| : Υπότιτλοι AUTHORWAVE Καλώς ήρθατε στο Νέο Ψηφιακό Πλανιτάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου. Σήμερα είναι μια μεγάλη γιορτή για όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα για το πλανιτάριό μας εδώ στο Ιδρύμα Ευγενίδου, γιατί το θέμα της αποστολής του ανθρώπου στη Σελήνη είναι ένα από τα πιο δημοφιλή θέματα που μας έχουν δημιουργηθεί. Είναι ένα από τα πιο δημοφιλή θέματα, που μας έχουν απασχολήσει σε πάρα πολλές παραστάσεις όλα αυτά τα χρόνια. Με την αφορμή αυτή, λοιπόν, θελήσαμε να κάνουμε κάτι ξεχωριστό και είμαστε πολύ χαρούμενοι, γιατί σήμερα έχουμε τέσσερις επιστήμονες, πολύ σπουδαίους από όλες τις γενιές, μπορώ να πω, που μας τιμήσανε και τους ευχαριστούμε πάρα πολύ που είναι εδώ μαζί μας. Τέσσερις επιστήμονες, λοιπόν, που έχουν δουλέψει στη ΝΑΣΑ, δουλεύουν στη ΝΑΣΑ, συνεχίζουν και θα δουλεύουν και για τα επόμενα χρόνια. Κάποιοι από αυτού σχετίζονται και με τις πρώτες αποστολές στο φεγγάρι, την προετοιμασία για αυτές, τις ίδιες τις αποστολές. Κάποιοι με τις επόμενες, κάποιοι δουλεύουν για την επιστροφή στο φεγγάρι, αλλά και για άλλες αποστολές, όπως και για αποστολές στον Άρη και άλλους πλανήτες. Πριν από αυτό, όμως, πριν τους παρουσιάσω, θα ήθελα, μιας και είχαμε χθες αυτό το σεισμό, και για κάθε ενδεχόμενο, να σας πω ένα λόγο για ασφάλεια, ότι το πλανητάριό μας έχει τρεις εξόδους κινδύνου. Είναι μία εδώ, μία εδώ και μία πίσω. Οπότε, σε κάθε περίπτωση δεν πιστεύω ότι θα γίνει τίποτα, αλλά για κάθε ενδεχόμενο μοιράζεται από τη μέση και πάνω, η έξοδος είναι προς τα πάνω. Από εδώ μεριά φέγεται από δεξιά και από εδώ από αριστερά και με ασφάλεια μπορείτε να βγείτε έξω σε κάθε ενδεχόμενο. Κλείνει αυτή η παρένθεση και να συνεχίσω με την παρουσίαση. Θα προσπαθήσω να είμαι πολύ σύντομος. Να με συγχωρέσουν οι εικαλεσμένοι μας. Θα τα πω λίγο περιληπτικά. Να ξεκινήσουμε με τον Δ. Σταμάτη-Κριμιζή, ο οποίος είναι Ακαδημαϊκός Διαστημικός Επιστήμονας, με διακεκριμένη επαγγελματική σταδιοδρομία ως εκπαιδευτικός και πρωτοπόρος ερευνητής με συμμετοχή στα σπουδαιότερα διαστημικά προγράμματα των ΕΠΑ και της ΝΑΣΑ, αλλά και της Διεθνούς Επιστημονικής Κοινότητας. Από το 1968 ανέλαβε την ηγεσία της Ομάδας Διαστημικής Φυσικής και Διαστημικών Οργάνων στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου John Hopkins. Το 1980 πήρε τη θέση του Επικεφαλή Επιστήμονα στο Τμήμα Διαστημικής και ανέλαβε Διευθυντής από το 1991. Από τη θέση αυτή διήφθυνε τις δραστηριότητες πάνω από 600 επιστημόνων, μηχανικών και άλλου τεχνικού προσωπικού και προσωπικού υποστήριξες. Από το 2004 είναι επίτιμος Διευθυντής. Εκλέχτηκε ακαδημαϊκός στην νέα τότε Έδρα Επιστήμης του Διαστήματος της Ακαδημίας Αθηνών το 2004 και Πρόεδρος της Τάξης Θετικών Επιστημών για το 2007. Το 2006 ανέλαβε Εθνικός Εκπρόσωπος της Ελλάδας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος. Επίσης από το 1999 η Διεθνής Αστρονομική Ένωση ονόμασε με το όνομά του τον αστεροειδή 8323 Κριμηζής. Ο κ. Κριμηζής έχει συνεργαστεί και στο παρελθόν με το πλανητάριο, εμφανίζεται και σε μερικές από τις παραστάσεις μας και τον ευχαριστούμε πολύ για αυτό και έχει τιμηθεί με τα μεγαλύτερα βραβεία που υπάρχουν τόσο από τη ΝΑΣΑ όσο και από άλλους μεγάλους διεθνείς οργανισμούς, τόσο ατομικά, ξεχωρίζω το Distinguished Public Service Medal το 2016 από τη ΝΑΣΑ, το American Astronomical Society Space Flight Award πάλι το 2006 και ένα σωρό άλλα καθώς επίσης και πάρα πολλά ομαδικά βραβεία. Ο δ. Θανάσης Ικωνόμου είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου και ανώτερος πλανητικός επιστήμονας της ΝΑΣΑ. Από τα μέσα της δεκαετίας του 60 και αυτός συμμετείχε στην κατασκευή οργάνων και ανάπτυξη τεχνικών για τη διαστημική εξερεύνηση της ΝΑΣΑ και για τις αποστολές των τριών Διαστημοπλίων Surveyor που προσεγραφίστηκαν στη Σελήνη από το 66 έως το 68 και προετοίμασαν τις αποστολές από όλων. Και περιμένουμε να μας πείτε και γι' αυτά, κύριε Δ. Ικωνόμου. Γι' αυτή τη δραστηριότητα έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία από τη ΝΑΣΑ. Από το 1970 έως το 1985 συνεργάστηκε με ερευνητικά κέντρα μελετώντας προβλήματα βασικής φυσικής με χρήση επιταχυτών υψηλής ενέργειας στο Λοσάλαμος, στο Fermilab και σε πολλά άλλα. Από το 1986 ξεκίνησε η συνεργασία του με το Διαστημικό Ερευνητικό Ινστιτούτο στη Μόσχα για το πρόγραμμα εξερεύνησης του Άρη που οδήγησε στην ανάπτυξη τριών οργάνων που ταξίδεψαν με τις οβγετικές και ρωσικές αποστολές των Άρη το 88 και το 96 και συνεχίζει για τη συνεργασία των Αμερικανικών και Ρωσικών αποστολών. Για πάνω από 50 χρόνια τώρα συνδέεται με τις περισσότερες αποστολές της ΝΑΣΑ σε πλανήτες και δορυφόρους του ηλιακού μας συστήματος. Ενδεικτικά στις συσκευές που έχει σχεδιάσει χρησιμοποιήθηκαν στα Rover Spirit και Opportunity στο Άρη, στο Καζίνης στους δορυφόρους του Crono και στην αποστολή Stardust Next στον κομμήτη Temple 1. Είναι ανώτερος επιστήμονας στο Ινστιτούτο Ενδικοφέρμητου Πανεπιστήμη του Σικάγο ενώ έχει βραβευτεί και αυτός για το έργο του με πάρα πολλά βραβεία, τόσο από τη ΝΑΣΑ όσο και από άλλους διεθνείς οργανισμούς. Αναφέρω χαρακτηριστικά το National Air and Space Museum το 1998, το Achievement Trophy for the