| : Τ lumbering boys Heier Milk Company Household Σήμερα έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό, δεν ξέρω να το γνωρίζετε. Είναι η παγκόσμια μέρα ψυχικής υγείας. Βέβαια, σε τέτοιες στιγμές, πραγματικά αναρωτιέμαι Είναι κατά πόσο η ψυχική είναι τόσο διακριτή από τη σωματική υγεία ή κατά πόσο όταν υποφέρει η μία, δεν υποφέρει και η άλλη. Δεν ξέρω πόσοι από εσάς έχει χρειαστεί να νοσηλευτείτε σε ένα νοσοκομείο για τουλάχιστον μια βραδιά. Πω πω, εύχομαι να είναι τελευταία. Θα σας πω ότι μου συνέβη μεμένα πριν περίπου δύο χρόνια. Χρειάστηκε να κάνω έναν χειρουργείο σχετικά σύντομο, απλό. Φτάνω στο νοσοκομείο εκείνη τη μέρα το πρωί, πολύ πρωί. Κάνω όλη αυτή τη γραφειοκρατική δουλειά που απαιτείτε. Ξέρετε, αυτή που κρατάς, βιβλιάρια, εξετάσεις. Γυρίζεις από γραφείο σε γραφείο και κανείς δεν σου λέει πού να πας. Αυτό ακριβώς. Φτάνω μετά από όλη αυτή τη διαδικασία, με οδηγούν στον χειρουργείο, ξαπλώνω στον χειρουργικό κρεβάτι, μου γίνεται η τοπική αναισθησία και περιμένω. Μέχρι να έρθει ο χειρουργός και να ξεκινήσει την επέμβαση, πέρασε περίπου μία ώρα. Εκείνη τη μία ώρα ήμουνα ξαπλωμένος, μόνος μου, και η πόρτα του χειρουργείου ήταν ανοιχτή. Αυτό ξέρετε τι σημαίνει? Πως ένιωθα σαν αξιοθέατο, σαν έκθεμα. Κόσμος μπενόβγενε, κάποιον έψαχνε, κάτι έψαχνε. Όσο η πόρτα ήταν ανοιχτή, φυσικά όποιος περνούσε απ' έξω γύριζε να δει τι γίνεται εκεί μέσα. Βρέθηκε μέχρι κι ένας παππούς, που πραγματικά δεν έχω καταλάβει πώς βρέθηκε στα χειρουργεία. Από όλους όσους μπήκανε μέσα, δεν βρέθηκε κανένας να ανταποκριθεί στην παρουσία μου, ούτε με ένα βλέμμα, ούτε με ένα χαμόγελο, ούτε με μια καλημέρα. Και εκείνη τη στιγμή, με όλη την αγωνία που είχα και το άγχος της επικίνημενης επέμβασης, διεφτόμουν πως έστω και μια καλημέρα να άκουγα, σίγουρα με κάποιο τρόπο θα με μαλάκωνε. Η σχέση γιατρού-ασθενή είναι το κυριότερο θεραπευτικό εργαλείο που έχει ένας γιατρός στη φαρέτρα του τα τελευταία 4.000 χρόνια που ασκείται η ιατρική. Όσο περνάει ο καιρός βλέπουμε νέα εργαλεία, νέες μέθοδοι, διαρκώς ανακαλύπτονται, υπερσύγχρονες τεχνικές. Κάποιες βοηθούν τους ασθενείς, κάποιες όχι. Και βλέπουμε γιατρούς που αφιερώνουν ολοένα και περισσότερο χρόνο στο να γνωρίσουν τα εργαλεία που διαθέτουν, με αποτέλεσμα να υποσκάπτεται ο χρόνος που αφιερώνουν να γνωρίσουν τον ασθενή τους. Βλέπουμε γιατρούς που είναι έτοιμοι να θεραπεύσουν εργαστηριακές τιμές. Μια αυξημένη χωλιστερίνη ή μία αρτηριακή πίεση που έχει χάσει τον δρόμο της. Βλέπουμε γιατρούς που είναι εκεί να βελτιώσουν ουσιαστικά και εν τω βάθη την ποιότητα ζωής των ασθενών τους. Και κάπως έτσι φτάνουμε δυστυχώς να μιλάμε