| Συμπτώματα της ασθένειας, αίτιο-παθογόνο, καταπολέμηση.: Θα πούμε για τις υπόλοιπες ασθένειες των Εσπεριδοϊδών και για τον καρκίνο του Κυπαρισιού για να κλείσουμε με τη δεύτερη ενότητα τις ασθένειες και των δασικών, αυτών που μας ενδιαφέρουν. Λοιπόν, στις ασθένειες των Εσπεριδοϊδών ήδη ποιες έχουμε αναφέρει. Ποιες έχουμε αναφέρει. Κορυφοξύρα, τη πιο σημαντική έχουμε αναφέρει την κορυφοξύρα. Έτσι, άλλο τίποτα. Αν και δεν αναφέρονται πολύ συχνά, θεωρητικά μπορεί να έχουμε και όλες τις άλλες εδαφογενείς ασθένειες στα Εσπεριδοϊδή. Από σύψης ξύλου, η πιο σημαντική ασθένεια τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας είναι η ίσκα, η οποία οφείλεται στον Φωμητυπόρια Μεδιτεράνια. Έχουμε, δηλαδή, μια σύψη ξύλου που οφείλεται σε ένα βασιδιομύκητα. Και τα τελευταία χρόνια είχαμε αρκετά προβλήματα με αυτόν και στην Ελλάδα, στα Εσπεριδοϊδή. Τα Εσπεριδοϊδή είναι, έτσι, μια ιδιαίτερη καλλιέργεια. Είναι λίγο δύσκολο να τα κρατήσεις περιποιημένα και όμορφα, όπως είναι οι μηλιές ή οι ροδακινιές. Έχουν αυτή την ιδιόμορφη βλάστηση. Και έχουν και αρκετές ασθένειες, οι οποίες είναι, έτσι, κάπως μυστηριώδης. Είναι λίγο δύσκολο να τις αντιμετωπίσεις. Είναι μια σειρά από κομμιώσεις ή άλλες ασθένειες. Επίσης, υπάρχουν και αρκετές ιολογικές ασθένειες στα Εσπεριδοϊδή, που είναι πάρα πολύ σημαντικές. Και μυκητολογικές. Εδώ είναι μια λίστα με τις μυκητολογικές ασθένειες των Εσπεριδοϊδών. Με κόκκινο σημαδάκι είναι αυτές, στις οποίες έχουμε αναφερθεί. Και μας έχουνε μείνει οι άλλες κομμιώσεις, οι υπόλοιπες κομμιώσεις, για τις οποίες δεν θα πούμε και πολλά πράγματα, απλά θα τις αναφέρουμε. Η ανθράκωση, στην οποία θα πούμε ορισμένα στοιχεία γιατί μας ενδιαφέρει και η σεπτορίαση, που είναι μια πολύ μικρή σημασία ασθένεια, για την οποία απλώς θα δείξουμε ένα-δυο συμπτώματα. Σχετικά με τις κομμιώσεις, κομμίωση δεν είναι μια συγκεκριμένη ασθένεια, είναι μια κατάσταση η κομμίωση. Και επειδή τα εις περιοδοηδία εκραιών κόμμι, εξαιτίας διαφόρων αιτιών, μπορεί κομμίωση να λέγεται μια ασθένεια όχι συγκεκριμένη, δηλαδή απλά να περιγράφεται μία κατάσταση του φυτού. Έτσι, λοιπόν, έχουμε διάφορους τίτλους ασθενειών ως κομμίωση. Ήδη είδατε ποια να ονομάζεται κομμίωση του κορμού ή του κόμπου. Όχι σύψη ξύλου. Φάνη? Όχι, αλλά έχεις πέσει κάπου κοντά. Δεν είναι στις αδρομικώσεις. Η σημαντικότερη αδρομήκωση των εσπεριδοειδών είναι η κορυφοξύρα. Είναι η σύψη λαιμού, η φυτόφθορα. Έτσι, η φυτόφθορα των εσπεριδοειδών ονομάζεται κομμίωση στα εσπεριδοειδή. Και αντίστοιχα στην καστανιά, η αντίστοιχη ασθένεια έχει επίσης ένα δικό της όνομα, μελάνωση. Έτσι, η μελάνωση της καστανιάς. Εδώ, λοιπόν, έχουμε την κομμίωση κορμού ή του κόμπου που αντιπροσωπεύει τη σύψη λαιμού, την φυτόφθορα. Αναφέρονται επίσης η κομμίωση των φυλάκων, η αποφλειοντική κομμίωση και η κομμίωση του ξύλου. Ειδικότερα για την κομμίωση των φυλάκων θα δείτε έναν γνώριμό σας εδώ πέρα, τον ποτριοσφέρι αντοφίδαια, που τον έχουμε δει να κάνει έλκη, να κάνει διάφορες άλλες ασθένειες, ακόμα και σύψη σε καρπούς. Δημιουργεί, λοιπόν, στα εσπεριδοειδή την κομμίωση των φυλάκων, όπου σε διάφορα σημεία ψηλά στην κομμί στα κλαδιά, από το σταύρωμα και πάνω, μπορούμε να δούμε κάποιες περιοχές όπου υπάρχει μια σκοτεινή κυλίδα, η οποία παρουσιάζει ρογμές, από τις οποίες εγκρέει η κόμμι. Αν θα πάμε εκεί και θα σηκώσουμε το φυλό, θα δούμε από κάτω ένα θύλακα από κόμμι, κάτι που θυμίζει με εμφυτόφθορα, αλλά είναι και εντελώς διαφορετικό, γιατί στη φυτόφθορα δεν έχουμε θύλακες από κόμμι