| : Αυτή που θα σας δώσω είναι μια άλλη, ήρθε encontramos ακόμα πασίλια ή όικαλων περιουλών στην βαθιά μας. Είναι ο τρόπος που 새 exatamente αυτό το ψέρι σ 73, π expelled 6 τύπου αποLeics σ Αυτή είναι η σχέση ανάμεσα στις δύο αυτές έννοιες που θα αναπτύξω σήμερα. Αυτό είναι το πανεπιστήμιο στο οποίο εργάζομαι. Είναι ένα πάρα πολύ ωραίο κάμπους και ένα πολύ ωραίο πανεπιστήμιο. Και μπορώ να πω ότι έχω την τύχη να εργάζομαι σε αυτό το πανεπιστήμιο. Αυτό είναι το πανεπιστήμιο στο οποίο εργάζομαι. Αυτό είναι το πανεπιστήμιο στο οποίο εργάζομαι. Αυτό είναι το πανεπιστήμιο στο οποίο εργάζομαι. Είναι ένα πάρα πολύ ωραίο κάμπους και ένα πολύ ωραίο πανεπιστήμιο και μπορώ να πω ότι έχω την τύχη να ασχολούμαι με το αντικείμενο που πραγματικά μ' αρέσει και να το κάνω με τον τρόπο που πραγματικά θέλω. Από αυτή την άποψη μπορεί να πει κανένας ότι αισθάνομαι πραγματικά ευτυχισμένος και ότι έχω φτάσει στο σημείο που πραγματικά θα ήθελα. Και εδώ μπορείτε να με ρωτήσετε, θα σας πω για αποτυχίες και ξεκινώ λέγοντά σας για κάτι το οποίο θεωρώ ένα επετυχημένο αποτέλεσμα. Πώς σχετίζεται το θέμα της αποτυχίας με το θέμα αυτό της επιτυχίας του να φτάσει κανένας να κάνει αυτό που πραγματικά θέλει όπως το θέλει, που πιστεύω ότι είναι το μέτρο της επιτυχίας το πιο αυθεντικό. Η σχέση ανάμεσα στις δύο αυτές έννοιες είναι μια πάρα πάρα πολύ διαδεδομένη αντίληψη, η οποία είναι ότι ο δρόμος προς την επιτυχία είναι ένας γραμμικός δρόμος. Πηγαίνεις από το καλό στο καλύτερο, από το καλύτερο στο κάλλιστο και στο τέλος φτάνεις εκεί που πραγματικά θέλεις. Κατά κάποιο τρόπο ανεβαίνεις ένα βουνό το οποίο κάθε στόχος που επιτυχάνεις είναι καλύτερος από το προηγούμενο. Είναι όμως σωστό αυτό το πράγμα, είναι σωστή αυτή η αίσθηση. Πιστεύω ότι είναι λάθος. Και όχι μόνο ότι είναι λάθος αλλά και μια αντίληψη που πολλές φορές μπλοκάρει και παραλύει τους ανθρώπους. Και σήμερα θέλω να την διαψεύσω και να δείξω πως δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Και θα ξεκινήσω από μια διαπίστοση. Η διαπίστοση αυτή είναι πολύ απλή, ότι οι επιτυχίες του καθενός μας πολλές φορές είναι ορατές, είτε γιατί εμείς οι ίδιοι τις προβάλλουμε, είτε γιατί κάποιοι άλλοι τις προβάλλουν πάνω σε εμάς. Αλλά οι αποτυχίες μας στους δρόμους αυτούς είναι αόρατες. Δεν είναι πράγματα για τα οποία συνηθίζουμε να μιλάμε. Πολλές φορές όταν μας δημιουργούν και μια άσκημη αίσθηση, ένα τραύμα, είναι πράγματα τα οποία προσπαθούμε να τα βάλουμε πίσω μας, να τα ξεχάσουμε, να τα γνωίσουμε. Και η αλήθεια είναι πως στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Όχι μόνο οι αποτυχίες είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην πορεία του καθενός μας, αλλά θα έλεγα ακόμα και περισσότερο ο δρόμος για την επιτυχία πολλές φορές είναι στρωμένος μέσα από πολύ συγκεκριμένες αποτυχίες. Πως χωρίς τις αποτυχίες αυτές δεν θα φθάναμε, δεν θα κατορθώναμε να πετύχουμε αυτό που θέλουμε. Και η αφορμή για αυτήν την σημερινή συζήτηση είναι διπλή. Η πρώτη αφορμή είναι μια κάπως καινούργια μόδα που έχει ξεκινήσει το τελευταίο διάστημα. Πολύ αχνά, με ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature, κάποιοι πανεπιστημιακοί άρχισαν να βάζουν στις ιστοσελίδες τους ένα καινούργιο είδος βιογραφικού, το σκεώδες βιογραφικό των αποτυχίων τους. Τονίζοντας για παράδειγμα τα πανεπιστήμια που δεν τους δέχθηκαν, τις υποτροφίες που απέτυχαν να πάρουν, τις δημοσιεύσεις που δεν κατάφεραν να πετύχουν, ό,τι δηλαδή δεν τους πήγε καλά. Και ο λόγος που το κάνουν είναι ακριβώς αυτός. Να τονίσουν ότι εκεί που έχουν φτάσει, δεν έχουν φτάσει μέσα από έναν δρόμο που είναι στρωμένος με τρία αντάφυλλα, αλλά πολλές φορές περπατώντας έναν δρόμο με αγκάθια. Ο δεύτερος λόγος είναι, καθώς δεν είμαι ψυχολόγος, ούτε έχω ασχοληθεί ερευνητικά με αυτό το θέμα, να μοιραστώ με εσάς τη δική μου εμπειρία. Και αναρωτήθηκα κάποια στιγμή, πολλές φορές άνθρωποι, πώς φτάνει κανένας να γίνει καθηγητής σε ένα τέτοιο πανεπιστήμιο. Μάλιστα, για να δώσω και μια πιο σκοπτική διάθεση σε αυτό, πριν από κάποιο καιρό είχα γράψει κάτι στο Twitter, που δεν άρεσε σε έναν γνωστό δημοσιογράφο, και μη εξαιρετέω θα έλεγα, ο οποίος μου απάντησε λέγοντας ότι θα ερευνήσει το πώς ακριβώς έγινα καθηγητής πανεπιστήμιου. Οπότε για να τον βγάλω από αυτόν τον κόπο, θα περιγράψω και εγώ κάπως την αρχή της πορείας αυτής, κυρίως μέσα από τις δυσκολίες και τις αποτυχίες που είχα. Και θα περιγράψω το προσωπικό μου βίωμα, τα πράγματα που έμαθα μέσα από αυτήν την προσωπική πορεία, που με έχει φέρει σε αυτό το σημείο που βρίσκομαι σήμερα, τονίζοντας πέντε σχετικά πρόημες αποτυχίες και δίνοντας έμφαση και στην αντικειμενική διάσταση των αποτυχειών, δηλαδή πράγματα που οι άλλοι βλέπουν μέσα σε αυτές τις αποτυχίες, τις αναγνωρίζουν δηλαδή ως τέτοιες, αλλά και επίσης την υποκειμενική αίσθηση που έχουν, το γεγονός ότι τη συνανταβάνεται κανένας ο ίδιος ως τέτοιες αποτυχίες. Η πρώτη μου αποτυχία ήταν ότι δεν ήμουνα καλός μαθητής στο σχολείο. Ήμουνα μέτριος μαθητής, η βαθμή μου ήταν στο 14, στο 15, δεν ήταν στο 19 ή στο 20, και συνεχώς, παρότι δεν ήμουνα κακός μαθητής, δεν μπορούσα να φτάσω στο επίπεδο αυτό που θα με περιέγραφε ως άριστο. Δεν ήμουνα δηλαδή άριστος μαθητής. Και αυτό το βίωνα ως μια αποτυχία, γιατί βέβαια ζούσα