Pathfinder Team και το NASA Award for the APXS on Surveyor and the Pathfinder Mission. Ο Dr. Νικόλαος Πασχαλίδης είναι ανώτερος επιστημονικός υπεύθυνος τεχνολογικής ανάπτυξης και δημήμα υλιοφυσικής επιστήμης στο Διαστημικό Κέντρο Goddard της ΝΑΣΑ. Διευθύνει την ανάπτυξη προηγμένων τεχνολογιών και επιστημονικών οργάνων. Στα πλαίσια της επιστροφής στο φεγγάρι εργάζεται σε φασματογράφους ΜΑΖΑΣ για την ανοίχνευση σπανίων υλικών σε ανοιχνευτές ηλιακών ακτίνων Χ και ενεργιακών σωματιδίων για την έγκαιρη προειδοποίηση αστροναυτών από ηλιακές εκρήξεις. Είναι πρωτοπόρος στο σχεδιασμό και την κατασκευή ανθεκτικών σε ακτινοβολία και ακραίου διαστημικού περιβάλλοντος ολοκληρωμένων κυκλομάτων και μικροσυστημάτων με εφαρμογή σε φασματογράφους ΜΑΖΑΣ και ηλεκτρονικών και για όλες τις συνεισφορές του αυτές έχει βραβευτεί με το NASA Medal for Exceptional Technology Achievement και με το NASA Goddard Space Flight Center, IROT Innovator of the Year 2015. Επίσης είναι κάτοχος δύο ευερεσταιχνιών στις ΗΠΑ. Η δόκτωρα Νεζίνα Σολομονίδου, η νεότερη των σημερινών καλεσμένων μας, απέκτησε το πτυχίο της Ατωτήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών με ειδίκευση στην ηφαιστιολογία και συνέχισε, σπουδάζοντας πλανητικές επιστήμες στο Λονδίνο μέσω του μεταπτυχιακού προγράμματος πλανητικής γεωλογίας του University College of London πάνω στη μοντελοποίηση των κρύοηφαιστίων των παγωμένων δορυφόρων του εξωτερικού ηλιακού συστήματος. Έπειτα εκπώνησε τη διδακτορική της διατριβή με θέμα την αστροβιολογία και γεωλογία των δορυφόρων Τιτάνα και Εγγέλαδου στο πλαίσιο ειδικής διακρατικής συμφωνίας συνεπίβλεψης μεταξύ του τμήματος αστρονομίας και αστροφιδικής του Πανεπιστημίου Αθηνών με το αστεροσκοπείο Παρισιού στη Γαλλία όπου και εργαζόταν. Από το 2014 εργάζεται στο κέντρο της NASA Jet Propulsion Laboratory, το γνωστό JPL, στο Los Angeles, στην Καλυφόρνια, ως ερευνήτρια της διαστημικής αποστολής CASINI, ενώ από τις αρχές του 2018, σε παράλληλη εργασία με τη NASA, εργάζεται στον Ευρωπαϊκό Εργανισμό Διαστήματος στη Μαδρίτη πάνω στην προετοιμασία της καινούργης διαστημικής αποστολής στο εξωτερικό ηλιακό σύστημα με την ενομασία JUICE Jupiter Icy Moons Explorer. Η κυρία Σολομονίδου και η ερευνητική της ομάδα έχει προτείνει μια σειρά από πλανητικά πειράματα προσαρμοσμένα στο εξωτικό περιβάλλον των παγωμένων δορυφόρων των γιγάντιων πλανητών για το σχεδιασμό περαιτέρω μελλοντικών αποστολών, ενώ είναι μέλος της ομάδας μελέτης και σχεδιασμού δύο προτείνωμενων αποστολών για το σύστημα του CRON. Τέλος, είναι διοργανώτρια του Παγκόσμιου Μαθητικού Διαγωνισμού της ΝΑΣΑ, γίνε επιστήμονας του Καζίνη για μια μέρα για την Ελλάδα, ενώ έχει θέση κριτή αξιολόγηση των επιστημονικών ποτάσεων της ΝΑΣΑ για τις πλανητικές αίραιονες του προγράμματος ROSES στην Αμερική. Την συζήτηση και τις παρουσιάσεις των εκλεκτών καλεσμένων μας θα συντονίσει ο επίτιμος Διευθυντής του πλανηταρίου μας, Διονύση Σιμόπουλος, ο οποίος ήταν και ο μόνος διαπιστευμένος επίσημα Έλληνας που παρακολούθησε την εκτόξευση του Απόλλων 11 το 1969 και ένας από τους καταλληλότερους για να μπορέσει να συντονίσει αυτό το πάνελ. Θα πρέπει να πω ότι πρόσφατα έγραψε και ένα καταπληκτικό βιβλίο που είναι σαν τα απομνημονεύματά του και θα ήθελα να προτρέψω και τους άλλους μεγαλύτερους καλεσμένους μας, αν μπορέσουν να το κάνουν, γιατί πραγματικά αυτή η εμπειρία είναι φοβερή. Θα ήθελα να έρθετε όλοι στο πάνελ και ο κ. Σιμόπουλος να ξεκινήσει την συζήτηση. Ο Μάνος, θέλοντας και μη, αποκάλυψε την ηλικία μου. Άκου και ήμουνα εκεί πριν από πενήντα χρόνια, αποκλείεται. Βλέπω όμως ότι οι καλεσμένοι μας δεν έχουν ούτε παράσιμα, ούτε γραβάτες, ούτε σακάκι. Δεν έχουν τίποτα. Βλέπω όμως ότι οι καλεσμένοι μας δεν έχουν ούτε παράσιμα, ούτε γραβάτες, ούτε σακάκι. Εντάξει. Λοιπόν, θα μου επιτρέψετε να βγάλω και εγώ και τη γραβά και το σακάκι. Ξέρετε το 1972, όταν είχαμε επισκεφθεί με τη γυναίκα μου, η οποία βρίσκεται κάπου εδώ μέσα, είχαμε επισκεφθεί για πρώτη φορά το πλανητάριο. 1972 ήμουν ακόμη στην Αμερική, ήταν καλοκαίρι, έκανε αρκετή ζέστη. Το γραφείο της αείμνης της Μαριάνθης Σίμου, της αδελφής του Ευγέννιο Ευγενίδη, είχε μεν air condition, λέμε 1972, είχε μεν air condition, αλλά ήταν κλειστό γιατί ήταν κάποιας ηλικίας και δεν ήθελε να υπάξει κανένα πούδιασμα. Έτσι λοιπόν, ύστερα από 10-15 λεπτά συζήτησης, τη ρωτάω, λέω σας, μου επιτρέπετε να βγάλω το σακάκι μου. Μου λέει η γυναίκα και βέβαια όχι, δεν υπάρχει πρόβλημα. Μερικούς μήνες αργότερα, όταν ήρθα και εγώ στην Ελλάδα και ήμουν μέλος αυτής της οικογένειας, έμαθα ότι το να μην έχει κάποιος εργαζόμενος στο Ίδρυμα Ευγενίδου σακάκι, ήταν ένας γυμνός άνθρωπος. Και εγώ το έκανα με την πρώτη, δηλαδή με την πρώτη που έφτασα εδώ έκανα το πρώτο λάθος. Το δεύτερο λάθος ήταν, τότε κάπνιζα σαν φουγάρο, κυριολεκτικά. Είδα λοιπόν ολόγυρα, γεμάτο το γραφείο της με τασάκια. Ε, λέω, τα επιτρέπεται το κάπνισμα. Τότε καπνίζανε στις τράπεζες, σε οπουδήποτε κι αν πήγαινες, το τσιγάρο ήταν πρώτο θέμα. Οπότε της λέω, ύστερα από 15 λεπτά μετά από το σακάκι, της λέω, μου επιτρέπετε να καπνίσω. Η γυναίκα είπε, και φυσικά εντάξει. Μερικούς μήνες αργότερα έμαθα ότι το τσιγάρο ήταν το