| Συμπτώματα της ασθένειας, αίτιο-παθογόνο, καταπολέμηση: Λοιπόν, όπως σας είπα έχω έτσι κάποια πράγματα να σας πω στο τέλος για την επιλογή των ανθεκτικών βυκυλιών, γι' αυτό καλύτερα να ξεκινήσουμε, είναι και ώρα. Σήμερα λοιπόν συνεχίζουμε τις αδρομικώσεις και θα ασχοληθούμε με την κορυφοξύρα των εσπεριδοειδών. Θα θέλε κάποιος να μας ασχοληθεί με την ατιμολογία της λέξης κορυφοξύρα. Δεν σας κάνω πλάκα, επίτηδες το ρωτάω, θα σας πω γιατί. Εσύ πώς σε λέμε εσένα, Δημήτρη, για πες μας. Ελπίδα, αυτά τα κορυφαίσια που έχουμε, τα γίνεται από το κορυφί. Ακριβώς, είναι από το κορυφί και ξηρός, ξύρανση, οπότε έχουμε ξύρανση κορυφών. Το λέω αυτό επίτηδες γιατί διχαίνει καμιά φορά στις εξετάσεις και μου γράφεται φυλοξύρα. Τι είναι η φυλοξύρα? Είναι ένα έντομο, το οποίο προσβάλλει το αμπέλι. Υπάρχουν δύο λόγοι να μην μπερδευτούμε με αυτές τις δύο λέξεις. Πρώτα απ' όλα, γιατί η φυλοξύρα είναι ένα έντομο και δεύτερον γιατί είναι προσβολή στο αμπέλι, ενώ η κορυφοξύρα είναι ασθένεια των εσπυριδοειδών. Είναι και αυτή μια αδρομήκωση, αλλά δεν έχει την κλασική μορφή της αδρομήκωσης όπως την περιγράψαμε την προηγούμενη φορά στη βερτισιλίωση. Και όπως ξέρετε τις αδρομηκώσεις τα παιδιά της πυτοπροσθεσίας από άλλα μαθήματα. Είπαμε την προηγούμενη φορά για τη βερτισιλίωση ότι η είσοδος του παθογόνου γίνεται από πού? Από τις ρίζες. Εντάξει, πειραματικά μπορεί να έχουμε αποδείξει τα χιλιαμύρια όσο ότι μπορεί να μπαίνει από τα φύλλα, μπορεί, δεν ξέρω τι κάτω που αντίξω οι συνθήκες, υπό συνθήκες κατά πόνισης σπιτών μπορεί να μπει και από τα φύλλα, όλα αυτά είναι πειραματικά. Στην ουσία του βερτισιλίωση μπαίνει από τις ρίζες και παραστεί τα αγγεία. Εδώ θα δούμε μία άλλη αδρομήκωση όπου έχουμε και μόλυνση από τις ρίζες, μόλυνση από τις ρίζες εγκατάστασης στα αγγεία, αλλά έχουμε και μόλυνση από εναέροια τμήματα, από πληγές οι οποίες γίνονται είτε στα φύλλα είτε στους βλαστούς. Έχουμε δύο λοιπόν εισόδους του παθογόνου εδώ στην κορυφοξύρα, θα τα αναλύσουμε παρακάτω. Η κορυφοξύρα των εσπεριδοϊδών έχει διαθνόστου ονομασία malsecco που σημαίνει ξέρω κακό. Από αυτό και μόνο καταλαβαίνετε πόσο σημαντική μπορεί να είναι αυτή η ασθένεια για αυτή την καλλιέργεια. Τώρα βέβαια συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια φοιτητές της γεωπονκής της Αισαλονίκης, οι περισσότεροι να είναι από τη βόρεια Ελλάδα και όχι όπως τα χρόνια τα δικά μου που ήταν από όλη την Ελλάδα και πολύ κρινιάζεται γιατί θα πρέπει να ασχολούμαστε με ασθένειες καλλιεριών που δεν γνωρίζουμε. Είναι μια πάρα πολύ σημαντική ασθένεια και εξάλλου δεν μπορείτε να προεξοφλίσετε που θα εργαστείτε αύριο. Μπορεί να πάτε σόγαδρο, ξέρω, όπως ένας γνωστός μου κοζανίτης που βρέθηκε στο νομό Ηλίας. Οπότε δεν θα κρινιάζεται που ασχολούμαστε τόσο πολύ με την κορυφοξύρα εξαιτίας της σημασίας της. Λοιπόν, είναι μια ιδιαίτερα καταστρεπτική ασθένεια στη δική μας την περιοχή, στη Μεσόγειο θάλασσα και στη Μαύρη θάλασσα. Όλες οι χώρες γύρω από τη Μεσόγειο έχουν πρόβλημα με αυτή την ασθένεια. Εκτός από την Ισπανία, την Πορτογαλία, κάποια χώρα άλλη της Μόρειας Αφρικής που δεν τη θυμάμαι αυτή τη στιγμή, την Ισία νομίζω είναι. Λοιπόν, αυτή η ασθένεια εμφανίζεται σταθερά σε αυτές τις περιοχές και μάλιστα εμφανίζεται πολλές φορές περιοδικά. Δηλαδή έχουμε χρονιές με πολύ έντονες προσβολές και χρονιές με ήπιες προσβολές. Και μάλιστα εκείνες τις χρονιές με τις ήπιες προσβολές δεν λεμβάνουμε τα μέτρα που πρέπει και την πατάμε. Και την επόμενη χρονιά έρχεται δριμύτερη. Θα την βρούμε σε όλα τα ίδια οι σίτρους, πονσίρους, ευερήνια, φορτουνέλα. Τι μας ενδιαφέρουν αυτά τα άλλα? Μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε σαν υποκείμενα κάποια. Και είπαμε ότι η κορυφοξύρα έχει δύο τρόπους όπου εισέρχεται το παθογόνο. Έχει και από τις ρίζες και έχει και από τα φύλλα ή τα κλαδιά. Έχουμε πολύ μεγάλες ζημιές ιδιαίτερα στη λεμονιά και στη νερατζιά. Η νερατζιά τη μας ενδιαφέρει. Τη χρησιμοποιούμε σαν υποκείμενο. Και μάλιστα είχαμε δει ότι είναι το υποκείμενο που χρησιμοποιούμε εναντίον της πιτόφθορας. Έτσι δεν είναι. Τώρα σχετικά ανθεκτικά είναι τα ίδια η πορτοκαλιά, η μανταρινιά και το γκρέιπ φρούτ. Ας δούμε τώρα ποιες είναι οι ζημίες που προκαλεί η κορυφοξύρα γιατί δεν θεωρούμε τόσο πολύ σημαντική ασθένεια. Πρώτα απ' όλα έχουμε καταστροφή του φυτικού κεφαλαίου. Δηλαδή έχουμε ξύρανση των δέντρων, η οποία συμβαίνει μέσα σε λίγα χρόνια από τη στιγμή που θα αρχίσει το δέντρο να προσβάλλεται. Άρα λοιπόν έχουμε καταστροφή του φυτικού κεφαλαίου. Τι άλλο νομίζετε μπορούμε να έχουμε πιο άμεσο αποτέλεσμα από την ασθένεια. Αλέξανδρε. Ακριβώς πρώτα απ' όλα δεν θα έχουμε παραγωγή. Θα έχουμε μειωμένη παραγωγή εξαιτίας ότι κάποια κομμάτια του δέντρου θα είναι ξερά πριν να πεθάνει τελείως. Άρα λοιπόν μειώσει την παραγωγικότητας των δέντρων. Πάμε σε άλλες έναισες ζημίες. Παρουσία δέντρων διαφόρου ηλικίας. Ή δέντρων που είναι μισά, γιατί είναι ημιπληκικά. Ή κενά στον αγρό, εξαιτίας του ότι κάποια δέντρα ξεραθήκανε. Εξαιτίας του ότι έχουμε ξύραση των δέντρων, σε μεγάλο ρυθμό πολλές φορές κάποιες χρονιές, δεν μπορούμε να τηρήσουμε σωστές αποστάσεις φύτεψης. Γιατί θα το ξεριζώσουμε, θα το βάλουμε λίγο παραπέρα, όχι στην προηγούμενη θέση. Έτσι, λοιπόν, δεν μπορούμε να έχουμε κανονικές αποστάσεις φύτεψης. Κάτι που δυσχαιρένει τις εργασίες μετά τις καλλιεργητικές και μπορεί να αυξηθεί το κόστος. Δεν είναι τόσο εύκολη, ας πούμε, η μηχανοποίηση της καλλιέργειας, η εκμηχάνιση. Εξαιτίας του ότι αντικαθιστούμε, έχουμε παρουσία διαφόρων κλώνων και επικοιλιών. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που βαθμίζει το προϊόν μας, άμα έχουμε ανομοιομορφία προϊόντος. Πολλές φορές δεν μπορούμε να αντικαταστήσουμε και να βάλουμε ακριβώς την ίδια επικοιλία που είχαμε πριν. Έχουμε αύξηση του κόστος εξαιτίας της καταπολέμησης, η οποία θα δείτε με διάφορους τρόπους γίνεται. Δεν είναι απλά κάποιοι ψεκασμοί, αλλά μπορεί να είναι αντιπαγετική προστασία. Οπότε θα πρέπει να πληρώνεις ενέργεια για την αντιπαγετική προστασία. Άρα, λοιπόν, αυξάνεται το κόστος εξαιτίας της καταπολέμησης και εξαιτίας της επιβιβλημένης μείωσης της αζωτού χουλίπανσης, που θα την πούμε σαν μέτρο αντιμετώπισης. Επειδή είμαστε συγκρατημένοι στο άζωτο, έχουμε μια μείωση της παραγωγικότητας. Αυτά είναι λίγο πολύ που προκαλεί κορυφοξύρα στην τσέπη μας. Λέγω τα ζημίες, λοιπόν, μιλούμε για το οικονομικό αποτέλεσμα και ότι το επηρεάζει. Τώρα θα δούμε με ποιον τρόπο εμφανίζεται η ασθένεια. Όπως ήδη καταλάβατε από αυτά που είπαμε πριν, η ασθένεια θα εμφανιστεί με δύο μορφές. Ποιες άραγε Κυριάκο. Δεν ξέρεις Κυριάκο. Δεν υποψιάζεσαι. Ηρήνη. Θυμηθείτε τα σημεία εισόδου. Αποπληξία και ημιπληγία. Εσύ είπαμε είσαι η Αμμαλία με το ωραίο όνομα. Άρα λοιπόν θα δούμε τη μορφή της ασθένειας είτε ως αποπληξία, είτε ως χρόνια ασθένεια που θα παίρνει τη μορφή της ημιπληγίας. Όχι όπως την είδαμε στις ύψεις λαιμούς, στις υψηριζίες που είναι στάνταρη μία πλευρά του δέντρου. Μπορεί να είναι μία κορυφή από εδώ ξέρει, μία από την άλλη μεριά. Αλλά και αυτό είναι η πληγία το λένε. Το ποια μορφή θα πάρει η ασθένεια εξαρτάται από το σημείο εισόδου του παθογόνου. Γι' αυτό σας είπα πριν βάλτε στο μυαλό σας το σημείο εισόδου του παθογόνου για να υποψιαστείτε τι μορφή θα έχει η ασθένεια. Θα το συζητήσουμε μετά, θα το αναλύσουμε. Και την εποχή της μόλυνσης, αν έχουμε μόλυνση σε κάποια εποχή που το διαθέσιμο μόλυσμα είναι πάρα πολύ ή οι συνθήκες ευνοούν περισσότερο, εννοείται θα έχουμε μία πιο ραγδία εξέλιξη της ασθένειας και μπορεί να έχουμε αποπληξία. Αν θα γίνει κάποια άλλη εποχή που οι συνθήκες δεν ευνοούν τόσο πολύ, τότε δεν θα έχουμε τόσο μεγάλη ζημιά. Εξαρτάται φυσικά από τις συνθήκες του περιβάλλοντος που θα τις αναλύσουμε στη συνέχεια. Τη μολυσματική ικανότητα του παθογόνου, γιατί όπως ξέρετε στα παθογόνου έχουμε διάφορου μολυσματικότητας, φυλές ή στελέχη, να το πω έτσι, ή απομονώσεις και την ευπάθεια του ξενιστή. Κατά πόσο το είδος που χρησιμοποιούμε είναι πορτοκαλιά, είναι λεμονιά, είναι λεμονιά, ποια επικοιλία είναι, εξαρτάται αν θα έχουμε μια γρήγορη εξέλιξη της ασθένειας ή μια πιο συντηρητική που θα πάρει την χρόνια μορφή. Ωραία, η μολυνθή λοιπόν από τις ρίζες, τι νομίζετε ότι θα προκαλέσει, για φρονταστείτε στο μυαλό σας. Θα μολυνθεί ένα φυτό από τις ρίζες, ένα δέντρο από τις ρίζες ή θα μολυνθεί από κάποια πληγή στο κλαδί. Ποια είναι πιο ήπια προσβολή νομίζετε? Από το κλαδί, εντάξει, γιατί αντιλαμβανώσαστε ότι εκεί εντοπισμένα θα γίνει η μολυνθή, θα ξεραθεί ένα κλαδάκι στην αρχή, ένας βλαστός, ένας κλαδίσκος και μετά θα προχωρήσει προς τα κάτω. Η μολυνθή λοιπόν από τις ρίζες είναι πραγματικά πιο επικίνδυνη και προκαλεί αποπληξία, μπορεί μέσα στην ίδια καλλιεργητική περίοδο να πεθάνει το δέντρο και διεθνώς ονομάζεται μάλνερο. Βλέπετε οι Ιταλοί ιδιαιτέρως έχουν μεγάλο πρόβλημα από την κορυφοψήρα και έχουν δώσει αυτά τα ονόματα. Μάλνερο σημαίνει το μαύρο κακό. Είναι ακόμα χειρότερο από το μάλσεκο, από το ξερό κακό, είναι ακόμα χειρότερο αυτό. Στην Ιταλία πράγματι έχουν πιο πολύ αποπληξία από ό,τι έχουμε στις άλλες χώρες. Μόλις λοιπόν από τις ρίζες προκαλεί αποπληξία και τη μορφή της ασθένειας που ονομάζεται μάλνερο, ενώ η μόλιση από πληγές σε φύλλα και βλαστούς θα προκαλέσει χρόνιες προσβολές που θα πάρουν έτσι μια μορφή ημιπληγίας. Για να δούμε τα συμπτώματα της κορυφοξήρας. Στην κόμμη λοιπόν του δέντρου, γενικότερα θα δούμε συμπτώματα τα οποία θα μας θυμίσουν εδαφογενείς ασθένειες. Αυτό εδώ ας πούμε τι θα σας θύμιζε. Θα σας θύμιζε μια εδαφογενεία ασθένεια. Έτσι δεν είναι. Τι έχουμε εδώ πέρα, τι παρατηρούμε. Έχουμε πτώση των φύλλων, αυτοί εδώ οι βλαστοί σιγά σιγά θα ξεραθούνε. Και φυσικά της πτώσης των φύλλων προηγείται ο μαρασμός των φύλλων. Άρα λοιπόν μαρασμός, φυλλόπτωση και ξύρανση κλαδίσκων είναι κάποια συμπτώματα τα οποία θα μας θυμίσουν εδαφογενείς ασθένειες. Πολλές φορές ο μαρασμός και η ξύρανση των φύλλων συμβαίνει απότομα. Έτσι ξαφνικά και όχι σταδιακά όπως μπορεί να συμβαίνει ας πούμε σε μια συψηριζία. Ένα άλλο σύμπτωμα το οποίο βλέπουμε είναι ο αποχρωματισμός