κάτω από το φλειό, θυμίζει όμως τη φυτόφθορα, γιατί και εδώ έχουμε μεταχρωματισμό του καμβίου, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη φυτόφθορα. Τη φυτόφθορα σας θυμίζω ότι μπορούμε να τη δούμε πέρα από το λαιμό και πιο ψηλά, είπαμε. Αν υπάρχουν διαφορές πληγές, όπου μπορεί να πιτσιλιστούν τα μολύσματα ή από κάποιο εργαλείο, μπορεί να έχουμε μια πληγή από πάνω και να δημιουργηθεί πάνω, ψηλά στον κορμό, τοπικά, ένας μεταχρωματισμός, μια σύψη που οφείλεται σε θυτόφθορα. Αυτό μοιάζει πάρα πολύ, αλλά εδώ έχουμε έναν θύλακα από κόμμι κάτω από το φλειό. Έχουμε και δύο άλλες κομμιώσεις, απλά θα τις αναφέρω, η αποφλειωτική κομμίωση εμφανίζεται στο φλειό, έχουμε μια φθορά του φλειού, ξεκινάει συνήθως από το σημείο του εμβολιασμού και προς τα πάνω, έχουμε λοιπόν φθορά του φλειού, ο οποίος αποξηρένεται, σχίζεται σε λωρίδες, αλλά ο γηστός από κάτω παραμένει ζωντανός. Και μάλιστα τα ανθεκτικά είδη δημιουργούν γρήγορα καινούριο φλειό, ο οποίος είναι ανθεκτικός, είναι άνωσος και πουλώνεται η παλιά πλήγη. Έχουμε και την κομμίωση του ξύλου, αναφέρεται και η κομμίωση του ξύλου, όπου έχουμε νεκρό φλειό τώρα στη βάση του δέντρου, καταστρέφεται το φλειό της ρίζας και έχουμε και καστανή σύψη της ρίζας και μετά εκεί μπαίνουνε πολλοί και διάφοροι μήκοι της. Τώρα, ποίοι παράγοντες μπορούν να προδιαφέρονται στις κομμιώσεις? Είναι η εξασταίνηση της φυσικής αντοχής εξαιτίας διαφόρων άλλων προσβολών, οι όσεις είναι μέσα στις προσβολές που εξαστανίζουν εύκολα τα ισπρυδοειδή, προσβολές από νηματόδης, από έντομα, έλλειψη συγγένιας εμβολίου υποκειμένου. Και επίσης διάφοροι άλλοι παράγοντες, όπως είναι ζημιές από παγετό, μηχανικές πληγές, κακή χρήση των αγροχημικών, μπορούν να προκαλέσουν εκομμιώσεις. Το πώς τις αντιμετωπίζουμε δεν θα είναι στην ύλη σας, το αφήνω να υπάρχει σαν διαφάνεια. Αν τυχόν σας ενδιαφέρει στο μέλλον να ρίξετε μια ματιά, έτσι και αλλιώς για ό,τι σας ενδιαφέρει στο μέλλον θα πρέπει να ξαναδιαβάζετε, να βλέπετε τη βιβλιογραφία και να προμηθευτείτε και αρκετά βιβλία με εικόνες. Λοιπόν, και πάμε να δούμε την ανθράκωση, η οποία σε κάποιες περιοχές μπορεί να απασχολεί σαν αυτόνομια ασθένεια, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις, είναι μια ασθένεια η οποία ακολουθεί την κορυφοξύρα ή ακολουθεί παγετό και αυτή όπως και η κορυφοξύρα. Προσβάλλονται φύλλα, καρπί, αλλά κυρίως προσβάλλονται τα κλαδάκια, οι κλαδίσκι. Το παθογόνο αίτιο είναι, το έχετε ξανακούσει, κολετότριχουμ γλυοσποριώιδες. Πού το είδαμε, το είδαμε την προηγούμενη φορά αυτό το όνομα, στο γλυοσπόριο της ελιάς. Το κολετότριχουμ γλυοσποριώιδες έχει αρκετούς ξενιστές, αλλά ο μήκητας ο οποίος προσβάλλει έναν ξενιστή, δεν προσβάλλει ο ίδιος τον άλλον ξενιστή, δηλαδή υπάρχουν διαφορετικά στελέχη. Το κολετότριχουμ ας πούμε των εσπεριδοειδών προσβάλλει τα εσπεριδοειδή και όχι κάποια παραδειγμαζιζάνια πάνω στο οποίο βρίσκουμε κολετότριχουμ. Το κολετότριχουμ προκαλεί ανθράκωση και σε άλλους ξενιστές, αν ακούσετε κολετότριχουμ, θα την ονομάσετε ανθράκωση. Στη βιβλιογραφία οι ανθρακώσεις λέγονται και ανθρακνώσεις. Αυτό δεν είναι σωστό, είναι λάθος μεταφορά της ελληνικής λέξης στα αγγλικά και μετά γίνεται ο αντιδανισμός, παίρνουμε εμείς το ανθρακνώους και το κάνουμε ανθράκνωση, αλλά δεν είναι σωστό. Το καλύτερο είναι να λέμε ανθράκωση. Στις ανθρακώσεις λοιπόν έχουμε ακέρβουλα, τα οποία είναι αγενείς καρποφορίες, μοιάζουν πολύ με τα πυκνίδια, αλλά είναι και αρκετά διαφορετικά και περιέχουν κονίδια. Ομοίως όπως και στα πυκνίδια