| 2ο μάθημα: Καλησπέρα, είμαι η Σουζάννα Παντελιάδο. Στη σημερινή παρουσίαση θα έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για την ιστορική εξέλιξη των αντιλήψεων και των πρακτικών για την αναπηρία και μέσα σε αυτή την ιστορική εξέλιξη να ανακαλύψουμε συγκεκριμένες καμπές που αφορούν και τις αντιλήψεις όπως είπαμε για την αναπηρία αλλά και την ανάπτυξη της ειδικής αγωγής. Αν κανείς αρχίσει να σκέφτεται πάνω σε αυτή την ιστορική διάσταση τότε μπορεί να προσεγγίσει όλη αυτή την εξέλιξη με βάση συγκεκριμένες εποχές. Έτσι για λόγους συζήτησης διακρίνουμε τις αντιλήψεις κατά την αρχαία εποχή χωρίς να σημαίνει ότι όλη η αρχαία εποχή είχε ενιαίες και ίδιες αντιλήψεις ούτε καν χωροταξικά. Παρ' όλα αυτά για λόγους συζήτησης χωρίζουμε την αρχαία εποχή, τον μεσαίωνα, την αναγέννηση, την βιομηχανική επανάσταση και βέβαια τον 20ο αιώνα. Ξεκινώντας από την αρχαία εποχή αρκετές πληροφορίες έχουμε σήμερα σε σχέση με την στάση και τις πρακτικές στην Ελλάδα. Έτσι σε όλους και όλους πιθανά να είναι γνωστή από την ελληνική μυθολογία η ιστορία του ύφεστου και της αναπηρίας του. Ή επίσης συγκεκριμένες πρακτικές που υπήρχαν σε ό,τι αφορά τους τυφλούς, τους μάντις. Αυτό το ιδιαίτερο που έχουμε στην αρχαία εποχή είναι ότι η αναπηρία πολλές φορές αντιμετωπίζεται ως χάρισμα. Με αυτή τη λογική της αποδίδονται υπερφυσικά αίτια και βέβαια συνεπάγεται πολύ συχνά όχι μόνο το θαυμασμό και τις τιμές αλλά και τη δαιμονοποίηση. Το κοινό ανάμεσα σε αυτές τις δύο εκδοχές είναι ότι ερμηνεύεται με βάση έναν τρόπο υπερφυσικό. Άρα το αίτιο μπορεί να βρίσκεται όπως γίνεται αργότερα μπορεί να αποδίδεται στην τιμωρία από τους θεούς. Το κύριο χαρακτηριστικό λοιπόν εδώ είναι ότι ξεκινούμε με μια ερμηνεία η οποία εδράζει, εστιάζει στον υπερφυσικό χαρακτήρα. Σε ό,τι αφορά τώρα τις συγκεκριμένες πρακτικές έχουμε αναφορές που εστιάζουν στη σχέση μεταξύ πολέμου και εξόντωσης των αρτιμελών. Εκεί δηλαδή όπου η αρτιμέλεια η φυσική η σωματική αρτιμέλη ήταν πάρα πολύ σημαντική συναντάμε περιπτώσεις εξόντωσης. Και από την άλλη μεριά έχουμε και καταγραφές πολύ ενδιαφέρουσες για την Αθήνα όπου δεν έχει ταυτιστεί καθόλου αν θέλετε μόνο αυτό που έχουμε μάθει σε σχέση με τον Κιάδα και τη Σπάρτη. Τι ισχύει λοιπόν στην αρχαία εποχή, υπάρχουν ελάχιστες πρόνοιες, αυτές οι πρόνοιες αποφασίζονται από τη Βουλή και έχουμε δύο πολύ σημαντικούς νόμους. Τη νομοθεσία του Σόλωνα στην οποία δυστυχώς σε ό,τι αφορά για τους ανθρώπους με αναπηρίες προβλέποταν και η θανάτωση. Άρα βλέπουμε ότι δεν υπήρχε μόνο ο Κιάδας αν θέλετε σε όποιο βαθμό υπήρξε αλλά και από την άλλη μεριά είχαμε αντίστοιχες πρακτικές. Και ένα πολύ ενδιαφέρον νόμο του Λυσία που είναι ο πρώτος καταγεγραμμένος νόμος περί αδυνάτων και προέβλεπε την ύπαρξη ενός επιδόματος για τη διαβίωση. Εδώ τώρα στην αρχαία εποχή έχουμε και μια εσωτερική αν θέλετε αλλαγή. Γύρω από τον 4ο με 5ο π.Χ. αιώνα για πρώτη φορά ερμηνεύεται από τον υποκράτη αναπηρία όχι ως κάτι υπερφυσικό αλλά ως κάτι που εδράζει στο σώμα. Ως κάτι δηλαδή βιολογικό και βέβαια σε εκείνη την περίοδο θεωρείται ασθένεια. Το πολύ ενδιαφέρον είναι ότι σε εκείνη την περίοδο και αυτό έχει σημασία να το κατανοήσουμε το να θεωρείται η αναπηρία ως ασθένεια ήταν μια πολύ σημαντική καμπή διότι έπαψε πια να είναι υπερφυσική και αναθεωρείται τιμωρία. Για εκείνη την εποχή λοιπόν βλέπουμε μία να είναι κάτι που σήμερα δεν το αποδεχόμαστε την αναπηρία ως ασθένεια για εκείνη την εποχή είναι μία καμπή που αλλάζει πραγματικά την οπτική. Αν προχωρήσουμε τώρα μπορούμε να δούμε σε ένα άλλο πλαίσιο την στάση και το τι μπορούμε να κατανοήσουμε για τις αντιλήψεις και τις πρακτικές από την Παλαιά Διαθήκη. Εδώ η αναπηρία συνδέεται με την αμαρτία είναι αποτέλεσμα δηλαδή της αμαρτίας είτε του ίδιου του προσώπου είτε των γονέων του. Σε ό,τι αφορά τώρα τις πρακτικές απαγορεύεται για παράδειγμα κάτι που έχουμε διαβάσει απαγορεύεται η πρόσβαση στους ιερούς τόπους. Άρα και σε επίπεδο αν θέλετε στάσης και σε επίπεδο πρακτικής βλέπουμε μία στενή σχέση πάλι με τη Θεούς θρησκεία. Αν περάσουμε στην Καινή Διαθήκη αλλάζουν τα πράγματα σε κάποιο βαθμό τι αλλάζει αλλάζει ότι γίνονται θαύματα εμφανίζεται η καταγραφή των θαυμάτων και αυτό που αλλάζει είναι ότι αναγνωρίζεται το καθήκον για βοήθεια και ελεημοσύνη. Άρα ουσιαστικά για