των φύλλων ο οποίος ξεκινάει από τις νευρώσεις. Τώρα τα φύλλα στη συνέχεια θα μαραθούνε και θα πέσουν ή θα μείνουν ξερά πάνω στο δέντρο. Και αυτό εξαρτάται από τις σκηρικές συνθήκες και από την ταχύτητα με την οποία θα ξεραθούνε τα φύλλα. Πολλές φορές μπορεί να πέσει το φύλλο και να μείνει ομίσχος πάνω στο κλαδί. Ένα αντίστοιχο σύμπτωμα είχαμε δει και στη Φυτόφθορα. Μόνο που εκεί είχαμε πει ότι τα φύλλα παραμένουν ξερά και δερματόδι. Εδώ λοιπόν βλέπετε μια εικόνα ξύρανσης κορυφών. Άρα αρχίζετε να μπαίνετε στο νόημα της κόρυφοξύρας. Έτσι, μια σχεδόν ημιπληγική κατάσταση. Και εδώ βλέπετε μια χειρότερη κατάσταση. Αυτό εδώ βλέπουμε ότι έχει ξεραθεί τελείως. Έχουνε μείνει κάποια λίγα φυλλαράκια εδώ στις άγκρες. Αυτό εδώ το έχουνε κόψει και έχει ξαναπετάξει. Είναι κάτι χαρακτηριστικό αυτής της ασθένειας. Μάλλον της αλληλεπίδρασης του φυτού με αυτήν την ασθένεια. Το φυτό το οποίο έχει προσβληθεί πετάει πάρα πολλούς λέμαργους. Έτσι, τι είναι η λέμαργη να μας βοηθήσουν τα παιδιά των οπωροκυπευτικών. Νικόλα, Νίκο, Νίκο. Είναι κλαδιά που μεγαλώνουν απότομα με ρυθμό. Θέλετε κάτι. Για πες μας Νίκο. Είναι κλαδιά που μεγαλώνουν απότομα με ρυθμό. Είναι κλαδιά λοιπόν τα οποία μεγαλώνουν απότομα με ρυθμό. Είναι χοντρά, είναι μεγάλα και τα λέμε λέμαργα επειδή έχουν τόσο ταχία αύξηση και αποδυναμώνουν το δέντρο. Αυτά κανονικά θα πρέπει να τα αφαιρούμε. Το λάθος που κάνουμε πολλές φορές είναι να παίρνουμε τους λέμαργους για τέτοια, για μοσχεύματα. Αυτό δεν πρέπει να το κάνουμε. Εμείς τους λέμε λέμαργους, οι δασολόγοι τους λένε αυτούς τους βλαστούς αδυφάγους. Λέμαργος είναι αυτός που τρώει πολύ, αδυφάγος είναι αυτός που τρώει τα πάντα. Εδώ βλέπετε πολλές ξερές κορυφές. Κορυφοξύρα λοιπόν αυτή είναι η ασθένια κορυφοξύρα με τις πολλές ξερές κορυφές. Και το διπλανό έχει ξερές κορυφούλες βλέπετε. Αυτό τώρα το λέμε είναι η πληγία. Δεν είναι από τη μία πλευρά του δέντρου, αλλά είναι σε διάφορα σημεία της κόμις. Γιατί ειδικά άμα είναι το παθογόνο αερομεταφερόμενο και από κάποιες πληγίες έχουμε προσβολές των κλαδιών, δεν μπορούμε να προεξοφλίσουμε ότι αυστηρά από τη μία πλευρά του δέντρου θα γίνει η μόλινση, μπορεί να γίνει τυχαία. Έτσι. Ωραία, και εδώ έχουμε την εμφάνιση των λέμαργων σε αυτές τις εικόνες, εδώ και εδώ όπως βλέπετε. Και πάμε τώρα να δούμε τα ειδικά και παθογνωμονικά συμπτώματα. Τι μας δέχνει εκείνο το πράσινο βέλος εδώ. Μπορεί κάποιος να μου περιγράψει τι βλέπει εδώ πέρα, τι συμβαίνει εδώ. Αυτό εδώ όπως βλέπετε είναι πράσινο και αυτό από εκεί και πάνω είναι ξερό. Αυτό που συμβαίνει στην κορυφοξύρα είναι ότι έχουμε ξύρανση των βλαστών, ξύρανση των κλαδίσκων, η οποία ξεκινάει από την κορυφή προχωράει προς τη βάση και διακόπτεται απότομα και έχουμε έναν σαφή διαχωρισμό του ξερού και του υγιούς, του πράσινου. Είναι σαν να το έχεις γράψει με μολύβι, έτσι δεν είναι. Και από τα δείγματα που θα σας φέρω στην άσκηση θα δείτε ότι πραγματικά έχουμε μια απότομη διακοπή, σαν έχουμε πάρει με ένα μολυβάκι, με ένα στυλό και έχουμε γράψει την περιοχή όπου είναι το ξερό κομμάτι. Αυτό βέβαια νεκρώνεται ταχύστα, νεκρώνεται με πολύ ταχύς ρυθμούς. Το από κάτω, το οποίο το βλέπουμε ακόμα πράσινο ή υγιές, μην νομίζετε ότι είναι υγιές, αν θα πάμε να ψάξουμε μέσα στα αγγεία του, θα δούμε με τα χρωματισμούς. Γιατί μιλούμε για ανδρομήκωση, μην ξεχνάτε. Έχουμε αυτά τα συντώματα, ειδικά τα παθογνωμονικά, αλλά πρόκειται για ανδρομήκωση. Άρα λοιπόν, ειδικό παθογνωμονικό σύμπτωμα είναι η αποξύραση των νεαρών κλαδίσκων από την κορυφή προς τη βάση και η οποία διακόπτεται απότομα και φύνει μια χαρακτηριστική γραμμή μεταξύ του υγιούς και του ασθενούς. Αυτό είναι κορυφοξύρα. Τώρα βέβαια για να δούμε τι άλλο παρατηρούμε εδώ πέρα. Βλέπουμε ότι το ξερό μέρος παίρνει μια σταχτιά στην ουσία είναι στην πραγματικότητα απόχρωση. Τώρα εδώ πέρα δεν είναι και τόσο κατάλληλο το χρώμα της εικόνας. Γίνεται τεφρό το χρώμα του ξερού και πάνω του βλέπουμε στίγματα. Εδώ έτσι μπορείτε να τα δείτε κάπως τα στιγματάκια. Έχουμε στίγματα πάνω στο ξερό. Τι είναι αυτά τα στίγματα, τι είναι αυτά εδώ. Μπάπις, τι είναι αυτά. Ποιος ξέρει τι είναι αυτά από τη φυτοπροστασία τώρα για να μην βάζουν τα δύσκολα στα παιδιά, γιατί μπορεί να μην τα έχουν ξαναδεί. Το συζητάτε, Γεωργία, τόσα άκουσα στο προηγούμενο εξάμινο και ακόμα το συζητάς για αυτά εδώ τα κατασκευάσματα που μοιάζουν με σίκα ή μοιάζουν με πουδιά. Μπράβο, Βασιλική. Αυτά λοιπόν είναι πυκνίδια. Πυκνίδια. Τι είναι τα πυκνίδια. Ηρώ, θες να πεις. Καρποφορίες. Μπράβο, είναι καρποφορίες. Πάνη τι καρποφορίες είναι. Είναι αγενείς καρποφορίες. Δηλαδή εδώ δεν θα πρέπει να λάβει χώρα σύζευξη. Απλά το μικύλιο δημιουργεί στρώμα, πάνω στο οποίο δημιουργούνται τα πυκνίδια και μέσα στα πυκνίδια δημιουργούνται σπόρια. Και μάλιστα αυτά τα σπόρια είναι τόσο πολύ μικρά. Ο κ. Παναγόπουλος δίνει τις διαστάσεις τους και τα παρομοιάζει με βακτήρια. Είναι πάρα πολύ μικρά. Αυτό τους δίνει το πλεονέκτημα της γρήγορης κυκλοφορίας μέσα στα αγγεία. Οπότε έχουμε και την ραχβία εξέλιξη της ασθένειας και στις