σε ένα περιβάλλον που το μέτρο της αξίας σου ως μαθητής, ήταν να είσαι άριστος. Η δεύτερη αποτυχία μου ήταν ότι δεν μπόρεσα να μπω στη σχολή που είχα πρώτη ως προτίμηση στις πανελλήνιες εξετάσεις τότε, που ήταν οι νομικοί, απέτυχα σε αυτό το στόχο και βέβαια αισθάνθηκα πολύ άσχημα ότι δεν κατάφερα αντίθετα από πολλούς φίλους μου και συμμαθητές μου να φτάσω στο στόχο που ήθελα. Η τρίτη αποτυχία για την οποία θα σας πω είναι ότι όταν έκανα ετήσεις για να ξεκινήσω διδακτορικό, να κάνω μεταπτυχιακά στην Αμερική, όλα τα πανεπιστήμια στα οποία έκανα ετήσεις με απέρριψαν. Και αναγκάστηκα επιπλέον να διακόψω και την αναβολή μου και βρέθηκα στο πολεμικό ναυτικό και αντί να είμαι σε ένα ωραίο κάμπους στην Αμερική να μαθαίνω ωραία πράγματα, βρέθηκα στο Σκαραμαγκά, στο στρατόπεδο Κανελόπουλος, αν θυμάμαι καλά, μια τελείως διαφορετική εμπειρία από ό,τι είχα φανταστεί. Η τέταρτη αποτυχία είναι ότι όταν ξαναέκανα ετήσεις και τελικά με δέχθηκε ένα πανεπιστήμιο, αυτό που με δέχθηκε ήταν το πιο δύσκολο και το πιο σκληρό από όλα, το οποίο αντί να δίνει υποτροφίες σε όσους φιτητές δεχόταν, τους έβαζε ουσιαστικά να ανταγωνιστούν και να αποδείξουν την αξία τους μέσα στο ίδιο το πρόγραμμα. Ήταν σαν να έμπαινες σε ένα λάκκο με καρχαρίες και να έπρεπε να κολυμπήσεις και να αναδειχθείς εσύ ας πούμε ο νικητής. Ένα πάρα πάρα πολύ δύσκολο πρόγραμμα, το οποίο πραγματικά με πολύ ιδέως το αντιμετώπισα και δεν ήταν κάτι εύκολο και το θεώρησα αποτυχία. Είχα δει ότι αυτοί οι ανθρώπους έπρεπε να πηγαίνουν σε επαγγελματικό πρόγραμμα, γιατί άλλοι σαν και εμένα να πηγαίνουν σε επαγγελματικό πρόγραμμα που τους αντιμετωπίζουμε διαφορετικό τρόπο. Η πέμπτη αποτυχία ήταν ότι κατάφερα να πάρω σε αυτό το επαγγελματικό πρόγραμμα χωρίς υποτροφή, γιατί έτυχε και μπόρεσα να πάρω μια υποτροφία για ένα χρόνο από το ίδρυμα Fulbright, και έναν επαχθή όρο ακριβώς για να προστατεύσει την Ελλάδα από τη διαρροή των εγκεφάλων σε αναγκάζει όταν τελειώσεις τις σπουδές σου να επιστρέψεις για δυο χρόνια τουλάχιστον. Η λογική όντως να μην φύγεις. Αυτό βέβαια το έζησα εγώ πάρα πολύ δύσκολα, γιατί βέβαια τελειώνοντας το πανεπιστήμιο στην Αμερική μπόρεσα να βρω δουλειά και ξαφνικά έπρεπε να τα παρατήσω όλα και να γυρίσω στην Ελλάδα για δυο χρόνια. Δεν ήταν κάτι το εύκολο. Αυτές τις θεωρώ πέντε αποτυχίες, αλλά όλες αυτές οι αποτυχίες είχαν και μια φωτεινή πλευρά, ένα upside. Και κατόρθωσαν να διαμορφώσουν την πορεία μου όπως την διαμόρφωσαν και να με διαμορφώσουν και εμένα ως άνθρωπο. Και θα σας εξηγήσω το γιατί. Το πρώτο upside ήταν ότι ως μέτριος μαθητής, αυτό που με πραγματικά έδιωχνε από το σύστημα που