| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Καλησπέρα σας. Καλώς ήρθατε στο δεύτερο ζωντανό webcast του Υδρύματος Ευγενίδου με καλεσμένο τον Ακαδημαϊκό κ. Σταμάτη Κρυμιζή και θέμα τα διαστημικά ταξίδια, τα ανθρώπινα πληρώματα από την τροχιά χαμηλού ύψους ως το ηλιακό σύστημα, τη δημιουργία, από την τροχιά χαμηλού ύψους ως το ηλιακό σύστημα, τι είναι εφικτό. Η σειρά αυτή των webcast είναι μια νέα ψηφιακή δράση του Υδρύματος Ευγενίδου και θα μπορείτε να ενημερώνεστε γι' αυτή μέσα από το site και από τα κοινωνικά δίκτυα του Υδρύματος Ευγενίδου. Σήμερα λοιπόν έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε σε αυτό το webcast τον κ. Κρυμιζή, που θα μας μιλήσει για τα διαστημικά ταξίδια με αφορμή ένα γεγονός που ήταν στην επικαιρότητα πρόσφατα, την εκτόξευση από μια ιδιωτική εταιρεία, την SpaceX, Αστροναυτών, Αμερικανών Αστροναυτών, προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, που έγινε με επιτυχία στις 31 Μαΐου. Αυτή ήταν η πρώτη εκτόξευση μετά από εννέα ολόκληρα χρόνια από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς όλο αυτό το διάστημα εξυπηρετούνταν η επικοινωνία των Αστροναυτών στο Διαστημικό Σταθμό με τη Ρωσική Διαστημική Υπηρεσία. Με αφορμή λοιπόν αυτή την εκτόξευση, θα μας μιλήσει ο κ. Κρυμιζής για τις δυνατότητες που υπάρχουν πλέον για ταξίδια Αστροναυτών τόσο σε χαμηλή τροχιά, αλλά και παραπέρα, καθώς και τους κινδύνους που υπάρχουν, ιδιαίτερα φυσικά για τις πιο μακρινές αποστολές. Θα πρέπει να πω, όποιος και όποια θέλει να ρωτήσει κάτι, μπορεί να στείλει από το chat του YouTube την ερώτηση, την οποία θα προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε μετά την παρουσίαση του κ. Κρυμιζή και κάποια συζήτηση που θα γίνει για να απαντηθεί. Θα ήθελα πριν ξεκινήσουμε να πω μερικά βιογραφικά στοιχεία για τον κ. Κρυμιζή, γιατί είναι πραγματικά, νομίζω πρέπει να καταλάβουν όλοι, γιατί έχει αυτή την ειδικότητα να μας μιλήσει για αυτό το θέμα. Ο κ. Κρυμιζής λοιπόν γεννήθηκε στοιχείο και σπούδασε στην Μινεζότα και στην Άιοβα στις ΗΠΑ που πήρε και το διδακτορικό του. Ξεκίνησε σαν καθηγητής της Σχολής Φυσικής και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Άιοβα, ενώ από το 1968 ανέλαβε την ηγεσία της Ομάδας Διαστημικής Φυσικής και Διαστημικών Οργάνων στο Εργαστήριο Εφαρμοσβένης Φυσικής του Πανεπιστήμιου John Hopkins. Το 1980 διορίστηκε κύριος επιστήμονας στη Διοίκηση Διαστημικής, της οποίας και έγινε διευθυντής από το 1991. Ήταν υπεύθυνος για περισσότερους από 600 επιστήμονες μηχανικούς και άλλο προσωπικό και από το 2004 έγινε ομότιμος διευθυντής όλης της υπηρεσίας. Στην Ελλάδα ανέλαβε ως εθνικός εκπρόσωπος στον Ευρωπαϊκό Διαστημικό Οργανισμό το 2004, ενώ το συνόμιε από το 2006 έως το 2010 και ήταν πρόεδρος του Εθνικού Συγγουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας από το 2010 έως το 2013. Ο κ. Κρυμιζής έχει εργαστεί ως επικεφαλής ερευνητής ή συνεργάτης τόσο της NASA και της ESA με επιστημονικά όργανα σε 21 διαστημικές αποστολές προς όλους τους πλανήτες. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό και συμπεριλαμβανομένων των διάσημων διαστημοπλείων Voyager 1 και 2. Έχει συμμετάσχει σε αμέτρητες αποστολές και ήταν από αυτούς που πρωτοστάτησαν στην υλοποίηση του προγράμματος Discovery της NASA που αφορά στις πλανητικές αποστολές χαμηλού κόστος, η πρώτη από τις οποίες ήταν το διαστημόπλειο NEAR, το οποίο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από το εργαστήριο εφαρμοσμένης φυσικής του John Hopkins, εκτοξεύστηκε το 1996 και προσεδαφίστηκε με επιτυχία το 2001 πάνω στον αστεροειδή Έρωτα. Όπως είπαμε έχει κατασκευάσει όργανα που έχουν πετάξει σε όλους τους πλανήτες και στον Μπλούτονα με το New Horizons και είναι ο μοναδικός επιστήμονας που το έχει κάνει αυτό. Έχει περισσότερες από 600 εργασίες και πάνω από 13-14.000 ετεροαναφορές ενώ έχει τιμηθεί με πάρα πάρα πάρα πολλά βραβεία πραγματικά. Είναι πραγματικά αμέτρητα τα βραβεία και από τα πιο σημαντικά μπορούμε να ξεχωρίσουμε το βραβείο Exceptional Scientific Achievement Medal της ΝΑΣΑ που το πήρε το 1981, το 86 και το 2014. Περισσότερα από 40 ομαδικά βραβεία. Έχει έναν αστεροειδή που από το 1999 έχει ονομαστεί 83-23 κρυμμυζείς. Έχετε κύριε κρυμμυζή έναν αστεροειδή με το όνομά σας. Και σύμφωνα με την παρουσίαση του Science Watch του Thompson Reuters, την δεκαετία 2001-2011 ήταν μέσα στους 10 πιο παραγωγικούς επιστήμονες σε όλο τον κόσμο στον τομέα της διαστημικής φυσικής. Είναι τακτικό μέλος της Ακαδηνίας Αθηνών από το 2005 και περιμένουμε πραγματικά να ακούσουμε αυτά που έχει να μας πει. Κύριε κρυμμυζή, σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για τη συμμετοχή σας εδώ σήμερα και έχετε το λόγο. Εγώ σας ευχαριστώ κύριε Κητσόνα για την ιδιαίτερα εκτεταμένη εισαγωγή. Ευχαριστώ πολύ. Τώρα να εισάρθουμε στο θέμα, κάνετε μια εισαγωγή ήδη και θα αρχίσω με το να κοιτάξω και τις διαφάνειες που έχω προτιμάσει. Ο τίτλος είναι όπως είπατε από ανθρώπινα πληρώματα στη τροχιά χαμηλού ύψους στο ηλιακό σύστημα και αυτό ήθελα να συζητήσουμε κυρίως με το ακροαυτεριό μας απόψε. Ήδη είπατε για την κάψουλα του Crew Dragon, το οποίο εκτοξεύθηκε στο τέλος του περασμένου μήνα και απλώς βρήκα αυτό το διάγραμμα από την καθημερινή που ήταν όλος στα ελληνικά και ήθελα να επισημάνω δύο πράγματα. Το πρώτον ότι βέβαια οι εκτοξάσεις γίνονταν με το Soyuz, όπως βλέπετε εδώ, ένα ρωσικό πυράβιλο ο οποίος μπορούσε να μεταφέρει μέχρι τρεις αστροναύτες στον Διεθνή Διαστηνικό Σταθμό από το 2011 και