δεύτερο λάθος που έκανα. Παρ' όλα αυτά, μου πρότεινε τη συνεργασία και μια πρόταση την οποία δεν μπορούσα να αρνηθώ. Έκτοτε λοιπόν, με την επιστροφή μου στην Ελλάδα, διακονώ και εγώ μαζί με τους συνεργάτες και τους συναδέρφους μου εδώ, αυτά τα χρόνια, την μεγάλη επιστήμη της αστρονομίας και του διαστήματος. Αλλά δίπλα μου έχω σήμερα τέσσερες διαφορετικούς ανθρώπους, οι οποίοι είναι διαφορετικοί με την εξής έννοια. Ότι και οι τέσσερις έχουν κυριολεκτικά οργώσει το ηλιακό μας σύστημα με τις διαστημοσυσκευές στις οποίες συμμετείχαν. Ο κύριος Κριμηζίση ιδιαίτερα έχει επισκεφθεί όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος και τον ήλιο τώρα τελευταία, με τα όργανα τα οποία έχει δημιουργήσει. Και είχε και αυτός την τύχη να είναι καθηγητής του και μέντοράς του υποθέτω, ο άνθρωπος εκείνος, ο οποίος με το πρώτο διαστημικό όχημα που τοποθετήθηκε από τους Αμερικανούς στο διάστημα, το Γενάριο του 1968, τον Explorer I, ο μέντορας του κ. Κριμηζί, ο James Van Allen, ανακάλυψε μια πολύ σημαντική ανακάλυψη. Η ανακάλυψη ανακάλυψε τις ζώνες Van Allen, τις ζώνες εκείνες που περιβάλλουν τη Γη μας και οι οποίες δημιουργούν μερικές φορές και ορισμένα προβλήματα. Αλλά αρκετά. Έχουμε ζητήσει από τον κάθε καλεσμένο μας να σας απασχολήσει με τις εμπειρίες του. Περίπου 10 λεπτά ο καθένας. Μερικές φορές θα υπερβούμε ίσως αυτό το 10 λεπτό. Θα αρχίσω με τον κ. Οικονόμ, που βρίσκεται δίπλα μου, ο οποίος θα μας μιλήσει για το πρόγραμμα Apollo γενικότερα, αλλά και τις εμπειρίες του, που είχε όλα αυτά τα χρόνια ανακατεμένως σε αυτές τις διαστημικές αποστολές της NASA. Κύριε Οικονόμ. Λοιπόν, σήμερα ακριβώς γιορτάζομαι τα 50 χρόνια της προσελήνωσης του πρώτου ανθρώπου στο φεγγάρι. Πραγματικά πήγαμε στη σελήνη. Είναι ένα από τα ερωτήματα που δέχομαι τακτικά, όταν δίνω διαλέξεις για το διάστημα. Πολλοί είναι αυτοί που ακόμα αμφιβάλλονται αν πραγματικά πάτησε ανθρώπινο πόδι στη σελήνη. Εσυρίζονται ότι όλα αυτά που ακούμε είναι μια πάτη της NASA, και ό,τι βλέπουμε γυριστήκαν σε κάποια έρμο της Αριζόνας ή της Νεβάντας. Εμείς όμως που συμμετείχαμε σε αυτή την προσπάθεια, ξέρουμε καλύτερα τι έχει γίνει και τι έχει επιτευχθεί. Κάτω την ταπεινή μου γνώμη, η προσελήνωση του πρώτου ανθρώπου στα φεγγάρι είναι ένα από τα μεγαλύτερα, αν όχι το μεγαλύτερο κατόρθωμα της ανθρωποίτητας του 20ου αιώνα. Και ας πάμε λίγο στην ιστορία, να δούμε, πώς έγινε αυτό. Τον Οκτώβριο του 1957, οι τότε Σοβιετικοί ξαφνιάσανε τους Αμερικανούς και όχι μόνο τους Αμερικανούς, αλλά ξαφνιάσανε όλους τον κόσμο με την εκτόκληση του πρώτου τεχνικού δημοφόρου γύρω από τη Γη. Και αυτό το γεγονός είναι η αρχή μιας μέγιστης προσπάθειας για την κατάκτηση του διαστήματος. Αυτό το γεγονός ήταν ένα μεγάλο σοκ για τους Αμερικανούς, γιατί όπως θυμάστε τότε βρισκόμασταν στην κορυφή ενός ψυχρού πολέμου. Και πόσο ήταν το σοκ αυτό φαίνεται και από τις πανικόβλητες προσπάθειες και τις αποτυχίες. Μια αποτυχία πίσω από την άλλη των Αμερικανών για να φτάσουν και να ξεπεράσουν τους Ρώσους. Και έτσι άρχισε ένας άγριος ανταγωνισμός από την τότε Σεβετική Ένωση και της Ηνωμένης Πολιτείας, το ποιος θα καταχτίσει το διάστημα και θα αποδείξει την ανατερότητα του συστήματος τους. Και αυτός ο ανταγωνισμός κορυφώθηκε το 1961, όταν ο πρόεδρος της Αμερικής, ο John F. Kennedy, σε μια ομιλία του στη Βουλή έδωσε εντολή στην NASA να στείλει τον πρώτο άνθρωπο στη Σελήνη και να τον επιστρέψει πίσω, ως τη γη, σώο. Αυτό φυσικά μια εντολή είναι εύκολα να το κάνει κανείς, αλλά να το υλοποιήσει είναι κάτι άλλο. Αυτό γιατί εκείνη την εποχή δεν υπήρχε η ελάχιστη τεχνολογία πως να φτάσουμε στη Σελήνη. Και χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια, χρειάστηκε μια ογκλή σειρά από διαστημόπλια να μάθουμε πρώτα-πρώτα πως να φτάσουμε στη Σελήνη. Όταν αρχίσαμε να στέλνουμε τα πρώτα διαστημόπλια, δεν ξέραμε πως να φτάσουμε στη Σελήνη. Και από τη σειρά αυτή των Ranger, που ήταν 9 διαστημόπλια, μόνο 3 κατορθώσαν να χτυπήσουν τη Σελήνη. Τα άλλα 6 χάθηκαν στο διάστημα. Και χρειάστηκε ακόμα μια άλλη σειρά 7 διαστημόπλια, αυτή το Surveyor, να μάθουμε πως να κατεβαίνουμε στη Σελήνη ομαλά. Και αυτά είναι όλα για να προετοιμάσουμε το έδαφος για την επόμενη αποστολή, την αποστολή του Απόλοπου, που θα έφερε τον πρώτο αστρονάφτη στη Σελήνη. Τώρα δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο δύσκολη ήταν αυτή η αποστολή και πόσο ήταν το κόστος. Ήταν δύσκολη γιατί έπρεπε όλα να αρχίσουν από το μηδέν. Και όταν λέω όλα, σημαίνουν όλα, οι πύραυλοι, τα διαστημόπλια, οι στολές των αστρονάφτων και όλα τα επιστημονικά όργανα. Σε αυτή την αποστολή του Σερβέρο έχω βάλει και εγώ μια σταγόνα για την κατάκτηση της Ελλήνης. Διότι όταν λέω εγώ, εννοώ την ομάδα μου από το Πανεπιστήμιο του Σικάγου, που, δεν θυμάμαι τη λέξη, δηλαδή επινόησε, κατασκεύασε, δοκίμασε ένα όργανο, ένα επιστημονικό φασματογράφο, ο οποίος βασιζόμενος σε μεθόδους περαινικής φυσικής θα μπορούσε να μας δώσει την λεπτομερειακή σύσταση της Ελλήνης. Διότι μέχρι τότε δεν γνωρίζαμε καθόλου από τι αποτελείται το έδαφος της Ελλήνης. Με αυτό το όργανο μας και με άλλες, δηλαδή βρήκαμε από τι αποτελείται η Σελήνη, είναι παρόμοιο ωραικτά όπως της Γης, ένα τύπο