| : ' Γεια σας παιδιά! Και καλώς ήρθατε στο σημερινό μάθημα. Θα είμαι ο δάσκαλος σας σήμερα Και θα μελετήσουμε ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα ιστορίας, μία από τις σημαντικότερες μάχες που έγινε ποτέ. Ποια μάχη θα δούμε σήμερα? Μα ποια άλλη από την πολύ γνωστή ηττα της ελληνικής ιστορίας, τη μάχη των θερμοπηλών. Η μάχη των θερμοπηλών έγινε το 480 π.Χ. Θεωρείται πάρα πολύ σημαντική γιατί ήταν ένα ηρωικό παράδειγμα αυτοθυσίας και υπακοής των Ελλήνων και πιο συγκεκριμένα των Σπαρτιατών στην πατρίδα τους. Ήταν ένα παράδειγμα ηρωισμού ελεύθερων ανδρών που υπηρασπίζονταν την πατρίδα και την ελευθερία τους. Μια τόσο σημαντική μάχη που ακόμα και σήμερα έχουν μείνει εκφράσεις, όπως μολόν λαβέ, φυλάτου θερμοπήλες και άλλες. Πρέπει όμως, όπως κάθε ιστορικό γεγονός, να εξετάσουμε και να απαντήσουμε τις εξής ερωτήσεις. Πότε έγινε, ποιοι συμμετείχαν, πού, γιατί, πώς έγινε η μάχη, τα αποτελέσματά της και τη σημασία της. Και να ξέρουμε ότι πρόκειται για το κεφάλαιο 17 του βιβλίου της ιστορίας της Τετάρτης Δημοτικού, που ο τίτλος του είναι «Η μάχη των θερμοπηλών». Θα πρέπει βέβαια πρώτα να εξετάσουμε πότε έγινε το 480 π.Χ., ακριβώς 10 χρόνια μετά την ηρωική νίκη των Αθηναίων απέναντι στους Πέρσες, στη μάχη του Μαραθώνα. Πρέπει να εξετάσουμε και το πλαίσιο μέσα στο οποίο έγινε αυτή η μάχη. Έχουμε λοιπόν πάλι μία ιτημένημεν αλλά αχανή Περσική αυτοκρατορία, που μετά την ύτα της από τους Αθηναίους στη μάχη του Μαραθώνα, επιζητά εκδίκηση. Ο νέος βασιλιάς της Περσίας, ο Ξέρξης, ετοιμάζει καινούργια εκστρατεία μετά το Δαρείο, εναντίον της Ελλάδας. Το 481 π.Χ. στέλνει πρεσβευτές σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη και ζητάει δύο πράγματα. Γη και είδωρ ως δείγματα υποταγής στον Πέρσι βασιλιά. Οι Έλληνες πρέπει να εξετάσουν πώς θα αντιδράσουν σε αυτήν την καινούργια Περσική απειλή. Γι' αυτό και κάνουν σύσκεψη στον ισθμό της Κορίνθου και αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν ενωμένοι τους Πέρσες, με αρχηγούς αυτή τη φορά τους Σπαρτιάτες. Σε αυτή δηλαδή τη δεύτερη Περσική επίθεση, οι Σπαρτιάτες έχουν πιο ενεργό ρόλο από την αρχή. Η Μεγάλη Στρατιά των Περσών ξεκινά την άνοιξη του 480 π.Χ. Αφού περάσει τον Ελλήσποντο η στρατιά, κατακτάει τη Μακεδονία, προχωράει προς τη Νότια Ελλάδα, σκορπίζοντας παντού τον φόβο και την καταστροφή. Και σε ποιο σημείο θα βρεθούν αντιμέτωποι οι Έλληνες και συγκεκριμένοι οι Σπαρτιάτες με τους Πέρσες? Μα βέβαια στις Θερμοπύλες. Ένα σημείο κλειδί, ένα σημείο πύλη για την είσοδο του περσικού στρατού στη Νότια Ελλάδα, όπου βρίσκεται η Αθήνα και η Σπάρτη, οι δύο μεγάλες αντίπαλες δυνάμεις της Περσίας. Ποιος συμμετείχε σε αυτή τη μάχη? Ποια σημαντικά πρόσωπα θα δούμε να συμμετέχουν? Ποια πρόσωπα επηρέασαν τη διεξαγωγή της και τα αποτελέσματά της? Όπως είπαμε, από τη μία έχουμε την αχανή Περσική Αυτοκρατορία, η οποία θέλει να καταπνίξει τη μικρή Ελλάδα, να σβήσει αυτές τις φωνές αντίστασης. Σημαντικά πρόσωπα της