έτσι και στα αγκέρβουλα για να εξαχθεί το μόλισμα, για να βγει το μόλισμα χρειάζεται τι? Χρειάζεται νερό. Άρα λοιπόν είναι ασθένεια η οποία ευνοείται από το νερό, από τη βροχή, από την υψηλή σχετική υγρασία, από τη δροσιά, από την πάχνη κλπ. Ασθένεια λοιπόν αυτή εμφανίζεται χαρακτηριστικά μετά από παγετό, όπως και η κορυφοξύρα μπορεί να εμφανιστούν μαζί ή μπορεί να εμφανιστεί πάνω στα κλαδάκια, τα αγκέρβουλα δηλαδή του κολετότριχου, μπορεί να δημιουργηθούν πάνω στα κλαδάκια που είναι ήδη νεκρωμένα από την κορυφοξύρα. Ή είναι πιο εύκολο για το κολετότριχο να προσβάλλει τα κλαδάκια που έχουν ήδη ξεκινήσει να προσβάλλονται από τη φώμα τραχεήφυλλα, την κορυφοξύρα δηλαδή. Μπορεί να εμφανιστεί μετά από τροφοπαινίες, μετά από μηχανικές ζημίες στους καρπούς, γιατί είπαμε ότι προσβάλλει και τους καρπούς. Και ιδιαίτερα στους καρπούς μπορεί να εμφανιστεί μετά από υπερορήμαση ή και μετά από ακατάλληλη συντήρηση, ιδιαίτερα σε χαμηλές θερμοκρασίες, χαμηλότερες από αυτές που πρέπει. Ας δούμε πρώτα τα συμπτώματα στα φύλλα. Στα φύλλα μπορεί να δούμε κυλίδες ανοιχτοπράσινες, οι οποίες αργότερα καταλήγουν να γίνονται καστανές. Συνήθως πιάνουν ένα αρκετά μεγάλο μέρος του ελάσματος και πάνω σε αυτές μπορεί να δούμε μαύρα στίγματα που είναι τα ακέρβουλα που είπαμε προηγουμένως. Τώρα στα κλαδάκια έχουμε ακριβώς το ίδιο σύντομα με την κορυφοξύρα. Ένα από τα συνηθισμένα ερωτήματα όταν πέφτει η κορυφοξύρα είναι με ποια άλλη ασθένεια θα μπορούσατε να την... με ποια άλλη ασθένεια μοιάζει, με ποια άλλη ασθένεια θα μπορούσατε να μπερδευτείτε όταν προσπαθείτε να κάνετε διάγνωση. Ποιο είναι αυτό λοιπόν το σύμπτωμα είναι ότι στα κλαδάκια έχουμε ξύναση από την κορυφή προς τη βάση, ένα τμήμα δηλαδή της κορυφής είναι ξερό. Αυτό το ξερό τμήμα διακόπτεται απότομα με μια γραμμή σαφώς καθορισμένη, έτσι δηλαδή το ξερό με το χλωρό είναι ξεχωρισμένο με μια γραμμούλα όπως ακριβώς συμβαίνει και στην κορυφοξύρα. Και επίσης στην κορυφοξύρα έχαμε πει ότι αφού ξεραθεί το κλαδάκι γίνεται σταχτή και πάνω το αρχίζουμε να βλέπουμε μαύρα στίγματα. Το ίδιο κάνουμε και εδώ, αρχίζουμε να βλέπουμε μαύρα στίγματα, σχηματίζονται λοιπόν μαύρα στίγματα, συνήθως σε ομόκεντρους κύκλους, έτσι. Θέλω να μου πείτε πώς θα ξεχωρίσουμε αν αυτά τα μαύρα στίγματα είναι κορυφοξύρα ή αν είναι ανθράκωση. Σε ποια περίπτωση είναι κορυφοξύρα και σε ποια περίπτωση είναι ανθράκωση. Τα κορίτσια θέλω να μου πουν εδώ μπροστά, η Σίση και η Βασιλεία. Τόσο καιρό εκεί πέρα, δεν έχετε και τον Στέλιο κοντά σας για να σας κάνει έτσι να μην προσέχετε. Φάνη! Πες μας εσύ. Ωραία, όχι το παθολόγος που θα του το πας, τι θα κάνει. Θα κοιτάξει τη μορφή των ακέρβουλων και σε ποια περίπτωση αυτά τα ακέρβουλα θα είναι κορυφοξύρα και σε ποια περίπτωση θα είναι ανθράκωση. Δεν το ξέρεις. Για πες κάτι που σκέφτεσαι. Μπράβο, βεβαίως αυτή είναι η απάντηση. Στην κορυφοξύρα έχουμε πυκνίδια, δεν έχουμε ακέρβουλα. Εντάξει, άρα λοιπόν αν δούμε ότι είναι ακέρβουλα τότε είναι ανθράκωση. Είδες, ζήλεψε. Και αν είναι πυκνίδια είναι κορυφοξύρα. Ένα άλλο μυστικό είναι ότι του κολετότριχου τα ακέρβουλα όταν τα έχεις στα κλήσεις μέσα σε μια σακούλα βγάζουνε γύρω το ακέρβουλο κάποιες μεγάλες μαύρες τρίχες που φαίνονται ακόμα και στο στερεοσκόπιο. Για αυτό λέγεται και κολετότριχου από την τρίχα, από τα σέτα όπως λέγονται στα λατινικά. Οπότε θα μπορούσες κατευθείαν κλείνοντάς σε μια σακουλίτσα να ξέρεις αν είναι ανθράκωση ή αν είναι κορυφοξύρα. Πέρυσι μας είχαν στείλει δείγματα από την Πελοπόννησο γιατί είχαν