| : [♪ Μουσικήävα Μουσική Γεια σας, παιδιά! Ονομάζομαι Γιώργος Ποταμιάς και θα είμαι ο δάσκαλός σας στο σημερινό μάθημα της ιστορίας της Τετάρτης Δημοτικού. Το μάθημα μας σήμερα έχει σχέση με την αρχαία ιστορία. Και πιο συγκεκριμένα θα μιλήσουμε για το πώς η Αθήνα μετά τους Περσικούς πολέμους, έγινε ισχυρή πόλη, αλλά και για το πολιτευμά της. Πάντα όταν εξετάζουμε ένα ιστορικό γεγονός, θα πρέπει να απαντήσουμε σε κάποια συγκεκριμένα ερωτήματα, για να αποκρυπτογραφίσουμε ένα συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός. Και τα ερωτήματα αυτά είναι πότε, πότε έγινε δηλαδή, ποιος, ποιοι συμμετείχαν, πού έγινε αυτό το ιστορικό γεγονός, για τι έγινε, πώς έγινε και τα αποτελέσματά του. Για να ξεκινήσουμε μαζί. Καταρχάς το μάθημα βρίσκεται στο βιβλίο της Ιστορίας της 4ης Δημοτικού, και είναι τα κεφάλαια 20 και 21, στις σελίδες 63-68. Πότε μπορούμε να τοποθετήσουμε ιστορικά τα γεγονότα, τα οποία θα εξετάσουμε σήμερα, προ Χριστού, και συγκεκριμένα μεταξύ των ετών 478-431 π.Χ. Άρα μιλάμε για την αρχαία ιστορία. Δεν μπορούμε, όμως, να εξετάσουμε ένα γεγονός, αν δεν το δούμε μέσα στο ιστορικό του πλαίσιο. Και βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή, στο τέλος των Περσικών Πολέμων. Ποιος είχαμε δει ήταν ο νικητής των Περσικών Πολέμων? Μα βέβαια, οι Έλληνες. Η Αθήνα είναι πια δυνατή, νιώθει αυτοπεποίθηση. Έχει πολύ ισχυρή ναυτική δύναμη. Η Σπάρτη, από την άλλη πλευρά, έχει το δικό της ισχυρό στρατό. Η Περσία, η Τιμένη, αλλά ακόμα πολύ δυνατή, παρακολουθεί τα τεκτενόμενα, το τι συνδένει, δηλαδή, στον ελληνικό χώρο. Μην ξεχνάμε ποτέ ότι η Περσία εξακολουθεί να είναι μία πάρα πολύ υπολογίσιμη δύναμη. Αυτή τη φορά δε θα χρησιμοποιήσει τη βία και το στρατό της για να υποτάξει την Ελλάδα, αλλά οι εσωτερικές διχόνιες και την οικονομία. Αυτός είναι λοιπόν και ο χώρος, ο ιστορικός, στον οποίο θα δούμε Αθήνα και Σπάρτη να βρίσκονται σε μία αντίθεση. Η Σπάρτη ακόμα είναι διστακτική απέναντι στο να πάρει κάποια πρωτοβουλία, κάποια πρωτοβουλία επιθετική απέναντι στην Περσία. Η Αθήνα, θα δούμε, κοιτάζει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση. Ποια είναι λοιπόν τα σημαντικά πρόσωπα τα οποία σχετίζονται με τα ιστορικά γεγονότα που εξετάζουμε σήμερα. Όπως είπαμε, η Αθήνα, που θα δούμε ότι σιγά σιγά κάνει συμμαχία και αργότερα ηγεμονία, η Αθήνα η οποία σιγά σιγά θα αρχίζει να κατασκευάζει υπέρλαμπρα έργα, όπως η Ακρόπολη, που βασίζεται στη ναυτική της δύναμη και κυρίως στο σύγχρονο πολεμικό της όπλο, που είναι η Τρίηρης, τη Σπάρτη, η οποία αντίθετα από την Αθήνα δεν κοιτάζει να εκμεταλλευτεί δυναμικά την κατάσταση. Ξέρουμε όμως ότι πάντα οι Σπαρτιάτες είναι πιο συντηρητικοί από τους Αθηναίους, δεν κάνουν τόσο εύκολα επιθετικούς πολέμους. Και τέλος, δεν πρέπει να αγνώουμε την υπερδύναμη εκείνης της εποχής, που πάντα κοιτάζει να εκμεταλλευτεί κάθε κατάσταση, την Περσία. Η Περσία με τον ισχυρό της βασιλιά. Πού γίνονται τα γεγονότα τα οποία εξετάζουνε? Στον ευρύτερο ελλαδικό, ελληνικό κόσμο. Άρα δεν μιλάμε μόνο για την Ελλάδα όπως την ξέρουμε σήμερα, αλλά και τη Μικρά Ασία και την Κάτω Ιταλία, τη Σικελία, όπου εκεί οι Έλληνες είχαν ιδρύσει πολλές και σημαντικές απεικείες. Γιατί οι Αθηναίοι φτάνουν σιγά σιγά να φτιάξουν τόσο συμμαχία, όσο και ηγεμονία. Οι Σπαρτιάτες δεν θέλουν να συνεχίσουν τον αγώνα εναντίον των Περσών. Είναι από τη φύση τους πιο συντηρητικοί. Πολλές πόλεις ακόμα όμως στο Αιγαίο, αισθάνονται αδύναμες, αισθάνονται φόβο απέναντι στον Πέρσι αυτοκράτορα, στον Πέρσι βασιλιά. Άρα σιγά σιγά καταφεύουν στην αγκαλιά της Αθήνας. Ζητάνε την προστασία της. Η Αθήνα βέβαια δεν αφήνει αυτή την κατάσταση ανεκμετάλευτη και δημιουργεί την πρώτη Αθηναϊκή Συμμαχία, το 478 π.