Περσίας είναι ο καινούριος βασιλιάς, ο Ξέρξης, που θέλει να μην αφήσει καμία αντίσταση απέναντι στους Πέρσες. Ο στρατός αποτελείται από πολυάριθμο πεζικό, υπηκό, πλοία, τους περίφημους μύδους τοξότες, αλλά και τους 10.000 αθανάτους πια. Την προσωπική φρουρά του ίδιου του Ξέρξη. Ο Ξέρξης αυτή τη φορά εμπλέκεται προσωπικά σε αυτή την εκστρατεία. Θα έρθει και αυτός να δει τις μάχες. Θα έρθει να δει και να επιβλέψει ότι ο στρατός του αυτή τη φορά δεν θα διλιάσει, αλλά θα νικήσει. Από την άλλη πλευρά, και συγκεκριμένα για αυτή τη μάχη, έχουμε τους Σπαρτιάτες και τους Συμμάχους. Δύο βασιλιάδες είχε η Σπάρτη. Αυτός όμως ο οποίος θα ξεχωρήσει είναι ο βασιλιάς Λεωνίδας, ο οποίος θα κληθεί να αντιμετωπίσει τους Πέρσες στις θερμοπύλες, ξέροντας ότι δεν έχει απαραίτητα τη νίκη με το μέρος του. Μαζί με τους χίλιους Σπαρτιάτες θα πολεμήσουν και αρκετοί σύμμαχοι, κυρίως Πελοποννήσι. Ο Λεωνίδας, αυτή η πολύ σημαντική, ηρωική και τραγική φιγούρα αυτής της μάχης. Παρά τους χρησμούς που έλαβαν οι Σπαρτιάτες από το μαντίο των Δελφών και την Πηθία, ενώ ξέρει ότι προκειμένου να σωθεί η Ελλάδα θα πρέπει να θυσιαστεί, το κάνει. Γι' αυτό και θα δούμε ότι προς το τέλος της μάχης, μένει ο ίδιος μαζί με τρακόσικους Σπαρτιάτες, οι οποίοι είχαν γιους. Σημαντικά γνωμικά που δείχνουν ότι ο Λεωνίδας είχε πολύ υψηλό ηθικό φρόνημα. Όταν τον πληροφόρησαν ότι οι Πέρσες τοξότες ήταν τόσοι πολλοί ώστε τα βέλη τους θα καλύπτουν τον ήλιο, αυτός απάντησε, ωραία, θα πολεμήσουμε κάτω από σκιά. Όταν ο Πέρσες βασιλιάς τους ζήτησε να υποταχτεί, αυτός απάντησε με δύο λέξεις. Μολόν λαβέ, που σημαίνει έλα να πάρεις αυτά τα οποία θέλεις μόνος. Θα πρέπει να δούμε και τους αντιπάλους σε αριθμούς. Η αριθμητική υπεροχή των Περσών είναι προφανής. Πολυάριθμα έθνη πολέμησαν με τους Πέρσες. Μήδοι, Ινδοί, Άραβες και να μην ξεχνάμε και αρκετοί Έλληνες. Επίσης εμπλέκεται στη μάχη και η προσωπική φρουρά του βασιλιά. Οι 10.000 αθάνατοι, που τους ονομάσαν έτσι επειδή όποτε πέθαινε κάποιος, κάποιος άλλος ερχόταν και τον αντικαθιστούσε. Η πιο φοβερή και τρομερή στρατιά που ποτέ αντίκρισε ο κόσμος έρχεται να δημετωπίσει τους Έλληνες στις θερμοπύλες. Ποια είναι αυτή όμως η ιδιαίτερη διαφορά μεταξύ των δύο στρατών. Οι Έλληνες είναι ελεύθεροι και αυτόνομοι πολίτες. Έχουν υψηλό ηθικό. Οι Πέρσες και όλες οι εθνότητες που είναι μαζί τους πολεμάνε με το φόβο της υποταγής και της τιμωρίας από τον Πέρσι δυνάστη. Άρα οι Έλληνες έχουν το ηθικό πλεονέκτημα. Συγκεκριμένα θα πρέπει να εξετάσουμε ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στον Πέρσι πολεμιστή και στον Έλληνα. Οι Πέρσες ήταν πολύ ελαφριά οπλισμένοι. Ο πλισμός τους ήταν ιδανικός για τις ερήμους, για ζεστά κλίματα. Αντίθετα, οι Έλληνες ήταν βαριά οπλισμένοι. Και σε τέτοιο σημείο που αν εκμεταλλεύονταν τη στενότητα χώρου που υπήρχε στις θερμοπύλες, θα μπορούσαν εύκολα να νικήσουν τους Πέρσες. Για να δούμε και το μέρος. Οι θερμοπύλες που ονομάστηκαν έτσι επειδή σε εκείνο το σημείο