μια μυστηριώδη προσβολή. Λέγανε ότι είναι κορυφοξύρα, κάποιοι άλλοι λέγανε όχι δεν είναι κορυφοξύρα και τελικά ήταν ανθράκωση. Τώρα στους καρπούς μπορεί να εμφανιστεί η προσβολή με τη μορφή στιγμάτων μέχρι μεγάλων κυλίδων. Οι μεγάλες αυτές κυλίδες είναι ξερές και σκληρές, είναι σαν δέρμα και μπορούν να σχηματιστούν ακέρβουλα πάνω σε αυτές. Πάλι σε συγκεντρικούς κύκλους. Όταν έχουμε υψηλή σχετική υγρασία αυτά τα ακέρβουλα βγάζουνε τα σπόρια τους όπως ακριβώς είπαμε και στις ελιές. Έχουν ρόδινο χρώμα και βγάζουνε αυτό το ρόδινο χρώμα το βλέπουμε δηλαδή πάνω στα μαύρα στίγματα τα σπόρια τους. Επίσης μπορεί να εμφανιστεί η κυλίδα στο σημείο πρόσφυσης με τον ποδίσκο δηλαδή εκεί που κρέμεται το πορτοκάλι ή το λεμόνι ή το μανταρίνι σε εκείνο το σημείο να δημιουργηθεί η κυλίδα οπότε μετά έχουμε καρπόπτωση. Τέλος αν χρησιμοποιήσουμε καρκούς που είναι έντονα προσβλημένη επειδή η προσβολή περνάει και μέσα στη σάρκα ο χυμός που παίρνουμε έχει πικρή γεύση. Οπότε αν έχουμε έντονη προσβολή γίνονται και ακατάλληλα για χυμοποίηση τα πορτοκάλια μας. Αυτά για την ανθράκωση είπαμε μοιάζει πάρα πολύ με την κορυφοξύρα και πολλές φορές εμφανίζονται μαζί. Αρκετές φορές όμως μπορεί να εμφανιστεί και αυτόνομα. Λοιπόν, η σεπτόρια είναι μια δευτερεύουσα ασθένεια, δεν απασχολεί πάρα πολύ, υπάρχει σαν κυλίδωση στα φύλλα. Μια σεπτόρια έχουμε δει που στην αχλαδιά, έτσι. Αντίστοιχες είναι οι κυλίδες, ταχτιές μικρές με μαύρα στίγματα τα οποία είναι τι στις σεπτόριες. Πυκνίδια, το λέει εδώ. Εκείνο που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι η προσβολή στους καρπούς όπου δημιουργούνται αυτές οι κυλίδες, παραμένουν πράσινες. Ακόμα και όταν κετρινίσει το λεμόνι, δηλαδή τις βρίσκουμε πάνω σε πράσινους καρπούς, όταν κετρινίσει το λεμόνι, εξακολουθούν να είναι πράσινες και αργότερα γίνονται κόκκινες. Η προσβολή είναι επιφανειακή αλλά υποβοθμίστη του προϊόν, όταν έχει κυλίδες επάνω. Πολλές φορές και προσβολές από έντομα μπορεί να δημιουργήσουν κυλίδες πράσινες πάνω σε κίτρινους καρπούς, αλλά το κάνει και η σεπτόρια. Και ευκαιρία να δείτε και την καπνιά που τη συζητήσαμε την προηγούμενη φορά στις ασθένειες της ελιάς. Η καπνιά λοιπόν δεν είναι ασθένεια αλλά είναι ανάπτυξη μη κύτων που δεν είναι φιτοπαθογόνοι, δεν εισχώρουν δηλαδή στο παρέγχυμα και δεν τρέφονται καθόλου από τα φυτικά κύταρα. Τρέφονται όμως από τα μελιτόδι εκκρίματα των εντόμων. Βλέπετε εδώ υπάρχει μια εντομολογική προσβολή. Αυτά εδώ τα άσπρα είναι προφανώς κοκοϊδί και έχουν έρθει επάνω αυτές οι μαυρίλες. Τώρα θυμήθηκα κάτι που δεν σας είπα στην ανθράκοση, μόλις τελειώσω θα σας το πω. Αυτές οι μαυρίλες που είναι αυτοί οι μήκητες. Όπως καταλαβαίνετε όταν έχουμε μια τέτοια κατάσταση να αναπτύσσεται πάνω στους καρπούς είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα. Ίσως έχετε δει πορτοκάλια στο εμπόριο, κυρίως στη λαϊκή, όπου μπορείτε να δείτε διάφορες ποιότητες φρούτων. Πορτοκάλια τα οποία δημιουργούν κάποιες σαν ραφές γύρω από τον ποδήσκο, από εκεί που κρεμόντανε δηλαδή. Γύρω γύρω δημιουργούν ραφές και πολλές φορές αυτές οι ραφές είναι μαυρισμένες, είναι βρώμικες, είναι εξαιτίας της καπνιάς. Τα διαλογητήρια προσπαθούν να τα πλύνουν με βούρτσες και να τα καθαρίσουν όσο γίνεται, αλλά πολλές φορές δεν μπορούν να τα καθαρίσουν τελείως. Είναι πάρα πολύ βρώμικα από την καπνιά, οπότε υποβαθμίζεται η ποιότητα. Δεν έχουμε άλλη ζημιά από την καπνιά. Επίσης μπορεί να αναπτύσσεται πάνω στα φύλλα, οπότε τα βρώμικα φύλλα δεν φωτοσυνθέτουν το ίδιο με τα