δύο μορφές. Και ειδικά στη μορφή της αποπληξίας. Αυτά λοιπόν είναι πυκνίδια τα οποία σχηματίζονται στους ξερούς ιστούς και είναι αυτά τα οποία βλέπουμε σαν στιγματάκια πάνω στα ξερά που δείχναμε προηγουμένως. Τα πυκνίδια λοιπόν θα πρέπει να αναπτυχθούν πάνω στα ξερά. Κάπως ο καιρό αφότου θα ξεραθεί το τμήμα αυτό του δέντρου. Και είναι πάρα πολύ σημαντικά από επιδημιολογική άποψη. Περίαχνει σπόρια, πάρα πολλά σπόρια. Θα πρέπει λοιπόν εμείς να φροντίζουμε να τα απομακρύνουμε. Είναι πάνω στα ξερά κλαδιά και δεν είναι σωστό να μένουν τα ξερά κλαδάκια πάνω στις λεμονιές μας. Συνήθως οι λεμονιές μας είναι γεμάτες από ξερά κλαδάκια. Και τώρα εφόσον πρόκειται για αδρομήκωση θα πρέπει να ψάξουμε πού. Στα αγγεία. Ωραία. Τα αγγεία είπαμε την προηγούμενη φορά ότι είναι διατεταγμένα περιμετρικά στους βλαστούς, στον κορμό και στους βλαστούς. Έχουμε μια διάταξη κατά δεσμίδες. Και την προηγούμενη φορά σας τα παρομοιώσαμε σωλινάκια τα οποία πολλά μαζί απαρτίζουν μια δεσμίδα. Και έτσι έχουμε δεσμίδες στη μια δίπλα στην άλλη περιμετρικά του κορμού και του βλαστού. Το θυμόσαστε αυτά που λέγαμε στην βερτισηλίωση. Ωραία. Άρα λοιπόν θα πρέπει να κάνουμε μια ατομή να αποκαλύψουμε τα αγγεία για να δούμε μεταχρωματισμούς. Θυμόσαστε τι μεταχρωματισμούς λέγαμε για την βερτισηλίωση. Λέει η Νικόλα. Καστανούς έως μαύρους ανάλογα με τον ξενιστή. Στην ελιά τι είχαμε πει. Μπορεί να μην δούμε και τίποτα. Είχαμε πει στην ελιά είναι ανάλογα με τον ξενιστή οι μεταχρωματισμοί. Μπορεί να μην δούμε καθόλου ή μπορεί και να δούμε. Εδώ πέρα σε αυτή την ασθένεια σε αυτό τον ξενιστή έχουμε άλλα χρώματα. Έχουμε λοιπόν αποχρώσεις του κίτρινου και του πορτοκαλί. Όσο πιο φρέσκια είναι η ασθένεια τόσο πιο ανοιχτό χρονοστά είναι ο μεταχρωματισμός. Θα σας δείξω μετά και κάποιους άλλους κορμούς που είναι κίτρινος ο μεταχρωματισμός ακόμα. Λοιπόν ξεκινάμε με κίτρινο πορτοκαλί χρώμα το οποίο σταδιακά γίνεται σκουρότερο. Εδώ βλέπετε έχει γίνει καστανό και φυσικά αργότερα θα γίνει μαύρο. Εδώ έχουμε έναν κίτρινο μεταχρωματισμό. Κάπου μπορούμε να υποψιαστούμε κάποιες γραμμούλες με πιο έντονο χρώμα φαίνονται. Και εδώ είναι ακόμα σκουρότερο γιατί φυσικά αυτό είναι σε χειρότερη κατάσταση από όταν το προηγούμενο. Βλέπουμε κάποια άλλα χρώματα τα οποία είναι πιο εξειδικευμένα στην κορυφοξύρα. Και στον ξενιστή βέβαια γιατί όλα αυτά είναι συνδυασμός αντίδραση ξενιστή και παθογόνου. Και βέβαια η ασθένεια αυτή δεν περιορίζεται μόνο στους βλαστούς. Σταδιακά προχωράει προς τα κάτω και ξεραίνει μεγαλύτερους κλάδους. Και σταδιακά φτάνει και μέχρι τον κορμό. Λοιπόν, σε μεγαλύτερους κλάδους αν θα κάνουμε μια τομή θα παρατηρήσουμε ότι η σύψη έχει ξεφύγει από την περιοχή των αγγίων και μπαίνει σε όλους τους ιστούς. Έτσι το παθογόνου. Και βλέπουμε μια κατάσταση σαν αυτή. Θυμηθείτε αυτή την τομή γιατί θα δούμε ακριβώς το ίδιο σύμπτωμα στη φώμα της ελιάς την επόμενη φορά. Που είναι μια ίδια και παράλλαχτη ασθένεια αλλά σε άλλο ξενιστή. Και ένα τελώς πάνω συγγενικό παθογόν. Βλέπουμε λοιπόν μια σύψη του ξύλου σε προχωρημένη κατάσταση. Και θα τη δούμε αυτή είπαμε σε χοντρούς κλάδους οι οποίοι έχουν αρχίσει να ξεραίνουν. Φανταστείτε λοιπόν ότι το παθογόνου μπαίνει από κάποιες πληγές οι οποίες γίνονται στους βλαστούς ή τα φύλλα. Ξεραίνει απότομα τα αγγεία των λεπτών βλαστών. Αφού λοιπόν ξεραίνει τα αγγεία θα αρχίσουν να πρέπει να φύλλουν φύλλα θα ξεραθούν και αυτοί οι βλαστοί. Γιατί δεν θα μπορούν να δεχτούν νερό. Και σιγά σιγά το παθογόνου προχωράει στα αγγεία προς τα κάτω αλλά επεκτείνεται και στους άλλους ιστούς. Με αποτέλεσμα σε κάποια φάση να ξεραθούν μεγαλύτεροι κλάδι, χοντρίτεροι κλάδι και να έχουν αυτήν την γενικευμένη σύψη. Στο ξύλο γενικότερα. Δείτε κάποιες άλλες ασθένειες παραστητικές ή μη παραστητικές με τις οποίες μπορούμε να μπερδέψουμε την κορυφοξύρα. Ανθράκωση. Δεν την έχουμε αναφέρει ακόμα, θα την αναφέρουμε μετά το Πάσχα. Αν θυμάμαι καλά, μαζί με τις υπόλοιπες ασθένειες των εσπεριδοϊδών. Είναι μια ασθένεια η οποία μπορεί να είναι σημαντική μόνο σε κάποιες περιοχές. Δεν είναι όμως σε καμία περίπτωση τόσο σημαντική όσο η κορυφοξύρα. Αλλά τότε που θα μιλήσουμε για την ανθράκωση, να θυμηθείτε τα πυκνίδια της κορυφοξύρας πάνω στους ξερούς βλαστούς. Γιατί η ανθράκωση έρχεται και κάνει κάποια άλλα μαύρα στίγματα που μοιάζουν πάρα πολύ με τα πυκνίδια της κορυφοξύρας. Άρα λοιπόν μπορούμε να μπερδέψουμε με ανθράκωση το πιο κοινό, η πιο κοινή σύγχυση που μπορεί να έχουμε. Εξαιτίας της ξύρασης των κορυφών, βέβαια άμα πάμε κοντά και δούμε το σύμπτωμα, ξέρω από πάνω προς τα κάτω με μία γραμμούλα και τα μαύρα στίγματα, θα ξέρουμε ότι είναι κορυφοξύρα. Αν το κοιτάξουμε από μακριά και βλέπουμε απλά άδεια σημεία στην κόμη, μπορεί να τον μπερδέψουμε και με κομίωση. Ή αν έχουμε και αποπληξία, μπορεί να τον μπερδέψουμε με κομίωση. Να πρέπει να πάμε πιο κοντά, να κοιτάξουμε, να βρούμε άλλα επιπλέον συντώματα για να πούμε ποια από τις δύο είναι. Μια βακτεριολογική προσβολή για τα παιδιά που παρακολουθούν προκαρυωτικές. Προσβολή από το ψευδομονά