως είχαν ψήσει το 1600 για κάποιους άλλους, για δυστυχώς λόγος. Ο Γαλιλαίος, λοιπόν, ήταν εκείνος ο οποίος πρώτος και φωναχτά και θαρετά τάχτηκε υπέρ του κοπερινικού συστήματος. Παιδιά, λέει, ξέρετε αυτό το σύστημα του κοπερινικού είναι πολύ ωραίο, πολύ απλό και πολύ καλοπού να τρέχω τώρα να χρησιμοποιώ εγώ εκεί 80-90% επίκυκλους για να βάλω τον Ερμή στη σωστή σειρά, ενώ να βάλω τον ίδιο στη μέση όλα αυτά τελειώσανε. Κατ' αρχή, λοιπόν, τον πιάσανε και του κάνασαν συστάσεις, έτσι, όπως κάνει και ο δίτης. Φωνάζει πρώτα κάνει παλατήρηση, μετά βγάζει τη κίτρινη κάρτα και μετά την κόκκινη κάρτα. Κάπως έτσι. Επειδή, λοιπόν, ήταν ο γνωστός και φίλος του Πάπα, δεν τον πιάσανε να τον ψήσουνε απευθείας όπως ψήσανε κάποιους άλλους. Λοιπόν, του κάνασαν συστάσεις. Και η σύσταση ήταν, κατ' αρχή, σχετικά ήπια. Δηλαδή, κοίταξε, μπορείς αυτά να τα ισχυρίσεις και να τα λες, αλλά να λες ότι είναι ένα μαθηματικό μοντέλο με το οποίο μπορείς να προσπαθήσεις να περιγράψεις τον κόσμο. Όχι ότι έτσι είναι. Λοιπόν, είναι μια διάκριση. Άλλο το τι λέω και άλλο το τι λέω ότι έτσι είναι τα πράγματα. Μπορώ να σηγούμε κάτι σαν μαθηματική λύση. Ξέρετε, βάζω αυτό, λύνω εκεί και κάνω αυτή την παραδοχή και όλα τα σχετικά και τα πράγματα είναι ωραία. Κι άλλο να λέω ότι έτσι είναι. Συνεπώς, είχε κατ' αρχή αυτού του τη σύσταση. Κατά δεύτερον, του ζητήθηκε να γράψει ένα κείμενο στο οποίο φανερά και ξεκάθαρα να ανέρεσει όλα αυτά. Δηλαδή, να δείξει ότι δεν υποστηρίζει το κοπαιρινικό σύστημα. Λοιπόν, έτσι, είναι ένας μύθος αυτό το οποίο λέγεται πως πήγε στη δίκη η Ιερά Εξέταση. Η Ιερά Εξέταση δεν αστιευόταν τότε. Έτσι, ήταν χειρότερη απ' τα στρατοδικία σε περιπτώσεις αναγκαστικού νόμου. Έτσι, σε έψινε για το τίποτα η Ιερά Εξέταση. Και, βεβαίως, είναι πολύ εύκολο να καταδείξεις ότι κάποιος είναι αιρετικός, έτσι, ειδικά όταν ξέρεις πράγματα και κόρπα από τις γραφές και είσαι αποφασισμένος από πριν να τον θανατώσεις. Λοιπόν, είναι μύθος το ότι ο Γαλιλαίος, αφού έτσι και με τη σύμφωνη γνώμη κάποιων καρδιναριών και του Πάπα του ίδιο, αφέθηκε να ζήσει υποσχόμενος όμως ότι δεν θα ξαναβεί και αυτά τα πράγματα, φεύγοντας είπε «κι όμως γυρίζει». Αν είχε ακουστεί το «κι όμως γυρίζει», δεν υπήρχε περίπτωση να μιλάμε για τα επόμενα του Γαλιλαίου, δηλαδή για το έργο του «Διάλογος οπραντιτούε μασίμι συστέμη τελμόντο». Δηλαδή, διάλογο για τα δύο κύρια συστήματα του κόσμου. Του ζητήθηκε λοιπόν να γράψει αυτό το βιβλίο, στο οποίο να φαίνεται σαφώς ότι το κοπερινίκιο σύστημα είναι χαζό και είναι απλώς μια προσέγγιση του πράγματος, αλλά δεν είναι αλήθεια. Τι έκανε εδώ πέρα ο Γαλιλαίος? Έκανε αυτό το πράγμα. Πρώτα απ' όλα βλέπετε, ο τίτλος είναι ιταλικός και δεύτερο, το έγραψε σύμφωνα με το μοντέλο που είχε προστάθηκε. Το τέλος ήταν η πλατωνική διάλειδη. Τι έγινε όταν υπόλοιπους πλατωνικούς διαλόγους, ήταν εκεί πέρα κάποιοι οι οποίοι μιλούσαν και οι οποίοι μέσα από μια συζήτηση βγάζανε συμπεράσματα για κάτι τι, ό,τι ήταν αυτό, για το οποίο συζητούσαν. Αυτό πάρα λοιπόν μιλάμε για τα δύο συστήματα του κόσμου. Ποια είναι τα δύο συστήματα του κόσμου