μετά, διότι η NASA είχε καταργήσει το λεγόμενο Διαστημικό Λεωφορείο έναι κατ' ου ύψηλότατου κόστους και το γεγονός ότι είχε πια κατά κάποιο τρόπο που είχε μεταχειριστεί πάρα πολλές φορές, υπήρχαν πιθανότητες συμπεριφοράς, η οποία θα ήταν όχι τόσο καλή για τη ζωή των αστροαναυτών το οποίο βέβαια το έδειξαν δύο φορές. Και βλέπετε εδώ προς τα δεξιά πρώτα πρώτα το πύραβλο του SpaceX και τη κάψουλα την οποία είχε σχεδιάσει το SpaceX πρέπει να προσθέσω ότι είναι η πρώτη φορά που η NASA απεφάσισε αντί να σχεδιάσει το δικό της προσωπικό μια κάψουλα να την δώσει στην ιδιωτική πρωτοβουλία σε εταιρείες και να τους πληρώσει βέβαια για τη μεταφορά των αστροαναυτών στο Διαστημικό Σταθμό. Το κόστος παραπληκτώντας για τη μεταφορά με το Soyuz ήταν γύρω στα 90 εκατομμύρια ανά αστροναύτη και ήταν μάλιστα και μια σημαντική πηγή χρηματοδότησης για το ροσκόσμο στην νεορροσική διεθυμική υπηρεσία και τώρα ο Elon Musk πουλάει αν θέτε τα εισιτήρια για τους αστροναύτες γύρω στα 60 εκατομμύρια ανά άτομο. Η χωρητικότητα είναι περίπου 7 αστροναύτες, όχι περίπου ακριβώς. Επίσης υπάρχει και το κάψουλ που σχεδιάζεται από την κάψουλα που σχεδιάζεται από το Boeing και έχει την ίδια χωρητικότητα και δεν έχει δοκιμαστεί ακόμη. Αυτό βέβαια είναι ο λόγος που συζητάμε για αυτό το θέμα και έχει ενδιαφέρον ένα κάτι της επικαιρότητας αλλά δεν θα αργήσουμε να δούμε και επισκέψεις στο διάστημα από ιδιότητες οι οποίοι βέβαια έχουν αρκετά χρήματα να πληρώσουν για τη μεταφορά. Θα ήθελα να σας πω όμως σχετικά με το εντάξει. Πάμε σε 300-400 χιλιόμετρα ύψος με αυτόν τον τρόπο και τώρα οι εταιρείες που μπορούν να το κάνουν αλλά τι είναι το μέλλον και τι είναι δυνατός να προσεγγαθήσεις από τη Σελήνη μέχρι τον Άρη και πέραν από τον Άρη. Εδώ σας δείχνω ένα σχήμα που θα το δείτε από την ιστοσελίδα της NASA που λέει αριστερά για τις επόμενες προσεγγαθήσεις στο φεγγάρι. Το Viper παράδειγμα που βλέπετε εδώ είναι ένα διασημόπλιο το οποίο θα προσεγγαθήσει στο 2024 περίπου κοντά στο Νότιο Πόλο για να κοιτάξει για υπόστρωμα νερού απάγου στην πραγματικότητα το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τους αστροναύτες όταν φτάσουν πίσω στη Σελήνη με μεγάλη παραμονή. Αυτό το CLPS είναι εμπορικό όχημα το οποίο θα έχει συμβληθεί με τη NASA για να μεταφέρει ορισμένα πειράματα στην επιφάνεια της Ελλήνης. Εδώ δαξιά βλέπετε ολόκληρο στόλο διασημοπλίου που είναι τώρα σήμερα καθώς μιλάμε σε τροχιά γύρω από τον Άρη και επίσης το Curiosity Rover το οποίο το ξέρετε προσοδοθήθηκε πριν από αρκετά χρόνια και έχει γυρίσει και εξερευνήσει ορισμένες περιοχές. Το Insight επιπλέον. Εδώ δεξιά βλέπετε το Mars 2020 Rover το οποίο θα εκταξευθεί τον επόμενο μήνα για τον Άρη και θα σκάψει και θα πάρει δείγματα από το υπέραχος και δεν βλέπετε εδώ το ExoMars καλύπτεται από την οθόνη που είναι ένα ευρωπαϊκό όχημα το οποίο επίσης θα εκταξευθεί και θα προσοδαφιστεί στον Άρη. Η πρώτη προσοδάφηση στον Άρη έγινε πριν από 44 χρόνια το Νούλιο του 1976 και μάλιστα έτυχε εκείνη τη μέρα να βρίσκουμε στο Jet Propulsion Laboratory για εργασία που κάνουμε με το Voyager, το διαστημόπλιο και παρακολούθησα την προσοδάφηση, ήταν επιτυχής και ήταν βέβαια η πρώτη σε άλλο πλανήτη του ιδιαίκου μας συστήματος πέραν από το φεγγάρι. Πέραν του Άρη όμως έχουμε και άλλες προσοδαφήσεις με ρομποτικά διαστημόπλια. Αυτό που σας δείχνω τώρα είναι ο αστροειβισέρος καθώς πέρι στρέφεται γύρω με μία περίοδο περίπου έξι ώρων και φωτογραφήθηκε εκτενέστατα από το διαστημόπλιο NEAR. NEAR έρθα αστροειοράντεβου, εκτοξεύθηκε το 1996, έγινε δορυφόρος αυτού του αστροειδούς το 2000 και βλέπετε τους κρατήρες, την τροχιά κλπ. Αλλά στο τέλος της αποστολής που ήταν για ένα χρόνο και η χαρτογράφηση του αστροειδούς, μας είχε μείνει περίπου έξι κιλά από καύσιμα και αποφασίσαμε να δοκιμάσουμε να προσεδαφίσουμε το διαστημόπλιο NEAR στην επιφάνεια του αέρος και αυτό πράγματι έγινε. Ας σας δείξω μία προσωμίωση της προσεδάφησης με την πραγματική εικόνα του εδάφους του αέρος. Βλέπετε το διαστημόπλιο προσεδαφίστηκε με την αντένα στραμμένη προς τη Γη. Αλλά επίσης βλέπετε και τις εικόνες τις οποίες έλαβε, καθώς είχε συνεχώς στραμμένη τη κάμερα προς την επιφάνεια του αέρος και τις έστελνε συνέχεια προς τη Γη, διότι βέβαια δεν ξέραμε αν μπορούσαμε να τους αποθηκεύσουμε διότι δεν ξέραμε αν θα επιβιώσει της προσεδάφησης στο αστεροειδές. Στην πραγματικότητα επιβίωσε και η τελευταία φωτογραφία που λάβαμε ήταν στα 128 μέτρα με μεγάλη ευκρινία από την επιφάνεια. Τώρα, πέρα από τους αστεροειδείς, το αέρος παραδείγματα ήρθαν σε μια απόσταση 215 εκατομμύρια χιλιομέτρα από τη Γη όταν προσεδαφίσαμε το 9. Έγινε, όπως ξέρετε, η εκτόξευση του Κασσίνη το Οκτώβριο του 97. Αυτή εδώ δεξιά βλέπετε την τροχιά, η οποία ήταν κάπως περίκλητο, πλόκη διότι το διασημό πλοίο ήταν 6 τόνι. Και έφτασε πια στον Γκρόνο, την 1η Ιουλίου του 2004 δηλαδή, μετά από 7 χρόνια και μετά από πέρασμα και όθηση από τη βαρύτητα του Δία το 2000 περίπου. Αλλά το Κασσίνη είχε και μια κάψουλα η οποία κατασκευάστηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος. Αυτή είναι η κάψουλα που βλέπετε που έφυγε από το διασημό πλοίο για να προσεδαφιστεί στο μεγαλύτερο φεγγάρι του Κρόνου που λέγεται Τιτάνας και ο οποίος είχε και έχει μια ατμόσφαιρα περίπου 50% πυκνότερη αυτής της Γης. Και βλέπετε εδώ δεξιά ότι πλησίασε μια ταχύτητα 21.600 χιλιουμέτρων. Έπρεπε να ελατωθεί και σας δείχνω την προσωμίωση και το θερμικό προστασία που είχε μέχρι το σημείο που έφτασε και είχε ελατωθεί η ταχύτητά του. Και βλέπετε