βασάλτες και δεν είναι επικίνδυνος για τους αστροναύτες. Και μαζί με άλλες πληροφορίες ότι το έδαφος είναι αρκετά στέρεο που μπορεί να αντέξει στα πόδια των ανθρώπων, να μην βυθιστούν μέσα στη σκόνη, όπως και άλλες πληροφορίες για τη θερμοκρασία που όλες αυτές ήταν απαραίτητες πληροφορίες για να στείλουμε τους αστροναύτες στη Σελήνη. Μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα γίνανε μεγάλες προσπάθειες σε όλη την Αμερική. Γίνηκαν τα πρώτα ερευνητικά κέντρα, δημιουργηθήκαν δυο μηχανείες, έγιναν εταιρείες με σκοπό να υποστηρίξουν αυτή την προστολή. Και πάλι σε μικρό χρονικό διάστημα δημιουργήθηκαν και κατασκευάστηκαν τα διασυμόπλια, το διασυμόπλιο του Απόλο, το Lunar Service Command που θα γύριζε γύρω από τη Γη, από τη Σελήνη, από το Lunar Module που θα κατέβαινε στη Σελήνη και επίσης την κατασκευή του Saturn 5, του πιο δυνατού πυράβλου που θα έφερνε τους αστροναύτες μέχρι τη Σελήνη. Και όταν όλα αυτά ήταν έτοιμα, στις 16 του Ιουλίου του 1969, εκδοχτεύτηκε από το Cape Canaveral, που ήσουν εκεί προσωπικά, η αποστολή του Απόλο 11 με τρεις αστροναύτες, τον Neil Armstrong που ήταν ο Commander διευθυντής, ήταν ο Buzz Aldrin, ο Lunar Module Commander και ο Mike Collins που έμεινε στην τροχιά περιμένοντας τους δυο συναδέλφους του, όταν επιστρέψουν να τους πάρει και να τους ξεγυρίσει στη γη. Τρεις μέρες αργότερα φτάσανε στη Σελήνη, μπήκανε στην τροχιά και όταν έγιναν οι έλεγχοι και όλα πήγανε καλά, ξεχώρισε το Lunar Module και άρχισε να πλησιάζει στην υπεφάνεια. Εμείς τότε, αυτή τη στιγμή τη θυμάμαι πολύ καλά, είμασταν όλοι κολλημένοι πάνω στην οθόνη της τελειόρασης και βλέπαμε τη ζωντανή μετάδοση της Νάσης από τη Σελήνη. Και θυμάμαι πολύ καλά, πόσο δραματικά ήταν τα τελευταία διευτερόλεπτα, όταν ο Μίλα Άμστρον, βλέποντας πως το μέρος που έπρεπε να προσεδευεστεί, ήταν ένας κρατήρας και δεν θα ήταν εύκολο και άρπαξε το τιμόνι και το διεύθυνε σε άλλο τοπίο που ήταν πιο κατάλληλο, ξέροντας ότι είχε στη διάθεσή του μόνο λίγα δευτερόλεπτα καυσίμον. Εκείνη τη στιγμή κανείς δεν ανάπνευε και αρχίσαμε να αναπνεύουμε, όταν ακούσαμε τα πρώτα του λόγια από την υπερφάνεια της Σελήνη. Houston Eagle has landed. Λίγο μετά βγήκε ο Μίλα Άμστρον και πάτησε το πόδι του και όλοι ξέρουμε τα πρώτα του λόγια του. Ένα μικρό βήμα του ανθρώπου, ένα πελόριο άλμα για την ανθρωπότητα. Οι δυο αστρονάφτες μένανε στη Σελήνη κάπου 21 ώρες, ενώ έξω από το διάστημα που ήταν μόνο για 2,5 ώρες. Σε αυτό το χρονικό διάστημα κάνανε αρκετά πειράματα, μαζέψαν δείγματα από τη Σελήνη να τα επιστρέψουν πίσω στη Γη, αφήσανε όργανα, seismometers, σεσμικά συστήματα και laser για να χρησιμοποιούν αργότερα. Και μετά, όταν τελειώσανε, εκτροξεύθηκε το Lunar Module, έφτασε πάνω στη Συντροχιά, όπου τους περίμενε ο Μάικ Κόλιν, τους υποδέχτηκε και τους έφερε σώες πίσω στη Γη, όπου τους υποδέχτηκε όλος ο κόσμος. Εκείνο το καιρό δεν υπήρχε το διαδίκτυο, όμως το ενδιαφέρον ήταν τόσο μεγάλο, ήταν χιλιάδες οι ανταποκριτές και τα TV συγκροτήματα. Και υπολογίσετε ότι πάνω από 650 εκατομμύρια έχουν δει αυτή τη μετάβαση. Λίγα ακόμα για τα σημερινά πλάνα της ΝΑΣΑ. Ακολούθησαν ακόμα τότε άλλες έξι αποστολές του Απόλο. Το Απόλο 12 μάλλον προσεδαφύστηκε κοντά στο Συρβέιο 3, όπου οι αστροναύτες το ελέξανε και μάλλον μας φέρανε και κάτι δείγματα πίσω για να τα εξετάσουμε στα εργαστήριά μας. Φυσικά κανείς από εμάς δεν ξεχνάει το Απόλο 13, όταν στη μέση της πορείας προς τη Σελήνη σημαίνει ένα μήνυμα στο Houston. Houston, we got a problem. Και αυτό διότι έγινε μια έκρηξη ενός τοχείου που είχαν για το οξυγόνο και κατάστασε το μισό διαστημόπλιο και οι αστροναύτες μόλις και καταφέρανε και κρυφτήκαν στο Μόγιο, αλλά δεν μπορούσαν να σταματήσουν την διαδρομή και έπρεπε να πάνε όλη τη διαδρομή μέχρι τη Σελήνη για να γερίσουν, να επιστρέψουν στη Γη. Και το μεγάλο πρόβλημα ήταν αν θα έχουνε αρκετό οξυγόνο για να σταματήσουν μέχρι την επιστροφή τους. Κάνανε χιλιαδιώ περπίπια ακριβώς αυτήν η λέξη, για να μπορέσουν να οικονομήσουνε αρκετό οξυγόνο, γιατί αυτή ήτανε μια περίπτωση που δεν είχανε εξασχεθεί, ήτανε κάτι το απρόπτω. Και το Apollo 16 είχαμε τρεις άλλους αστρονάφτες και έναν από αυτούς, τον Charles Duke, τον είχαμε εδώ στο Βιεννίδιο το 2007, όταν γιορτάσαμε τα 50 χρόνια του Sputnik. Η τελευταία αποστολή του Apollo ήταν το Apollo 17, με έναν επιστήμενα γεωλόγο πάνω του, που ήτανε ο πιο καταλληλότερος να διαλέξει τα δείγματα από τη Σελήνη. Και λίγα λόγια, όπως είπα, για τα επόμενα... Ευχαριστούμε πολύ τον κύριο Ικωνόμου. Απλώς θα ήθελα να υπενθυμίσω εδώ ότι η εκτόξευση στις 16 Ιουλίου του 1969 ξεκίνησε με 743 χιλιοστά του δευτερολέπτου αργότερα. Είχε δηλαδή μια καθυστέρηση σχεδόν ενός δευτερολέπτου. Και εκείνο που θα ήθελα να συμπληρώσω εδώ είναι ότι πράγματι βρισκόμασταν όλοι οι ανταποκριτές, τέλος πάντων, από όλο τον κόσμο. Βρισκόμασταν σε μια απόσταση 5 χιλιομέτρων, μακριά από την εκτόξευση, μακριά από τον πύραυλο χρόνος 5. Και αυτό γιατί για κάθε ενδεχόμενο, μήπως γινόταν κάποια έκρηξη και να μην σκοτωθούμε με αυτή την έκρηξη. Και επειδή βρισκόμασταν τόσο μακριά και παρόλο που το γνωρίζαμε φυσικά όλοι μας, εν τούτης μας έκανε μεγάλη εντύπωση το γεγονός ότι βλέπαμε τις