καθαρά, αλλά η ζημιά είναι αμελητέα στην περίπτωση αυτή. Επίσης μπορεί να εμφανίζεται και πάνω σε κλαδιά. Ειδιαίτερα εμφάνιση της καπνιάς έχουμε σε σπεριδοίδι και σε ελιά όπως είχαμε την προηγούμενη φορά. Τώρα εκείνο που θυμήθηκα για την ανθράκωση και δεν το είπα προηγουμένως είναι ότι υπάρχει και μια άλλη μορφή της ασθένειας, όπου βλέπουμε πάνω στους καρπούς να δημιουργούνται κάποια συμπτώματα σαν να έχουν τρέξει δάκρυα. Και αυτό είναι εξαιτίας του ότι κάποια σπόρια μπορεί να βλαστήσουν από τα ακέρβουλα και να αναπτυχθεί επιφανειακά μικύλιο. Είναι πολύ χαρακτηριστικό. Έχω πολύ χαρακτηριστική αυτή η προσβολή. Δυστυχώς δεν τη θυμήθηκα νωρίτερα για να σας βάλω και μία εικόνα. Και τι άλλο. Ναι αυτό. Σχετικά με την ανθράκωση και την εμφάνιση πάνω στους καρπούς αυτών των περίεργων σχηματισμών σαν να έχουν τρέξει δάκρυα. Ήθελες να πεις κάτι Γιόρτζη. Καπνιά μπορεί να συμπτήσουν στην καρπεφάνεια όπου υπάρχουν προσβολές από έντομα. Όπου υπάρχουν προσβολές από έντομα. Δεν είναι κάτι συγκεκριμένο. Γι' αυτό και το συναντάς και σε κλαδιά και σε καρπούς και σε φίλες. Όχι δεν κάνουμε καμία καταπολέμηση για την καπνιά. Είπαμε και στην Ελιά ότι αυτόματα καταπολεμώντας τα έντομα απαλάσσεσαι και από την καπνιά. Δεν κάνουμε επεμβάσεις για την καπνιά την ίδια. Το μόνο που κάνουμε είναι να πλύνουμε τους καρπούς στο διαλογητήριο. Άξιζε να πούμε και ένα δυο λόγια για τις ύψεις των καρπών, των εσπριδοειδών. Έχουμε διάφορα αίτια μυκητολογικά που προκαλούν εσύψης καρπών. Τα πιο συνηθισμένα είναι τα πενικίλια τα οποία στην ουσία είναι τα αίτια της φυσικής φθοράς των εσπριδοειδών στον αγρό. Δηλαδή αυτά που θα μείνουν στον αγρό θα σαπίσουν πρώτα απ' όλα από πενικίλιο. Το πενικίλιο μπορεί να το δούμε στον αγρό στο συσκευαστήριο, παντού θα το βρούμε. Θα το βρούμε στη διατήρηση και στη μεταφορά, δηλαδή εκεί που συντηρούνται οι καρπούς. Σε οποιοδήποτε στάδιο, δηλαδή από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση, μέχρι και στο ψυγείο μας. Στο ψυγείο μας ή στο καλάθι που έχουμε με πορτοκάλια ή λεμόνια στο σπίτι, οπωσδήποτε έχετε δει τους καρπούς ξαφνικά να καταραίουν. Έτσι γίνονται πολύ μαλακοί από κάποιο σημείο που ξεκινάει η προσβολή. Μετά γεμίζουν μια άσπρη μούχλα η οποία γρήγορα γίνεται πράσινη. Πράσινη ή μπλε λέμε, υπάρχει το penicillium italicum και το penicillium digitatum. Το ένα είναι η πράσινη και το άλλο η μπλε μούχλα. Δεν είναι τόσο ξεκάθαρα αυτά τα χρώματα βέβαια σας λέω. Και είναι μια πολύ κοινή προσβολή που την βλέπουμε και εμείς. Το penicillium στα εσπεριδοηδή και ο βοτρίτης στις φράουλες και στα σταφύλια είναι κάτι που το βλέπουμε και στο σπίτι μας. Έτσι. Εδώ λοιπόν βλέπετε αυτές τις προσβολές. Αυτό εδώ σίγουρα το έχετε δει. Και εδώ είναι η καρποφορία ή αγγενής του penicillium που μοιάζει με πινέλο. Ορίστε. Δεν λέτε γι' αυτό. Γι' αυτό λέτε. Εντάξει. Δεν θέλετε κάτι από εμένα. Το λέτε μεταξύ σας. Ωραία. Λοιπόν. Οι σύψεις των καρπών ξεκινούν από σημεία που υπάρχουν έστω και αδειόρατες πληγές. Χρειάζεται υψηλή σχετική υγρασία. Το penicillium αναπτύσσεται σε ένα τεράστιο εύρος θερμοκρασιών ακόμα και κάτω από τους μηδέν βαθμούς. Μπορεί να δεις μετά από πολύ καιρό έτσι αργά αργά το penicillium σε συντηρημένα δείγματα του εργαστηρίου. Μπορείτε να δείτε penicillium να αναπτύσετε. Προσπαθούμε να το περιορίσουμε. Δεν μπορούμε να απαλλαγούμε τόσο εύκολα από το penicillium. Προσπαθούμε να το περιορίσουμε με το να αποφεύγουμε τη δημιουργία των πληγών. Να διαλέγουμε τους καρπούς που είναι ακατάλληλοι για