ότι εκποξάθηκε ένα αλεξίρτο τόπου ελάτασε ταχύτητα και άρχισε σε αυτό το σημείο που θα δείτε τώρα να παίρνει δεδομένα και να φωτογραφίζει την επιφάνεια του Τιτάνα. Προσεδαφίστηκε και επιβίωσε της προσεδάφυσης και μας έδωσε δεδομένα για περίπου σχεδόν δύο ώρες μετά την προσεδάφυση. Και θα σας δείξω περίπου τι είδε εκεί που προσεδάφισε και το Διασημόπλιο. Αυτή είναι μια εικόνα δίπλα από το Διασημόπλιο, πολύ κοντά βέβαια. Ο ορίζοντας ήταν σε αυτή την απόσταση λίγο στα τρία μέτρα σε αυτή την περιοχή. Αλλά βλέπετε αυτό που φαίνεται σαν βράχη με τις διαστάσεις τους σε εκατοστά και η βράχη αυτή στην πραγματικότητα απαιδείχθη με φασματογροσκόπηση ότι ήταν πάγος νερού. Εδώ είναι η πραγματική εικόνα με πραγματικό χρώμα στην επιφάνεια, είναι το λοικόφως, αν θέλετε, μια σαν λοικόφως της Γης. Και εδώ δεξιά βλέπετε την εικόνα από ύψος 8 χιλιομέτρων που φαίνεται ότι υπάρχει μια θάλασσα, είναι σε πραγματικότητα μια λίμνη από μεθάνιο και τα ποτάμια τα οποία αδειάζουν μέσα στη θάλασσα. Παρεπιπτόντως η επιφάνεια, η θερμοκρασία στην επιφάνεια είναι γύρω στο μίον 180 βαθμί Κελσίου όπου είναι και τριπλό σημείο του μεθανίου, δηλαδή υπάρχει και ως υγρό και ως στερεό και ως αέριο. Ας πάμε τώρα στην πραγματικότητα στον Άρη, διότι αυτό είναι το πιο μεγάλο ενδιαφέρον που υπάρχει σήμερα σε όλο τον κόσμο για αποστολές με ανθρώπινες πληρώματα και σας δείχνω απλώς μια τυπική τροχιά από τη Γη στον Άρη. Αυτό είναι το Mariner 4, το πρώτο διασυμόπιο που εξεράμβησες τον Άρη και πήρα τις πρώτες εικόνες. Ήταν και το πρώτο μου πείραμα. Συγγνώμη, δεν ήθελα να το αλλάξω αυτό. Απλώς να σας πω ότι είναι το ταξίδι περίπου 8 μήνες και με τα σύγχρονα μέσα συνεχίζει να είναι περίπου 8 μήνες. Θα μου πείτε πότε θα γίνει αποστολή με ανθρώπινο πλήρωμα. Εγώ πιστεύω ότι θα είναι περίπου του τέλους της δεκαετίας του 2030, αλλά υπάρχει βέβαια και επιθανότητα μιας αποστολής από ιδιωτική πρωτοβουλία, όπως ξέρετε ο Ειλον Μάσκ που έχει συζητήσει και συζητάει μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 20. Το πιο βασικό είναι το κόστος. Το κόστος ξέρατε θα είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερο από το Απόλο. Το Απόλο με σημερινά ευρώ ή σημερινά δολάρια κόστισε περίπου 120 δισεκατομμύρια δολάρια, ευρώ, 92 πράγματα. Και υπολογίζεται δηλαδή ότι το κόστος μιας αποστολής με ανθρώπινο πιο μασονάρι θα είναι περίπου πάνω από ένα τρεις εκατομμύριο. Προφανώς αυτού του είδους το κόστος δεν θα το υπομισθεί μία χώρα μόνο, όπως η Αμερική, η Ευρώπη, η Κίνα, η Ρωσία, η Ιαπωνία, όποιο θέλετε. Θα είναι μια αποστολή από την ανθρωπότητα, τουλάχιστο από αυτό πιστεύω εγώ. Και μια διαπίστοση τουλάχιστο από εμένα ότι επικεισμός στον Άρη είναι αδιανόητος τουλάχιστο για ένα αιώνα. Δηλαδή υποδομές και επιβίωση στο ταξίδι και παραμονή πολλών πολλούς κόσμου στην επιφάνεια του Άρη και στην πραγματικότητα στο υπέδαφος του Άρη. Γιατί θα μου πείτε. Αυτό είναι το πρόβλημα με το ρίσκο. Το ρίσκο μπορεί να εκφραστεί σε πέντε περιοχές. Σωματικές αλλαγές εξαιτίας της μειωμένης βαρύτητας που έχει βασικά όχι μόνο για το σύστημα ισορροπίας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο τα υγρά του σώματος αναδιατάσσονται με έλλειψη βαρύτητας, δυσκολία με όραση κλπ. Κατόπιν είναι η διαστημική αχτινοβολία που έχει σχέση και με κοσμικές αχτίνες, αλλά έχει σχέση επίσης και με ηλιακές εκκρίξεις που μπορούν να παράγουν τέτοια αχτινοβολία, που αν είναι το πλήρωμα προστάτευτο μπορεί να το σκοτώσει από την αχτινοβολία. Η απόσταση από τη γη, πρέπει να υπάρχουν αυτόνομες προσβάσεις στα συστήματα υγείας. Δεν μπορεί να επιστρέψει το διαστημόποιο για να πάει κάποιο μέρος του πληρώματος στο νοσοκομείο. Το περιβάλλον είναι κλειστό και αφιλόξενο. Υπάρχει το θέμα της ατμόσφαιρας που θα περιέχει εξ ανάγκης και διοξύδιο του άνθρακος και μπορεί να φτάσει και μπορεί να γίνει ακόμη και τοξικό. Και τέλος ψυχολογικές επιπτώσεις όπως ο περιορισμός και η απομόναση. Πώς να ζήσει το πλήρωμα σε ένα περιορισμένο χώρο για οχτώ μήνες με ένα χρόνο, μετά να προσαναφυσθεί, μετά να ζήσει και στην επιφάνεια του πλανήτη για περίπου ένα χρόνο και να αντιστρέψει περίπου άλλο ένα χρόνο. Αυτά είναι όλα βασικά προβλήματα, γιατί θα σας πω μόνο ένα πράγμα για την αχινοβολία και θα κλείσω. Εδώ είναι ένα διάγραμμα που δείχνει τη δόση της αχινοβολίας από κοσμικές αχτίνες σε πιθανές ιδιαικές εκκρίξεις. Εμείς, καθώς είμαστε στην επιφάνεια της Βύσσας, έχουμε μια δόση, ένα, δεν θα σας πω για το Millesievers λέγεται η μονάδα, αλλά δεν έχει σημασία αυτό, αλλά ένα ταξίδι στον Άρη για περίπου χίλιες μέρες μετεπιστοφής είναι χίλιες φορές μεγαλύτερη αχινοβολία, που έχει σχέση μετά με τις επιπτώσεις καρκίνου, θανάτου από καρκίνου του ανθρώπινου πληρώματος, που αυξάνονται σε πολύ μεγάλο ποσοστό, σύμφωνα με τους υπολογισμούς που γίνονται. Και θέλω να κλείσω, ας πούμε, με αυτό το γράφημα που δείχνει ότι έχουμε διαστημόπλια στον διάστημα. Ένα, τον Πέπι Κολόμπο, είναι της Ίσα και κατευθύνεται προς τον Ερμή, το Τζιούς, το οποίο θα εκτοξευθεί από την Ίσα προς την περιοχή να γίνει δορυφόρος του Δία και να περάσει από την Ευρώπη. Επίσης το Τζούνο, που είναι δορυφόρος του Δία αυτή τη στιγμή που μιλάμε και παίρνει πληροφορίες, στέλνει στη Γη. Το Κλίπερ, το οποίο επίσης θα πάρει στο Δία. Έχουμε το διαστημόπλιο DART, Dual Asteroid Targeting Test. Θα εκτοξευθεί του χρόνου περίπου τέτοιο καιρό και θα πλησιάσει τον δίδυμο των αστεροειδές και θα προσπαθήσει να του αλλάξει την τροχιά για να μην πλησιάσει στη Γη όσο κοντά όσο πρόκειται να