επικρατούσε τότε στα σχολεία και δυστυχώς εξακολουθεί να επικρατεί, ήταν το σύστημα της αποστήθησης. Δεν μπορούσα με κανέναν τρόπο να μπω στη λογική της αποστήθησης. Θυμάμαι μάλιστα ότι στο μάθημα της έκθεσης στις Πανελλήνιες πήγα άσχημα γιατί δεν ήθελα με τίποτα να γράψω την παραδεδομένη αντίληψη για το θέμα που μας είχαν βάλει και είχα γράψει κάτι το οποίο ήταν φαίνεται πολύ εκτός των πραγμάτων που γινόντουσαν αποδεκτά. Το καλό όμως αυτής της κατάστασης ήταν ότι αφιέρωσα πάρα πολύ χρόνο, το χρόνο που δεν αφιέρωνα στο να μαθαίνω πράγματα απ' έξω, στο να κάνω άλλα πράγματα, να διαβάζω, να ασχολούμαι με πράγματα που με ενδιαφέρουν και έτσι ουσιαστικά κατάφερα να αποκτήσω με έναν πρόχειρο, ίσως και αυτοδίδακτο τρόπο μια αρκετά μεγάλη κουλτούρα, είχαμε και πολλά βιβλία στο σπίτι έτσι εκμεταλλεύτηκα αυτό το χρόνο με διαφορετικό τρόπο χωρίς να φθαρώ μαθαίνοντας και αποστηθίζοντας όλα αυτά τα χρόνια πράγματα τα οποία δεν θα μου είχαν αφήσει ενδεχομένως κάτι. Το δεύτερο upside ήταν ότι δεν με ενδιέφερε καθόλου η νομική. Ο λόγος που την είχαν βάλει πρώτη ήταν γιατί θεωρείτος την κατεύθεση στη δικιά μου ως το πανεπιστήμιο που έπρεπε να μπει κανένας. Έτσι το ότι δεν μπήκα στη νομική με έστειλε στο πολιτικό τμήμα της νομικής που θεωρείτο τότε ένα είδος προθάλαμος της νομικής όπου όμως ανακάλυψα την πολιτική επιστήμη που είναι το αντικείμενό μου, η μεγάλη αγάπη στη ζωή μου πραγματικά το πράγμα που με ενδιέφερε πάρα πολύ. Δεν θα το είχα κάνει εάν είχα μπει στη νομική ίσως να ήμουν αδικηγόρος σήμερα και δεν θα ήμουν εδώ να σας μιλάω για αυτά τα πράγματα. Το τρίτο είναι ότι κάνοντας αποτυχάνοντας να πάω στην Αμερική την πρώτη φορά που έκανα τις αιτήσεις και αναγκαζόμενος να κάνω τη στρατιωτική μου θητεία πρώτον απέφυγα το τρομερό βραχνά που είχαν οι περισσότεροι φίλοι μου δηλαδή το να ζουν πολλές φορές ανυπότακτοι στο εξωτερικό να μην μπορούν να γυρίσουν και να έχουν την ανησυχία για το άγχος της θητείας τους και συγχρόνως απέκτησα τρομερές εμπειρίες. Έκανα πάρα πολλούς φίλους, κατόρθωσα να βελτιώσω τα γλυκά μου σε σημαντικό βαθμό, να προετοιμαστώ καλύτερα, να οριμάσω ίσως παραπάνω. Ήταν ένα από τα καλύτερα πράγματα που μου έχει συμβεί, να κάνω δηλαδή τη θητεία μου νωρίς. Το τέταρτο ήταν ότι κατορθώνοντας να επιβιώσω στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο που ήταν πάρα πολύ σκληρό και δεν θα ήθελα να ξαναπαναλάβω αυτή την πρώτη χρονιά εκεί προετοιμάστηκα πολύ καλύτερα για την πανεπιστημιακή μου στα διοδρομή αργότερα γιατί ακριβώς είναι ένα σύστημα ανταγωνιστικό, είναι ένα σύστημα σκληρό ενώ πολλοί φίλοι και συνάδελφοι που γνώρισα