περαιτέρω προώθηση στην αγορά δηλαδή αν έχουν πληγές. Συντηρούμε σε κατάλληλες θερμοκρασίες 3-4 βαθμούς. Και ένα ωραίο κόλπο είναι η χρήση επικαλύψιων κατά τη συσκευασία. Πολλές φορές και εσείς τρώτε λεμόνια ή πορτοκάλια που είναι έτσι πολύ γελιστερά γύρω γύρω. Έχουν μια επικάλυψη που κάνει στην ουσία και τα σπόρια που μπορεί να είναι πάνω του στερείτων αέρα. Οπότε δεν έχουμε μεμβράνες που μπορούμε να χρησιμοποιούμε για αυτή τη δουλειά. Πάμε στην επόμενη ενότητα. Νομίζω δεν θέλετε διάλειμμα, έτσι δεν είναι. Ωραία. Η οποία είναι η τελευταία μας ενότητα και είναι μικρή. Όπως ξέρετε αλλάξαμε λίγο τη σειρά για να προηγηθεί το έλκος της καστανιάς. Αυτή ήταν η διάλεξη της προηγούμενης πέμπτης. Έχουμε κάνει αντιστροφή. Και ερχόμαστε στην κανονική τελευταία μας διάλεξη. Για να μιλήσουμε μόνο για τον καρκίνο του Κυπαρισιού αφού ήδη το έλκος της καστανιάς έχει υποφύει από τον κύριο Διαμαντί. Λοιπόν, ο καρκίνος του Κυπαρισιού είναι μια πανδημία. Όπως και το έλκος της καστανιάς. Στο τέλος θα συζητήσουμε λίγο για το τι είναι η πανδημία. Είναι λοιπόν μια πανδημία η οποία στη χώρα μας αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1961 στην Εύβοια. Εκεί έχει πάρα πολλούς αέριδες και χρησιμοποιούν τα Κυπαρίσια σαν νεμοφράχτες. Ο λόγος για τον οποίο, ας κάνω μια παρένθεση, είναι πράγματα που έπρεπε να τα είχα πει στην αρχή. Ο λόγος για τον οποίο ασχολούμαστε με τον καρκίνο του Κυπαρισιού είναι αυτός. Ότι το Κυπαρίσιο υπάρχει στις ελληνικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, κυρίως σαν νεμοφράχτες, αλλά είναι και ένα αγαπημένο βασικό είδος, που πολλοί το έχουν στα χωράφια τους ή στους οπωρώνες τους. Έτσι σε κάποια άκρη μπορεί να υπάρχει μια συστάδα ή μπορεί πραγματικά να σχηματίσει ένας νεμοφράχτες στις καλλιέργιές μας για προστασία από τον αέρα. Άρα λοιπόν εσείς σαν γεωπόνι θα το αντιμετωπίσετε. Δηλαδή θα δείτε ανθρώπους να σας ζητήσουν βοήθεια για τον καρκίνο του Κυπαρισιού. Ακόμα και τα καλοπιστικά προσβάλλονται από αυτήν την ασθένεια και πολλές φορές θα φτάσουν στα χέρια σας δείγματα, που θα είναι προσβεβλημένα από το σειρίδιουμα, από αυτό το μήκητα. Οπότε για αυτό το λόγο υπάρχει στην ήλισσας αυτή η ασθένεια. Ωραία, ξαναγυρνάω λοιπόν εκεί που είχα μείνει. Πρώτο αναφέρθηκε λοιπόν στην Εύβοια στα Κυπαρίσια που χρησιμοποιούνται σαν ανεμοφράχτες. Και την επόμενη δεκαετία εμφανίζεται και στη Δυτική Πελοπόννησο. Υπάρχει παντού, σε όλη την Πελοπόννησο πλέον. Υπάρχει στα Ιωνια νησιά, γενικώς όπου υπάρχει Κυπαρίσι. Και σταδιακά εξαφανίζει, τρώει τις συστάδες των Κυπαρισιών, το ένα μετά το άλλο. Έχει αναφερθεί βέβαια σε όλο τον κόσμο. Γι' αυτό λέμε ότι είναι μια πανδημία. Τώρα, το πρώτο σύμπτωμα είναι κάτι το οποίο δεν γίνεται αντιληπτό. Γιατί εμφανίζεται στον κορμό, δηλαδή κάτω από τα κλαδιά. Και ποιος θα πάει να κοιτάξει το Κυπαρίσιο. Το Κυπαρίσιο το βάζουμε κάπου εκεί πέρα και δεν ασχολούμαστε άλλο. Είναι λοιπόν το πρώτο σύμπτωμα το οποίο δεν γίνεται αντιληπτό. Ρογμές οι οποίες γίνονται έλκη. Που έχω το πραγματάκι. Λοιπόν, αδειόρατες ρογμές που γίνονται έλκη και από εκεί τρέχει κόμι, τρέχει ριτίνι. Έτσι, το Κυπαρίσιο βγάζει ριτίνι, επομένως όπου υπάρχουν πληγές, όπου υπάρχει ασθένεια, όπου υπάρχει πρόβλημα, τρέχει ριτίνι. Το σύμπτωμα, επαναλαμβάνω, δεν γίνεται αντιληπτό. Τι γίνεται όμως αντιληπτό από εμάς. Αντιληπτή γίνεται η αλλαγή στον χρώμα, όπου κάποιες τούφες νεαρών, κυρίως φίλων, σε νεαρά κλαδιά, αρχίζουν από το έντονο πράσινο χρώμα που έχει το Κυπαρίσιο, να γίνονται ανοιχτότερες