πλησιάσει. Έχουμε το Dragonfly, το οποίο επελέγει από την Άσα και είναι βασικά ένα ελικόπτερο το οποίο θα προσγραφιστεί στον Τιτάνα, θα κάνει μετρήσεις, μετά θα πετάει σε κάποιο άλλο σημείο της επιφάνειας κλπ. Δηλαδή η δραστηριότητα για ρομποτική εξερεύνηση, ειδικά των πλανητών και των δορυφόρων τους που είναι σε μεγάλη απόσταση από τη Γη, είναι ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτή η εξερεύνηση και μπορεί να γίνει πολύ πιο φθηνά και πιο αποτελεσματικά, θα έλεγα, μόνο από ρομποτικά διαστημόπια και όχι από αρθρώπινα πληρώματα. Αυτά ήθελα να σας μεταφέρω σήμερα και τώρα κύριο Κητσόνα να ανοίξουμε το διάλογο με ερωτήσεις από εσάς και το ακροατήριο. Ευχαριστώ. Εμείς ευχαριστούμε πολύ κύριε Κρυμιζή. Είναι πραγματικά πολύ εντυπωσιακά αυτά που μας δείξατε και έχουμε κάποιες ερωτήσεις που έχω ετοιμάσει και εγώ και έχουμε και κάποιες από το κοινό. Μας δείξατε, αυτή τη στιγμή υπάρχουν πάρα πάρα πολλές αποστολές και είναι να γίνουν ακόμα πολλές, οι οποίες από ό,τι καταλαβαίνω σε κάθε μία από αυτές είναι μια ολόκληρη ομάδα που εργάζεται, κάποιες γίνονται με συνεργασία. Από τη στιγμή που έχουμε μια αρχική ιδέα για μια αποστολή πόσος χρόνος μεσολαβεί μέχρι την υλοποίηση, μέχρι να γίνει η εκτόξευση από την ιδέα στην εκτόξευση περίπου ας πούμε και πόσοι άνθρωποι εργάζονται. Ωραία ερώτηση και βέβαια εξαρτάται από το μέγεθος της αποστολής, το Discovery Program, για το οποίο είχατε μιλήσει, της οποίας η πρώτη αποστολή ήταν το NEAR. Είναι περιορισμένο να εκτελεστεί από την ανάθεση μέχρι την εκτόξευση σε περίπου 36 μήνες. Εμείς το κάναμε σε 27 μήνες και το κόστος είναι επίσης περιορισμένο, ήταν 150 εκατομμύρια δολάρια από την αρχή μέχρι την εκτόξευση και δητουργία για 30 μέρες. Το προσωπικό που χρειάστηκε για να γίνει όλη αυτή η εκτέλεση του προγράμματος, ήταν περίπου 200-300 άτομα για όλο αυτό το διάστημα, αλλά βέβαια δεν περιλαμβάνεται σε αυτό. Ας πούμε ότι η εταιρεία η οποία παρασχεύασε τον πύραυλο, αυτό ήταν μια κατασκευή που αγοράστηκε από την NASA και μας έδωσε τον πύραυλο για να κάνει αυτή την αποστολή. Νομίζω κύριε Κριμηζί ότι ήταν και μια σχετικά οικονομική αποστολή αυτή, έτσι δεν είναι? Να σας πω ότι το επόμενο επίπεδο είναι οι λεγόμενες αποστολές ναυαρχίδος. Η ναυαρχίδα είναι ας πούμε σαν το Κασίνι ή παλιά σαν το Voyager. Όταν μιλάμε για αυτά τα προγράμματα, συνήθως παίρνει 6-7 χρόνια για να προετοιμαστούν. Το κόστος είναι πάνω από δισεκατομμύριο. Το προσωπικό είναι ένας μικρός στρατός αν θέλετε, 1000 άτομα και μόνο 4-5 χιλιάδες για να εργαστεί εντατικά όλο αυτό το διάστημα. Και βέβαια για τις επιγρομμένες αποστολές αυτό είναι μία άλλη, άλλου είδους, άλλου μεγέθους εγχείρημα, το οποίο στο Απόλευ, παράδειγμα, ήταν 15.000 κόσμος που δούλευε για να γίνει η εκτέλεση αυτού του προγράμματος. Και αρκετά χρόνια, όπως όλοι ξέρουμε. Μία αποστολή σαν αυτή που συζητάμε για τον Άρη, για παράδειγμα. Πόσο, ας το πούμε, νευρική κάνει την ηγεσία της ΝΑΣΑ ή και οποιασδήποτε διαστημική υπηρεσίας σχετικά με το ρίσκο και το ενδεχόμενο να υπάρχει ένα πρόβλημα αν συντριβεί, ας πούμε, το διαστημόπλιο, το οποίο στον Άρη είναι αρκετά πιθανό. Υπάρχει κίνδυνος για την χρηματοδότηση, για επόμενα projects και τα λοιπά. Τι λέτε γι' αυτό? Ναι, όλα αυτά που είπατε ισχύουν. Δηλαδή, ξέρετε, στην αρχή του διαστημικού προγράμματος κατασκευάζαμε δύο διαστημόπλια με δύο πυραύλους, γιατί συνήθως ένα από τα δύο, ή ο πυραύλος έπεφτε στο κόλφο του Μεξικού, ή το διαστημόπλιο δεν λειτουργούσε σωστά, γι' αυτό, δηλαδή, παραδείγματι, υπάρχει το Voyager 1 και το Voyager 2. Είναι ακριβώς τα ίδια διαστημόπλια. Βέβαια, είμαστε τυχεροί, αν θέλετε, στην προκειμένη περίπτωση και λειτουργούσαν και τα δύο και μπορούσαμε και τα κατευθύναμε να κάνουν εξερευνήσεις σε διαφορετικό Αμέρικα, σε διαφορετικούς πλανήτες του διαστήματος. Αλλά είναι μια συνεχής, ας πούμε, ανησυχία και στο επίπεδο της διοίκησης της ΝΑΣΑ, και στο επίπεδο του κέντρου που αναλαμβάνει να εχτερέσει μια τέτοια αποστολή. Και είναι σημαντικό το πρόβλημα του ρίσκου και γι' αυτό, βέβαια, υπάρχουν συνεχείς αξιολογήσεις και δρομολόγηση του προγράμματος και επιτεύματα, τα οποία πρέπει να γίνουν σε ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, επιτροπές οι οποίες σελέχουν την πρόοδο και τα λοιπά. Αλλά, βέβαια, το διάστημα είναι επικίνδυνο. Δεν είναι εύκολο να κατασκευάσεις μια αποστολή η οποία έχει, θα λέγαμε προηγουμένως, δεκάδες χιλιάδες εξαρτήματα, αλλά τώρα έχουμε εκατομμύρια εξαρτήματα και έχουμε τεράστιο αριθμό υπολογιστών σε κάθε συστημά. Και είναι τόσο πολλές οι δυνατότητες και οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους υπολογιστές που δεν μπορούμε να τα δοκιμάσουμε σποταϊκή. Γι' αυτό έχουμε πάντοτε εκπλήξεις στο διάστημα, για το διασημόκριο να λειτουργεί με τρόπους τους οποίους εμείς δεν είχαμε προβλέψει. Και τώρα με οδηγείται στην επόμενη ερώτηση. Επομένως, μια αποστολή με ανθρώπινο πλήρωμα στον Άρη, για παράδειγμα, είναι μια απόφαση επιστημονική ή πολιτική? Γιατί εμπλέκονται και ιδιωτικές εταιρείες, όπως μας είπατε, το μπάτζετ είναι τεράστιο. Οπωσδήποτε είναι πολιτική, πρώτα απ' όλα, διότι όταν συζητάει κανείς να ξοδέψει τα χρήματα των φορολογουμένων και να εξοδέψει, όχι απλώς δισεκατομμύρια, αλλά εκατοντάδες δισεκατομμύρια για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, πρέπει η χώρα και ο πολιτικός κολλούν να αποφασίσει ότι αυτό αξίζει. Και ξέρετε, πρέπει να σας πω ότι η επιστημονική και η μονότητα γενικά δεν ενθουσιώδεις για αποστολές με ανθρώπινα