πρώτη φορά βλέπουμε να συνδέεται η αναπηρία με την ελεημοσύνη. Με ποιον τρόπο ο σκαφήκον από την άλλη μεριά όμως μέσα από αυτήν την ελεημοσύνη και τη φιλανθρωπία κερδίζει ο ίδιος ο ελεήμα. Εδώ λοιπόν η αλλαγή που γίνεται είναι ότι έχουμε μια στροφή προς αποδοχή της αναπηρίας αλλά πάλι συνδέεται η αναπηρία με τη θρησκεία και την πίστη. Υπάρχει όμως η μεγάλη αλλαγή, ξαναλέω, διότι έχουμε μια θετική στροφή. Αν τώρα περάσουμε στο Μεσαίωνα θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε και εδώ όχι μόνο το Μεσαίωνα στη Δύση, αυτό που είναι πιο γνωστό ως Μεσαίωνα, αλλά και το τι συνέβαινε την ίδια περίοδο στο Βυζάντιο. Στο Μεσαίωνα συναντούμε εξαιρετικά σκληρές και αντιλήψεις και συνθήκες και ξαναβρίσκουμε την εξόντωση μεγάλου αριθμού αναπήρων. Εκτός όμως από την εξόντωση μέσα από την Ιερά Εξέταση, αν θέλετε και την αδυναμία που είχαν τα άτομα να απαντήσουν και να αντιμετωπίσουν όλη αυτή την Ιερά Εξέταση, έχουμε επίσης την εκμετάλλευση και τη γελιοποίηση των αναπήρων, ανάλογα βέβαια πάντοτε με τις κατηγορίες. Η προσέγγιση σε σχέση με τη θρησκεία εδώ βρίσκεται σε μια ακραία εκδοχή και όπως βλέπετε και στην διαφάνεια το 1484 υπήρξε ένα διάταγμα που έστειλε πραγματικά εκατοντάδες χιλιάδες άτομα στην Ιερά Εξέταση, τα οποία βεβαίως δεν μπορούσαν όπως καταλαβαίνουμε τι να κάνουν, να κατανοήσουν ή να υπερασπιστούν τις κατηγορίες ή να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Είναι μία μαύρη περίοδος, μία από τις μαύρες περιόδους για τους ανθρώπους με αναπηρία. Τι συμβαίνει τώρα στο Βυζάντιο στην ίδια περίοδο. Εδώ υπάρχει η ανάληψη της ευθύνης από την εκκλησία και τα μοναστήρια. Παραμένει η αντίληψη ότι τα ανάπηρα άτομα πληρώνουν αμαρτίες, κυρίως των προγόνων τους που είναι μια σημαντική αλλαγή, αλλά η εκκλησία αναλαμβάνει τελικά τη φροντίδα τους. Αυτή η ανάληψη της φροντίδας υλοποιείται με βάση τον εγκλεισμό, δηλαδή μέσα στα μοναστήρια δημιουργούνται αυτό που αργότερα εξελίχθηκε στα πρώτα ιδρύματα. Έχουμε λοιπόν πάλι μία καμπή. Η καμπή είναι ότι γίνονται αποδεκτά βεβαίως, ότι αναλαμβάνει η εκκλησία να φροντίζει γι' αυτά. Και για πρώτη φορά όμως αυτή η φροντίδα παίρνει τη μορφή του εγκλεισμού. Αυτό που μπορεί να καταλαβαίνουμε σιγά σιγά είναι ότι ιστορικές καμπές είτε σε αντιλήψεις είτε σε πρακτικές σε μία συγκεκριμένη περίοδο είχαν μία θετική συνέπεια για τα άτομα με αναπηρία άσχετα εάν σήμερα είναι πολύ αρνητικές εκδοχές της υποστήριξής τους. Και αναφέρουμε σε αυτό γιατί πριν είχαμε μόνο τους οικείους τους να τους φροντίζουν εδώ όμως βλέπουμε την εκκλησία να αναλαμβάνει αυτό το έργο. Στη συνέχεια αν τώρα σκεφτούμε λίγο για την επόμενη περίοδο για την αναγέννηση εδώ τι έχουμε έχουμε μία άνθηση όλων των ανθρωπιστικών αντιλήψων μία άρα και εδώ έχουμε μία ανθρωπιστική αντιμετώπιση αυτό όμως που δεν αλλάζει είναι ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η φροντίδα όπου παραμένουν απομονωμένα παραμένουν σε εγκλεισμό είτε στα μοναστήρια είτε σε άσυλα που δημιουργούνται και βεβαίως η όποια παροχή αφορά αποκλειστικά τη βασική πρόνοια δηλαδή το να έχουν κάπου να μείνουν το να μπορούν να τραφούν. Βλέπουμε λοιπόν ότι εδώ υπάρχει μία αλλαγή στην προσέγγιση όμως στους τρόπους με τους οποίους παρέχεται τελικά η φροντίδα πάλι είναι ο εγκλεισμός και η απομόνωση σε άσυλα. Έχουμε λοιπόν ήδη όταν ξεκινάμε όταν ξεκινάει ο 19ος αιώνας έχουμε ήδη την συγκέντρωση των ανθρώπων με αναπηρίες σε ιδρύματα σε μεγάλα άσυλα. Τι συμβαίνει λοιπόν στη βιομηχανική επανάσταση. Στη βιομηχανική επανάσταση αναπτύσσεται φανίζεται μια εξαιρετική ανάγκη για εργατικά χέρια και μάλιστα εργατικά χέρια που δεν χρειάζεται να είναι εξαιρετικά καταρτισμένα αρκεί να αντέχουν και να παράγουν. Για πρώτη φορά λοιπόν σε αυτές τις δομές όπου παρέχονταν αποκλειστικά φροντίδα, ύπνος στα άσυλα δημιουργείται εκπαίδευση με έμφαση σε συγκεκριμένη επαγγελματική κατάρτιση και για πρώτη φορά δημιουργούνται μέσα στα άσυλα εργαστήρια. Εδώ η καμπή αν θέλετε είναι εξαιρετική γιατί αρχίζει η κοινωνία άσχατα να το κάνει για λόγους συμφέροντος κάθε πράγμα πρέπει να το βλέπουμε όπως καταλαβαίνετε στο πλαίσιο το ιστορικό. Εδώ λοιπόν για πρώτη φορά οι άνθρωποι με αναπηρίες που είναι στα άσυλα ή είναι ζητιάνοι αρχίζουν να παράγουν, να δείχνουν ότι μπορούν να παράγουν και να συμφέρον. Στον 20ο αιώνα