σύριγγε, μπορεί να μπερδευτεί με αυτή την ασθένεια. Συψηριζίες αν έχουμε και διάφορες τοξικότητες ή τροφοπαινίες, παγετός, εξηρασία που μπορεί να προκαλέσουν αποφύλωση και ξύναση ακραίων γλαστών. Να δούμε το παθογόνο αίτιο. Το παθογόνο αίτιο είναι ένας μήκητας των σπεροψιτάλαις, αυτό το όνομα σπεροψιτάλαις είναι για τους μήκητες που παράγουν πυκνίδια. Όταν έχουν παραγωγή πυκνιδίων, ατελείσουμε και τα δεν γνωρίζουμε τη τέλεια του μορφή, τον κατατάσσουμε στην τάξη των σπεροψιτάλαις και το είδος ονομάζεται φώμα τραχαιήφυλλα. Υπάρχει και το συνώνυμο το δευτερό φώμα τραχαιήφυλλα που είχε δοθεί νωρίτερα, αλλά τελικά και τα δύο μπορείτε να δείτε στην βιωγραφία. Αυτό είναι το πιο τελευταίο να το πω έτσι. Λοιπόν, το παθογόνο αίτιο πολλές φορές μπορεί να δημιουργεί απεικείες χρωματιστές. Έχει γίνει λόγος για χρωμογόνες φυλές του μήκητα ή μη χρωμογόνες, κάποιοι ερευνητές διαφωνούν με αυτό. Όπως και να έχει το πράγμα, στην απεικία του μπορεί να δούμε χρωματισμό σε χρώματα που μας θυμίζουν τους μεταχρωματισμούς στο ξύλο, έτσι πορτοκαλί ή καστανό. Και επίσης στην καλλιέργεια ακόμα, αν είναι φρέσκια, δηλαδή αν τον φρέσκο απομονώσουμε από το ξύλο, από τα αγγεία του εξαινηστή, μπορεί να δούμε πυκνίδια πάνω στην καλλιέργεια. Βέβαια, με ένα απλό φακό που θα έχετε άντρο στη δουλειά σας, θα μπορείτε να το δείτε τα παιχνίδια απευθείας πάνω στα ξερά κλαδάκια. Νομίζω πιο πολύ έτσι εμπειρία πρέπει να αποκτήσετε πάνω στα ζωντανά δείγματα, παρά σε καλλιέργειες. Να δούμε τώρα την επιδημιολογία της ασθένειας, η οποία έχει πάρα πολλά στοιχεία που πρέπει να γνωρίζετε και τα οποία δυστυχώς στις εξετάσεις θα παπαγαλίζετε και δεν έχετε αντιληφθεί την πραγματική σημασία του κάθε παράγοντα. Πρώτα απ' όλα τα πικνίδια που λέγαμε προηγουμένως ο σημαντικότερος επιδημιολογικός παράγοντας είναι τα όργανα με τα οποία θα διατηρηθεί το παθογόνο είτε πάνω στο δέντρο αν τα αφήνουμε ακλάδευτα ή μέσα στο δεντροκομείο. Γι' αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό τα πικνίδια να εξαφανίζονται. Πώς θα εξαφανιστούν? Θα πρέπει να κάψουμε το ξύλο που έχει πάνω πικνίδια. Θα το πούμε και μετά στην καταπολέμηση. Διατηρείται λοιπόν με πικνίδια, γιατί το έχουμε κίτρινο, γιατί είναι ο πιο σημαντικός τρόπος. Διατηρείται όμως και με μικύλιο μέσα στους ιστούς. Δηλαδή θα πρέπει να καθαρίσουμε καλά. Όταν θα αποφασίσουμε να καθαρίσουμε τις ξερές κορυφές, δεν πάμε να κόψουμε εκείνη την ξερή κορυφούλα μόνο, θα κόψουμε και πιο κάτω. Γιατί αυτό θα συνεχίσει πιο κάτω σε εκείνο το τμήμα σίγουρα έχει προχωρήσει το παθογόνο μέσα στα αγγεία και αυτό το τμήμα είναι που θα μας διατηρεί το παθογόνο και θα μας προκαλέσει ξύραση και σε κατώτερα τμήματα. Άρα λοιπόν ο σημαντικότερος τρόπος διατήρησης είναι με πικνίδια, αλλά θεωρούμε ότι διατηρείται και με το μικύλιο μέσα στους ασθενείς ιστούς. Η είσοδος γίνεται από πληγές. Στην κόμη του δέντρου πληγές δημιουργούν παγετί, το χαλάζι ή άνεμη, τα έντομα, το κλάδεμα, η συγκομιδή των καρπών και στις ρίζες το όργωμα. Επειδή μιλήσαμε για δύο μεριές από που μπαίνει το παθογόνο. Ειδικά ο παγετός είναι ο πιο σημαντικός περιβαλλοντικός παράγοντας για την εξέλιξη της ασθένειας. Είναι ένας παράγοντας ο οποίος προβιαθέτει τα δέντρα στις μολύνσεις. Και αν τα δέντρα χτυπηθούν από παγετό, δεν μπορούν μετά να συνέλθουν. Και έχει φανεί από έρευνες και μη Ελλήνων ερευνητών ότι μετά από το παγετό η κορυφοξίνα εμφανίζεται δριμύτερη. Όπως σημαίνει και με εμάς. Δεν είναι αν κυκλοφορεί κάποιο μικρόβιο και εμείς εκθέσουμε τον εαυτό μας σε ψύχος, κρύωσε λέμε. Στην ουσία δεν μας έχει πειράξει το κρύο, αλλά το κρύο μας έχει κάνει πιο ευάλωτος στο μικρόβιο ή στον ιό, ή στο βακτήριο ή στον ιό έτσι ώστε να ρωστήσουμε. Έτσι λοιπόν και εδώ ο παγετός κάνει τα δέντρα πιο ευάλωτα. Εγκαθίσατε στα αγγεία και μετά εξαπλώνετε ακτινοτά, δηλαδή πάει από το ένα αγγείο στο άλλο. Πιάνει όλη τη δεσμίδα, από τη μία δεσμίδα στην άλλη και μετά πιάνει και τους ιστούς. Αφού ξεράνει τα αγγεία αρχίζει και πιάνει και τους γύρω ιστούς και μάλιστα όταν θα ξεράνει τους βλαστούς φτάνει στην επιφάνεια και δημιουργεί τα πυκνίδια τους στην επιφάνεια. Για αυτό τα βλέπουμε σαν μαύρα στίγματα στην επιφάνεια των ξερών. Θέλω η φυτοπροστασία να μου πει, όταν έχουμε πυκνίδια τι είναι απαραίτητο να έχουμε για να απελευθερωθούν τα σπόρια. Αυτό που γράφει εκεί πέρα, αλλά γιατί το γράφει. Δεν είναι ξυροσπόρια. Τι είναι τα ξυροσπόρια. Τα ξυροσπόρια ή αλευροσπόρια είναι τα σπόρια των μυκήτων τα οποία παρασύρωνται με τον αέρα. Αυτά λοιπόν τι σπόρια είναι που χρειάζονται νερό για να απελευθερωθούν. Πώς τα λέμε. Τα ξυροσπόρια ή αλευροσπόρια μεταφέρονται με τον αέρα. Είναι σαν σκόνη. Από εκεί βγαίνεται το κονίδια, από το κόνης. Αυτά εδώ τα οποία βρίσκονται μέσα σε καρποφορίες λέγονται μυξοσπόρια. Και θα πρέπει αυτή η καρποφορία, το πικνίδιο να ρουφήξει νερό. Θα πρέπει να υπάρχει λοιπόν στο περιβάλλον νερό στην ατμόσφαιρα να ρουφήξει νερό για να μπορέσει προς τα έξω να τα πετάξει τα σπόρια. Και μάλιστα τα σπόρια αυτά βγαίνουν με μορφή σπυράματος. Αν πατήσουμε, ζουπήξουμε ένα σολυνάριο δοντόπαστας τι θα παρατηρήσουμε. Θα βγαίνει ο δοντόκρεμα με μορφή ελαντηρή, ο έτσι σπυράματος. Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο βγαίνουν και τα σπόρια μέσα από το πικνίδιο. Δεν υπάρχει λοιπόν κάποιος τρόπος για να πατηθούν τα πικνίδια. Θα πρέπει να ρουφήξουν νερό και μετά έτσι προς τα έξω να βγάλουν τα σπόρια τους. Άρα λοιπόν, για να επελευθερωθούν τα πικνίδιο σπόρια χρειάζεται νερό, το οποίο υπάρχει αν έχουμε βροχή ή αν ποτίζουμε με κατεωνισμό. Εκτός από πικνίδια δημιουργεί και κονίδια πάνω σε κονιδιοφόρους και αυτά χρειάζονται για να ξεκολλήσουν νερό. Δηλαδή αυτά δεν είναι και τόσο σημαντικά στην επιδημιολογία όσο τα πικνίδια σπόρια αλλά αναφέρονται. Το μολύσμα τώρα. Τα μηξοσπόρια μεταφέρονται πάντοτε μέσα σε λεπτά στα γονίδια βροχής τα οποία στα γονίδια της βροχής φυσικά θα πρέπει να τα παρασύρει ο αέρας. Άρα λοιπόν η μεταφορά του μολύσματος γίνεται με τη βοήθεια της βροχής και του αέρα ή το αρδευτικό νερό. Εδώ έχουμε το ρόλο του αρδευτικού νερού στη μετάδοση του μολύσματος από τις ρίζες. Θα παρασύρει πικνίδια σπόρια τα οποία βρίσκονται στα ξερά κλαγάκια στο έδεφος και θα τα πάει από το ένα σημείο στο άλλο. Οι καλλιεργητικές εργασίες βοηθούν στη μεταφορά του μολύσματος. Τα κλαδέματα, τα διάφορα καλλιεργητικά εργαλεία και φυσικά είναι ασθένεια παράδειγμα παγκοσμίως όπου μεταφέρεται το μολύσμα με τα πουλιά. Εξαιτίας το ότι τις καρακάξες, εξαιτίας το ότι τα πουλιά συλλέγουν κλαδάκια για να χτίσουν τη φωλιά τους. Άρα λοιπόν συλλέγουν κλαδάκια τα οποία έχουν πάνω μολύσμα και στην προσπάθεια τους να χτίσουν τις φωλιές τους είτε δημιουργούν πληγές, είτε εναποθέτουν εκεί το μολύσμα το διαθέσιμο και έχουμε και με αυτόν τον τρόπο μεταφορά του μολύσματος. Άρα λοιπόν μεταφορά του μολύσματος με τα πουλιά. Τώρα η ασθένεια μεταφέρεται σε αμόλιντες περιοχές φυσικά με πολλαπλασιαστικό υλικό. Δηλαδή σε μια περιοχή που θεωρητικά δεν υπάρχει κορυφοξύρα, εδώ στη Μεσόγειο παντού, μπορούμε να μεταφέρουμε την ασθένεια σε αμόλιντες περιοχές με μολυσμένα δενδρύλια. Η κρίσιμη εποχή μόλιμσης θεωρείται ότι είναι ο Οκτώπριος μέχρι και ο Απρίγιος. Το βιβλίο σας λέει μέχρι και το Μάιο. Σε αυτήν την περίοδο φυσικά έχουμε πιο πολλές βροχές οι οποίες μπορούν να βοηθούν να απελευθερωθεί το μολύσμα και έτσι για αυτόν τον λόγο θεωρείται κρίσιμη περίοδος μόλιμσης. Άρεστη θερμοκρασία όπως βλέπετε είναι σε ένα αρκετά μεγάλο εύρος. Βέβαια οι πιο ευνοϊκές συνθήκες είναι γύρω στους 20-25, αλλά και σε αυτό εδώ το εύρος έχουμε μολύνσεις άφθονες. Όπως βλέπετε δεν υπάρχει πρόβλημα θερμοκρασίας. Παρ' όλα αυτά είπαμε ότι με τον παγετό έχουμε ακόμα χειρότερη κατάσταση με την κορυφοξύρα. Παρ' όλο που και σε εκείνες τις θερμοκρασίες, οι θερμοκρασίες του παγετού δεν είναι άριστες για τη μόλινση. Είπαμε ότι το δέντρο εξασθενεί και γίνεται πιο ευάλωτο στις μολύνσεις. Και επαναλαμβάνω ότι είναι απαραίτητη υγρασία για το σχηματισμό και την απελευθέρωση των σπορίων. Υγρασία στο σημείο του κορεσμού, δηλαδή η βροχή ή 100% κορεσμένη ατμόσφαιρα. Σχετική υγρασία 100%. Ο παγετός, μιλήσαμε ήδη για το ρόλο του, προδιαθέτει τα δέντρα στις μολύνσεις και επιπλέον με τον παγετό ξέρετε ότι έχουμε πληγές, δημιουργούνται πληγές, οπότε ο πέσης όδο του παθογόνου. Ο άνεμος είναι ένας περιβαλλοντικός παράγοντες, επίσης κρίσιμος, γιατί εξηγήσαμε πριν ότι μέσα στα σταγωνίδια τα οποία μεταφέρεται το μόλισμα θα πάνε από ένα σημείο στο άλλο με τη βοήθεια του ανέμου και επίσης επειδή έχουμε σπεριδοειδή και όπως ξέρετε τα κλαδιά τους δεν μπορούν να είναι τόσο περιποιημένα και σε σειρά όπως είναι τα υπόλοιπα δέντρα που ξέρετε. Επίσης πολλά εις το παιδί έχουν αγκάθια, η βλάστηση των σπεριδοειδών δεν είναι τόσο εύκολα ελεγχόμενη. Έχουν πολύ πλούσια βλάστηση, έχουν και αγκάθια και με τον αέρα χτυπιούνται τα κλαδιά μεταξύ τους και έτσι ο αέρας βοηθάει στη δημιουργία πληγών. Η βροχή, ήδη μιλήσαμε για το ρόλο της, μιλήσαμε για την ανάγκη σε νερό, για τη δημιουργία και την απελευθέρωση των μολυσμάτων. Επομένως η βροχή είναι ένας παράγοντος ο οποίος επίσης είναι κρίσιμος στην εξέλιξη της ασθένειας. Βοηθάει στην απελευθέρωση, στη μετεφορά και στη βλάστηση του μολύσματος και το χαλάζει φυσικά, δημιουργεί πληγές. Για να δούμε κάποια στοιχεία βιοχημίας της ασθένειας, όταν μιλούμε για βιοχημικά στοιχεία της ασθένειας, θα εννοούμε φυσικά ένζυμα ή τοξίνες που μπορεί να παράγει το παθογόνο. Το παθογόνο έχει βρεθεί ότι παράγει μια σειρά από ένζυμα και βέβαια παράγει μια ενδιαφέρουσα τοξίνη, η οποία είναι μη εξειδικευμένη. Τι σημαίνει αυτό, ότι δεν έχουμε σε κάθε ξενιστή διαφορετική τοξίνη, αλλά το παθογόνο παράγει μία τοξίνη που θα βρούμε σε όλους τους ξενιστές, είτε είναι λεμονιά, είτε είναι νεραντζιά και ούτω καθεξής. Είναι πάθοτοξίνη, δηλαδή είναι τοξίνη η οποία συμβάνει στην παθογέννηση, διευκολύνει την είσοδο του παθογόνου και την πρόοδο της ασθένειας. Πώς νομίζετε ότι λέγεται αυτή η τοξίνη, δεν έχουμε τον Κωνσταντίνο εδώ με τις φωτοτυπίες του από τις παλιές παραδόσεις του μαθήματος