πληρώματα, διότι, όπως έχει αποδειχθεί επανειδημένος, είναι πολύ πιο φτεινό να κάνει κανείς μια ρομποτική αποστολή, δίχως να διακίνδυνεσαι ανθρώπινες ζωές και να επιτύχει πολλές φορές σε καλύτερα αποτελέσματα. Τα επενδρομένα διαστημόπλια είναι κυρίως μια πολιτική αποφάση. Και οι πολιτικοί πρέπει να την κάνουν, έχουν σχέση με Γόιτρο, έχουν σχέση με πολιτικές, όπως το Απόλλο έγινε υπό την επίρρεια, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και ήταν ανταγωνισμός ανάμεσα στην Αμερική και στην πρώην το Σοβιετική Ένωση. Αν υπήρχε ακριβώς επιστημονικός λόγος που να προωθεί η ανθρώπινη αποστολή στο φεγγάρι, ήταν σχέση με το Γόιτρο το μήνυμα χωρών. Δεν λέω ότι δεν έπρεπε να γίνει, απλώς λέω τους λόγους για τους οποίους έγινε, με τον τρόπο με τον οποίον έγινε και πράγματι ήταν επιστημονικά προσοδοφόρα, αλλά θα μπορούσαν τα τετρωμένα να είχαν αποκομισθεί, με πολύ φιλότερο κόστος, πολύ πιο γρήγορα. Ίσως και γι' αυτό σταμάτησαν ενώ είχαν προγραμματίσει και άλλες επισκέψεις στο φεγγάρι, έτσι δεν είναι? Ναι πράγματι, της σταμάτησε ο Πρόεδρος Νίκθον ακριβώς για οικονομικούς λόγους και όταν πλέον απαιδείχθη ότι τελώς πάντων η ανταγωνισμός είχε σταματήσει και δεν υπήρχε λόγος πολιτικός να συνεχιστεί με αυτόν τον τρόπο. Τώρα βέβαια, όπως όλοι γνωρίζουμε, θα επαναληφθούν οι αποστολές με ανθρώπινα πληρώματα, διότι έχει γίνει θέμα ότι πρέπει να έχουν μια διαρκή παρουσία στο φεγγάρι. Για πολλούς και διάφορους λόγους. Πάλι έχει σχέση και με το βόητρο, αν θέλετε, αλλά αυτές οι αποστολές θα είναι πιο διεθνείς, διεθνούς περιεχομένου, θα γίνει μια συνεργασία οπωσδήποτε Ευρώπη, Αμερική, Ιαπωνία, Ρωσία, που κατά πάσα πιθανότητα. Ακόμη με την Κίνα υπάρχουν αυτές οι ενδιασμοί τελώς πάντων για συνεργασία και ακόμη δεν έχει επιτεχθεί, αλλά είμαι σίγουρος ότι ραγάει γρήγορα, αυτό θα υπερκαμφθεί και θα μπορέσουμε να συνεργαστούμε και με την Κίνα, διότι έχει ένα πολύ σημαντικό επιστημονικό και τεχνολογικό περιεχόμενο και ατού και τεχνολογία, η οποία πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε όλες αυτές τις αποστολές. Κύριε Κριμιζή μας, είπατε ότι πιθανόν η SpaceX να στείλει προς το τέλος της δεκαετίας του 20 ανθρώπινα πληρώματα, πιθανόν και η NASA ή άλλες εθνικές διαστημικές υπηρεσίες προς το τέλος της δεκαετίας του 30. Αυτές οι αποστολές θα είναι να πάει κάποιος και να επιστρέψει. Έτσι δεν είναι, γιατί αναφέρατε ότι η δική σας εκτίμηση είναι ότι για να έχουμε έναν επικισμό, να γίνει μία μόνιμη βάση ας το πούμε, θα πρέπει να περιμένουμε πολύ πολύ περισσότερα χρόνια και μάλιστα, όπως είδα στην παρουσίαση, αναφέρεται τον άλλο αιώνα. Πράγματι, δύο πράγματα γι' αυτά που είπατε κύριε Κητσονά. Το πρώτο είναι ότι ο δημόσιο στωμαίας, ένα κράτος, δεν μπορεί να διακυνδυνεύσει τη ζωή των πολιτών του σε μια τέτοια αποστολή. Πρέπει να είναι απολύτως διασφαλισμένο ότι θα μπορέσουν να επιστρέψουν σώι και υγιείς. Ο ιδιωτικός στωμαίας έχει ένα άλλο ορίζοντα. Μπορεί να πει κύριε σε κύριοι να υπογράψετε εδώ ότι θα σας πάω και θα προσπαθήσω με τον καλύτερο τρόπο και με όλους μου τους δυνάμους να σας επιστρέψω στη γη, αλλά μη τυχόν και αν συμβεί το μοιραίο, οι απόγονείς σας και οι κληρονόμοι σας θα πάνε στα δικαστήρια και θα ζητούν αποζημίωση. Αυτό το κράτος δεν μπορεί να το κάνει και δεν θα το κάνει. Οποιουδήποτε κράτος είναι σίγουρος. Ο Ειλον Μάσκ είναι πολύ φιλόδοξος. Όπως ξέρετε το SpaceX έχει και άλλες δραστηριότητες. Χώροι από το Τέσλα την αυτοκυβεριομηχανία. Έχει και το Starlink. Ακριβώς αυτό ήθελα να σας ρωτήσω για αυτό το θέμα. Ναι, πέστε μου την ερώτηση γιατί ξέρω. Να πούμε και για το κοινό που μας παρακολουθεί. Το Starlink είναι ένα πρόγραμμα της SpaceX που θέλει να βάλει σε τροχιά χιλιάδες μικρούς δορυφόρους που θα εξυπηρετήσουν πάρα πολλούς σκοπούς ξεκινώντας από το ίντερνετ αλλά και στρατιωτικούς και ερευνητικούς ένα σωρό. Νομίζω έχει πάρει έγκριση για 12.000 μέχρι τώρα και έχει ετοιμάσει μια πρόταση να φτάσουν 20-30.000, αν θυμάμαι καλά. 42.000. Ακριβώς. Έχουμε ήδη εκτοξευτεί το πρώτο σετ μικροδορυφόρων. Υπάρχουν πολλά προβλήματα. Ήθελα να μας πείτε δύο λόγια και γι' αυτό. Πρώτα πρώτα, ας πούμε, διαφημίζονται ως μικροδορυφόρια, αλλά δεν είναι και τόσο μικρή. 250 κιλά περίπου κατά διαστημόπλιο, αν διαστημόπλιο. Είναι επίδοξο πρόγραμμα, αλλά είναι ένα πρόγραμμα το οποίο μάλλον θα επιτύχει. Δηλαδή ο Elon Musk και η εταιρεία θέλει να δημιουργήσει το διαδίκτυο του ουρανού, που όπου οδήποτε και να βρίσκεται ένα άτομο στη γη θα μπορεί να έχει πρόσβαση προς το διαδίκτυο. Ενώ τώρα είναι στις μεγάλες πόλεις, είναι σε όλες τα μέρη, αλλά με μικρή πρόσβαση και μικρές ταχύτητες. Οι ταχύτητες θα είναι τεράστιες, θα φτάνουν και μέχρι ένα gigabit το δευτερόλεπτο. Και όλα αυτά θα δημιουργήσουν ένα εισόδημα, το οποίο η εταιρεία ελπίζει, δηλαδή συζητάει για δισακατομμύρια, τα οποία θέλουν να επενδύσεις στην εκτόξευση της μεγάλου πυράβλου για τον Άρη. Και αυτό είναι, βέβαια, δικαιωμά τους. Εάν πράγματι επιτύχει αυτό το εχείρημα, θα έχουν όλους τα χρήματα που απαιτούνται για μια τέτοια αποστολή. Εάν επιτύχουν, θα είναι μεγάλο κατόρθωμα για την ιδιωτική πρωτοβουλία. Αλλά όπως είπαμε, δεν θα δώσουν τις εγγυήσεις που είναι αναγκασμένο ένα κράτος να δώσει για το δικό του κόσμο. Και να σας πω και ένα περιστατικό, δεν ξέρω αν έχουμε χρόνο, ότι θυμάμαι πριν 20 χρόνια συζητούσαμε, μάλιστα ήμασταν στο Air and Space Museum στη Βουάσιγκτον και συζητούσαμε ορισμένους από τις αστρογράφες, και έγινε το θέμα του ρίσκου. Εσύ λέει ο ένας, δεν θυμάμαι το και τα ονόματα