για ιατρικά λάθη, τα οποία πολλές φορές προκύπτουν από γιατρούς που δεν έχουν καταφέρει να γνωρίσουν τους ασθενείς τους. Και έτσι γίνεται η τρίτη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ, οι αιτές αφήνοντας πίσω τα αυτοκινητιστικά και τον καρκίνο. Έτσι με όλες αυτές τις σκέψεις και όλους αυτούς τους προβληματισμούς αναρωτηθήκαμε πως μπορούμε ουσιαστικά να καλύψουμε αυτό το κενό, πως μπορούμε να γεφυρώσουμε αυτό το χάσμα μεταξύ γιατρού και ασθενεί. Απετεί δύο συνθήκες. Η πρώτη είναι να υπάρχει πρόθεση από τον γιατρό να γνωρίσει τον ασθενεί του. Αν δεν υπάρχει πρόθεση, το τι κουβέντα ξέρετε σταματάει εκεί. Και η δεύτερη συνθήκη είναι αξιοποιώντας ουσιαστικά τη δύναμη της ενσυνέσθησης. Τη στιγμή που 100 περίπου ιατρικές σχολές στην Ευρώπη έχουν φτιάξει έναν κατάλογο με το ποιες είναι αυτές οι δεξιότητες που χρειάζεται να έχει ένας γιατρός τελειώνοντας μια ιατρική σχολή και εκεί πέρα αναφέρεται ρητά πως ένας γιατρός πρέπει να έχει μάθει μέσα στην ιατρική του σχολή πως θα είναι συναισθητικός με τους ασθενείς τους, καμία ιατρική σχολή στην Ελλάδα δεν προσφέρει ένα στοχευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Έτσι φτάσαμε λιγάκι στην ιατρική των Ιωαννίνων και σχεδιάσαμε ένα τέτοιο, το οποίο λέγεται «Έλα στη θέση μου, γιατρέ». Στα αγγλικά το παραφράζουμε λίγο και το λέμε «Empathize with me, doctor», το οποίο ουσιαστικά βάζει τους ενδυνάμοι γιατρού σε μια διαδικασία να γνωρίσουν αυτή τη δύναμη της ενσυναίσθησης, της ικανότητας δηλαδή που έχω, να μπαίνω στη θέση του άλλου, να βλέπω λιγάκι τον κόσμο μέσα από τα μάτια του, να ακούω αυτό που ακούνε τα δικά του αυτιά. Μήπως, αν γνώριζα την ιστορία του ανθρώπου που έχω απέναντί μου, μήπως τότε του φερώμουν διαφορετικά. Με όλο αυτό το σκεπτικό και όλη αυτή τη συζήτηση γύρω από την ενσυναίσθηση, ίσως χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε τι είναι ακριβώς ενσυναίσθηση. Δεν είναι τόσο να βρω τις μαγικές λέξεις που θα πω, ή αυτές τις ατάκες που θα ανακουφήσουν τον άλλον, ή αυτές τις όμορφες λέξεις που θα του χρυσώσουν το χάπι. Δεν είναι αυτό. Είναι ένας ολόκληρος τρόπος ύπαρξης. Ο τρόπος με τον οποίο υπάρχω, αλληλεπιδρώ, σχετίζομαι, ο οποίος τρόπος οφείλει να είναι απαλλαγμένος από κάθε είδους κριτική και κάθε είδους αξιολόγηση. Σκεφτείτε λιγάκι αυτή τη σχέση, βγάζοντας όλα όσα συμμετέχουν στον τρόπο που σχετίζομαι. Πώς μένει ο πυρήνας του τρόπου που γνωρίζω τον άλλον. Αλήθεια, σας έχει ρωτήσει ποτέ ένας γιατρός, στην ώρα που σας εξετάζει, αν υπάρχει κάτι που σας ανησυχεί. Υπάρχει κάτι που σας αγχώνει, κάνει την εξέταση και σας λέει, υπάρχει κάτι που σας αγχώνει, υπάρχει