φλόγες να βγαίνουν από το κάτω μέρος του πυράβλου, αλλά δεν ακούγαμε τίποτα. Και 14 δευτερόλεπτα αργότερα έφτασε ο ήχος. Ένας ήχος κυριολεκτικά εξωγήινος. Ένας ήχος που δεν τον άκουγες μόνο, αλλά επίσης και τον αισθανόσουνα στο στήθος σου. Ήταν μια εμπειρία πραγματικά που παρόλο που βρέθηκα και σε άλλες εκτοξεύσεις, εν τούτης εκείνη η πρώτη εμπειρία ήταν το κάτι άλλο. Και είχα μαζί μου και ένα κασετόφωνο για να περιγράφω το τι συνέβαινε, τα συναισθήματά μου. Σας πειροφορώ ότι όταν τα ακούνε τα παιδιά μου αυτές τις περιγραφές, μια περιγραφή, ένα συνονθήλευμα δημοτικής γλώσσας, καθαρεύουστος και αγγλικών, πραγματικά δηλαδή εγώ ντρέπομαι να ακούσω αυτή την κασέτα, τα παιδιά μου κλαίνε όμως, γιατί πραγματικά είναι το αποτύπωμα συναισθημάτων για ένα κοσμοϊστορικό πραγματικά γεγονός. Ένα κοσμοϊστορικό γεγονός το οποίο δεν έζησε η νεότερη συνομιλήτριά μας. Ούτε καν στο μυαλό του πατέρα της που κάπου βρίσκεται κι αυτός εδώ ανάμεσα μας. Ούτε καν βρισκόταν η ύπαρξή της στο μυαλό του πατέρα της. Εν τούτης έκτοτε έχει δημιουργήσει ένα δικό της όνομα και θα ήθελα να μας πεις ανεζήνα πολύ ωραίο το όνομα. Τρελάθηκα όταν το πρωτοείδα. Είναι από τη Μήλο και μάλιστα προημερών διάβαζα ότι η Μήλος έχει χαρακτηριστεί το ομορφότερο νησί της Ευρώπης. Οπότε εκτός από την ομορφιά της νεαρής μας συναδέλφου έχουμε επίσης και την καταγωγή της η οποία είναι σημαντική. Λοιπόν Ανεζίνα θέλω να μας πεις τώρα κοιτάζοντας πίσω πριν από 50 χρόνια πώς αισθάνεσαι ως νέα ερευνήτρια εκείνο το κατόρθωμα και ήταν κατόρθωμα σε σύγκριση με αυτά τα οποία έχεις κάνει έκτοτε. Σας ευχαριστώ πολύ για τα καλά σας λόγια. Μια σημείωση μόνο πριν ξεκινήσω να απαντάω. Θεωρώ ότι η Μήλος είναι το ωραιότερο νησί στο σύμπαν, όχι μόνο της Ευρώπης. Συντοπίτες. Για να προσθέστω κάτι, εμένα μεγάλη εντύπωση μου κάνανε δύο φωτογραφίες που έβγαλαν οι αστροναύτητες από τη Σελήνη δείχνοντας τον γαλανόλευκο πλανήτη μας που πλέει στο Άπερο και δείχνει πόσο έυστρος είναι αυτός ο πλανήτης. Και κατά τη δική μου νόμιση είναι ο πιο ομορφότερος πλανήτης στο σύμπαν. Και είναι δικό μας καθήκον να κάνουμε τα πάντα, να τον διατηρήσουμε και για τις επόμενες γενιές. Διότι, κακά τα ψέματα, μπορούμε να μιλάμε για terraforming, δηλαδή να κάνουμε τον Άρη ή οποιοδήποτε άλλο πλανήτη κατοικήσει μου, αλλά η γη μας, ο πλανήτης μας είναι το μόνο σπίτι μας που έχουμε και δεν υπάρχει δεύτερο plan B. Εγώ λοιπόν είχα την τύχη και την ατυχία να μην ανήκω στη γενιά του προγράμματος Απόλλο. Την ατυχία γιατί δεν έζησα αυτήν την τεράστια ανθρώπινη εμπειρία, αυτό το τεράστιο βήμα. Την τύχη, όμως, γιατί μέσω από αυτό το πρόγραμμα, μπόρεσα να γνωρίσω ανθρώπους και μέντορες οι οποίοι στιγμάτισαν τη δική μου ζωή και τη δική μου πορεία μέχρι τώρα. Ένας από αυτούς είναι και ο κύριος Κρυμιζής. Η κυρία Αθηνά Κουσθένη, που είναι διευθύντυρα ερευνών στο αστεροσκοπείο στο Παρίσι και είναι άτομα που με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, είτε ζώντας εκείνη τη στιγμή την αποστολή, αλλά και με τις επόμενες αποστολές, μου έχουν μεταδώσει αυτό το πάθος και την ανάγκη για συνέχεια και για εξερεύνηση. Αυτό που, κατά την άποψή μου, βλέποντας in retrospect την αποστολή από όλες τις αποστολές, όχι μόνο την επανδρομένη αλλά και εκείνες που απέτυχαν, ακόμα και τις ρώσικες, τις αρχικές και ό,τι ακολούθησε μετά, αυτό που εμένα με κάνει να αισθάνομαι είναι ότι δεν υπάρχει όριο. Το γεγονός ότι ενώ γνωρίζαμε θεωρητικά ότι μπορούσαν να γίνουν αυτές οι αποστολές, υπήρχε η τεχνογνωσία, υπήρχε το θεωρητικό υπόβαθρο και η τεχνολογία δεν σταματούσε να είναι κάτι θεωρητικό. Από τη στιγμή που έγινε πράξη και υπάρχει μια τεράστια απόσταση μεταξύ της θεωρίας και της πράξης, αυτό υπήρξε ένα ορόσιμο που μέσα εγκλεί όλη την ικανότητα, την αλληλεγγύη και τη συλλογική προσπάθεια του ανθρώπινου είδους. Γιατί ήταν και ένα επίτευμα του ανθρώπινου είδους, ανεξάρτητα από ποια σημαία υπήρχε πάνω σε αυτό το σώμα. Όταν εγώ ξεκίνησα να σπούδασα γεωλογία, στη πορεία πλανητική γεωλογία, το πρώτο σώμα το οποίο κοίταξα σαν φοιτήτρια ήταν το φεγγάρι της Γης. Είναι ένα εύκολο σώμα για τους πλανητικούς γεωλόγους, γιατί έχουμε πάρα πολλά δεδομένα, υπάρχουν πολλές αποστολές και υπάρχουν και πολλά δεδομένα από γηίνα τηλεσκόπια, πολλές αναλύσεις, γνωρίζουμε, έχουμε χαρτογραφίσει τη γεωλογία του, είναι εύκολος γιατί έχει βασάλτες, είναι το προϊόν των ηφαιστείων που βιώνουμε και εδώ στη Γη. Και το να βλέπω ένα τέτοιο σώμα με έκανε να αγαπήσω πολύ τα φεγγάρια στο σύνολο. Αυτό με ώθησε στο να κοιτάξω τα πιο ενδιαφέροντα φεγγάρια, κατά την άποψή μου, του εξωτερικού ηλιακού συστήματος και αυτά είναι τα παγωμένα φεγγάρια του Κρόνου και του Δία και να βασίσω την ερευνητική μου πορεία σε αυτά, να αναλύω τα δεδομένα αποστολών που βρίσκονται εκεί. Πριν όμως από αυτό, αυτό που μπόρεσε να με κάνει στη γενιά του 2000 να πάρω την απόφαση να ακολουθήσω αυτό το επάγγελμα, καθότι δεν είναι ένα δημοφιλές επάγγελμα, κυρίως στη χώρα μας. Θα ήθελα πάρα πολύ να γίνει κάποια στιγμή και νομίζω ότι είναι και ένας από τους λόγους που κάνουμε αυτές τις εκδηλώσεις αυτός. Ο λόγος που ήθελα να ασχοληθώ με κάτι τέτοιο, μάλλον το έναυσμα για να το κάνω αυτό, γνώριζα πάντα ότι αγαπώ την φύση και λόγω της καταγωγής μου αλλά και από την αγάπη που μου διέδωσαν οι γονείς μου για τον φυσικό κόσμο. Όταν ήμουν 13 χρονών είδα μια ταινία. Την είδα στο τοπικό σινεμά του Κοριδαλού που μεγάλωσα. Η ταινία ήταν το «Contact», η «Επαφή», βασισμένη σε μια νουβέλα του Καρλ Σάγκαν. Η πρωταγωνίστρια λεγόταν η Δόκτωρ Έλι Άρρωει και την υποδειόταν η Τζόντι Φόστερ. Ήμουν 13 χρονών λοιπόν και όταν βγήκα από το σινεμά, θυμάμαι ότι έτρεξα στο σπίτι και πήρα το πρόγραμμα που το είχα αφήσει εκεί και διάβασα τι επαγγέλεται αυτή η γυναίκα. Και το επάγγελμα ήταν αστροφυσικός και αμέσως ήξερα ότι ήθελα να συνδυάσω κάτι μεταξύ της γεωλογίας και της αστροφυσικής και αυτό είναι η πλανητική γεωλογία. Περνώντας τα χρόνια και κάνοντας τα βήματα που χρειάζονται για να γίνει κάποιος πλανητικός γεωλόγος και διαβάζοντας όλη την ιστορία του Απόλο, έρχομαι σήμερα να πω ότι δεν είμαι πολύ σίγουρη ότι αυτή η ταινία θα υπήρχε ή αν θα είχα αυτή την ευκαιρία αν δεν υπήρχε το πρόγραμμα Απόλο, το οποίο έδειξε ότι η συνεργασία μπορεί να φέρει το καλύτερο αποτέλεσμα και αυτό το αποτέλεσμα ήταν κάτι το οποίο βρισκόταν στη φαντασία των περισσότερων εκείνης της εποχής. Αν όχι και σήμερα, όπως είπε και ο κ. Ικωνόμη, υπάρχουν αμφιβολίες για το αν έχουμε φτάσει στο φεγγάρι, πόσο μάλλον έχουμε φτάσει στον Κρόνο, τον Δία, τον Μπλούτονα και τα λοιπά. Διαβάζοντας την ιστορία, λοιπόν, θυμάμαι ότι μου έκανε τρομερή εντύπωση ότι όταν ο Πρόεδρος της Αμερικής, Κένεδη, ζήτησε την έναρξη του προγράμματος Απόλο, υπήρχαν πολλές αντιστάσεις από κάποιους οι οποίοι δεν θέλανε τα χρήματα των φορολογμένων να πηγαίνουν σε τέτοιες πλανητικές εξορμήσεις, ας το πούμε, ή στο μυαλό τους για τέτοιους σκοπούς οι οποίοι ήταν άσκοποι. Και συγκεκριμένα θυμάμαι τη συνέντευξη που διάβαζα σε ένα άρθρο, το οποίο έλεγε ότι οι άντρες πολύ σύντομα θα βαρεθούν αυτό το εγχείρημα μέσα σε μία βδομάδα και θα επιστρέψουν τις ασχολίες τους, ενώ οι γυναίκες δεν θα διαφερθούν ούτε λεπτό. Αυτό θα ήθελα πολύ να ακουστεί δύο εβδομάδες πριν, όταν βρισκόμουν στη Νίζα στο European Space Agency στη Μαδρίτη, που ήμασταν 30 γυναίκες μαζεμένες και γιορτάζαμε τα 100 χρόνια της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης και μιλούσαμε για το φεγγάρι και κάναμε μια πλήρη ανάλυση της γεωλογίας, αλλά και γενικότερα της προσφοράς του προγράμματος Απόλο. Οπότε χαίρομαι πολύ που το πρόγραμμα προχώρησε. Υπήρχαν πολλά λάθη από τα οποία γνωρίζω ότι οι σύγχρονες αποστολές τις οποίες δουλεύουμε έμαθαν πάρα πολλά και αυτό είναι το σημαντικότερο. Υπήρξαν δεδομένα τα οποία μπορέσαμε να τα αποκτήσουμε με τεχνολογία πολύ μικρότερα από αυτή που έχει τώρα το κινητό μας τηλέφωνο, το οποίο είναι σπουδαίο. Και φτάνουμε σήμερα έχοντας ένα κενό ανάμεσα στις αποστολές του Απόλο και τη σύγχρονη διαστημική εποχή, στην οποία έχω την τύχη να συμμετέχω στη σύγχρονη αυτή εποχή, έχοντας ένα κενό στην έρευνα του φεγγαριού. Κοιτάμε όμως άλλα φεγγάρια. Υπάρχει βέβαια και η παρουσία στο φεγγάρι της Γης. Και αυτή η παρουσία, κατά τη νόμιμη, πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει, καθώς τώρα έχουμε πολύ ισχυρότερη τεχνογνωσία. Έχουμε φτάσει πολύ πιο μακριά με τις αποστολές Voyager, τις οποίες μπαμπάς ήταν ο κύριος Κριμιζής, με την αποστολή Cassini, η οποία για 20 χρόνια στο διάστημα, αλλά 13 χρόνια στο σύστημα του χρόνου, μας έφερε δεδομένα τα οποία ούτε το πιο εφάνταστο μυαλό δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Και προσωπικά, σαν μια νέα επιστήμονας, μπορώ να πω ότι βλέποντας από μακριά την αποστολή Apollo, μπορεί να μου φαινόταν σαν κάτι πάρα πολύ απλό, γιατί γεννήθηκα σε μια γενιά, στην οποία το αεροπορικό ταξίδι ήταν κάτι πάρα πολύ εύκολο και αρκετά φθινό. Μπορούσας με μία απόφαση το πρωί, το απόγευμα να βρίσκεσαι στο Λονδίνο παραδείγματος χάρη, πολύ εύκολα, να έχεις ένα κινητό τηλέφωνο που να μιλάς από την Αυστραλία στην Ελλάδα, αυτοκίνητα, το ίντερνετ, να μαθαίνεις ένα άνοιγμα στην πληροφορία πολύ μεγάλο και να μου φαινόταν σαν κάτι απλό αυτό που συνέβη με τις αποστολές του Apollo. Ζώντας όμως τις διαστημικές αποστολές από μέσα, μπορώ να καταλάβω πόσο τεράστιο βήμα ήταν για την ανθρωπότητα πραγματικά, για την τεχνολογία, για την γνώση που έχουμε σήμερα σε όλα τα επίπεδα της επιστήμης και της μηχανικής, αλλά και ένα, ίσως, το κυριότερο μάθημα, το οποίο ήταν, όπως είπε και ο κύριος Κικονόμου, η οπτική που αποκτήσαμε από τη φωτογραφία του ανθρώπου που βρίσκεται πάνω στο φεγγάρι και αποτυπώνει τη Γη. Και βλέπει αυτήν, όπως λέμε, την μπλε κουκίδα, η οποία δεν έχει σύνορα, δεν έχει αρχή, δεν έχει και τέλος, ουσιαστικά, μέσα σε αυτό το υπέροχο χαωτικό σύμπαν. Το μόνο που έχει είναι μία φύση, μία βιοπικιλία, στην οποία ανήκουμε και εμείς, είμαστε ένα κομμάτι αυτού και μας δείχνει ότι πραγματικά αυτό που θα μπορούσαμε να προσφέρουμε είναι η αλληλεγγύη, η οποία μας κάνει να δημιουργούμε προγράμματα, όπως το Apollo, αλλά και τα σύγχρονα προγράμματα, όπως το New Frontiers και άλλα πολλά. Και ότι συλλογικά μπορούμε να πετύχουμε το ακατόρθωτο, όπως φαινόταν τότε με τις αποστολές εκείνες από το 57 έως το 73, που μπόρεσαν να μας φέρουν όλα αυτά τα αποτελέσματα. Αυτό που στοχεύουμε πλέον