έχουμε δύο πολύ σημαντικά γεγονότα, τον πρώτο και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και η σχέση της αναπηρίας με τους πολέμους είναι σχέση σε ένα βαθμό αποτέλεσμα αίτιο. Εδώ λοιπόν και με τις αλλαγές που έρχονται από τους παγκόσμιους πολέμους ακριβώς τι έχουμε, έχουμε πάρα πολλούς τραυματίες. Άρα πλέον σε αυτά τα ιδρύματα όπου υπήρχε είτε απλή πρόνοια, είτε υπήρχαν σε ορισμένες χώρες τα προστατευμένα εργαστήρια, αρχίζουν και έρχονται ανάπηροι ενός άλλου τύπου, πρώην αρτιμελής, πρώην δηλαδή μη ανάπηροι, οι οποίοι αντιμετωπίζουν την αναπηρία πια από ένα διαφορετικό λόγο και τρόπο. Σε αυτά τα ιδρύματα λοιπόν που δημιουργούνται πια δεν είναι η πρόνοια το κέντρο, αλλά η ιατρική φροντίδα γιατί έχουν πολλά ιατρικά προβλήματα και η έμφαση στην αποκατάσταση. Πολύ σημαντική καμπή διότι αν γυρίσουμε πίσω και το σκεφτούμε έχουμε τα πρώτα άσυλα που είναι μόνο πρόνοια. Σιγά σιγά αρχίζουν να γίνονται προστατευμένα εργαστήρι, αλλά για ανθρώπους που πάντοτε ήταν ανάπηροι και τώρα έχουν πάλι ιδρύματα όπου όμως έρχονται πρώην αρτιμελής, οι οποίοι συνάντησαν την αναπηρία στον πόλεμο υπερασπιζόμενοι αν θέλετε την πατρίδα και άρα εδώ γίνεται μια σημαντική στροφή προς την ιατρική φροντίδα και την αποκατάσταση. Θετικό από μια άποψη για εκείνη την περίοδο, σημαντικό βήμα αν θέλετε, αλλά έβαλε και τη σφραγίδα πια στις οργανωμένες παρεμβάσεις στο χώρο της αναπηρίας, πια σφραγίδα, τη σφραγίδα του ιατρικού μοντέλο. Στο ίδιο διάστημα στον 20ο αιώνα σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε διαφορετικές χώρες ξεκινά να ισχύει η υποχρεωτική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά. Μόλις αρχίζει η υποχρεωτική εκπαίδευση όμως, τι συμβαίνει, βρίσκουμε εκείνα τα παιδιά που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν την υποχρεωτική αυτή εκπαίδευση, τη γενική εκπαίδευση και άρα μέσα από αυτές τις δυσκολίες δημιουργείται για πρώτη φορά το διακριτό σύστημα της ειδικής αγωγής. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν υπήρχαν κάποια ιδρύματα που είχαν και σχολεία για παιδιά με αναπηρίες, αλλά δεν υπήρχε ένα ξεχωριστό, ένα διακριτό ολόκληρο σύστημα στην εκπαίδευση της ειδικής αγωγής. Οι εξελίξεις στον 20ο αιώνα ήταν εξαιρετικά σημαντικές και βέβαια μπορούμε να τις παρακολουθούμε γιατί έχουμε και περισσότερα δεδομένα γι' αυτές, περισσότερες πληροφορίες. Τι συμβαίνει όμως, τι συμβαίνει ως προς τις αντιλήψεις που θα δούμε πως έγιναν και πρακτικές. Ξεκινάει, αν θέλετε, η έντονη υιοθέτηση της ευγονικής, ξεκινάει δηλαδή η επέλαση αντιλήψεων της ευγονικής, η οποία ουσιαστικά υιοθετεί όλη τη λογική της φυσικής επιλογής του Ταρβίνου και θέλει να την υλοποιήσει στους ανθρώπους. Άρα, η λογική είναι ότι όπως κάνουμε, όπως γίνεται στη φύση, πρώτον, όπως γίνεται στη φύση και οι ισχυροί ουσιαστικά επιβιώνουν, ένα στοιχείο, και δεύτερον, όπως ήδη έχουνε μάθει επιστημονικά ότι μπορούν να παρεμβαίνουν σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των οργανισμών σε αυτά που κληρονομούνται, πάνω σε αυτές τις δύο λοιπόν, αν θέλετε, επιστημονικές ανακαλύψεις, οργανώνεται η λογική της ευγονικής με υποτιθέμενο στόχο να δημιουργηθούν τελικά πιο υγιείς άνθρωποι, πιο έξυπνοι, να μην υπάρχει πια ανθρώπινος πόνος και βέβαια να εξοικονομούνται οικονομικοί πόροι. Πώς αλλάζοντας τα χαρακτηριστικά που κληρονομούνται. Αυτό έχει, όπως ίσως πολλές φορές το έχετε δει ιστορικά, εξαιρετικές συνέπειες από το Ναζισμό εκείνη την περίοδο στην Ευρώπη. Το πολύ ενδιαφέρον όμως είναι ότι και από την άλλη μεριά του Ατλαντικού έχουμε αντίστοιχες τελικά πρακτικές. Για παράδειγμα στην Καλυφόρνια μεταξύ του 1909 και του 1935 με τη λογική της ευγονικής, οι γιατροί προχωρούν στην υποχρεωτική στήρωση ανθρώπων με νοητική αναπηρία. Και το 1933, πολύ ενδιαφέρουσα χρονολογία, γιατί θα δούμε αντίστοιχα στη Γερμανία είχαμε το 1933 την κυριαρχία των Ναζί, το 1933 σχεδόν οι μισές πολιτείες στις ΗΠΑ έχουν νομοθεσία υπέρ των υποχρεωτικών στυρώσεων με επιχειρήματα ευγονικής, δηλαδή των υποχρεωτικών στυρώσεων εκείνων των ανθρώπων που δεν ήταν τέλειοι έτσι ώστε να μην αναπαραχθούν. Όπως ήδη ανέφερα την ίδια χρονική περίοδο στην Ευρώπη υιοθετούνται παρόμοιου τύπου με τη λογική, ξαναλέω αυτής, της αξιοποίησης της επιστημονικής γνώσης όπως εκφράστηκε από την ευγονική, έχουμε