πράσινες, να γίνονται κίτρινες, να γίνεται το χρώμα μετά κοκκινοπό και τελικά αυτά τα σημεία να ξεραίνονται. Και μετά τι έγινε. Το πάμε στον ειδικό ή πάμε εμείς και κοιτάμε κοντά και εκεί πάμε και βρίσκουμε τα έλκη πάνω στα κλαδιά, πάνω στον κορμό. Και έτσι στη συνέχεια έχουμε σποραδικά σε διάφορα σημεία της κόμις, σημεία τα οποία ξεραίνονται. Αυτά. Το πιο χαρακτηριστικό δε σύμπτωμα είναι η ξύραση της κορυφής. Όπως φαίνεται σε αυτήν εδώ την εικόνα. Όσοι έχετε Κυπαρίσια στις περιοχές σας σίγουρα έχετε δει κάτι τέτοιο. Ο κύριος Διαμαντής επειδή είναι δραστικός είδος, το Κυπαρίσια ασχολείται πολύ με τα Κυπαρίσια. Μου έχει περιγράψει πόσο οδυνειρό είναι να πρέπει να ξεριζώσεις ένα τεράστιο Κυπαρίσι. Επειδή πάσχει από αυτήν την ασθένεια για να προστατέψεις τα υπόλοιπα. Και το χειρότερο λέει είναι ότι τα βρίσκεις σε κάποιες απίθανες περιοχές. Πηχεί μέσα σε κινητήρια ή σε κάποιες απρόστιτες περιοχές και είναι πολύ δύσκολο να το κάνεις. Βέβαια το Κυπαρίσιο, όπως ξέρετε, είναι ένα φυτό πανίψιλο. Πράγμα που δυσκαιρένει πάρα πολύ και την προσέγγιση του παθογόνου για να το απομονώσεις, να το καταπολεμήσεις με κάποιο χημικό, με κάποιο ψυχαστικό. Λοιπόν, μετά που θα σας πω τον τρόπο μετάδοσης της ασθένειας, θα καταλάβετε ότι όταν έχουμε στις στάδες Κυπαρισιών είναι πολύ εύκολο από εκείνο που αρρώστησε πρώτα να περάσει το διπλανό και να καταστραφεί σιγά σιγά όλη η ομάδα των φυτών. Το παθογόνου αίτιο είναι, υπάρχουν διάφορα είδη σεηρήδιουμ, αυτό το οποίο επικρατεί είναι το σεηρήδιουμ Καρντινάλε, αλλά έχουν αναφερθεί και τα σεηρήδιουμ Κουπρέσι και σεηρήδιουμ Βινικόρνε. Σχηματίζει και αυτό ακέρβουλα στα έλκη και αυτά είναι τα σπόρια του, είναι πολύ εύκολα αναγνωρίσιμα, άρκη να εντοπίσετε τα ακέρβουλα στα έλκη. Η ευνοϊκή θερμοκρασία είναι γύρω στους 25 βαθμούς και επειδή έχουμε ακέρβουλα, καταλαβαίνετε ότι χρειάζεται βροχή για να βγούνε από εκεί τα σπόρια, 25 βαθμοί, άρα την άνοιξη, αν έχουμε βροχερή άνοιξη επειδή οι θερμοκρασίες είναι κάπως υψηλούτσικες, τότε ευνοείται η ασθένεια. Οι μολύνσεις γίνονται κυρίως την άνοιξη αλλά και το καλοκαίρι αν υπάρχει υγρασία. Επειδή είναι πάνω στο ξύλο, υπάρχει διαθέσιμο μολισμό όλο το χρόνο, δηλαδή τα ακέρβουλα μπορούν να δίνουν σπόρια όλο το χρόνο αρκεί να υπάρχει νερό που θα βοηθήσει να πελεφέρον στων σπορίων. Η βροχή λοιπόν βοηθά στη διασπορά του μολύσματος πάνω στο δέντρο και με τη βοήθεια του ανέμου φυσικά μπορεί να πάει και στα γειτονικά δέντρα. Οι πληγές βοηθούν στη μόλινση αλλά η μόλινση μπορεί να γίνει και με απευθείας διάτρηση. Επίσης θεωρούμε ότι η ασθένεια μπορεί να μεταφερθεί εύκολα και με τα έντομα. Από περιοχή σε περιοχή όμως η ασθένεια μεταδίδεται με δενδρύλια μολισμένα από τα φυτόρια. Είναι κάτι πάρα πολύ κοινό, ιδιαίτερα για τα καλοπιστικά και οι παρυσοειδή όπου φέρνουμε στις αυλές μας και μετά από λίγο διαπιστώνουμε ότι έχουν εξειράνσεις. Πώς το αντιμετωπίζουμε? Θα πρέπει να αφαιρούμε τα προσβεβλημένα δέντρα, τα έντονα προσβεβλημένα δέντρα. Οι ψεκασμοί με χαλκούχα είναι αποτελεσματικοί αλλά ποιος θα πάει να ψεκάσει τα κυπαρίσια πάνω στο βουνό που έχουνε καρκίνο, που έχουν σε αιρίδιου. Ή ακόμα και να πας να ψεκάσεις πώς είναι δυνατό να φτάσεις εκεί πάνω στην κορυφή. Θέλεις γερανό για να ανεβείς, θέλεις τέλος πάντων με κάποιο τρόπο να ρίξεις το ψεκαστικό και να μην πέσει πάνω σου. Είναι πολύ δύσκολο και αυτό διεθνώς που συστήνεται είναι η ανέβρεση νέων ανθεκτικών ποικιλιών. Το είδος κουπρέ σου σαριζόνικα είναι ένα κυπαρίσιο Αμερικάνικο που έχει ένα