αργότερα από άλλα πανεπιστήμια δυσκολεύτηκαν τότε πολύ περισσότερο. Εγώ είχα κατά κάποιο τρόπο θωρακιστή και προετοιμαστή νωρίτερα. Και τέλος, αυτό το φρικτό υποχρέωση να γυρίσω για δύο χρόνια στην Ελλάδα, απεδείχθηκε αυτό μια μεγάλη τύχη γιατί με έσπρωξε να ξεκινήσω ένα ερευνικό project το οποίο δεν θα ξεκινούσα διαφορετικά και το οποίο πήγε πάρα πολύ καλά και έφερε πάρα πολύ καλά αποτελέσματα. Θυμάμαι ακόμα τη στιγμή που μου απέριψαν οι Αμερικανικές Αρχές την έτηση που είχα κάνει να μην επιστρέψω για δύο χρόνια και αισθανόμουνα πια ότι ήταν το τέλος της ζωής μου και παρόλα αυτά αυτό το πράγμα είχε μια πλευρά που δεν τη φανταζόμουνα και με βοήθησε πάρα πολύ. Πέντε μαθήματα προκύπτουν από αυτές τις πέντε εμπειρίες και αποτυχείες και θα τα πω πολύ περιληπτικά. Το πρώτο είναι ότι μία αποτυχία δεν είναι βέβαια πάντα το ίδιο πράγμα. Άλλες φορές μας λέει ότι δεν προσπαθούμε αρκετά, πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο. Άλλες φορές αυτό που μας λέει είναι ότι δεν προσπαθούμε με το σωστό τρόπο, πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο προσπαθούμε. Άλλες φορές όμως μας λέει κάτι πολύ σημαντικό ότι αυτό που προσπαθούμε να πετύχουμε ίσως δεν είναι αυτό που μας ταιριάζει. Δεν είναι αυτό που πρέπει να προσπαθούμε και εκεί πρέπει να μας οθήσει αυτό να σκεφτούμε τι πραγματικά θέλουμε. Και αυτό είναι ένα πάρα πολύ σπουδαίο μάθημα που είναι ότι πρέπει να προσπαθούμε να πετυχαίνουμε την διάγνωση της σωστής μίας αποτυχίας. Γιατί αποτύχαμε, τι ακριβώς μας λέει αυτό το πράγμα, τι θέλει να μας πει. Ένα σημαντικό στοιχείο που θέλω να τονίσω εδώ είναι ότι η παράκαμψη των εμποδίων που μπαίνουν μπροστά μας, γιατί αυτό είναι η αποτυχία, εμπόδια που δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε, μας αναγκάζει να σκεφτούμε και να ακολουθήσουμε τα λεγόμενα shortcuts, τους δρόμους εκείνους που παρακάμπτουν αυτά τα εμπόδια. Μας κάνει δηλαδή να είμαστε πιο ευλήγηστοι, πιο έξυπνοι, πιο αποτελεσματικοί. Και πολλές φορές πολύ πιο δημιουργικοί. Η αποτυχία ουσιαστικά είναι η τροφή της δημιουργικότητας, μας δίνει να καταλάβουμε πώς μπορούμε να φτάσουμε στον ίδιο στόχο, ενδεχομένως από τελείως διαφορετικό δρόμο και ο δρόμος αυτός, για να χρησιμοποιήσω και τη γνωστή παρομοίωση της Ιθάκης, είναι αυτός που τελικά μετράει περισσότερο. Αλλά το πιο σημαντικό απ' όλα είναι ότι η αποτυχία μας βοηθά πραγματικά να ανακαλύψουμε τις πραγματικές μας προτιμήσεις. Το τι πραγματικά θέλουμε και ίσως και το ποιοι είμαστε. Κάτι που πολλές φορές πνίγεται στον περηραίο αντακομφορισμισμό, στον τρόπο με τον οποίο η οικογένεια, η κοινωνία, η τριγύρω μας πολλές