ακόμα και σήμερα υπάρχουν θερμές πηγές, οι αματικά λουτρά, ήταν ένα σημείο αρκετό στενό. Σε αυτό το στενό πέρασμα οι 7.000 Έλληνες θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν την πανοπλία και τον οπλισμό τους, απέναντι στην αριθμητική υπεροχή των Περσών. Άρα το αριθμητικό πλεονέκτημα των Περσών δεν θα ίσχυε. Γιατί λοιπόν έγινε η μάχη εκεί. Οι Έλληνες κλείσανε εκείνο το σημείο γιατί έτσι θα ανάγκαζαν τον Ξέρξη να στριμοχθεί μαζί με το στρατό του, για να περάσει από εκεί και να πάει στη Νότια Ελλάδα. Ταυτόχρονα, οι Αθηναίοι θα αντιμετώπιζαν, σύμφωνα με το σχέδιο, τον περσικό στόλο στο Αρτεμίσιο. Ψτόσο, αν αυτό το σχέδιο αποτύγχανε, τότε οι υπόλοιποι Έλληνες θα αντιμετώπιζαν τους Πέρσες στον Ισθμό της Κορνίφθου. Πώς έγινε τώρα η μάχη? Ο Λεωνίδας αποφάσισε να βάλει τους Σπαρτιάτες στο κέντρο. Ενώ στα υπόλοιπα σημεία θα ήταν οι υπόλοιποι Έλληνες. Ο Ξέρξης βέβαια, όταν έφτασε στις θερμοπύλες, ζήτησε από τους Έλληνες να παραδώσουν τα όπλα. Αυτό, όπως καταλαβαίνουμε, δεν έγινε. Και πάμε τώρα στις φάσεις της μάχης. Η μάχη δίρκησε μόλις 6 μέρες. Και τελικά με τη νίκη των Περσών. Έχουμε τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση. Ύστερα από πέντε μέρες ο Ξέρξης στένει όλο τον στρατό εναντίον των Ελλήνων. Οι Έλληνες όμως είναι χωρισμένοι σε τμήματα. Μόλις ένα τμήμα των Ελλήνων κουραζόταν, ερχόντουσαν οι άλλοι, πιο ξεκούραστοι και με τη συνεχή αναλλαγή, δεν κουράζονταν. Ο Ξέρξης βλέπει ότι ο απλός στρατός του δεν είναι αποτελεσματικός. Και τότε στέλνει τους Αθανάτους, την ειδική του φρουρά. Μα και αυτοί αποτυγχάνουν. Τι κάναν όμως οι Σπαρτιάτες? Εφάρμοζαν το εξής σχέδιο. Επιτήθονταν, υποχωρούσαν. Στην υποχώρησή τους έπαιρναν πολλούς Πέρσες, και στη συνέχεια ξαναεπιτήθονταν. Δηλαδή εφάρμοζαν το σχέδιο της πλανεμένης υποχώρησης. Στη δεύτερη φάση, το ηθικό των Ελλήνων ήταν ακμεότατο. Για μια ακόμα φορά, οι Πέρσες είναι νικημένοι. Και δυστυχώς θα φτάσουμε στο τρίτο μέρος, στην τρίτη φάση της μάχης, η οποία δεν ήταν καλή για τους Έλληνες. Ένας τοπικός βοσκός, ο Εφιάλτης, εμφανίζεται στον Πέρσι βασιλιά, και του λέει ότι γνωρίζει ένα πέρασμα πίσω από την παράταξη των Ελλήνων, που αν οδηγούσε από εκεί τους Πέρσες, οι Πέρσες θα τους περικύκλωναν. Οι Έλληνες γνωρίζανε αυτό το πέρασμα. Εκεί βρίσκονταν οι Φωκείς. Αλλά δεν μπορούσαν άλλο οι Πέρσες. Τους τοξεύσανε με τόσα πολλά βέλη που αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Ο Λεωνίδας ήξερε ότι αυτό θα γινόταν έτσι κι αλλιώς από την αρχή. Ήθελε να διώξει όλους τους Έλληνες και να μείνει μόνος του, με την προσωπική του φουρά, τους 300 Σπαρτιάτες. Όμως και 700 θεσποίες ζητάνε και παραμένουν μαζί του. Η επίθεση ξεκίνησε το πρωί της 4ης Αυγούστου. Ο Λεωνίδας τελικά σκοτώνεται. Και όλοι οι Έλληνες δίνουν μάχη για να κρατήσουν το σώμα του. Μέχρι που όλοι τους πέφτουν στο τέλος από τα περσικά πυρά. Για πρώτη φορά στην ιστορία της περσικής αυτοκρατορίας, ο ίδιος ο Πέρσις βασιλιάς ζητάει να αποκεφαλίσουν το σώμα