| : [♪ Μουσική Regional Geographic Μουσική Βελτι sensitive' Καλημέρα σε όλους σας. Ονομάζομαι Γιώργος Ανδρίκος και είμαι δάσκαλος της Πέμπτης Δημοτικού. Προσπαθώ λοιπόν να ταξιδεύσω κι εγώ με τη σειρά μου πίσω αρκετά χρόνια, τότε που ήμουν και εγώ στο δημοτικό σχολείο και με προβλημάτιζαν πραγματικά κάποια μικροπράγματα, τα οποία άργησα να καταλάβω, μάλλον να τα αποκωδικοποιήσω. Είμαι σήμερα λοιπόν μαζί σας εδώ για να δούμε έτσι μερικά μικρά θέματα στα ελληνικά μας, στη γλώσσα μας, τα οποία εμένα τουλάχιστον ως παιδί με προβλημάτισαν. Θα ξεκινήσω παίρνοντας ουσιαστικά ένα απλό ουσιαστικό, ένα ουδέτερο. Θα πάρω τη λέξη «τραπέζι». Όπως θα κλείνω τη λέξη αυτή, θα παρατηρήσω το εξής. Το τραπέζι, του τραπεζιού, το τραπέζι, τραπέζι. Εδώ να θυμηθούμε παρακαλώ όλοι ότι τα ουδέτερα έχουν τρεις πτώσεις ίδιες. Αυτή η οποία διαφοροποιείται είναι ουσιαστικά η γενική. Λοιπόν, θα παρατηρήσω ότι το κομμάτι της λέξης «τραπέζ» δεν αλλάζει καθόλου την κλίση του. Παραμένει σταθερό. Αυτό, λοιπόν, το κομμάτι της λέξης που δεν αλλάζει στην κλίση του, το ονομάζω «θέμα». Τι ονομάζουμε, λοιπόν, «θέμα» για να δούμε. Πολύ σωστά, λοιπόν, το κομμάτι της λέξης που δεν αλλάζει στην κλίση ονομάζεται «θέμα». Το κομμάτι της λέξης που αλλάζει, ουσιαστικά εδώ είναι το «ι», ονομάζεται «κατάληξη». Τι ονομάζουμε, λοιπόν, «κατάληξη» για να δούμε. Πολύ ωραία. Κατάληξη, λοιπόν, θα ονομάσουμε αυτό το κομμάτι της λέξης το οποίο αλλάζει. Το τελευταίο γράμμα του θέματος το ονομάζω «χαρακτήρα». Τι ονομάζω, λοιπόν, «χαρακτήρα»? Η ερώτηση είναι για σένα. Δεν είναι η ερώτηση πολλών εκατομμυρίων, δεν έχει σημασία, αλλά μπορεί πραγματικά να μου τη δώσεις τώρα, την περιμένω. Πολύ ωραία, λοιπόν, το έχουμε. «Χαρακτήρας» είναι το τελευταίο γράμμα του θέματος. Φαντάσου λοιπόν τώρα ότι αυτό θα μου σταθεί εκπληκτικά χρήσιμο στο εξής. Θα τα κρατήσω για να τα βλέπω και θα πάρω ένα ρήμα. Θα ξεκινήσω να πάρω το ρήμα «Θέλεις το ρήμα τρέχω? Σου αρέσει? Είσαι παιδί και σου αρέσει να τρέχεις, οπότε νομίζω ότι είναι το ρήμα σου, το βλέπω στα μάτια σου. Πρόσεξέ με λοιπόν. Θα πάρω το ρήμα τρέχω». Αυτό που θα πρέπει να προσέξεις είναι ότι η σειρά που θα γράψω τους χρόνους, δεν είναι πιθανώς η σειρά που σου ζητιέται να κάνεις χρονική αντικατάσταση. Το γιατί θα τους γράψω έτσι θα το δεις αμέσως τώρα. Θα ξεκινήσω λοιπόν με πρώτον