ήταν όλοι εκεί στην παρέα, θα πήγαινε στον Άρη αν υπήρχε εκεί. Βέβαια λέει ο ερωτούμενος. Και βέβαια θα πήγαινε. Αυτό που θέλω εγώ είναι να είμαι ο πρώτος άνθρωπος στον Άρη. Δεν με ενδιαφέρει αν επιστρέψω ή όχι. Πάντως ένα κράτος δεν μπορεί να πάει από αυτή την προϋπόθεση και θα κάνει το ίδιο το βιβλίο. Για αυτό θα αργήσει η κρατική αποστολή, δεν την εννοώ για ένα ειδικό κράτος, αλλά και η αντιπροσωπία της ανθρωπότητος. Προς τον Άρη θα είναι πιο αργά από την ιδιωτική πρωτοβουλία για ακριβώς αυτόν τον λόγο. Κύριε Κριμηζή, αναφέρατε στην παρουσίασή σας το θέμα σε σχέση με το ταξίδι στον Άρη, που είναι πολύ σημαντικό, εξαιτίας της διάρκειας αλλά και της ακτινοβολίας, ότι υπάρχουν προβλήματα και πολύ σημαντικά ψυχικά θέματα θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι αστροναύτες ψυχολογικά. Επειδή θα είναι λίγοι άνθρωποι σε μια κάψουλα για τόσους μήνες και πήγαινε και στην επιστροφή. Θυμάμαι όταν είχε έρθει πριν λίγα χρόνια ο Λούκα Παρμιτάνο, ο Ιταλός Αστροναύτης. Μαζί ήμασταν και μας έλεγε ότι είναι διαφορετικά τα κριτήρια πλέον για τους αστροναύτες από αυτά που ήταν την εποχή του Γκαγκάριν ή του Άρνστρον. Γιατί είναι σημαντικό, η ψυχική υγεία είναι πολύ σημαντική. Ήθελα να μας πείτε και γι' αυτό δυο λόγια. Ξέρετε, παρακολουθώ πολλές φορές τις παρουσιάσεις μιας συνδικής επιτροπής της ΝΑΣΑ που εξερευνά όλα αυτά τα προβλήματα τα οποία σχετίζονται με ανθρώπινες αποστολές μεγαλής διαρχίας. Και γίνονται συνεχώς πειράματα, έρευνες, γίνονται μελέτες από τι γίνεται στο διαστημικό σταθμό πόσο καιρό μένουν οι αστρονάτες. Ένα από τα προβλήματα τα οποία δεν είναι και γενικώς πάρα πολύ γνωστό είναι. Μεγάλη έμφαση είναι ότι πολλοί από τους αστρονάτες μετά από παραμονή λίγων μηνών δεν μπορούν να περπατήσουν όταν επιστρέψουν την επιφάνεια της Γης. Και μεταφερόνται με φορείο και πρέπει να αναρώσουν ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα πριν μπορέσουν να συνηθίσουν τη βαρύτητα της Γης και να επανέλθει το ποσοστό της οστεοπόρωσης της οποίας υπέστησαν όταν ήταν στο διάστημα παρά το γεγονός ότι κάνουν ασκήσεις και προσπαθούν να διατηρήσουν τη μοιική μάζα. Αυτά τα προβλήματα δεν έχουν λυθεί για περιόδους χιλίων ημερών, όπως είπαμε πρώτα από τις 8 μήνες για να φτάσουν στον άριο, να μείνουν στην επιφάνεια και μετά να επιστρέψουν. Αυτό που λέτε ειδικά για την ψυχική υγεία είναι ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα, το οποίο είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τι μπορεί να γίνει και έχουν γίνει πειράματα, όπως ξέρετε, με οικισμού στο βάθος της θάλασσας. Αλλά άραγε πώς θα συμπεριφερθεί ο ανθρώπινος οργανισμός όταν έχει επιπλέον πρόβλημα της έλλειψης βαρύτητας και παραχώρια της απομόνωσης και αν υπάρχει κάποια ομιγένητο πρόβλημα με την υγεία ενός αστροναύτη και δεν μπορεί να γίνει τίποτα και μπορεί ακόμη και να αποβιώσει μέσα στο ευσταθμό. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά προβλήματα, μελετούνται. Γι' αυτό νομίζω ότι θα πάρει αρκετά χρόνια πριν τα επίσημα κράτη αποφασίσουν ότι θέλουν να γίνει μια τέτοια αποστολή. Νομίζω ότι θα πάρει πολλά χρόνια. Και ο επικισμός είναι μια άλλη διάσταση. Διότι, όπως είπαμε, αν έχουμε χρόνο να συζητήσουμε αυτό το θέμα, πού έχει σχέση με το γεγονός ότι πρέπει να υπάρχει ένας υπόγειος οικισμός, δεν μπορεί να είναι στην επιφάνεια του πλανήτη. Διότι ο άλλος δεν έχει μαγνητικό πεδίο, έχει μια υποτυπώδη ατμόσφαιρα και δεν μπορεί να προστατεύσει τους ανθρώπους από την ακτινοβολία και των κοσμικών ακτινών και των ηλιακών ακρίξεων. Πώς θα αντιδράσει το ανθρώπινο πλήρωμα, ο οργανισμός του ανθρώπου, η ψυχολογία του ανθρώπου, όταν είναι σε ένα υπόγειο καταφύγιο για τις περισσότερες ώρες της ημέρας, εισαγωγικά, και της νύχτας. Κύριε Κριμηζή, δεν ακούγεται και πολύ δελαιαστικό από πρώτη ημέρα. Ναι, δεν αδείχνηται για διακοπές. Όσοι ανησυχούν για το κορωνοϊό είναι μικρό πολύ θέμα, συγκρινόμενο με το τι μπορεί να συμβεί για διακοπές. Έχουμε μια άλλη ερώτηση από το κοινό και αφορά στο Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb, που, όπως ξέρουμε, το Hubble συμπλήρωσε τον Απρίλιο 30 χρόνια, ξεπέρασε τις προσδοκίες και είναι ένα από τα πιο σπουδαία επιστημονικά όργανα με τις ανακαλύψεις του. Το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb, που έχει σχεδιαστεί για του χρόνου, θα έχει ήδη αναβληθεί μέχρι τώρα 4-5 φορές η εκτόξευσή του για διάφορα θέματα. Τι πιστεύετε, έχουμε πλησιάσει πραγματικά στο να γίνει αυτή η εκτόξευση, θα είναι όντως, θα μας πάει τόσο πολύ πιο πέρα στη γνώση απ' ότι το Hubble? Οπωσδήποτε η εκτόξευση θα γίνει. Ξέρετε, όταν έχει επενδύσει κανείς πάνω από 8 δισεκατομμύρια, πάντοτε φαίνεται ότι το 1 ή 2 δισεκατομμύρια παραπάνω δεν είναι και μια μεγάλη επένδυση για να υλοποιηθεί ένα τέτοιο πρόγραμμα. Ότι θα έχει σημαντικές παρατηρήσεις και ανακαλύψεις είναι δεδομένο. Το αν θα εκτοξευθεί του χρόνου ή του 2022, αυτό είναι ένα ευλογό ερώτημα ενόψει του γεγονότος ότι αναβλήθηκε επανειδημένος. Ο υποδιοθυντής της NASA για τα επιστημονικά πρόγραμματα είναι πρώην μαθητής μου, που λέγεται Τάμας Ζουρμπούκεν και κάθε φορά που συναντιόμαστε για δείπνο αυτό είναι το μεγάλο του μεράκι, αν θέλετε, και οι αναβολές που έχει υποστεί, διότι άρχισε όλο αυτό το πρόγραμμα και σχεδιάθηκε πριν να γίνει ο διευθυντής σε ένα επιστημονικό πρόγραμμα, διότι, ξέρετε, όταν πρέπει να εφεύρεις την τεχνολογία για να υλοποιήσεις ένα πρόγραμμα, είναι ένα μεγάλο εγχείρημα. Δεν μπορείς να προβλέψεις σε μετρικμό θα γίνονται οι ανακαλύψεις που