παρόμοιες πολιτικές σε χώρες όπως η Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φιλανδία, σε πολλές χώρες δηλαδή και μάλιστα χώρες που αργότερα μετά τον πόλεμο είχαν σημαντικά συστήματα πρόνοια για τους ανθρώπους με αναπηρίες. Το πιο γνωστό αρνητικό πλαίσιο υλοποίησης της ευγονικής είναι η Ναζιστική Γερμανία βεβαίως. Είναι πολύ γνωστά τα στρατόπεδα συγκέντρουσης, είναι γνωστή η λειτουργία των θαλάμων αερίων. Αυτό που ίσως είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι το 1933 υλοποιήθηκε το πρόγραμμα TAF4 όπου δημιουργήθηκαν τα έξι στρατόπεδα στη Γερμανία και στην Αυστρία και άρχισαν να λειτουργούν οι θάλαμοι αερίων. Οι πρώτοι στους οποίους δοκιμάστηκαν οι θάλαμοι αερίων ήταν οι άνθρωποι με αναπηρίες. Ήταν εύκολα θύματα, μπορούσαν να τους βρουν και να τους μαζέψουν στα στρατόπεδα πάρα πολύ εύκολα γιατί ήδη ήταν σε ιδρύματα και σε νοσοκομεία και άρα πάρα πολύ εύκολα μπορούσαν να τους δολοφονήσουν χωρίς σημαντικές αντιστάσεις. Το πρόγραμμα κράτησε πολλά χρόνια όπως βλέπετε μόλις το 1941 ανεστάλη και έχουμε την καταγραφή, έχουμε τους υπολογισμούς για πάνω από 250.000 ανάπηρους θύματα αυτού του προγράμματος του ΤαΦ4. Μετά το πόλεμο όπως υποθέτουμε υπάρχει μια μεγάλη προσπάθεια ανικοδόμησης, οι κοινωνίες προσπαθούν να ξαναβρούν ένα ρυθμό όμως και άρα δεν έχουμε σημαντικές αλλαγές αν θέλετε αμέσως μετά όμως τη δεκαετία του 60 αρχίζει και αλλάζει πάλι για άλλη μία φορά το κλίμα έχουμε άλλη μία καμπί δηλαδή σημαντική διότι οι υποστηρικτές από και από το χώρο των ειδικών αλλά και των γονέων αλλά και των ίδιων των ανάπηρων αρχίζουν πια να αναζητούν την εξασφάλιση των οτομικών δικαιωμάτων, την εκπαίδευση τους και την αποκατάσταση και τη μείωση τελικά της απλής φροντίδας άρα για μια τεράστια περίοδο ο βασικός τρόπος φροντίδας που ήταν τα ιδρύματα πάβει πια να γίνεται αποδεκτός σε πάρα πολλές χώρες δημοσιοποιούνται οι άθλες συνθήκες που υπήρχαν στα ιδρύματα και άρα δημιουργείται ένα κίνημα σιγά σιγά αποδίγει ιδρυματοποιήσεις με σημαντικό πόλο υποστήριξης της ίδιες της οικογένειας που δεν θέλουν πια να στέλνουν τα παιδιά σε αυτά τα ιδρύματα έχουμε λοιπόν μια πολύ σημαντική αλλαγή σκεφτείτε λίγο από τον Μεσαίον από τον Βυζάντιο ξεκινάει όλη αυτή η λογική της πρόνοιας και της φροντίδας σε ιδρύματα και εδώ στην δεκαετία του 60 αυτό πια δεν γίνεται δεκτώ και αλλάζει πάρα πολύ και η στοχοθεσία σε σχέση με τα δικαιώματα των αναπήρων αν λοιπόν το σκεφτούμε όλο αυτό σαν μια συνέχεια θα δούμε ότι τουλάχιστον στον 20ο αιώνα έχουμε μια σημαντική αλλαγή της κοινωνίας υπάρχει μια τάση μετακίνησης από τον αποκλεισμό και την παραμέληση στην ανοχή ή αν θέλετε στην περιορισμένη αποδοχή αυτή η τάση του αποκλεισμού που αρχικά εκφράστηκε ως πρακτική με τα ιδρύματα και την τοποθέτηση σε νοσοκομεία σιγά σιγά θα δούμε να αλλάζει και σιγά σιγά θα δούμε ενώ οι άνθρωποι με αναπηρίες δεν θεωρούνται το ίδιο άξιοι δεν θεωρούνται ότι έχουν την ίδια αξία ή ότι μπορούν να έχουν τη σημαντική κοινωνική προσφορά με βάση τη σταδιακή αποδοχή έχουμε δύο σημεία καμπής τη στροφή της προσοχής προς το σύνολο του ανθρώπου και όχι την ταμπέλα όχι την αναπηρία και επίσης την εστίαση της προσοχής στις δυνατότητες που υπάρχουν και όχι στους περιορισμούς έτσι από την αρχική αποδοχή περνάμε σε μια συστηματική προσπάθεια ένταξης τελικά στην κοινωνία δύο βασικά στοιχεία σε αυτής της προσπάθειας ήταν η ανάπτυξη των υπηρεσιών της ειδικής αγωγής σε τοπικό επίπεδο πια που σημαίνει ότι ο στόχος δεν είναι να κάνουμε δύο-τρία μεγάλα ιδρύματα αλλά να μπορούν να υποστηριχθούν σε τοπικό επίπεδο και ο πολύ σημαντικός ρόλος της τεχνολογίας που άλλαξε και τη δική μας κατανόηση για το τι δυνατότητες έχουν αλλά και την καθημερινή υποστήριξη της ένταξης και της συμμετοχής στην κοινωνία. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο των αντιλήψεων και των πρακτικών για την αναπηρία μπορούμε να κατονοήσουμε καλύτερα και την ιστορία της ειδικής αγωγής. Αν ουσιαστικά σκεφτούμε ότι όπως το περιγράψαμε σε συντομία για πάρα πολλούς αιώνες η κοινωνία ουσιαστικά έβλεπε τα άτομα που απέκλυναν μέσα από θρησκευτικούς φακούς και αντιλήψεις και αυτό σιγά σιγά άλλαξε είτε με βάση τις επιστημονικές αντιλήψεις είτε με βάση τις κοινωνικές αντιλήψεις αρχίζουμε και καταλαβαίνουμε ότι θα πρέπει αυτή η αλλαγή να φαίνεται τελικά και στο πότε συγκροτείται ποιες κατευθύσεις παίρνει η ιδική αγωγή. Οι πρώτες τελικά αυτό που έχει πολύ μεγάλη σημασία είναι να δούμε ότι αν το σκεφτούμε μπορούμε να διακρίνουμε τι δύο περιόδους στην εξέλιξη της ιδικής αγωγής χωρίς να υπάρχουν συγκεκριμένες χρονολογίες γιατί σε κάθε χώρα αναπτύχθηκε διαφορετικά όμως είναι η πρώτη περίοδος είναι η περίοδος που έχει ονομαστεί στη βιβλιογραφία σκοτεινή εποχή γιατί τα παιδιά τελικά βρίσκονταν σε ιδρύματα γιατί δεν γνωρίζουμε συστηματικά τι γινόταν γιατί οι πρακτικές που εφαρμόζονταν εκεί καθοδηγούνταν από ουσιαστικά αντιλήψεις κοινωνικές και θρηκευτικές και στη συνέχεια έχουμε μια δεύτερη περίοδο που είναι πια ο προσδιορισμός της ταυτότητας της ιδικής αγωγής με βάση στην επιστημονική γνώση. Οι πρώτες απόπειρες που έχουμε γνωρίζουμε δημιουργίας εκπαιδευτικών υπηρεσιών τοποθετούνται περίπου στο τέλος του 18ου αιώνα και αφορούσαν είτε άτομα με αισθητριακά προβλήματα δηλαδή είτε τυφλά κοφά άτομα είτε άτομα με νοητική αναπηρία. Αυτό που έχει σημασία είναι να δούμε ότι μπαίνει η ιδική αγωγή σε μία περίοδο όπου κυριαρχεί η αντίληψη ότι οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να εκπαιδευτούν. Εκεί δηλαδή γύρω στο τέλος του 18ου αιώνα οι εκπαιδευτικές αντιλήψεις όχι συγκεκριμένα για τα παιδιά με αναπηρίες αλλά συνολικά είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν τελικά να μάθουν. Αν τώρα αναζητήσουμε τι. Αναζητήσουμε το κράτος που πρωτο έβαλε σε κάποιο σχολείο και μαθητές με νοητική αναπηρία. Αυτό τουλάχιστον να πω ότι είναι καταγεγραμμένο είναι η Γερμανία το 1863. Άρα βλέπουμε ότι τα πρώτα σχολεία γενικά τα ιδικά σχολεία ξεκινάνε κάπου αυτήν την περίοδο στο 19ο και η μορφή που έχουν διαφέρει αλλά έχει και κάποια κυρίαρχα χαρακτηριστικά. Δηλαδή τα πρώτα σχολεία που έγιναν και ήτανε στη Γερμανία ουσιαστικά είναι τι διακριτά δεν είναι ενταγμένα τα παιδιά. Υπάρχει ένα ξεχωριστό σχολείο που ονομάζεται βοηθητικό. Αυτή τη λογική υλοποιεί ουσιαστικά και υλοποιείται και στην Αγγλία όχι για παιδιά με νοητική αναπηρία αλλά για παιδιά με αναπηρίες περίπου την ίδια περίοδο και το ίδιο ακριβώς τα βοηθητικά σχολεία στις ΗΠΑ ξεκινούν λίγο αργότερα. Αυτό που έχει σημασία να τονίσουμε είναι ότι η αρχή της οργανωμένης παροχής της ειδικής αγωγής είναι μια ξεχωριστή παροχή εκπαίδευσης δηλαδή δημιουργούνται ξεχωριστά σχολεία έξω από το πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης. Ένα βασικό στοιχείο είναι αυτό και ένα δεύτερο ότι αυτά τα σχολεία αφορούν κυρίως παιδιά είτε με αισθητριακές αναπηρίες είτε με νοητική αναπηρία. Σε αυτό το γενικό πλαίσιο την ίδια περίοδο αν θέλετε όταν δηλαδή και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ αρχίζουν αυτές οι συστηματικές προσπάθειες όπως το καταλαβαίνουμε γνωρίζοντας λίγο την ιστορία της χώρας μας στην Ελλάδα δεν υπάρχει τίποτα. Ουσιαστικά αυτό που ξεκινάει είναι περίπου στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα δηλαδή από τη σύσταση του ελληνικού κράτους και μέχρι ουσιαστικά της αρχές του 20ου αιώνα οι διάφορες πρωτοβουλίες αφορούν πρόνοια και αυτή είναι μια πολύ σημαντική διαφορά από τη δική μας εξέλιξη στη χώρα μας σε σχέση με την Ευρώπη δηλαδή ενώ η καμπή στην Ευρώπη είναι ότι φεύγει ο φακός φεύγει η έμφαση της ειδικής αγωγής από τη φροντίδα και στρέφεται προς την εκπαίδευση εμείς την ίδια περίοδο προσπαθούμε και οργανώνουμε ουσιαστικά κοινωνική πρόνοια. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ιδρύονται μερικά ιδρύματα και κοιτάξτε πόσο ενδιαφέρον είναι ότι τις ίδιες περιόδους τα ιδρύματα έχουν μια τεράστια παράδοση έξω στην Ευρώπη ενώ εμείς ξεκινούμε τώρα και αυτά τα ιδρύματα αφορούν τελικά άτομα με ψυχικές διατεραχές. Το σημειώνω αυτό γιατί δεν αφορούν από το ξεκίνημά τους τα παιδιά με νοητική αναπηρία ή τα παιδιά με αισθητηριακές διατεραχές. Η παροχή εκπαίδευση λοιπόν στα παιδιά με αναπηρίες μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα δεν αφορά κανένα. Ξεκινάμε με προσπάθειες να στιθούν ιδρύματα και επίσης με βάση φιλανθρωπία και ιδιωτική πρωτοβουλία. Δεν υπάρχει δηλαδή παρέμβαση του κράτους. Σιγά σιγά με βάση αυτή την χρηματοδότηση αρχίζουν τα πρώτα σχολικά ιδρύματα που αφορούν παιδιά είτε τυφλά είτε κοφά. Αν κανείς σκεφτεί λοιπόν μπορεί να καταλάβει πόσο αργά ξεκίνησε η δική