φορές προβάλλουν πάνω μας τους δικούς τους στόχους και τις δικές τους προτιμήσεις. Όχι γιατί είναι κακοί, αλλά γιατί αυτό νομίζουν ότι είναι το σωστό ή πολλές φορές γιατί αυτό φαίνεται εκείνη τη συγκεκριμένη συγκυρία ότι είναι το σωστό. Ή γιατί ενδιαφέρονται πραγματικά για μας, δεν θέλουν να πάρουμε μεγάλα ρίσκα και έτσι μας αναγκάζουν πολλές φορές να ακολουθήσουμε έναν τρόπο και έναν δρόμο, ο οποίος είναι ενδεχομένως ο δρόμος ο πιο αποδεκτός, αλλά όχι ο δρόμος που μας ταιριάζει και που μας κάνει. Συνολικά, λοιπόν, θα έλεγα ότι οι αποτυχίες είναι ένα μοναδικό και απαραίτητο εργαλείο για τις ευκαιρίες. Χωρίς τις αποτυχίες δεν θα μπορέσουμε να φτάσουμε ποτέ εκεί που πραγματικά θέλουμε. Και το πιο σημαντικό απ' όλα είναι ότι το αντίθετο αυτού που σας λέω, δηλαδή ο φόβος της αποτυχίας, είναι αυτό που πολλές φορές παραλύει τους ανθρώπους, τους κάνουν να μην προχωρήσουν σε κάποιους δρόμους που πραγματικά στο βάθος της καρδιάς τους θέλουν να προχωρήσουν γιατί φοβούνται τι θα συμβεί αν αποτύχουν. Φοβούνται πώς θα το πάρουν οι άλλοι, πώς θα το εισπράξει η οικογένειά τους, ο παιγί, οι γυρός τους, οι φίλοι τους και πώς θα το εισπράξουν και οι ίδιοι. Είναι σαν να σε αναγκάζουν να κάνεις μια βουτιά στη θάλασσα με το κεφάλι μπροστά χωρίς να την έχεις κάνει εσύ ποτέ στη ζωή σου και αυτό το πράγμα να σε εμποδίζει απ' το να μάθεις πώς να κάνεις βουτιές. Με άλλα λόγια είναι ένα τρομερά, δυσάρεστο, άσχημο, αντιπαραγωγικό πράγμα και έχω την αίσθηση, χωρίς να μπορώ να το τεκμηριώσω επιστημονικά, ότι η ελληνική κοινωνία έχει γίνει μια συντηρητική κοινωνία που οθεί πάρα πολύ τα παιδιά στο σίγουρο και στον σαφή δρόμο που αποκλεί το ρίσκο, που αποκλεί την αποτυχία, ακριβώς γιατί έχει εισπράξει, έχει αναπτύξει ένα πάρα πολύ μεγάλο φόβο για την αποτυχία και αυτό είναι το χειρότερο. Οπότε το βασικό μήνυμα που θέλω να περάσω μέσα από αυτή την προσωπική πραγμάτευση του δικού μου παρελθόντος και της δικιάς μου πορείας είναι ότι ο δρόμος προς την επιτυχία είναι πάντα στρωμένος με αποτυχείς, δεν είναι ποτέ γραμμικός, δεν πηγαίνει ποτέ με τρόπο εύκολο και όποιος σας πει το αντίθετο σας λέει ψέματα, σας κρύβει πράγματα τα οποία ενδεχομένως να μη θέλει ούτε κι ο ίδιος να παραδεχθεί αλλά εκείνο που πρέπει εμείς να εισπράξουμε από αυτό το πράγμα είναι ότι δεν πρέπει να αφήσουμε ποτέ το φόβο της αποτυχίας να μας μπλοκάρει. Πρέπει αντίθετα να αγκαλιάσουμε την πιθανότητα και τη δυνατότητα της αποτυχίας είναι ένα μέρος της ζωής μας και είναι κάτι που τελικά αν το χειριστούμε με το σωστό τρόπο ανοίγει πιστεύω πολύ περισσότερα μονοπάτια από αυτά που κλείνει. Σας ευχαριστώ πολύ. |