χρειάζονται για να υλοποιήσει το πρόγραμμα. Το James Webb έχει φτάσει στο σημείο που δεν χρειάζεται παραπάνω ανακαλύψεις, αλλά η αιχμή του δωρώτησης τεχνολογίας είναι τόσο πολύ προηγμένη και τόσο πολύ δύσκολη να υλοποιηθεί που μικρά προβλήματα μπορούν να σταματήσουν την πρόοδο και να χρειαστούν περισσότερα χρήματα για να λυθούν. Θα γίνει η απάντηση είναι, μπορεί να αργήσει κάπως, αλλά θα αξίζει να το περιμένουμε. Ωραία. Μία άλλη ερώτηση, γιατί αναφέρατε την προσεδάθηση του ΝΙΑΡΣ στον αστεροειδή έρωτα του 2001. Αυτό, όπως μας είπατε, δεν ήταν σχεδιασμένο στο αρχικό πρότζεπτ. Πώς έγινε αυτή η απόφαση, ποιοι πήραν την απόφαση, ξέρουμε ότι ήσασταν υπεύθυνος γι' αυτό, αλλά υπήρχε αντίδραση από τη ΝΑΣΑ, γιατί αφού είχε πετύχει αυτό που είχε αρχικά σχεδιαστεί και μετά έγινε αυτή η αλλαγή που βέβαια ήταν κάτι τρομερό, έτσι να φτάσει ένα διαστημόπλιο να παρακολουθήσει, να μπει σε τροχιά γύρω από τον αστεροειδή και όπως είδαμε και στο slide που μας δείξατε και τελικά να προσεδαφιστεί. Ναι, η απόφαση βέβαια τελικά ήταν της ΝΑΣΑ. Η πρόταση ήταν δική μας, του Τζανς Χάπκινς, στο εργαστήριο, το προσωπικό, στο τέλος του έτους μας είχαν μείνει περίπου έξι κιλά από καύσιμο και είχα ένα χαρισματικό σχεδιαστή τροχιών, λεγότανε Robert Farquhar, συζητούσαμε τι να κάνουμε με αυτά τα έξι χιλιόγραμμα, διότι τα έξι κιλά καυσίμων, διότι εάν δεν συντηρούσαμε το διαστημόπλιο σε τροχιά που δεν θα μπορούσαμε να το κάνουμε για πολύ περισσότερο, θα απλώς θα έφευγε από τον ερώτο και θα χάνονταν στο διάστημα. Εντάξει, τί να κάνουμε, είπαμε γιατί δεν δοκιμάζουμε να κάνουμε δοκιμαστικές πυροδοτήσεις με το πύραβλο που είχαμε στο διαστημόπλιο και να χρησιμοποιήσουμε αυτά, να ελαττώσουμε την ταχύτητα ώστε να φτάσει στο έδαφος μία ταχύτητα ενός δύο μέτρων το δευτερόλεπτο και πιθανόν να επιβιώσει. Κάναμε τα σχέδια, πήρα την πρόταση και την παρουσίασα στο διοικητή της ΝΑΣΑ, τότε λεγόταν Dan Goldin, και είπε εντάξει, αλλά κρατήστε με ενήμερο για την προοδόσαση, τα λοιπά. Το είχαμε προετοιμάσει. Εντωμεταξύ αυτό ήταν, ας πούμε, Νοέβριος του 2000. Εντωμεταξύ το Δεκέμβριο του 2000 ένα διαστημόπλιο που κατευθύνονταν προς τον Άρη, και ήταν να γίνει δορυφόρος του Άρη, χάθηκε. Και μετά ένα άλλο διαστημόπλιο, το οποίο ήταν να προσεδαφεστεί στον Άρη, καταστράφηκε. Αυτά είχα κατασκευαστεί από το Jet Propulsion Laboratory στην Καλλιχόνια. Και έφτασε η βραβιά που ήταν να δοκιμάσουμε για την προσεδαφεσή. Και όταν έκανα την παρουσίαση και μετά πήγα στο κέντρο ελέγχου, ο διοικητής της ΝΑΣΑ κ. Γκόλντιν ήταν εκτός αυτού. Τι συνέβη? Και λέω, να λέει άκουσα ένας από τους ανθρώπους σου και είπες στο λαδιόφωνο ότι θα προσεδαφηθείτε και ξέρεις ότι το διαστημόπλιο θα καταστραφεί και θέλω να στείλεις εντολή να σταματήσει η προσεδαφεσή. Και λέω, δυστυχώς είναι 215 εκατομμύρια, 15 λεπτά με τη δεχείδητα του φωτός και άλλα 15 δεν είναι δυνατό να προλάβουμε να στείλουμε την εντολή και να εκτελεστεί. Και ενταμεταξύ εμείς παρακολουθούσαμε, είχαμε προβλέψει την καμπύλη προσεδαφεσής και είχαμε και ένα laser που μετρούσε την απόσταση από το διαστημόπλιο στην επιφάνεια και έστασταν τα δεδομένα και βέβαια ήταν 15 λεπτά αργότερα αλλά βλέπαμε ότι ήταν ακριβώς πάνω στην καμπύλη που είχαμε προβλέψει. Τελικώς βέβαια απαιδείχθη ότι το διαστημόπλιο επιβίωσε, λειτούργησε στην επιφάνεια, μας έστειλε δεδομένα για το υπέδαφος του αίρος επί δύο εβδομάδες και ο διοικητής της ΝΑΣΑ βέβαια ήταν ο ήρωας ας πούμε, απαιδείχθη. Κοιτάξτε, νομίζω είναι κατά γενική ομολογία μια τεράστια επιτυχία αυτό σε έναν αστεροειδή, είναι πραγματικά απίθανο. Κύριε Κρυμιζή, βλέποντας και το διαστημόπλιο Voyager από πίσω σας και έχοντας και μια ερώτηση από το κοινό, ήθελα και εγώ να σας την κάνω αυτή, γιατί νομίζω τα Voyager, τα δύο διαστημόπλια αυτά που εκτοξεύστηκαν το 1977 και είναι αυτά που έχουν πάει πιο μακριά από τίδήποτε άλλο έχουμε στείλει και μας στέλνουν ακόμα μηνύματα, είναι από τα πιο σπουδαία επιστημονικά επιτεύματα. Ήθελα να μας πείτε δύο λόγια για την κατάσταση σήμερα. Ναι κύριε Κητσόνα, είναι βέβαια, εγώ λέω αυτή την αποστολή, η οδύσια του διαστήματος. Διότι όταν αρχίσαμε το 1977 η αποστολή ήταν να περάσουμε από το βία και το κρόνο και θα τελείωνε. Εκείνη την εποχή κανένας δεν ήθελε πως να σχεδιάσει ένα διαστημόπλιο που να διαρκέσει τέσσερα χρόνια. Πήραμε ένα, το πολύ δύο χρόνια και δεν ξέραμε ακριβώς τι κάναμε αν θέλετε. Και το γεγονός ότι αυτά τα διαστημόπλια τώρα πλησιάζουν τα 43 χρόνια στο διάστημα είναι μεγάλη έκπληξη και για μας. Αλλά μάθαμε πάρα πολλά πράγματα, εξερευνήσαμε τους πλανήτες. Βρίσκονται τώρα το Voyager 1 σε μια απόσταση 22,5 δις εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη. Έχουν περάσει και βγει έξω από την ατμόσφαιρα του ηλιακού συστήματος και είναι μέσα στο γαλαξίας. Και για να φανταστείτε την απόσταση είναι περίπου 20 ώρες και 30 λεφτά για το σήμα από το Voyager που φεύγει με την ταχύτητα του φωτός να φτάσει στη Γη. 20 ώρες φωτός δηλαδή χοντρικά. 