κάτι που σας προβληματίζει. Ούτε ένας. Με τη χερή της υπόθεσης. Πολλές φορές βλέπουμε να συμβαίνει μέσα στην κλινική πράξη, είναι ο γιατρός να κάνει την κλινική του εξέταση, να προχωράει να δίνει μια διάγνωση και στη συνέχεια να δίνει μια θεραπεία, όπου και αν αυτό χρειάζεται. Σε εκείνο ακριβώς το σημείο παραβλέπεται οποιαδήποτε συγκινησιακά ή συναισθηματικά στοιχεία τυχών να συνοδεύουν την ασθένεια. Είναι σαν να λέμε δηλαδή, πως ο γιατρός εκείνη την ώρα εξετάζει μόνο του το χέρι που πονάει ή εξετάζει μόνο του το κεφάλι που υποφέρει σαν πολύ συνειδητά να μπαίνουμε στη διαδικασία και να ξεχωρίζουμε την ψυχή από το σώμα. Είναι όμως δύο διαφορετικά πράγματα. Μάλλον δεν είναι. Θέλω να σταθώ όμως περισσότερο σε αυτά που έμαθα εγώ εκπαιδεύοντας γιατρούς. Και μπορώ να ξεχωρίσω δύο πράγματα. Το πρώτο πράγμα είναι πως ο ανθρώπινος πόνος είναι οικουμενικός. Ο πόνος δηλαδή είναι πανανθρώπινος. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο σωματικό πόνο. Αυτός είναι αρκετά σαφής και συγκεκριμένος. Αναφέρομαι στο πώς πονάει ο καθένας από εμάς σε σχέση με τις καταστάσεις τις οποίες βιώνει. Και σε εκείνο ακριβώς το σημείο ο πόνος έχει πάρα πολλές μορφές. Ο πόνος μπορεί να είναι κοινωνικός. Ζούμε σε μια Ελλάδα που ματώνει, που καλείται να επαναπροσδιορίσει τις αξίες της, τις πεπιθύσεις της, που καλείται και οφείλει να αξιολογήσει την ίδια της στην Κρητική. Ο πόνος μπορεί να είναι συστηματικός. Θλίψη, απομόνωση, πένθι, αλλαγές, αποχωρισμοί, όλα αυτά έχουν έντονο το στοιχείο του συναισθηματικού πόνου. Ο πόνος μπορεί να είναι ψυχικός. Ξέρουμε πέντε πράγματα για τις ψυχικές ασθένειες. Οι ίδιες οι σχέσεις φέρνουν πόνο. Οι ίδιες οι σχέσεις, όμως, είναι ικανές να με ανακουφήσουν από αυτό. Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι πως από τη στιγμή που ο ανθρώπινος πόνος είναι οικουμενικός, αυτό μου επιτρέπει, την ώρα που ακούω τον πόνο του άλλου, να συνδεθώ με κάτι μέσα μου που μου θυμίζει αυτό το συνέσθημα. Για ρίξτε λιγάκι μια μάτια σε αυτό. Είσαι πόνος. Είσαι εδώ. Πώς είσαι σήμερα? Είσαι ο πρώτος άνθρωπος. Άνθρωπος, ευχαριστώ. Πώς αισθήθηκε, αισθήθηκε πραγματικά. Είναι η δουλειά μου. Συγγνώμη, δεν συμφωνήσαμε σε αυτό. Δεν ήταν στο σχήμα. Είναι ένα απόσπασμα από ένα βίντεο εινάντια στην ενδροικογενειακή βία. Δεν ξέρω αν αισθανθήκατε εσείς αυτό το σφίξιμο στο στωμάχι. Δεν χρειάζεται να έχω την ίδια εμπειρία, να έχω την ίδια εμπειρία, να έχω την ίδια εμπειρία, να έχω την ίδια εμπειρία, να έχω την ίδια εμπειρία, να έχω την ίδια εμπειρία, για να καταλάβω τον πόνο το άλλο. Δεν χρειάζεται να έχω περάσει το ίδιο πράγμα για να μπορώ να αισθανθώ τον