του αντιπάλου, εχθρού. Ήταν τόσο τομένος του για την αντίσταση που έδειξε απέναντί του ο Λεωνίδας. Ποια είναι τα αποτελέσματα αυτής της ηρωικής μάχης, αλλά και ίτας των Ελλήνων. Οι Έλληνες υποχωρούν. Οι Πέρσες στη συνέχεια φτάνουν στην Αθήνα και την πυρπολούν. Μετά αναγκαστικά ο στόλος του Ξέρξη και ο ελληνικός αθηναϊκός στόλος θα δώσουν την τελευταία μάχη απέναντι στους Πέρσες στα στενά της Αλαμίνας. Όπως βλέπουμε πρόκειται για μια ίτα για τους Έλληνες. Είναι όμως σημαντική αυτή η μάχη. Ναι, γιατί αν και αποτελεί μία στρατηγική ίτα, οι θερμοπύλες ακόμα και σήμερα έχουν αποκτήσει τεράστια φήμη. Γιατί μας δίνει το παράδειγμα της ηρωικής αντίστασης λίγων και γενναίων στρατιωτών απέναντι σε μία φαινομενικά ανίκητη υπερδύναμη. Η μάχη αυτή αναδεικνύει την ελευθερία ως το ίστατο αγαθό. Και γι' αυτό μέχρι και σήμερα αποτελεί πηγή έμπνευσης για ποιήματα, τραγούδια, παρημίες, ταινίες. Τώρα, καθώς φτάνουμε σιγά σιγά στο τέλος αυτού του μαθήματος, ας περάσουμε σε κάποιες ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης. Και περνάμε στην πρώτη ερώτηση. Τι έγινε ακριβώς στο στενό των θερμοπυλών το 480 π.Χ.? Βλέπουμε ότι έχουμε τέσσερις απαντήσεις. Δεν έγινε τίποτα άλλο παρά αυτό που μας λέει η πορτοκαλία απάντηση. Η γνωστή μάχη μεταξύ Ελλήνων και Περσών του Ξέξη. Και πάμε στη δεύτερη ερώτηση. Στις θερμοπύλες τι έκαναν οι Σπαρτιάτες. Έχασαν τη μάχη αλλά κέρδισαν την ιστεροφημία που σημαίνει η φήμη μετά από κάτι ηρωικό. Έχασαν τη ζωή τους και τίποτα παραπάνω. Πέθαναν μάταια ή δεν κέρδισαν τίποτα. Εσείς τι πιστεύετε. Η σωστή απάντηση είναι το κόκκινο. Έχασαν μεν τη μάχη οι Σπαρτιάτες αλλά κέρδισαν την ιστεροφημία. Και πάμε στην επόμενη ερώτηση. Ποιοι ήταν οι αθάνατοι. Οι αθάνατοι ήταν οι 10.000 επίλεκτοι στρατιώτες του Ξέξη. Ονομάζονταν έτσι γιατί δεν πέθαναν ποτέ. Οι αθάνατοι ήταν στην ελληνική παράταξη. Ή λέγονταν αθάνατοι επειδή δεν υπήρχαν. Τι πιστεύετε. Η σωστή απάντηση είναι το κόκκινο. Ήταν η επίλεκτη στρατιά, η προσωπική φρουρά του Ξέξη βασιλιά. Που πάντα ρυθμούσε 10.000 στρατιώτες. Και πάμε στην επόμενη ερώτηση. Τελειώνουμε με το ηρωικό απόφτεγμα, το οποίο εξυμνεί την ηρωική αντίσταση των Σπαρτιατών. Ο ξυν αγγέλιν, δηλαδή ο ξένε, πες στους Λακεδαιμόνιους, στους Πέρσες, στους Αθηναίους ή στους Έλληνες, ότι εδώ βρισκόμαστε επειδή ήμασταν πιστοί στις προσταγές τους. Όπως λέει το ηρωικό απόφτεγμα που βλέπετε στην εικόνα. Ποια είναι η σωστή απάντηση? Η σωστή απάντηση είναι η πρώτη. Ο ξυν αγγέλιν της Λακεδαιμονίας, ότι τί δε κήμεθα, της κείνων ρήμασι πειθόμενοι. Δηλαδή ότι είμαστε εδώ πεσμένοι, ότι έχουμε πεθάνει, επειδή ήμασταν πιστοί στις προσταγές τους. Εδώ λοιπόν τελειώνει το σημερινό μας μάθημα ιστορίας. Ένα μάθημα ιστορίας που μας δείχνει τον ηρωισμό και την αυτοθυσία εκείνων των πολεμιστών που προτίμησαν να χάσουν τη ζωή τους, οι περασπιζόμενοι την πατρίδα και τις ιδέες τους. Σας ευχαριστώ που παρακολουθήσατε και αυτό το μάθημα. Και μέχρι την επόμενη φορά, γεια σας! |