και το vision, το όραμα που υπάρχει στη Νάσα και στη Νίζα, είναι να κοιτάξουμε πάλι φεγγάρια, για κάποιον λόγο στα μικρά σώματα φαίνεται το μεγάλο ενδιαφέρον, τα οποία βέβαια πάντα στηρίζονται από το πιο μεγάλο σώμα που είναι ο πλανήτης. Κοιτάμε τους παγωμένους δορυφόρους του Δία και του Κρόνου. Ο Κρόνος μας έφερε φοβερά αποτελέσματα. Βρήκαμε ένα σώμα τον Τιτάνα, τον δεύτερο μεγαλύτερο δορυφόρο του ηλιακού μας συστήματος, ο οποίος έχει ατμόσφαιρα παρόμοια με αυτή τη γη, της γης, γεωλογία, η οποία δεν έχει βρεθεί σε κανένα άλλο σώμα πέρα από τη γη. Βρήκαμε λίμνες με υδρογονάνθρακες, ποτάμια, υδρογραφικά δίκτυα, βουνά, πιθανότατα κρυοειφέστια. Φαίνεται ένας πολύ ζωντανός δορυφόρος. Ο δορυφόρος Εγγέλαδος, ο οποίος έχει κρυοπίδακες παρόμοιος με αυτούς που βρίσκουμε στην Ισλανδία. Κοιτάζουμε την πιθανότητα της κατοικησιμότητας και της αστροβιολογίας αυτών των σωμάτων, για να βρούμε ζωή πέρα από τα σύνορα της γης. Αυτή η αποστολή τελείωσε, βέβαια, πριν δύο χρόνια. Έγινε μεγάλη αναφορά και στις αποστολές Απόλλων, καθώς το Κασσίνι έμαθε πολλά από τις αποστολές Απόλλων. Και αυτό που θέλουμε τώρα είναι η αποστολή Κασσίνι να περάσει τη γνώση της στην καινούργια μας αποστολή στο εξωτερικό ηλιακό σύστημα, το οποίο είναι το JUICE, το Jupiter Icy Moons Explorer, το οποίο οργανώνεται από τον Ευρωπαρικό Οργανισμό Διαστήματος, του οποίου κράτος μέλος είναι και η Ελλάδα. Πλέον πηγαίνουμε στα παγωμένα φεγγάρια του Δία, κοιτάζουμε την Ευρώπη, τον Γανιμήδη και την Καλιστό. Όλα αυτά τα σώματα γνωρίζουμε ότι έχουν εσωτερικό υγρό οκεανό και ψάχνουμε να βρούμε τις πιθανότητες για τη δημιουργία και διατήρηση της ζωής, αλλά να μάθουμε και περισσότερα για τη γεωλογία αυτών των φεγγαριών. Και θα το αφήσω εδώ. Σας ευχαριστώ πολύ. Ευχαριστούμε, Ανεζίνα, και να σημειώσω εδώ πέρα κάτι πολύ σημαντικό, γιατί απόψε θα ακούσω κρεβατομουρμούρα από τη γυναίκα μου, επειδή χρησιμοποίησα το μικρό σου όνομα, αλλά επειδή είσαι μικρότερη και από την κόρη μου, γι' αυτό το χρησιμοποίησα με πολύ αγάπη. Ελπίζω να με συγχωρήσεις. Νιώθω και πολύ οικεία και σας ευχαριστώ γιατί ακολουθώ και την πορεία σας πάρα πολλά χρονιά και είναι έμπνευση για μένα. Οπότε, εννοείται, Ανεζίνα, βέβαια και λόγω της πανιώτας του ονόματος γυρνάω σε οποιοδήποτε όνομα έχω συνηθίσει. Οπότε, παρακαλώ τη γυναίκα σας να... Ευχαριστώ πολύ. Θα συνεχίσουμε με τον επόμενο μικρότερο σε ηλικία συνάδελφο εδώ, τον κ. Πασχαλίδη. Και θα ήθελα να τον ρωτήσω στην ουσία να μας απαντήσει για το τι πρόκειται να συμβεί στα επόμενα μερικά χρόνια, εάν θα επιστρέψουμε στη Σελήνη. Ξέρετε, θα μου επιτρέψετε να πω το εξής, ότι συχνά με ρωτάνε, καλά, με αυτή την νηπιακή τεχνολογία του 1969, πήγαμε στο φεγγάρι, περπατήσαμε σε έναν άλλο κόσμο. Οι 12 αστροναύτες που περπατήσαν, αισθάνθηκαν κάτω από τις μπότες τους την αίσθηση ενός άλλου κόσμου. Γιατί αυτά τα 57 χρόνια δεν επιστρέψαν και η ασφάλιση είναι απλώς αυτή. Αν δεν σπάσεις αυτά, δεν φτιάχνεις ομελέτα. Στη δεκαετία του 1960, λόγω του Πρόεδρου Kennedy, η NASA είχε στριαψείς ένα ποστό, για το περίπου 5,8% του Αμερικάνικου Προϋπολογισμού. Σήμερα η NASA έχει έναν προϋπολογισμό 0,8% του Αμερικάνικου Προϋπολογισμού. Για να, με τόσο μικρά ποσότητες χρημάτων, δεν πρόκειται να επιστρέψουμε. Ακούω ότι υπάρχει ελπίδα, σε μερικά χρόνια, να δούμε ανθρώπους και πάλι στην επιφάνεια της Ελλήνης. Κύριε Πασχαλίνη. Φράγματι, αυτό που είπατε ότι υπάρχει αυτή η μεγάλη απουσία για την εξερεύηση στο φεγγάρι, είναι ένα λογικό ερώτημα και πολλές φορές τίθεται. Θα έλεγα όμως ότι γινότανε δουλειά στο background και αυτό θα προσπαθήσω να περιγράψω. Από της πλευράς της Ελλήνης, πιστεύω ότι δεν υπάρχει τίποτα. Αυτό θα προσπαθήσω να περιγράψω. Από της πλευράς της δικιάς μου δουλειάς, δεν έχω ασχοληθεί πολύ με το φεγγάρι σου και υπήρχε αυτό το συγκεκριμένο gap, το συγκεκριμένο κενό. Αλλά τώρα τα τελευταία δυο-τρία χρόνια, με το μεγάλο ενδιαφέρον που έχει επανακτήσει η υπόθεση, αναγκαστικά και λόγω δουλειάς, πρέπει να ασχοληθώ. Έτσι έχω ενημερωθεί σε πολλά πράγματα και μάλιστα κάνουμε και πρακτικά πράγματα επάνω. Και θα το γυρίσω λίγο περισσότερο από αυτής της πιο πρακτικής πλευράς, καθώς και το μπαγκράμ μου είναι μηχανικός και μετά το γύρισα στο περισσότερο, στο επιστημονικό και τώρα συνδυάζουν τα δύο θα έλεγα. Οπότε, αυτό τι λοιπόν είχε γίνει ενδιάμεσα. Ενδιάμεσα λοιπόν είχε, για να πάμε στο φεγγάρι, ουσιαστικά, ξανά, πρέπει να υπάρχει εμπειρία γνώσης, όταν λέμε να πάμε στο φεγγάρι, όχι μόνο να στείλουμε οχήματα, όπως θέλουμε, στείλαμε πολλά στον Άρη στο κενό αυτό, αλλά να πάει και άνθρωπο στο φεγγάρι, πρέπει να αποκτηθεί γνώση του να μάθεις να ζεις στο διάστημα. Και αυτό έγινε με τον Διαστημικό Σταθμό που χτίστηκε αυτά τα τελευταία χρόνια και ο άνθρωπος εκεί πέρα έμαθε να ζει, να ζει στο κενό βαρύτας, για να μην ξεχνάμε ότι το φεγγάρι έχει το ένα έκτο της βαρύτας της Γης. Να πούμε δύο πράγματα για να τα καταλάβουμε όλοι και πιστεύω είναι εύκολο να το καταλάβουμε. Το φεγγάρι ξέρουμε ότι είναι ο δορυφόρος της Γης, που είναι ουσιαστικά δεμένος σε τροχιά γύρω από τη Γη, δηλαδή πάντα βλέπουμε την ίδια πλευρά του φεγγαριού και έτσι η μπροστινή του πλευρά, έτσι η μέρα στο φεγγάρι