για τα οποία μιλάμε αυτή τη στιγμή. Τα δύο συστήματα του κόσμου για τα οποία μιλάμε αυτή τη στιγμή είναι ένα το σύστημα του Κοπέρνικου και ένα το σύστημα του Γαλιλαίου. Λοιπόν τι κάνει ο Γαλιλαίος. Βάζει τρεις ανθρώπους, τρεις χαρακτήρες να μιλούν και να συζητούν και η συζήτησή τους στρέφεται γύρω από τα δύο αυτά τα συστήματα. Το κόλπο είναι ότι πρέπει, για να γλιτώσει το τομάριτο, να δείξει ότι το σύστημα του Κοπέρνικου είναι λάθος. Συνεπώς οι τρεις οι οποίοι συζητούν είναι ένας Σαλβιάτη, ο οποίος είναι Κοπερνίκιος, ένας Σαγκρέδο, ο οποίος είναι ενδιάμεσως, δεν ξέρει τίποτα, δεν κάνει τίποτα, κάνει κάποιες ερωτήσεις και στο τέλος πρέπει να πιστεί για το ένα ή το άλλο και ένας Σιμπλίκιο, ο οποίος είναι πτωλεμαϊκός, δηλαδή απειχεί της απόψης του Πάπα. Τώρα το κόλπο είναι ότι πρώτα απ' όλα τα ονόματα είναι σημαδιακά. Βεβαίως είναι Σαλβιάτη, Σιμπλίκιο και Σαγκρέδο, είναι κάποια άνθρωποι. Σιμπλίκιο όμως, για όποιους ξέρουμε και κάποια ξένη γλώσσα, είναι και ο απλοϊκός. Και στα ιταλικά ακόμα είναι ο Χαζούλης. Σαλβιάτη μπορεί να είναι και αυτός ο οποίος λυτρώνει ο Σωτήρας, Σαλβαδόρ κλπ κλπ. Συνεπώς έχουν και τέτοιού του σημασία τα ονόματα, θα μπορούσαν να είναι κάτι άλλο. Έτσι όπως είπαμε πίσω στο πείραμα του Ασπέτ θα έχουμε την άλλη και τον Μπόμ. Εδώ πέρα λοιπόν το ζήτημα είναι ότι τελικά ο Γαλιλαίος έγραψε ένα βιβλίο όπως του είπανε. Και στο τέλος το συμπέρασμα είναι ότι ναι αυτός ο Σιμπλίκιο έχει δίκιο. Αλλά το δίκιο που έχει και πείθει το Σαγκρέδο ότι έχει δίκιο, βγαίνει με τόσο χοντρά ηλίθιο τρόπο που καθένας καταλαβαίνει, ακόμα κι εγώ δηλαδή ο μέσος χαζός Ιταλός πολίτης, ότι δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα. Συνεπώς ναι μεν είναι το βιβλίο γραμμένο κατά παραγγελία, ναι ο Σιμπλίκιο δηλαδή το πτωλεμαϊκό και το παππικό σύστημα έχουν δίκιο, αλλά δεν προκύπτει καθόλου σαν συμπέρασμα από αυτά τα οποία λέγονται. Είναι με τόσο χοντρό τόπο γραμμένα τα συμπεράσματα που είναι προφανές ότι δεν είναι ακριβώς έτσι. Και αυτή τη φορά πλέον του βγάζουν τη κεκρινή κάρτα. Ο Γαλιλαίος μπαίνει σε κατοίκων περιορισμό, δεν μπαίνει στη φυλακή, είναι σχετικά μεγάλος, έχει και τα μέσο όπως είπαμε, μπαίνει σε κατοίκων περιορισμό και εκείνο που του ζητείτε να κάνουν είναι να μη μιλάει πια για αυτά τα πράγματα. Και δεν μιλάει για αυτά τα πράγματα. Και καθώς μένει στον κατοίκων περιορισμό, μετά από μερικά χρόνια, καμιά 15 αιτία, δημοσιεύει ένα έργο με το οποίο μένει γνωστός σε εμάς ως ο κατεξοχήν πρώτος μεγάλος επιστήμονας. Εκεί πέρα κάνει ένα διάλογο όχι για τα δύο συστήματα του κόσμου αλλά για τις δύο επιστήμες. Εκεί πέρα λοιπόν έχουμε την αριστοτελική κατά βάση επιστήμη, δηλαδή οι αντιλήψεις του αριστοτέλη και των υπολοίπων για το πώς περίπου είναι τα πράγματα και οι αντιλήψεις οι μοντέρνες, οι δικές του. Ποιες είναι οι δικές του μοντέρνας αντιλήψεις? Είναι ότι πρέπει να κάνεις παρατήρηση, πρέπει να κάνεις πείραμα, πρέπει να καταγράψεις και να προσπαθείς να βρεις κάποιες μαθηματικές ισχετίσεις ανάμεσα στα μεγέθη τα οποία μετράς. Εδώ λοιπόν είναι η περιγραφή, η εξαιρετική και η αναλυτική