πόνο το άλλο. Από τη στιγμή που θέλω να είμαι ενσυνησθητικός, μπορώ να καταλάβω και μπορώ να υποψιαστώ πόσο μπορεί να πονάει ο άλλος. Και από αυτά πραγματικά αυτό με κάνει να αισθάνομαι λιγότερο μόνος. Και εκεί χρειάζεται να ξέρω πως δεν περιμένει να ακούσει από μένα τις μαγικές λέξεις που θα της λύσουν το πρόβλημα. Δεν περιμένει από μένα να ακούσει αυτά τα λόγια που θα της χρυσώσουν το χάπι. Δεν περιμένει να ακούσει από μένα ότι φύγε, μη κάθεσαι. Περιμένει να της επιτρέψω να βιώσει τον πόνο της δίχως να τον αξιολογήσω. Περιμένει την ανακούφιση του σχετίζεστε. Ένα δεύτερο πράγμα που έμαθα από αυτή την εκπαίδευση είναι να μην σταματώ να εμπιστεύομαι τους ανθρώπους. Ξέρετε, έχουμε έμφυτη μέσα μια τάση να αναπτυσσόμαστε, να εξελισσόμαστε, να αναπτύσσουμε τέτοιες δυνατότητες ούτως ώστε να αποδίδουμε τα μέγιστα. Αυτό που χρειάζεται είναι να βρεθούμε σε μια συνθήκη που θα μας επιτρέψει να το κάνουμε. Και αυτή η συνθήκη διευκολύνεται μέσω της δύναμης της ενσυνέσθησης. Φανταστείτε λιγάκι πώς θα ήταν ο κόσμος μας, αν κανένας από εμάς δεν αξιολογούσε αυτό που αισθάνεται. Δεν προσπαθούσε να το βάλει σε μια κατηγορία αν είναι σωστό ή αν είναι λάθος. Φανταστείτε έναν κόσμο που δεν θα προσαρμόζαμε διαρκώς στη συμπεριφορά μας, με τέτοιον τρόπος να είναι αρεστής τους άλλους. Φανταστείτε αυτόν τον κόσμο που δεν θα ακούγαμε μη θυμώνεις, μη στεναχωριέσαι, μην εκνευρίζεσαι, μη νιώθεις όπως νιώθεις. Φανταστείτε αυτόν τον κόσμο όπου θα αναπτύσαμε τις δεξιότητες αυτές που θα καλύπτουν πρωτίστως τις δικές μας ανάγκες. Ξέρετε, δεν είναι ουτοπικό κάτι τέτοιο, ούτε έρχομαι να σας το μοιραστώ επειδή κάπου το διάβασα. Αλλά αν δύο πράγματα μπορώ να κρατήσω από όλη αυτή την εκπαίδευση, είναι αφενός η πίστη μου στους ανθρώπους και αφεντέρου η πίστη μου στη δύναμη της ενσυνέσθησης. Σκέφτομαι και αναρωτιέμαι πώς θα μπορούσε να γίνει ο κόσμος αν αύριο όλοι εμείς εδώ προσπαθούσαμε να σχετιστούμε με ένα τέτοιο τρόπο. Προσπαθούσαμε να βγάλουμε όλη αυτή την κριτική που έχουμε έτοιμη είτε με καλή πρόθεση, είτε όχι. Πώς θα ήταν αυτός ο κόσμος αν μπαίναμε στη διαδικασία να αλληλεπιδράσουμε πιο ουσιαστικά, πιο βαθιά, να είμαστε έτοιμοι να γνωρίσουμε τον άλλον όπως εκείνος θέλει να μας συστηθεί. Γιατί δεν φτάνει μόνο να μιλάμε για το πόσο καλή είναι η ενσυνέσθηση. Αυτό που χρειάζονται είναι οι άνθρωποι να τη μεταδώσουν και όπως έλεγε και ο σπουδαίος Νίκος Καζαντζάκης, δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες. Και για μένα η ενσυνέσθηση δεν είναι μοναχά μια ιδέα αλλά είναι μια φιλοσοφία η κανεί να αλλάξει γενιές ολόκληρες. Είμαι ο Βασίλος Κιωσές, σας ευχαριστώ. Ευχαριστώ. |