αγωγή, το ότι ξεκίνησε με βάση τη φιλανθρωπία, ότι ξεκίνησε με βάση τον ιδρυματικό χαρακτήρα και ότι αφορούσε αρχικά τυφλά και κοφά. Υπάρχουν μερικές πραγματικά πολύ σημαντικές ημερομηνίες που αξίζει τον κόπο να τις έχουμε στο νου μας ότι το πρώτο που ιδρύεται είναι η Φιλανθρωπική Εταιρία Οίκος Τυφλών. Έτσι, άρα η δική αγωγή στην Ελλάδα ξεκινάει από τους τυφλούς. Στη συνέχεια ιδρύεται το πρώτο ιδικό σχολείο για κοφά παιδιά με βάση τη φιλανθρωπία από αμερικανικούς πόρους. Την ίδια ημερομηνία ιδρύεται ο Ίκος Κοφαλάλων, χαλαλάμπους και λένε Σπηλιοπούλου, η οποία ιδρύεται βέβαιο Ίκος αλλά δεν λειτουργεί και το 1932 ιδρύεται στην Αθήνα ο Εθνικός Ίκος Κοφαλάλων όπως λεγόταν εκεί όπου ξεκίνησε και το ιδικό δημοτικό σχολείο Κοφών. Έχουμε λοιπόν μέσα σε περίπου 30 χρόνια ανάπτυξη ιδικών σχολείων, δείτε λίγο να επισημάνω μάλλον ότι τα πρώτα σχολεία τελικά που γίνονται αφορούν τι τα κοφά. Αυτά τα δύο λοιπόν σχολικά ιδρύματα που είχαν γίνει συγχονεύτηκαν μετά στο Εθνικό Ίδρυμα Προστασίας Κοφαλάλων και το 1937 ξεκινάει και η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας και Αποκαταστάσεως Αναπείρων Παιδών η γνωστή ΕΛΕΠΑΠ που λίγο μετά ιδρύει και το πρώτο ιδικό σχολείο για τα ανάπηρα παιδιά. Επίσης ιδρύεται ένα δεύτερο δημοτικό σχολείο για σωματικός ανάπηρα στο Ασκληπείο. Να επισημάνουμε εδώ αυτό το σχολείο το δεύτερο ιδρύεται σε μία μονάδα ιατρικού τύπου. Και για πρώτη φορά έχουμε και την Εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας. Αν κανείς κοιτάξει όλα αυτά που είπαμε πέρα από τα χαρακτηριστικά που επεσήμανα αρχίζει και καταλαβαίνει ότι το ελληνικό κράτος αρχίζει να εμπλέκεται έστω στις αρχές του 30. Να εμπλέκεται όχι να αναλαμβάνει. Έχουμε για παράδειγμα από τον Τσιριμόκο σε κάποια εκπαιδευτικά νομοσχέδια να αναφέρεται ότι πνευματικός ή ηθικός υπολυπωμένους μαθητές να αναφέρεται δηλαδή και στα παιδιά με τους τρόπους βεβαίως αυτούς ως πνευματικός ανομάλους, αλλά να αναφέρεται απλώς χωρίς να έχει αναλάβει αυτό το έργο. Σ' ό,τι αφορά τώρα της αντιλήψης, οι αντιλήψεις σε σχέση με την εκπαίδευση ιδιαίτερα των μαθητών με νοητική αναπηρία είναι απολύτως διαχωριστικές. Με βάση αυτές τις διαχωριστικές αντιλήψεις, ακόμη και όταν στη Γερμανία ιδρύονται πέρα από τα ιδικά σχολεία και οι ιδικές τάξεις, αυτές είναι ξεχωριστές. Άρα μέχρι και μετά τον πόλεμο βλέπουμε ότι και διεθνώς, αυτή η λογική των ιδικών τάξεων θα επηρεάσει πάρα πολύ την εξέλιξη της ιδικής αγωγής. Όταν ξεκινάει δηλαδή, όπως βλέπετε και εδώ το πρότυπο ιδικό σχολείο, που ξεκινάει το 1937, είναι επηρεασμένο πάρα πολύ από τη λογική του διαχωρισμού. Τι συμβαίνει τώρα, εδώ έχουμε την πρώτη σημαντική προσπάθεια να έχουμε δημόσια ιδικά σχολεία και εστιασμένα σε παιδιά με νοητική αναπηρία και προβλήματα συμπεριφοράς. Εδώ λοιπόν είναι η πρώτη φορά που το κράτος παρεμβαίνει και δημιουργείται αυτό το σχολείο με έξι τάξεις που διορθρώνονται σε τρεις βαθμίδες. Έχουμε για κάθε μία βαθμίδα δύο τάξεις. Η λογική είναι ακριβώς η λογική του Γερμανικού Βοηθητικού Σχολείου. Με μία επίδραση από το σχολείο εργασίας και οι άνθρωποι οι οποίοι αναλαμβάνουν την ευθύνη δέχονται επιρροές και από τα ρεύματα της προοδευτικής αγωγής που υπάρχουν στην εποχή του Μεσοπολέμου. Η ίδρυση του πρότυπου ειδικού σχολείου Αθηνών ήταν πολύ σημαντική. Είναι μια καμπή δηλαδή για την εξέλιξη της ειδικής αγωγής στην Ελλάδα γιατί όπως το βλέπετε σηματοδοτούν, δεν υλοποιούν απαραίτητα, αλλά σηματοδοτούν ένα πέρασμα στην ανάληψη της κοινωνικής πρόνοιας και της ειδικής αγωγής από το κράτος. Άρα και αλλάζει η αντίληψη από την πρόνοια στην εκπαίδευση και αλλάζει το ποιος έχει την ευθύνη, το πώς γίνεται αυτό το πέρασμα από την πρόνοια στην εκπαίδευση, διπλέον η λογική δεν είναι της φιλονθρωπίας αλλά της δημόσιας δωρεάν ειδικής εκπαίδευσης. Από εκεί και πέρα βέβαια το ειδικό σχολείο δεν λειτουργήσε για πολλά χρόνια, έκλεισε πολύ σύντομα γιατί ξεκίνησε μετά ο πόλεμος. Αυτό είχε τεράστιες συνέπειες γιατί η ειδική αγωγή, η ανάπτυξη της ειδικής αγωγής στην Ελλάδα έγινε διακόπη με έναν πολύ βίαιο τρόπο και ουσιαστικά μετά τον πόλεμο έπρεπε να ξεκινήσει πάλι από το μηδέν. Άρα δεν υπήρχε μια ομαλή εξέλιξη, ούτε είχε την ευκαιρία η ειδική αγωγή στην Ελλάδα να αναπτυχθεί έστω σε ένα μοντέλο βοηθητικού σχολείου διαχωρισμένης δηλαδή ειδικής