να μας πει. Επειδή η ασθένεια ονομάζεται Μαλσέκο, η ασθένεια ονομάστηκε Μαλσεκίνη και είναι προϊόν της έρευνας ερευνητών από το Ισραήλ. Είναι ένα γλυκοπεπτίδιο, τι σημαίνει γλυκοπεπτίδιο, μία οργανική ένωση η οποία κατά ένα μέρος της είναι αμυνοξέα και κατά ένα άλλο μέρος της είναι ζάχαρο. Είναι λοιπόν ένα γλυκοπεπτίδιο, το οποίο προκαλεί κάποια πράγματα που συνήθως τα γράφετε σε σκονάκια ή τα έχετε μάθει απ' έξω. Οι τοξίνες τι ρόλο έχουν στην παθογέννηση. Θα μας πει πρώτα ο Κυριάκος τι ρόλο έχουν τα ένζιμα των μικήτων στην παθογέννηση και μετά με τη σειρά οι τοξίνες τι ρόλο παίζουν στην παθογέννηση. Τα ένζιμα είπαμε ένζιμα έτσι. Είχατε μάθει στη γενική πθοπαθολογία ότι οι μίγητες χρησιμοποιούν πολλές φορές ένζιμα και τοξίνες για να προσπελάσσουν τους ιστού στα κύτταρα. Αργήσαμε. Αν δεν προλάβουμε την καταπολέμηση θα την κολλήσουμε μαζί με τη φώμα της ελιάς. Λοιπόν να τα πω εγώ γιατί δεν βλέπω να μου απαντάει κανείς. Τα ένζιμα έχουν σαν στόχο δράσης το κυταρικό τείχωμα. Έτσι το φυτικό κυταρικό τείχωμα για να διαλύσουν τα διάφορα συστατικά του κυταρικού τείχωματος και να μπορέσει του παθογόνα να μπει. Οι τοξίνες αποδιοργανώνουν τα κυταρικά οργανίδια με πρώτη πρώτη την πρωτοπλασματική μεμβράνη έτσι ώστε να γίνει διαθέσιμο το περιεχόμενο του κυτάρου στο μίγητα για να το φάει. Αυτή λοιπόν η παθοτοξίνη προκαλεί καταστροφή των κυταρικών μεμβρανών. Οι περισσότερες παθοτοξίνες το κάνουν αυτό. Βέβαια κάποιες τοξίνες έχουν στόχο δράσης πάνω στα μυτοχόνδρια ή πάνω στον χλωροπλάστιο. Εδώ λοιπόν βλέπουμε ότι έχουμε διάρρηξη των χλωροπλαστών, παρακόηση της δέσμευσης του διοξυδίου του άνθρακα, άρα έχουμε μια παρεμβολή στη φωτοσύνθεση και απώλεια ηλεκτρολιτών, μια κατάσταση η οποία παρουσιάζεται κατά τη διαδικασία της παθογέννησης. Λοιπόν, εγώ θα δοκιμάσω και την καταπολέμηση και την ερμηώνει, μάλλον θα την πούμε την επόμενη φορά. Νομοθετικά μέτρα. Τι σημαίνει αυτό, πώς το αντιλαμβανόσαστε. Δεν το έχετε ξανακούσει μάλλον, ε. Τι νομίζετε ότι είναι. Αλέξανδρε, θες να πεις κάτι. Μέτρα τα οποία επιβάλλει το κράτος τους παραγωγούς. Έχουμε τέτοια πράγματα στη χώρα μας. Όχι, ε. Όχι. Η κορυφοξύρα όμως, η καταπολέμηση μάλλον της κορυφοξύρας πρώτα απ' όλα έγινε επιβεβλημένη διανόμως στην Ιταλία. Ήδη από την δεκαετία του 20. Εκείνοι βέβαια έχουν πολύ μεγάλο πρόβλημα. Αν και η ασθένεια αυτή ήταν γνωστή από το 1880 κάτι ήδη στην Ελλάδα. Ήταν γνωστή στην Ελλάδα πολύ παλιά. Και μάλιστα πριν πάρει το όνομα Μαλσέκο, ήταν γνωστή με το όνομα ασθένεια του Πόρου. Γιατί άραγε η ασθένεια του Πόρου? Όχι γιατί ήταν στον Πόρο. Γιατί στην περιοχή της Αργολίδας έχουν πάρα πολλά εσπεριδοητοϊδοί, ιδιαίτερα λεμόνια και το περίφημο λεμονόδασος που υπάρχει σε κάτι μυθιστό ρήμα το λεμονόδασος του Γαλατά. Πού είναι το ίσως, είστε πολύ μικροί εσείς. Πού είναι το ξέρετε. Έχει καταστραφεί εδώ μεταξύ το ωραίο λεμονόδασος από την Κορυφοξύρα. Λοιπόν, θεσπίστηκαν νομοθετικά μέτρα, δηλαδή υποχρεωτική καταπολέμηση της Κορυφοξύρας πρώτα στην Ιταλία και μετά στην Ελλάδα το 1966 είχε γίνει ένα βασιλικό διάταγμα. Εμείς ούτε καν θέλουμε να ακούσουμε αυτή τη λέξη και δεν ακούμε σε τέτοια πράγματα. Το θέμα είναι ότι αυτά τα νομοθετικά μέτρα που κάνουν υποχρεωτική την καταπολέμηση της ασθένειας αν εφαρμόζονταν από όλους θα ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικά. Όταν λέμε νομοθετικό μέτρο δεν σημαίνει ότι θα έρθει η αστυνομία να σε πιάσει με το στανιό να πας να κλαδέψεις εκεί να κάνεις εξηγίανση. Αλλά τι σημαίνει ότι αν σε συλλάβουν σε κάποιο έλεγχο να μην έχεις πάρει τα μέτρα θα τους θα πληρώσεις πρόσφυγμα. Υπάρχει μια ωραία φράση που την έχω αντιγράψει από το παλιό βιβλίο που είχατε πριν κάποια χρόνια. Ότι πρέπει να είναι υποχρεωτική εφαρμογή των μέτρων καταπολέμησης για τους δυστροπούντες ή αμελιές παραγωγούς. Και η υποχρεωτική εφαρμογή αν και για να έχει επιτυχία επιβάλλεται ασθενόμευση η οποία λέει βεβαίως είναι απεχθής είναι αναγκαίο κακό. Αν επιθυμία είναι η πραγματική προστασία των λεμονιών της χώρας μας. Βέβαια έχουμε πάθει πολύ μεγάλη ζημιά από την κορυφοξύρα. Έχουμε πάρα πολλά εισαγόμενα λεμόνια στην εγχώρια αγορά. Αλλά ίσως θα πρέπει στις μέρες μας να το ξανασκεφτούμε. Νομοθετικά μέτρα. Δηλαδή σύμφωνα με το νόμο θα πρέπει να κάνεις αυτό και αυτό υποχρεωτικά για να απαλλαγείς ή να μετριάσεις την ένταση της κορυφοξύρας. Τέτοια πράγματα δεν έχουμε εμείς. Αλλά σε προηγμένες χώρες, παρακαλώ γιατί συζητάτε, τι έγινε. Σε προηγμένες χώρες υπάρχουν νομοθετικά μέτρα. Σας λέω πάντε το παράδειγμα της Ολανδίας, όπου έχουν τόσο πολλά κανάλια, κάθε εγγρότης είναι υποχρεωμένος το κανάλι γύρω από το χωράφτειο να το καθαρίζει από τα χόρτα. Τα άγρια που βγαίνουν, γιατί αν φράξουν τα κανάλια, ξέρετε ότι η χώρα αυτή έχει ένα πρόβλημα έτσι με τα νερά, θα πλημμυρίσουν. Οπότε αν δεν καθαρίσεις το κανάλι σου, έχεις πρόστιμο. Και αυτό είναι το νομοθετικό μέτρο. Ακούω βασιλική. Και το πολοπιστιστικό υλικό θα μπορούσε να υπαχθεί σε αυτήν την κατηγορία, δηλαδή ο υποχρεωτικός έλεγχος. Ναι υπάρχει, αλλά σε ποιο μέτρο