τον ενεστώτα. Για λόγους οικονομίας χώρου, καταλαβαίνεις δεν θα γράφω ολόκληρους τους χρόνους. Θα ακολουθήσει ο παραπτωτικός και αμέσως μετά ο μέλλοντας εξακολουθητικός. Αυτοί οι τρεις χρόνοι θα προσέξεις ότι έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, θα το δούμε σε λίγο. Ακριβώς το ίδιο πράγμα συμβαίνει και στην ενεργετική και στην παθητική φωνή. Αυτό είναι κάτι όμως που θα δούμε αμέσως. Ακολουθεί ο αόριστος, εδώ όπως βλέπεις άφησα ένα μικρό χώρο μέσα τους. Δεν τα πολύ πάνε και καλά λένε αυτοί μεταξύ τους. Θα δείξεις μες στον δρόμο, θα φανείς την πορεία αυτό. Αόριστος θα ακολουθήσει ο μέλλοντας στιγμιαίος. Ο παρακείμενος, ο υπερσυντέλικος και ο μέλλοντας συντελεσμένος. Αν λέγανε μέχρι τώρα ότι οι γιατροί δεν κάνουν καλά γράμματα, θα σου πω ότι πολλές φορές δεν κάνουν και οι δάσκαλοι καλά γράμματα. Οπότε αυτό νομίζω ότι είναι ένα κλασικό παράδειγμα. Εύχομαι να περνάς καλά. Συνεχίζουμε. Θα πάρω λοιπόν το ρήμα τρέχω. Μην ξεχνάμε, θέμα, κατάληξης και χαρακτήρας. Πάμε λοιπόν να δούμε τώρα τι θυμάσαι από τα προηγούμενα. Τρέχω, αφήνω λίγο χώρο για την κατάληξη όπως βλέπεις. Ο παρατατικός θα πάρει μπροστά του ένα γραμματάκι, το ε. Αυτό το γράμμα λοιπόν δεν ανήκει ουσιαστικά στο θέμα. Αυτό το γράμμα είναι αύξηση. Μπαίνει μπροστά και μου δηλώνει ότι κάτι συνέβη στο παρελθόν. Και τώρα θα μου πεις, Γιώργο, αυτό γίνεται παντού. Η απάντηση είναι όχι. Δεν έχουν όλα τα ρήματα αύξηση. Κάποια έχουν εσωτερική αύξηση. Εμείς λοιπόν τώρα στο τρέχω, να γυρίσουμε εδώ πέρα γιατί εγώ είμαι και πολυλογάς βλέπεις. Εδώ λοιπόν εμείς στο τρέχω, θα πάμε και θα πούμε ότι ε, έτρεχα. Πάρα πολύ ωραία. Ο μέλλοντας εξακολουθητικός, το κρατάς αυτό, θα σου φανεί χρήσιμος, είναι θα και εναιστώτας. Πάντα θα και εναιστώτας τρέχω. Θα πάρουμε τώρα έναν μαρκαδόρο άλλου χρώματος και θέλω να παρατηρήσεις το εξής. Εναιστώτας, παρατατικός και μέλλοντας εξακολουθητικός, όπως θα δεις, έχουν ακριβώς το ίδιο θέμα. Οι τρεις αυτή χρόνοι λοιπόν παίρνουν το θέμα τους από τον εναιστώτα. Γι' αυτό λοιπόν και επειδή ανήκουν στην ομάδα του εναιστώτα, έχουν εναιστωτικό θέμα. Οι υπόλοιποι χρόνοι που θα δούμε τώρα με τη σειρά μας έχουνε μπαμπά τους τον αόριστο. Στην προκειμένη περίπτωση λοιπόν θα αύξηση, το θυμάσαι έτσι, αύξηση. Ε, τρέξα, και εδώ αλλάζει το θέμα, θα το δούμε, γίνεται τρέξ, μέλλοντας στιγμή