20 και 20 ώρες φωτός. Το φως από τον ήγιο είναι 8,5 λεφτά. Λοιπόν και λαμβάνουμε δεδομένα λίγες ώρες κάθε μέρα. Είχαμε ένα πρόβλημα τον περασμένο Ιανουάριο με το Voyager 2 που έγινε κάποια ανομαλία και οι μπαταρίες δεν ήταν αρκετές να τροφοδοτήσουν όλα τα συστήματα και έκλεισε όλα τα πειράματα αυτόματα και μετά ζήτησε βοήθεια από τη Γη. Το δικό μας πείραμα μας πήρε περίπου δύο εβδομάδες μέχρι που να καταλάβουμε ακριβώς τι συνέβη και να ξεσκονίσουμε από το ράφι τις εντολές που έπρεπε να στείλουμε. Αυτό θέλω να πω κύριε Κρυμιζή. Μετά από 43 χρόνια πόσοι από τους ανθρώπους που δουλεύανε στο project αυτό συνεχίζουν και έχουν αυτή τη γνώση για να επικοινωνείτε με το Voyager και όλα αυτά τα πράγματα. Να πω ένα 2%? Είναι λογικό. Οι περισσότεροι έχουν αποχωρήσει, οι συνταξιούχοι έχουν φύγει και ολίοι από μας τελώς πάντων έχουν επιβιώσει όλη αυτή την αποστρολή από την αρχή. Αλλά συνεχίζει και στέλνει. Υπάρχει επικοινωνία με αυτές τις 20 ώρες χρόνου. Ναι βέβαια. Κάθε μέρα το πρώτο που κάνω είναι να κοιτάξω τα δεδομένα από το Voyager που ήρθαν την προηγούμενη βραδιά και έχουν επεξεργαστεί. Είναι απίστευτο αυτό κύριε Κρυμιζή. Ένα διαστημόπλιο μετά από 43 χρόνια και εσείς να κοιτάτε κάθε μέρα τα δεδομένα που έρχονται όπως είπαμε, έχει βγει έξω ουσιαστικά από αυτό που θεωρούμε ήλιακο. Θυμάμαι όπως μας είπατε, έτσι δεν είναι. Περιμένουμε ότι θα λειτουργήσει περίπου τρία το πολύ, τέσσερα, πέντε χρόνια παραπάνω και μετά δεν θα υπάρχει αρκετή ενέργεια για τα όργανα μας. Θα απενεργοποιούνται ένα-ένα και στο τέλος μέχρι το 2027 θα κλείσει και το τελευταίο και θα χάσουμε επαφή με το διαστημόπλιο. Αλλά αυτό θα συνεχίσει να ταξιδεύει, έτσι δεν είναι. Θα συνεχίσει να ταξιδεύει με μια ταχύτητα περίπου 61.200 χιλιόμετρα την ώρα στην ίδια κατεύθυνση, δεν μπορούμε να επηρεάσουμε την τροχιά του, ούτε και υπάρχει λόγος. Και μετά από 40 χιλιάδες χρόνια θα φτάσει στο αστερισμό της Καμιλοπάρδαλης. Αλλά εγώ δεν θα περιμένω να δω τα αποτελέσματα. Μια τελευταία ερώτηση που μας έχει έρθει από το κοινό, κύριε Κριμηζή, μας ρωτάνε για το New Horizons, το status του New Horizons. Είναι υγιέστατο, το βάζουμε σε νάρκη κάθε λίγο για αρκετούς μήνες και μετά ξυπνάμε και ζητάμε να μας δώσει τις πληροφορίες που έχει συλλέξει. Η ταχύτητά του είναι πιο λίγη από αυτή του Voyager, δυστυχώς. Υπολογίζουμε και η πηγή ενάργειας που είναι μια από τις πυρνικές μπαταρίες και υπολογίζουμε ότι θα φτάσει μέχρι περίπου 15 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα πριν χάσουμε επαφή με αυτό το διασυμμό πληροφορίο. Πάντως είναι υγιέστατο και κοιτάμε τώρα να δούμε, μη τυχόν, και στην κατεύθυνση που ταξιδεύει υπάρχει και κάποιο άλλο μικρό αντικείμενο από τη ζώνη Kuiper για να περάσουμε και να το κοιτάξουμε από κοντά, όπως την πρωτοχρονιά του 2019 περάσαμε από το Arrokoth, ένα μικρό σώμα στο ζώνη Kuiper, που ήταν ένα πολύ περίεργο αντικείμενο. Και κοιτάμε να δούμε και ένα από τα άλλα σώματα, εάν υπάρχει στην κατεύθυνση που κύριε το διασυμμό πληροφορίο, να περάσουμε από κοντά. Πάντως είναι υγιέστατο. Ωραία. Αυτό είναι ευχάριστο. Τέλος θα ήθελα, κύριε Κριμιζή, επειδή ξέρω ότι έχετε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για την εκπαίδευση, που είναι και ο σκοπός του Ιδρύματος Ευγενίδου, ιδιαίτερα η τεχνική εκπαίδευση, να μας πείτε ένα σχόλιο σε σχέση με την Ελλάδα και την τεχνική εκπαίδευση πάνω στην επιστήμη, στο engineering, στα μαθηματικά, όλο αυτό το ζήτημα που υπάρχει μεγάλη συζήτηση και στην Αμερική εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά και στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Βέβαια, οπωσδήποτε εκεί έγινε το μέλλον της χώρας. Πρέπει να έχουμε σωστή εκπαίδευση, λυπάμαι πολύ ότι ας πούμε το λογισμικό είχε καταργηθεί για ένα διάστημα από τα σχολεία μας, από τα λύκια. Μεγάλη παράλειψη αυτό, έχει επανέρθει και διδάσκεται, αλλά όχι αρκετά. Έχει καταργηθεί και η αστρονομία, η οποία δεν είναι μόνο για να μας πληροφορεί για το διάστημα, αλλά έχει σχέση και με τη βασική γνώση. Σε σημερινός πολίτης έρχεται σε επαφή με διαστημικές υπηρεσίες συνεχώς, χώρια από το GPS, από πολλά πράγματα, τα οποία ούτε καν τα γνωρίζουμε, όπως τις ιατρικές διαγνώσεις του καρκίνου του μαστού, επί παραδείγματα που χρησιμοποιούνται αργόριθμοι από διαστημικές εφαρμογές. Θέλω να πω ότι πρέπει να αυξήσουμε και όχι να ελατώσουμε τα μαθήματα, τα οποία κινούνται προς τις τεχνολογίες και προς τα μαθηματικά, τη φυσική, τη χημία, το λογισμικό, ειδικά για τους υπολογιστές, για την τεχνητή νοημοσύνη, διαφορετικά. Θα μεγαλώσουμε μια γενιά, η οποία θα είναι το παράλληλο της αγραμματοσύνης, που είχαμε στο παρελθόν, σχετικά με το διάβασμα και την κατανόηση. Βλέπω ότι υπάρχει κάποια αναστροφή στη κατρακίλα, αλλά δεν είναι αρκετή το σύστημά μας. Ελπίζω να καταφέρουμε να αναστρέψουμε, όπως λέτε, αυτό το κλίμα, γιατί, όπως είπαμε και ο σκοπός του Ιδρύματος Ογενίδου, είναι η συμβολή στην εκπαίδευση στον τεχνικό και επιστημονικό πεδίο. Εσείς κάνετε μεγάλη προσφορά, πρέπει να πω, και έχετε μεγάλη πρόσβαση προς τα νέα παιδιά. Και στους μεγάλους βέβαια, αλλά ελπίζω ότι θα συνεχίσετε και θα δατικοποιήσετε τα προγράμματα που έχετε για την εκπαίδευση της νέας γενιάς. Και αν μπορώ και εγώ να σας βοηθήσω, οπωσδήποτε θα το κάνω. Ωραία, ευχαριστούμε πάρα πολύ κύριε Κριμηζή, και σας ευχαριστούμε συνολικά για την παρουσία σας και τη συμμετοχή σας σήμερα. Νομίζω ήταν μια πάρα, πάρα πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση, πάνω σε ένα επίκαιρο θέμα, αλλά είχαμε και, πρώτο χέρι θα έλεγα, πάνω σε ζητήματα όπως το Voyager, το New Horizons, πολύ συναρπαστικές αποστολές που έχουν απασχολήσει τόσο τους επιστήμανους, όσο και το γενικό κοινό για πάρα πολλά χρόνια. Κύριε Κριμηζή και πάλι σας ευχαριστούμε πολύ. Να πω για όσους θέλουν να παρακολουθήσουν επόμενα webcasts, ότι μπορούν να τα δουν και να ενημερωθούν για αυτά από το site του Ιδρύματος Ευγενίδου και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου όλα ανακοινώνονται και μπορείτε να τα δείτε από εκεί. Υπότιτλοι AUTHORWAVE |