ουσιαστικά είναι 14 μέρες και η νύχτα είναι επόμενες 14 μέρες. Το μέρος του φεγγαριού πάντα βλέπουμε την ίδια πλευρά, το μέρος που βλέπει στον ήλιο είναι πολύ ζεστό, φτάνει στους 127 βαθμούς Κελσίου και το μέρος που βλέπει, το μέρος της σκιάς πίσω λόγω έριψης ατμόσφαιρας, που είναι το άλλο χαρακτηριστικό του φεγγαριού, είναι παγωμένο ουσιαστικά, είναι μίον 200 βαθμούς. Οπότε αυτό είναι το ένα χαρακτηριστικό του φεγγαριού. Και καταλαβαίνοντας αυτά τα χαριστικά μπορούμε να καταλάβουμε τι πρέπει να κάνουμε σαν άνθρωποι για να μπορούμε να ζήσουμε και τι προκλήσεις θα αντιμετωπίσουμε εκεί πέρα. Οπότε είναι αυτή η έλλειψη θερμοκρασίας. Η βαρύτα είναι πολύ μικρή, πάμε το ένα έκτο. Μετά είναι η έλλειψη ατμόσφαιρας φυσικά, άρα πρέπει να μάθουμε πώς να αναπνεύουμε για να ζούμε εκεί πέρα. Και το άλλο είναι η σκόνη, όσο και μας φέρεται ίσως να το αγνοούμε. Το φεγγάρι ουσιαστικά έχει κονιορτοποιηθεί από τη διαρκή πρόσκληση μετεωρητών και είναι ουσιαστικά σκόνη. Και μάλιστα αυτή η σκόνη είναι μέχρι 20 μικρά που λέμε, τόσες διάστασεις και μάλιστα είναι από κοφτερό γυαλί, ας το πούμε έτσι, που είναι πολύ επικίνδυρικές προς την ισπνοή και προς το να πέσει πάνω στις στολές. Και μάλιστα τα προβλήματα των αστροναύτες μπορεί να πέσει μέσα στις στολές, μπορεί να περάσει μέσα από χαραμάδες, να καταστρέψει όργανα, να καταστρέψει τους φακούς, ξέρω εγώ. Οπότε δεν φαίνεται αυτή η σκόνη, αλλά ουσιαστικά υπάρχει, τοποθετείται παντού και φανταστείτε να ζείτε σε ένα δίκτυο περιβάλλον. Η Σαχάρα είναι παράδεισος κοντά σε αυτό το περιβάλλον. Οπότε, αυτό είναι το πάντος. Και το άλλο είναι ότι δεν έχει μηνυθέδιο το φεγγάρι, γιατί μερικά πράγματα η Γη μας προστατεύει με πολύ καλή ασφαλία. Με το μαγνητικό σπηλί, όπου συντηρεί την αθμόσφαιρά μας από την έκθεση του ηλιακού άνεμου που θα σημαστούν και οι παρασκήριοι. Και το βλέπουμε αυτό το φεγγάρι που δεν έχει αθμόσφαιρα, γιατί δεν μπορεί να τη συγκρατήσει λόγω του ηλιακού ανέμου που την έχει ξεβουλουδίσει τελείως, όπως ξεβουλούσε ένα κρεμμύδι. Επομένως, δεν είναι και το μαγνητικό πεδίο που συγκρατεί την αθμόσφαιρα, αλλά και μας προστατεύει ουσιαστικά από την ακτινοευβολία. Από τη σωματιδιακή ακτινοευβολία, στην οποία είναι εκτεθειμένο όλο το ηλιακό σύστημα και ψυχικά όλα τα σώματα, που είναι η γαλαξιακή κοσμική ακτινοευβολία, που είναι πολύ ενεργειακή. Οπότε, φανταστείτε να βοβαρδιζόμαστε αυτή την ακτινοευβολία, μπορείτε να τη φανταστείτε σαν μικρές σφαίρες ουσιαστικά. Και φανταστείτε να βοβαρδιζόμαστε στο σώμα μας συνεχώς με αυτό το βράγμα, είναι σαν να είσαι κοντά σε ένα πυρηνικό αντιδραστήρα και το αποτέλεσμα είναι καρκίνος ουσιαστικά. Και επομένως θάνατος μερικούς μήνες. Αυτό είναι η κοσμική ακτινοευβολία και μετά είναι η ηλιακή ακτινοευβολία, που συμβαίνει κυρίως της ηλιακής εκρήξης, η οποία δεν είναι διαρκής φυσικά, είναι κατά τη διάρκεια των ηλιακών εκρήξεων, αλλά η κοσμική ακτινοευβολία είναι συνεχώς. Αυτό το πράγμα μάθαμε, λοιπόν, στο διαστημικό σταθμό που είπαμε, που μπορούσαμε να ζήσουμε μέσα σε κενό βαρύτητας και τα λοιπά, είμαστε προστατευμένοι από ένα μεγάλο μέρος της ακτινοευβολίας λόγω του μαγνητικού πεδίου. Οπότε μάθαμε τουλάχιστον να ζούμε, μάθαμε να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα της ακτινοευβολίας, πώς περνάει πάνω στον άνθρωπο και τα λοιπά. Και τώρα, λοιπόν, έχοντας αυτά τα δεδομένα, πρέπει να δούμε τι θα αντιμετωπίσουμε πηγαίνοντας πιο στο φεγγάρι και αν αξίζει το κόπο να πάμε. Οπότε, τι μεσολάβησε, λοιπόν, είπαμε, ο διαστημικός σταθμός και η εμπειρία. Μετά μεσολαβίσαμε δύο ακόμα αποστολές της NASA, η λεγόμενη Lunar Recognizer Orbiter, που χαρτογράφησε ουσιαστικά λεπτομερό στους κρατήρες και την ύπαρξη νερού και τα λοιπά. Και τώρα ξέρουμε πού βρίσκεται το νερό, ξέρουμε ότι υπάρχει πάγος στο νότιο πόλο στους κρατήρες και στον βόρειο πόλο, περισσότερο από στο νότιο πόλο και ξέρουμε επίσης και τη διαμόρφωση του εδάφους και τα λοιπά. Και επίσης έγινε και μια ακόμα αποστολή που λέγεται LANDY, η οποία έχει μελετήσει αυτή την ό,τι ατμόσφαιρα υπάρχει, ουσιαστικά ξαχνώνεται το φεγγάρι και τα λοιπά, φεύγει μέρος του υλικού από την επιφάνεια και μπορούμε έτσι να χαρτογραφίσουμε και τη σύνθεση της επιφάνειας. Οπότε μάθαμε πολλά ουσιαστικά και τώρα το επόμενο είναι να πάμε… το επόμενο βήμα. Λοιπόν, συγγνώμη πραγματικά, το κρατούσα μακριά. Οπότε τώρα τι συμβαίνει λοιπόν. Συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, πάλι υπάρχει ένα μεγαλύτερο ανταγωνισμός, διεθνιστής ανταγωνισμός τώρα και μάλιστα το σχέδιο ήταν να πάει να συνδεθεί η πάνω το φεγγάρι με τον Άρη ουσιαστικά και το σχέδιο ήταν να ολοκληρωθεί αυτό περίπου γύρω στο 2030. Πάντα βέβαια ανεβάλλεται στο μέλλον. Αλλά θα έλεγα ήταν το τελευταίο ρεαλιστικό αυτό πρόγραμμα ήταν το 2030. Αλλά τώρα τελευταία ακούσατε τα νέα ότι πρέπει να πάμε μέχρι το 2024. Και εμείς καθότι είμαστε NASA τα παίρνουμε αυτά τα νέα και προσπαθούμε να τα υλοποιήσουμε. Και λοιπόν να δούμε τώρα την υλοποίηση αυτήν που λέγαμε. Με αυτό το σχέδιο του 2030-2040 λοιπόν η NASA είχε μπει στη διαδικασία να κατασκευάσει ένα μεγάλο πύραβλο. Το λεγόμενο SLS, το Space Launch System. Ένας πύραβλος που μπορεί να μετατρέψει στον πύραβλο. |