έως θα τρέξω. Παρακείμενος, θα κάνω μια μικρή παρένθεση να σου θυμίσω, μπορεί να το έχεις ξεχάσει, ότι ο παρακείμενος ανήκει στους εναιστωτικούς χρόνους, είναι ένας χρόνος ο οποίος μου δηλώνει ότι, κάτι που ξεκίνησε μεν στο παρελθόν, τώρα που με ρωτάς εσύ το έχω ολοκληρώσει, ρωτάει η μάνα σου. Έχεις διαβάσει τα μαθήματά σου που ετοιμάζεσαι να βγεις έξω, τα έχω διαβάσει μαμά, τώρα τα έχω τελειώσει, τα έχω ολοκληρώσει. Παρακείμενος, τώρα, αυτή τη στιγμή που σε ρωτάει, εσύ τα έχεις ολοκληρώσει. Τέλος διαλήματος, συνεχίζουμε. Ο παρακείμενος λοιπόν, ο οποίος όπως λέγαμε είναι παροντικός χρόνος, μου δηλώνει το τώρα, κάτι που το οποίο συμβαίνει τώρα, παρά το ότι έχει ξεκινήσει στο παρελθόν, είναι φτιαγμένος από το βοηθητικό ρήμα έχω και το απαρέμφατο τρέξει. Το απαρέμφατο είναι ένας άκλητος τύπος του ρήματος, θα σου το ξαναθυμίσω, ο οποίος ουσιαστικά με βοηθάει στο να σχηματίσω αυτούς τους τρεις χρόνους. Το παρακείμενο, τον υπερσυντέλικο και το συντελεσμένο μέλλοντα. Έχω τρέξει λοιπόν ο παρακείμενος, είχα τρέξει ο υπερσυντέλικος και θα έχω τρέξει ο συντελεσμένος μέλλοντας. Πάμε τώρα λοιπόν να δούμε τι ακριβώς γίνεται με το θέμα του αόριστο. Τρέξει ο αόριστος, τρέξει ο συντελεσμένος, τρέξει, τρέξει, τρέξει. Είμαι λοιπόν εδώ και παίρνω το αοριστικό μου θέμα. Σε τι θα μου φανεί χρήσιμο όλο αυτό. Λοιπόν να σου πω την αλήθεια, όταν ήμουνα παιδί, θα σου το ξαναπω αυτό, με προβλημάτιζε πάρα πολύ. Με ρώταγε λοιπόν η δασκάλα μου και πρέπει να απαντήσω και γρήγορα βλέπεις, δεν μου φτάνει όλα τα άλλα. Για πες μου γρήγορα σε παρακαλώ πολύ Γιώργο, Γιώργο με λένε. Πες μου γρήγορα σε παρακαλώ πάρα πολύ, το έπαιξα, τι χρόνος είναι και μπλόκαρα με τη μία. Αντί να καθίσω να σκεφτώ τι, για παρατήρησε λίγο καλύτερα τι γράψαμε εδώ πέρα. Πόσοι μονολεκτικοί χρόνοι υπάρχουνε, για να δούμε. Τρέχω, έτρεχα, έτρεξα. Τρεις. Πάμε αμέσως στην ταυτότητα του ρήματος. Η ταυτότητα του ρήματος δεν είναι άλλη από τον ενεστώτα, το πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα. Θα ξανακάνουμε μία παρένθεση. Οριστική είναι η έγκληση που μου εκφράζει το σίγουρο, το βέβαιο, αυτό το οποίο δεν αλλάζει. Λοιπόν, αυτό το θυμάσαι, είμαι σίγουρος, οπότε το έχουμε. Άστο, για άλλη φορά αυτό. Ξανάρχομαι λοιπόν. Πάλι τα ίδια. Έπαιξα γρήγορα Γιώργο, η δασκάλα μου επιμένει, πες μου σε παρακαλώ, τι χρόνος είναι. Πάλι εγώ μπλόκαρα. Αντί να σκεφτώ ότι ο ενεστώτας είναι, παίζω, τρέχω, άρα λοιπόν έχει αύξηση μπροστά του, έχει το ε, δεν έχει το θέμα του ενεστώτα, άρα είναι αόριστος. Πολύ εύκολα λοιπόν έτσι. Θα χωρίσω για παράδειγμα τους μέλλοντές μου. Θα δω ότι έχω τον εξακολουθητικό, να ξαναθυμηθούμε ότι είναι θα και ενεστώτας. Θα δω ότι έχω το στιγμιαίο, που παίρνει το θέμα του από τον αόριστο και θα δω ότι έχω το συντελεσμένο, ο οποίος έχει μπροστά του το μόριο θα, το βοηθητικό ρήμα έχω και το απαρέμφατο τρέξει. Οπότε τώρα πια, όταν σε ρωτήσουνε να τους πεις ποιος ακριβώς είναι ο χρόνος ο οποίος σε ρωτάνε, θα δυσκολευτείς. Δεν νομίζω. Θα σου είναι πολύ πιο εύκολα τα πράγματα. Θα παρατηρήσεις το εξής. Έχουμε το θέμα μας, μην το ξεχνάμε αυτό, το οποίο είναι αν είναι ενεστώτας παρατατικός ή μέλλοντας εξακολουθητικός, ενεστωτικό. Αν είναι αόριστος και όλα του τα αδερφάκια από κει και κάτω, αοριστικό. Νομίζω ότι τώρα πια το κατάλαβες. Δεν έχουμε κάποιο θέμα ή μάλλον έχουμε θέμα και το θέμα που έχουμε τώρα είναι το εξής. Παρατήρησε με λίγο. Ας πάρουμε μια μικρή αναστάτωση που υπάρχει σε κάποια ρήματα. Πάμε λοιπόν να πάρουμε το ρήμα βάφω. Πάλι άφησα χώρο για το ω, το οποίο είναι η κατάληξή του, για να σου δείξω ότι το θέμα του είναι το βάφω. Τελευταίο γράμμα του θέματος είναι το φι. Λοιπόν, πρόσεξέ με καλά, καλοί μου φίλοι και καλέ μου φίλοι. Εδώ, εδώ, σε μένα, φόκους, σε μένα. Λοιπόν, πρόσεξε. Φι, όταν έχω χαρακτήρα π, β, φι και πτ, καλύπτω, θα το δούμε σε λίγο. Τα ουσιαστικά που παράγονται ή οι μετοχές που παράγονται και έχουν μη, γράφονται με δύο μη. Παραδείγματος χάρη, βαφ-ο, βαφ το θέμα. Φι, τι είπαμε ότι είναι το φι, θα τα ξαναθυμηθούμε λίγο. Ε, δεν το θυμάμαι πάρα πολύ καλά κύριε, παιδί μου, ορίστε. Α, ο χαρακτήρας είναι, έτσι μπράβο. Ο χαρακτήρας λοιπόν, φι ο χαρακτήρας και ο η κατάληξη. Βαφ-ο με στην παθητική φωνή, να το γράψουμε κιόλας, να μην τα λέμε μόνο. Πάλι βαφ, πάλι φι, είπαμε χαρακτήρας, μην το ξεχνάμε. Ε, από εδώ και πέρα λοιπόν, όποτε βλέπεις φι, πι, βήτα και πτου, ότι παράγεται από εκεί και έχει δύο μη, θα γράφεται ακριβώς έτσι. Ο τείχος είναι βαμμένος με δύο μη. Γιατί ξαναθυμίζουμε, έχει ακριβώς χαρακτήρα φι. Και θα μου πεις τώρα, καλά πάντα θα γίνεται αυτό. Όχι ακριβώς, όταν το φι διατηρείται, όταν το φι το κρατάει λέξη, όταν το πτου το