αγωγής. Ό,τι έγινε από τότε με τη βίαιη διακοπή και μετά μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 80 είχε ως πόλο ανάπτυξης το ειδικό σχολείο. Ουσιαστικά δηλαδή μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 80 έχουμε το ειδικό σχολείο, έχουμε τα ιδρύματα, αυτό είναι στο χώρο της φροντίδας και της εκπαίδευσης, ειδικό σχολείο, ιδρυματικές δομές και οι ατροπεδαγωγικές υπηρεσίες σε ό,τι αφορά τη συμβουλευτική και τη διάγνωση. Το ξεκίνημά μας άρα της ανάπτυξης βρίσκεται στο ειδικό σχολείο και στον διαχωρισμό. Περνώντας τώρα, μετά τον πόλεμο, για μία μεγάλη περίοδο δεν έχουμε κάτι σημαντικό και εκεί στη δεκαετία του 60 έχουμε την ίδρυση και άλλων ειδικών σχολείων όπως το Στουπάθιο, όπως το ίδρυμα Θεοτόκος, όπως το ιδικό σχολείο στο Ψικαβές του Ψικολογικού Κέντρου Βορειού Ελλάδας. Εδώ λοιπόν σκεφτόμαστε ότι ενώ όπως είδαμε τη δεκαετία του 60 οι λογικές που αναπτύσσονται σε σχέση με την αναπηρία, τα δικαιώματα των αναπήρων και κυρίως το ότι θα πρέπει να υπάρξει μία μετακίνηση μακριά από το διαχωρισμό προς την ένταξη εκείνη την ίδια περίοδο όμως βλέπουμε εμείς στην Ελλάδα ουσιαστικά να προσπαθούμε να ανοίξουμε ειδικά σχολεία. Στη δεκαετία του 70 πολλαπλασιάζονται αυτά τα ειδικά σχολεία τα πολύ λίγα δηλαδή που είχαν ανοίξει την δεκαετία του 60 και για πρώτη φορά έχουμε και μία πρόβλεψη για ειδικές τάξεις η οποία αυτή η πρόβλεψη υπήρχε από πολύ παλιότερα όπως βλέπετε αλλά δεν υπήρχε καμία συζήτηση πάνω σε αυτή. Το τονίζω αυτό γιατί, γιατί μέχρι αυτές οι ειδικές τάξεις να θυμηθούμε ότι στη Γερμανία για παράδειγμα ήτανε δεκαετίες πριν φτάνουμε λοιπόν περίπου στις αρχές της δεκαετίας του 80 να δημιουργούνται για πρώτη φορά αυτές οι ειδικές τάξεις πολλές δεκαετίες μετά και ενώ συνολικά η διεθνής πραγματικότητα στην ειδική αγωγή κινείται όλο και περισσότερο μακριά από τον διαχωρισμό αυτές οι ειδικές τάξεις λοιπόν που είχαν ιδρυθεί στις αρχές της δεκαετίας του 80 σιγά σιγά άλλαζαν ταυτότητα μία σημαντική αλλαγή ήταν και η μετονομασία τους το 2000 σε τμήματα ένταξης χωρίς να σημαίνει απαραίτητα ότι άλλαξε άρδυν ο τρόπος λειτουργίας τους αλλά βλέπουμε εδώ ακόμη και με καθυστέρηση 20 ετών πως μεταστρέφεται η αντίληψη σχεδικά για το που θα έπρεπε να στοχεύει η ειδική αγωγή και άρα φεύγουμε διατηρούνται βέβαια τα ειδικά σχολεία αλλά προστίθενται και ειδικές τάξεις και μετά από 20 χρόνια περίπου μετονομάζονται σε τμήματα ένταξης Το 1982 με μία εγκύκλιο του Υπουργείου ξεκινάει πια αυτοί όπως αναφέρθηκα πριν και στις αρχές του 80 αυτές οι ειδικές τάξεις ξεκίνησαν από έναν αριθμό 25 άρα τελικά δεν είναι ένας θεσμός που ξεκινάει πάρα πολύ απότομα ξεκινάει μόλις με 25 και μετά το 83-84 έτσι ξεκινάνε σιγά σιγά και άλλες βλέπουμε μία πορεία λοιπόν πέρα από το πρότυπο ειδικό σχολείο που ξεκίνησε πριν τον πόλεμο και κράτησε πάρα πολύ λίγο βλέπουμε μετά τον πόλεμο η κύρια ταυτότητα στην ανάπτυξη της ειδικής αγωγής στην Ελλάδα να είναι η ταυτότητα του ειδικού σχολείου που αργότερα βοηθιέται συμπληρώνεται από τη λειτουργία ειδικών τάξερ αν τώρα πάμε λίγο παραπέρα περνάμε σε μία σημαντική αλλαγή γιατί μέχρι τότε είχαμε τον 1143 νόμο αλλάζει ο νόμος το 1566 ψηφίζεται το 1985 και εδώ έχουμε μία σημαντικότατη καμπή σε αυτή την καμπή η ειδική αγωγή δεν είναι ξεχωριστεί από την υπόλοιπη εκπαίδευση αλλά εντάσσεται στην υπόλοιπη και μάλιστα ακόμη και ο νόμος για την ειδική αγωγή εντάσσεται στη νομοθεσία για τη γενική εκπαίδευση αυτό είναι αν θέλετε και η πιο σημαντική διαφορά του 1566 γιατί κατά τα άλλα ο νόμος 1566 είναι μία μεταφορά του 1143 του παλιού στη δημοτική γλώσσα και σε ό,τι αφορά τώρα την ένταξη η ένταξη εμφανίζεται μόνο ως τελικός στόχος επαγγελματικής ένταξης και κοινωνικής ένταξης άρα μέχρι και το 1985 οι αντιλήψεις που φυσικά επηρεάζουν την καθημερινή πρακτική είναι παραμένου σχετικά ίδιες η ένταξη δεν αφορά την παροχή της ειδικής αγωγής αλλά μόνο τον τελικό στόχο της κοινωνικής ένταξης και της επαγγελματικής ένταξης και το πολύ θετικό, το διαφορετικό μάλλον είναι ότι η ειδική αγωγή πάβει να είναι κάτι εκτός εκπαίδευσης νομοθετικά περνώντας τώρα στην επόμενη δεκαετία εδώ μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι υπάρχουν πια για σκεφτείτε λίγο μέσα σε δυο δεκαετίες τρεις υπάρχουν συνολικά πια 706 σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής έχουμε δηλαδή μία πιο συστηματική διεύρυση της ειδικής εκπαίδευσης γίνεται ξεκινάει μία προσπάθεια πάρα πολύ μεγάλη για να επιμορφωθούν οι εκπαιδευτικοί γιατί, γιατί καθώς άνοιγαν οι σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής δεν υπήρχαν καταρτισμένοι οι εκπαιδευτικοί για να τις τελεχώσουν άρα γίνεται μία πολύ σημαντική προσπάθεια και με βάση τα διδασκαλία ειδικής αγωγής που ανοίγουν και σε άλλες πόλεις πλιν της Αθήνας και με προγράμματα ευρωπαϊκά στο πλαίσιο του ΕΠΑΕΚ πάμε μία δεκαετία παραπέρα και φτάνουμε στο 2000 ψηφίζεται ο νόμος 2000 ο οποίος για πρώτη φορά προβλέπει την ένταξη των μαθητών στο πλαίσιο της τυπικής τάξης είναι μία, ο νόμος 2000 αποτελεί καμπί πραγματικά για την ανάπτυξη της ειδικής αγωγής στην Ελλάδα γιατί έχει ποιοτικές διαφορές δεν πρόκειται δηλαδή ούτε για μία απλή μετάφραση στη δημοτική γλώσσα όπως ήταν ο 1566 δείτε λίγο πόσα χρόνια μετά έρχεται 15 χρόνια μετά αλλάζει ο νόμος ήταν ο 1566 το 1985 και μετά από 15 χρόνια αλλάζει και έχουμε σημαντικές ποιοτικές διαφορές πρώτη όπως ανέφερα είναι ότι προβλέπεται ρητά η ένταξη στο πλαίσιο της τυπικής τάξης όχι μόνο δηλαδή στο πλαίσιο του τυπικού σχολείου αλλά και στο πλαίσιο της τυπικής τάξης δεύτερο σημείο ιδρύονται καινούργιες δομές όπως τα ΚΔΑΙ τα Κέντρα Διάγνωσης Αξιολόγησης Υποστήριξης ιδρύς των ΚΔΑΙ θα αναφερθούμε βέβαια αναλυτικότερα σε άλλη παρουσίαση σήμερα είναι τότε ΚΔΑΙ είναι τα σημερινά και δασί αυτό που θα ήθελα στο σημερινό πλαίσιο να αναφέρω είναι ότι για πρώτη φορά με τα ΚΔΑΙ η διάγνωση και η συμβουλευτική έφυγε από το χώρο του Υπουργείου Υγείας μέχρι τότε όλο το διαγνωστικό κομμάτι ανήκε νομοθετικά αλλά και λειτουργικά στα ιατροπεδαγωγικά κέντρα στο Υπουργείο Υγείας και με τα ΚΔΑΙ αυτό μεταφέρθηκε πια στο Υπουργείο Παιδείας έχουμε επίσης την ίδια περίοδο την ίδρυση μεταπτυχιακών τμημάτων και γιατί το τονίζω αυτό γιατί η προσπάθεια που γίνεται σε εκείνη την περίοδο είναι να συστηματικοποιηθεί η προετοιμασία εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής πέρα από τις επιμορφώσεις και μετά από 8 χρόνια ψηφίζεται ένας νέος νόμος που αφορά την ειδική αγωγή και εκπαίδευση πως ονομάζεται ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες Πάρα πολλά σημεία, πάρα πολλές αλλαγές που έφερε αυτός ο νόμος το 2008 ισχύουν και σήμερα και γι' αυτό δεν θα αναφερθούμε σε αυτό το νόμο στο πλαίσιο της ιστορίας, της ειδικής αγωγής αλλά θα αναφερθούμε πολύ πιο αναλυτικά όταν συζητήσουμε για τη σημερινή πραγματικότητα Αυτό που θα ήθελα να επισημάνω κλείνοντας είναι ότι η ιδική αγωγή στην Ελλάδα έχει συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά από την αρχή της, από το ξεκινήμα της που πολλές φορές μπορούμε να δούμε να ισχύουν και σήμερα και σίγουρα μας βοηθούν να καταλάβουμε το περιεχόμενο και ίσως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ιδική αγωγή Το πρώτο είναι ότι ξεκίνησε αργά δεύτερον διακόπη τελικά πολύ νωρίς το ξεκίνημα είναι πολύ διαφορετικό να έχεις ξεκινήσει την ανάπτυξη της ιδικής αγωγής το 1900 και να έχει το 1860 και να ξεκινούν μετά οι πόλεμοι με ό,τι διακόπτεται και είναι διαφορετικό να έχεις ξεκινήσει το 1937 στην Ελλάδα και μετά να διακόπτεται τόσο βία Άρα έχουμε μια αργοπορία έχουμε επίσης με βάση αυτή την αργοπορία και με βάση όμως και το ξεκίνημά μας καθαρά ως ιδικό σχολείο και όχι άλλους τρόπους ιδικής αγωγής Αυτό το ξεκίνημα από το διαχωριστικό ιδικό σχολείο μας κατύφτεινε για αρκετά χρόνια και ενώ το 1960 διεθνώς έπαβε πια το ιδικό σχολείο να είναι ο στόχος και ίσα ίσα ο στόχος ήταν να υπάρξει η ένταξη με άλλους τρόπους μέσα στην εκπαίδευση εμείς παραμείναμε για πολλά χρόνια στο ιδικό σχολείο όταν αυτό άλλαξε είναι ξεκάθαρο εδώ γύρω στο 1990 ξεκινάει αυτή η αλλαγή και δημιουργούνται οι τότε οι ειδικές τάξεις και τα αργότερα ταθμήματα ένταξης σε μεγάλους αριθμούς δεν υπάρχουν αρκετοί εκπαιδευτικοί για να τα στελεχώσουν και αυτό είχε συνέπεις για την ποιότητα της ειδικής αγωγής και στη συνέχεια έχουμε μια πολύ σημαντική στροφή ποιοτικά διαφορετική νομοθεσία η οποία όμως βλέπουμε ότι 8 χρόνια μόνο πόρεσε να αναπτυχθεί και στη συνέχεια άλλαξε και αυτό και θα δούμε με ποιες διαφορές λειτουργούμε σήμερα Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας και σας εύχομαι καλή μελέτη |