θαμπό χρώμα έτσι προς το χακί, ένα περίεργο έχουμε στο αγροκτήμα τέτοιο, είναι ανθεκτικό. Αλλά προσωπικά αγαπάω πολύ τα ελληνικά κυπαρίσια, αυτά που είναι μακρουλά τα οποία είναι πολύ ευπρόσβλητα. Ο Γκρανίτη, ένας φιτοπαθολόγος γνωστός, διεθνούς φήμης Ιταλός, έχει γράψει ένα συγκινητικότατο άρθρο για τον καρκίνο του κυπαρισιού, στο οποίο αναφέρει ότι δεν μπορώ να φανταστώ τους λόφους της Φλωρεντίας και τους λόφους της Αρχαίας Ολυμπίας χωρίς αυτά τα κυπαρίσια. Αλλά το έγραφε με έναν τρόπο, αυτό το άρθρο είναι σαν κραυγή αγωνίας τι πρόκειται να γίνει γι' αυτά τα κυπαρίσια, τα οποία καταστρέφονται από το σειρίδιουμ. Τώρα βέβαια για την Ολυμπία δεν ξέρω αν έμεινε τίποτα με εκείνη την τρομερή φωτιά. Πιένει και σε άλλα κυπαρισοίδη, βεβαίως. Και στις τούγες, ναι. Δεν μπορώ να σου πω με σιγουριά ότι μπορεί να πηγαίνει σε όλα τα ίδια, αλλά πηγαίνεις σε αρκετά. Το κουπρέσος αριζόνικα, μισό λεπτό Κυριακώ, το κουπρέσος αριζόνικα είναι ένα κυπαρίσι. Υπήρχανε κάποια δείγματα στο αγρόκτημα. Έχει ένα εντελώς διαφορετικό φύλλο, μα όμορφο είναι και αυτό. Αλλά είναι ένα εντελώς διαφορετικό κυπαρίσι. Λέγει, Κυριακώ. Με έντομο. Πάρα πολλές ασθένειες μυκητολογικές μοιάζουν με προσβολές στα έντομα, με προσβολές από έντομα στα δέντρα. Και οι ύψεις λεμού οι δικές μας, οι μυκητολογικές στα οπωροφόρα, πολλές φορές μοιάζουν με κάποιες εντομολογικές προσβολές. Από κάποια έντομα που κάνουν χοντρά σκουλήκια, χοντρές προνύμφες και τρώνε το ξύλο εκεί κοντά στη περιοχή του λεμού. Είναι πολύ εύκολο να μπερδευτεί κάποιος. Τώρα, μια και μιλήσαμε για τον όρο πανδημία, απλά να τον εξηγήσουμε, να τον συζητήσουμε και να δούμε ποιες από τις μυκητολογικές ασθένειες που είδαμε είναι πανδημίες. Ξέρετε τι σημαίνει επιδημία. Αρρώστια ξέρετε τι είναι. Τώρα αφήστε τα φυτά, ελάτε στους ανθρώπους ή στα ζώα. Αρρώστια είναι η ασθένεια. Έχουμε την ασθένεια και έχουμε και την επιδημία. Λέμε υπάρχει επιδημία γρύπης. Τι σημαίνει αυτό. Για λέγει Γεωργία. Είναι η εξάπλωση μιας ασθένειας σε μια περιοχή. Ακριβώς όπως το είπε η Γεωργία είναι η Γεωργία. Είναι εξάπλωση. Γεωργία της αρέσει να τη λένε, έτσι τη λέει η μαμά τους οπότε οφείλουμε να τη λέμε Γεωργία. Λοιπόν, είναι η ραγδαία εξάπλωση μιας ασθένειας σε μια περιοχή τα όρια της οποίας δεν μπορούν να προκαθοριστούν. Μπορεί να είναι η μεγαλύτερη ή μικρότερη αυτή η περιοχή. Σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα και μάλιστα με τέτοιο τρόπο που γίνεται ανεξέλεγκτη. Αυτή είναι η επιδημία, είναι από τα ελληνικά επί και δήμος, δηλαδή πάνω στον πληθυσμό είναι από τα αρχαία ελληνικά το δήμος, όχι το νεοελληνικό, έτσι. Και αν αυτή η επιδημία εξαπλωθεί τόσο πολύ και πιάσει όλη την Ιφύλιο, υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο, τη λέμε πλέον πανδημία. Δεν μιλούσαμε για την πανδημία του ΙΤΑΝΙΕΝΑ, του Ιού της Γρύπης πριν ένα-δυο χρόνια. Έχουμε λοιπόν και στα φυτά πανδημίες, οι οποίες είναι όλες εις ευασσικά, έτσι. Η μία είναι το έλκος της καστανιάς και ο κ. Διαμαντής την προηγούμενη φορά σας εξήγησε ότι υπάρχει σε όλο τον κόσμο, μόνο τα ασιατικά ήδη είναι τα ανθεκτικά. Από κει και πέρα υπάρχει σε όλο τον κόσμο το έλκος της καστανιάς. Ο καρκίνος του Κυπαρισιού είναι επίσης μία πανδημία, υπάρχει σε όλες τις Ιππύρους και η ολανδική ασθένεια της φτελιάς. Είναι μία άλλη πανδημία την οποία την είδαμε, την είχαμε εξετάσει, αφού τελειώσαμε όλες τις αδρομικώσεις, επειδή είναι μία αδρομήκωση. Θα βρείτε λίγα λόγια για την ολανδική ασθένεια της φτελιάς μετά τη φυαλόφορα της ελιάς. |