κρατάει λέξη, παραδείγματος χάρη, καλυπτόμενος, γράφεται με ένα μη. Όταν χάνεται, καλυμμένος, γράφεται με δύο μη. Να το δούμε λοιπόν, καλυπτόμενος, κανονικότατα με ένα, το καλυμμένος όμως, όπως και το κάλυμα θα γραφτεί, ακριβώς έτσι. Πάμε λοιπόν ξανά. Μήπως θυμάσαι ποια είναι αυτά τα γράμματα, τα οποία όταν τα συναντήσω στο... Πάλι το ξέχασα, έλα βρε εδώ είναι, έλα. Χαρακτήρα, έτσι μπράβο, το έχουμε. Θα μου γραδούσουν λέξη με δύο μη. Που, κύκλωσέ το ρε Γιώργο, να το δούμε, β, φ και πτου. Που, β, φ, πτου, δύο μη. Θα το θυμάσαι σίγουρα, είμαι απόλυτα βέβαιος. Λοιπόν, νομίζω ότι μέχρι τώρα αλύσαμε κάποιες απορίες ή τουλάχιστον τα ξαναθυμηθήκαμε, γιατί τελικά μπορεί και να τα έξερες, απλά δεν το θυμώσουν ότι τα έξερες. Λοιπόν, τώρα θα περάσουμε σε ένα άλλο μικρό θέμα, το οποίο ακόμα και τους ενήλικες, αν ρωτήσεις τον παπά και τη μαμά, μπορεί και αυτοί να μην το θυμούνται πολύ καλά και να τους βοηθήσεις. Για να δούμε λοιπόν, θα τα σβήσουμε λίγο αυτά, για να περάσουμε να δούμε λίγο το επίθετο πολύ. Πολύ μπέρδεμα γίνεται με αυτό. Για να δούμε όμως τι συμβαίνει ακριβώς, να τα ξαναθυμηθούμε λίγο. Θέμα κατάληξη χαρακτήρας. Μεταξεχνά με αυτά, θέμα κατάληξη χαρακτήρας. Σβήνει ο Γιώργος, προσέχεις εσύ. Λοιπόν, είμαι έτοιμος. Ένα πάλι μπέρδεμα της παιδικής μου ηλικίας, εγώ τελικά ως παιδί πρέπει να είμαι πολύ μπερδεμένος. Είναι το εξής, πάντα μπέρδεβα το αν θα έπρεπε να γράψω το πολύ με ένα λάμδα ή με δύο λάμδα. Και έτσι λοιπόν κάθομαι και σκέφτομαι ότι ο πολύς γράφεται με ένα λάμδα και το ξέρουμε όλοι πάρα πολύ καλά αυτό. Η πολύ γράφεται με δύο λάμδα και η τα και το ξέρουμε επίσης πάρα πολύ καλά αυτό. Και το πολύ γράφεται επίσης με ένα λάμδα. Να τα γράψουμε λίγο, να τα έχουμε και μπροστά μας, γιατί ο Γιώργος λέει πολλά, αλλά τελικά να τα γράψουμε, να τα θυμόμαστε κιόλας. Έχουμε λοιπόν και λέμε ο πολύς, η πολύ και μου φαίνεται ότι θα τα σβήσουμε και αυτά για να έχουμε λίγο παραπάνω χώρο. Άλλωστε τώρα τα θυμάσαι και αν δεν τα θυμάσαι θα έχεις κάθε ευκαιρία να τα ξαναδείς, να τα διαβάσεις και να τα ξαναθυμηθείς. Ο πολύς, η πολύ και το πολύ. Πότε ακριβώς όμως θα γράψω με ένα λάμδα και πότε με δύο λάμδα. Πολύ ωραία ερώτηση, για να δούμε λίγο. Ρωτάει κάποιος, είχε σήμερα καθώς ερχόσουνα κίνηση. Πω πω, είχε πολλή κίνηση. Γράφω τη λέξη κίνηση. Η λέξη κίνηση είναι θηλυκό