εφαρμόζεται, βλέπε προηγούμενο συνέδριο φιτοπαθολογικό φιτοπαθολογικής εταιρείας. Παιδιά γιατί είστε ανησυχοί να συνεχίσω λίγο. Όχι, άμα δεν συνεχίσω τώρα θα τα πω όλα μαζί την άλλη φορά. Δεν σας συμφέρει την άλλη φορά. Τι πράγμα? Ναι αλλά να σας πω κάτι και την άλλη φορά θα είστε από αγρόκτημα και την άλλη φορά θα μιλήσουμε για μία άλλη ασθένεια. Και θα τα μπερδεύσετε. Λοιπόν, αν κάνετε ησυχία. Δεν είναι πολλά ακόμα, δεν θα σας πω για την ανθεκτική πυκλία την ερμηώνει, αλλά να σας ολοκληρώσω τα μέτρα. Γιατί θα πάμε στην άλλη ενότητα και θα τα μπερδεύσετε. Θα έχετε πάλι την ίδια δικαιολογία. Λοιπόν, νομοθετικά μέτρα. Μετά πάμε στα καλλιεργητικά μέτρα και μέτρα υγιεινής. Τα πρώτα βήματα πριν από την εγκατάσταση της πυκλίας, της καλλιέργειας, είναι να χρησιμοποιηθεί κάποια ανθεκτική πυκλία. Έχω βάλει εδώ πέρα την ερμηώνει, την ιστορία της οποίας αντιμούμε μάλλον την άλλη φορά. Και είναι ενδεικτική. Η πυκλία ερμηώνει είναι ενδεικτική. Μπορεί να βρεθεί κάποια άλλη. Αν και μέχρι σήμερα όλες οι πυκυλίες έχουν κάποιο βαθμό αντοχής ή ανοχής θα λέγαμε, η οποία είναι μειούμενη. Πάμε δηλαδή από κάποιες με 3 ανθεκτικές προς τις 7. Λοιπόν, πρέπει να ελέγχουμε τα δενδρελιά μας. Κάτι που το οποίο το έχουμε πει σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Δηλαδή, με άλλα λόγια, υγιές, πολυπλασιαστικό, υλικό. Και πάμε από εκεί και πέρα. Αν εμφανιστεί ασθένεια, τι θα κάνουμε υποχρεωτικά. Θα πρέπει τα ξερά, είτε πρόκειται για βλαστούς, κορυφές δηλαδή, είτε για ολόκληρα δέντρα, να τα καταστρέφουμε. Θα πρέπει να τα απομακρύνουμε και να βάζουμε φωτιά να τα καίμε. Γιατί διαφορετικά τα πυκνίδια δεν απομακρύνονται και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα εξαπολίσουν το μολυσμά τους αν βρίσκονται στον αγρό. Θα πρέπει να προστατεύουμε, να το κόστος που λέγαμε προηγουμένως. Θα πρέπει να προστατεύουμε από τις δυσμενείς συνθήκες του περιβάλλοντος. Αντιπαγητική προστασία, χρήση δίχτυου που αυτά κοστίζουν. Και φυσικά ένας ανεμοφράχτης θα μπει από την αρχή της καλλιέργειας σε περιοχές που έχουμε πολλούς αέριδες. Και είπαμε για την κρίσιμη περίοδο Οκτώβριο με Απρίλιο μέχρι Μάιο. Αποφεύγουμε την καλλιέργεια του εδάφους εκείνες τις εποχές. Και μάλιστα είναι ρατζιά η οποία είναι το κατεξοχήν χρησιμοδούμενο υποκείμενο. Γιατί είναι λίγο επιπολαιόριζη και άμα δεν προσέξουμε θα κάνουμε πολλές πληγές. Άρα αποφεύγουμε εκείνη την εποχή, την κατεργασία του εδάφους, την κρίσιμη εποχή. Κλαδεύουμε αργά την άνοιξη και προστατεύουμε τις τομέες του κλαδέματος. Κάνουμε ισορροπμένη λείπανση. Δεν αφήνουμε τα δέντρα μας να υποφέρουν από ελλείψεις στοιχείων. Γιατί μπορεί να προκαλέσουμε φιλόπτωση από τις ελλείψεις των στοιχείων. Και να ανοίξουμε δηλαδή με αυτόν τον τρόπο ο πέσης ώδου του παθογών. Είμαστε όμως προσεκτικοί με την αζοτούχο λείπανση για τους λόγους που έχουμε πει και άλλες φορές. Και θα τους πω κάποια άλλη φορά γιατί τώρα βιαζόσαστε. Αποφεύγουμε την τεχνητή βροχή για την άρδευση. Γιατί είναι σαν να βρέχει. Δημιουργούμε συνθήκες ευνοϊκές. Προσέχουμε στους ψεκασμούς για τα έντομα, ειδικά για τα κοκοϊδί. Κάποιους πολτούς κλπ. που μπορεί να προκαλέσουν αποφύλωση αραπήγες. Επομένως προσέχουμε πολύ αυτούς τους ψεκασμούς. Και έχει φανεί από πειραματικά δεδομένα ότι αν κάνουμε πυκνότερη φύτευση, τώρα όσον αφορά τις μολύνσεις που γίνονται από το ρυζικό σύστημα, τόσο έχουμε μικρότερη ένταση της ασθένειας. Δηλαδή μικρότερο αριθμό ατόμων τα οποία θα ασθενήσουν. Και παράλληλα η πυκνότερη φύτευση, προστατεύει και από παγετό, είναι από ιταλικές εργασίες. Και τέλος, χημική καταπολέμηση. Κάνουμε κάποια καταπολέμηση, ακολουθούμε ένα πρόγραμμα καταπολέμησης σταθερό, το οποίο μας λέει ότι με την έναριξη των βροχών θα ξεκινήσουμε τους ψεκασμούς, τους οποίους θα τους επαναλαμβάνουμε κάθε μήνα, μία φορά το μήνα, με χαλκούχα. Και μάλιστα θα κάνουμε και έκτακτους ψεκασμούς αν ενάμεσα σε αυτά τα διαστήματα έχουμε χαλάζι ή παγετό. Άρα λοιπόν είναι επιβεβλημένη και η χημική αντιμετώπιση. Η οποία δεν υπόκειται σε κάποιο σύστημα προειδοποίησης, γιατί όλη την κρίσιμη περίοδο έχουμε βροχές, έχουμε επικίνδυνες συνθήκες. Λοιπόν, την ανθεκτική ποικιλία την ερμηώνει επειδή αναφέρεται και μπορεί, όχι μπορεί, στην Πελοπόννησο υπάρχει ακόμα, θα σας την αναφέρω, όχι για να ξέρετε την ίδια την ερμηώνει, αλλά για να προσέχετε επειδή κάθε τόσο κάποιος πιτωριούχος πετάγεται και λέει έχω βρει ένα θαύμα, έχει γίνει έτσι, είναι ανθεκτικό στο firefly, στο βακτηριακό κάψιμο, είναι ανθεκτικό στη μονήλια ένα στο ένα, ένα στο άλλο. Θα σας δείξω το παράδειγμα της ερμηώνης, όχι μόνο για την κορυφοξύρα, αλλά για να δείτε ότι για να χαρακτηρίσουμε μια ποικιλία σαν ανθεκτική, θέλει σοβαρότατη δουλειά και πάρα πολύ κόπο, με πειράματα αγρού πάρα πολλά χρόνια. Εντάξει, επειδή θα το ακούσετε αύριο που θα βγείτε στη βιάση να δουλέψετε, θα ακούσετε από τους διάφορους καλλιεργητές ή πιτωριούχους, βρήκα ποικιλία θαύμα, η οποία είναι ανθεκτική στο τάδε. Δεν θα πιστεύετε τίποτα, αν δεν το αποδείξετε πειραματικά. Την επόμενη φορά! |