και πάρα πολύ σοβαρή των πειραμάτων που έκανε πάνω στο κεκλημένο βήπεδο. Σε πως αυτός ο διάλογος για τις δύο επιστήμες του κόσμου αναφέρεται ουσιαστικά στη συστατική και στην κινητική των στερών σωμάτων. Είναι εξαιρετικά αναλυτικές υπεργραφήσεις που δίνει για το πως κάνεις ένα πείραμα, πως φτιάχνεις ένα κεκλημένο πείπεδο, πως το οργανώνεις, πως σκάβεις το απλάκι, πως ρίχνεις την πύλια μέσα εκεί και πως κάνεις τις μετρήσεις αφήνοντας την πύλια μικρότερο ή μεγαλύτερο βάρος, μικρότερος ή μεγαλύτερης διαμέτρο από διαφορετικά ύψη και πως καταγράφεις τους χρόνους. Υπήρχαν πια κάποια χρονόμετρα, εκείνα τα γνωστά με το αντίβωρο και με την ταλάντωση, τα οποία μπορούσαν να κάνουν μετρήσεις χρόνου. Εδώ λοιπόν δίνει την βάση για την επιστημονική μέθοδο ο Γαλιλαίος. Και παρατήρηση και πειραματική διαδικασία και εξονιχιστική μελέτη των παραγώντων που πιθανόν παρεμβάλλονται στη δημιουργία των αποτελέσματος και ανάλυση των αποτελέσματος. Εκείνο που δεν έκανε ο Γαλιλαίος ήταν, δεν προχώρησε στο να θεωρήσει ότι αυτές οι κινήσεις ανάμεσα σε αυτή την πύλια και τη γη, διότι προς τη γη κινεί την πύλια, θα μπορούσαν να μετατοπιστούν και στις κινήσεις ανάμεσα στη Σελήνη και τη γη, ή στη Σελήνη και τον ήλιο, ή στη γη και τον ήλιο. Παρ' επικτόντος ήρθε σε αντίθεση με τον Κέπλερ και πάλι για λάθος λόγους, αλλά υποστήριξε το λάθος πράγμα χωρίς να το ξέρει. Μιλήσαμε για τις παλίριας. Ο Γαλιλαίος έφερε σαν παράδειγμα του ηλιοκεντρικού συστήματος, και το πόσο σωστό είναι, τις παλίριας. Θεώρησε ότι είναι η επίεδραση του ήλιου πάνω στη γη που δημιουργεί αυτές τις παλίριας, έτσι, την πλημμυρίδα και την άμποτη, ότι τα νερά δεν παραμένουν σε σταθερό επίπεδο, αλλά απλώς κινούνται προς τη μία την ανεκατεύθεση. Ο Κέπλερ τι εισηγήθηκε. Εισηγήθηκε ότι επειδή σ' εγώ να με τους υπολογισμούς και του Μπράχη και των άλλων φαινόταν να είναι πολύ πιο κοντά μας η Σελήνη παρά ο ήλιος, κυρίως η Σελήνη είχε επίτεραση πάνω στη δημιουργία των παλιριών και όχι ο ήλιος. Ο Βαλιλέος, λοιπόν, θεωρώντας το ηλιοκεντρικό σύστημα, θεωρώντας ότι ο ήλιος είναι πολύ μεγαλύτερο σαν Μάζα, έκανε αυτή τη λάθος εκτίμηση, δεν κέρδισε πάρα πολλά πράγματα από αυτό, αλλά κέρδισε η επιστήμη διότι οργάνωσε πειράματα, εκτέλεσε πειράματα και στη συνέχεια μας έδωσε τη βάση για να συνεχίσουμε να κάνουμε εμείς παραπέρα πειράματα και να προχωρήσουμε την επιστήμη μας. Εκείνος ο οποίος προχώρησε την επιστήμη όντως παραπέρα ήταν κάποιος λίγο μεταγενέστερος από τον Βαλιλέο, ο οποίος σύμφωνα με δική του δήλωση για να φτάσει εκεί που έφτασε και για να δει μέχρι εκεί που είδε κάθεση στους όμως γιγάντων, δηλαδή των ελλήνων φιλοσόφων και των υπολοίπων προηγηθέντων από αυτόν, και αυτός ήταν ο Ισαάκ Νούτων, ο οποίος έγραψε ένα εντυπωσιακό σύγγραμμα το οποίο δημοσιεύτηκε το 1687 με τίτλο βλέπετε «Λατινικά φιλοσόφια Νατουράλις πρινσίπια μαθημάτικα», δηλαδή μαθηματικές αρχές της φυσικής φιλοσοφίας. Συντομογραφικά αυτό είναι γνωστό σε όλους μας ως πρινσίπια και είναι η βάση αυτού του πράγματος που λέγεται είτε νευτόνια είτε κλασική φυσική. Αλλά αυτά θα τα δούμε στη συνέχεια. |