ουσιαστικό. Έχεις μάθει πάρα πολύ καλά ότι τα ουσιαστικά συνοδεύονται από επίθετα. Όταν λοιπόν εγώ πάω να του βάλω το επίθετο μπροστά του, το επίθετο πολύς ξαφνικά από εδώ θα βρεθεί εδώ. Και καθώς θα βρεθεί εκεί θα γράψουμε και θα πούμε ότι είχε πάρα πολύ, απλά πολλή κίνηση. Τι θα συμβεί όμως στην περίπτωση, πρόσεξέ το λίγο αυτό. Τι θα συμβεί στην περίπτωση που το κίνηση έχει μπροστά του ένα άλλο επίθετο. Μπέρδεμα θα μου πεις. Καθόλου θα σου πω. Πρόσεξέ μου και θα καταλάβεις. Γράφω λοιπόν πάλι κίνηση. Ρωτάει, γιατί άργησες. Πού να στα λέω. Μεγάλη κίνηση. Μεγάλη κίνηση. Μεγάλη κίνηση. Και μάλιστα να σου πω την αλήθεια μάνα. Πολύ μεγάλη κίνηση. Ωπα, όπα. Γιώργο, το πολύ γιατί είμαι ένα λάμδα και ύψιλον. Γιατί υπάρχει επίθετο. Νάτο. Υπάρχει ήδη επίθετο το οποίο πηγαίνει και μου προσδιορίζει το κίνηση. Και μου λέει ότι η κίνηση ήταν μεγάλη. Το πολύ λοιπόν εδώ είναι επίρρημα. Θα μου πεις τώρα, ναι, μα είναι θηλυκό. Βεβαίως, όταν υπάρχει επίθετο μπροστά από το ουσιαστικό, το πολύ γίνεται επίρρημα. Να το δούμε μάλλον ένα μικρό παράδειγμα πριν κλείσουμε. Ας πάρουμε λοιπόν το ουσιαστικό όρεξη. Έφαγα το φαγητό μου με πολύ όρεξη. Βεβαίως, θηλυκό θα παρατήρησες πάλι, θα παρατήρησες ότι μόνο στο θηλυκό συναντάμε αυτά τα θέματα. Το αρσενικό είναι με ένα λάμδα και ύψιλον, το ουδέτωρο με ένα λάμδα και ύψιλον και αντίστοιχα, όπως θα πρόσεξες, ο όλος ο πληθυντικός αριθμός είναι με δύο λάμδα, κανονικά και ο μικρογιώτα, όπου χρειάζεται. Πάμε λοιπόν, όρεξη. Έφαγα με πολύ όρεξη. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποιο θέμα. Τι θα γίνει όμως αν μπροστά από το όρεξη υπάρχει ένα άλλο επίθετο, να το βάλουμε, για να δούμε. Θα πάμε λοιπόν και θα πούμε ότι και αυτός είχε μεγάλη όρεξη. Οπότε, όπως καταλαβαίνεις τώρα, το πολύ θα είναι επίρρημα. Πολύ μεγάλη όρεξη, για να δείξουμε ότι το πολύ παίρνει τον ρόλο του επιρρήματος, μιας και το μεγάλη έχει παίξει τον ρόλο του επιθέτου μπροστά από το ουσιαστικό όρεξη. Εύχομαι πραγματικά όλα αυτά που σήμερα είχαμε την ευκαιρία έτσι να ξαναθυμηθούμε και να πάψουν να μας προβληματίζουν πια, γιατί σου είπα αφορμή μου, ήταν να σου πω τι προβληματίζε εμένα ως παιδί, να σε βοήθησαν. Αν πραγματικά σε βοήθησαν, μοιράσου τα με κάποιον άλλον. Μπορεί πραγματικά να μη στο έχει πει, αλλά να είναι και δικές του απορίες. Καλό μεσημέρι, να είσαι καλά! |