Χ., στην οποία έλαβαν μέρος περισσότερο παραθαλάσσιες νησιωτικές ελληνικές πόλεις. Γιατί? Μα γιατί η Αθήνα είναι κυρίως μια ναυτική δύναμη. Με τις Τριήρης εκείνη την εποχή μπορούσε να επέμβει πολύ γρήγορα και να νικήσει τους Πέρσες σε αποφασιστικές ναυμαχίες. Βέβαια χρησιμοποιούσε και το στρατό της Ξηράς, αλλά όχι τόσο πολύ αποτελεσματικά. Έχουμε λοιπόν τις δύο αντίπαλες πόλες, την Αθήνα και τη Σπάρτη, που έχουν εκ διαμέτρου αντίθετη φιλοσοφία, αντίθετη κόσμοθεωρία. Ποια ήταν εκείνη η σημαντική αιτία που οδήγησε πολλές ελληνικές πόλεις στην αγκαλιά της Αθήνας? Η ανασφάλεια απέναντι στον περσικό κίνδυνο. Κάθε πόλη βέβαια όμως μέσα στη Συμμαχία έπρεπε να δίνει χρήματα για να συντηρείται ο συμμαχικός στόλος. Στην αρχή οι εκπρόσωποι όλων των πόλεων συνεδρίασαν σε ένα ουδέτερο έδαφος, στο νησί της Δήλου. Γι' αυτό και η πρώτη αυτή Συμμαχία ονομάστηκε Δηλυακή. Τα χρήματα τα διαχειρίζονταν οι λεγόμενοι Ελληνοταμείες. Ο πρώτος Αθηναίος ο οποίος ανέλαβε να διαχειριστεί τα χρήματα ήταν ο Αριστίδης. Όλοι αποδέχονταν τον Αριστίδη, γι' αυτό και τον ονόμασαν σαν Αριστίδης ο Δίκαιος. Ξέρανε ότι τα χρήματα θα πάνε για τους σκοπούς της Συμμαχίας αποκλειστικά. Γι' αυτό και ο Αριστίδης ονομάστηκε Δίκαιος και η φήμη του δεν χάθηκε ποτέ. Τώρα όσο αφορά τον πόλεμο με την Περσία, οι Έλληνες έχουν ολοκληρώσει τους λογαριασμούς τους. Όχι, βέβαια. Ο συμμαχικός στόλος, κυρίως με τους Αθηναίους μέσα μπροστάριδες, με αρχηγό των Κίμωνα, επιτέθηκε εναντίον των Περσών και τους νίκησαν στον ευρυμένο ταποταμό. Μετά από λίγα χρόνια αργότερα, η μάχη μεταφέρθηκε στην Κύπρο, όπου έγινε ναυμαχία και ο Κίμωνας σκοτώθηκε πολεμώντας τους Πέρσες. Οι Αθηναίοι νίκησαν, δεν έχουν όμως μέσα σπαρτιάτες. Και υπέγραψαν αυτή η ειρήνη με τους Πέρσες. Άρα βλέπουμε σιγά σιγά το ηθικό και η φήμη της Αθήνας να ανεβαίνει. Οι Αθηναίοι θα κρατήσουνε χαμηλό που λέμε προφίλ. Ή θα αποκτήσουν τόσο εγωισμό, ώστε σιγά σιγά να γίνουν ηγεμόνες του ελληνικού χώρου. Τα αθηναϊκά πλοία έπλεαν παντού στη Μεσόγειο. Αυτό έκανε τους Αθηναίους σιγά σιγά να μην συμπεριφέρονται δίκαια σε όλους τους συμμάχους. Φτάσανε σε εκείνο το σημείο να μεταφέρουν τα χρήματα από τη Δήλο και να τα πάνε στην Αθήνα. Μέσα στο πολύ γνωστό όμως Παρθενώνα. Άρα το ταμείο πια δεν ήταν συμμαχικό, αλλά αθηναϊκό. Είναι πια φανερό ότι δεν μιλάμε πια για συμμαχία, όπου όλοι συμμετέχουν ίσα σε αυτήν την ομαδική προσπάθεια, αλλά μιλάμε για ηγεμονία. Δηλαδή η Αθήνα, ηγείται της συμμαχίας, αποφασίζει η ίδια και με λίγα λόγια κάνει ό,τι θέλει. Πώς όμως κατέληξε εκείνη την εποχή η Αθήνα να είναι τόσο δυνατή. Ποιος βρισκόταν πίσω από τα πολιτικά πράγματα της Αθήνας. Μα βέβαια ο πολύ γνωστός σε όλους μας Περικλής. Ένας σπουδαίος ρήτορας με πολλά χαρίσματα, που κατάφερε συνέχεια να εκλέγεται. Θέλησε να κάνει την Αθήνα όχι μόνο οικονομικό κέντρο των Ελλήνων, που ήταν, αλλά και πνευματικό. Γι'αυτό φρόντισε όσοι συμμετείχαν στα κοινά της Αθήνας εκείνη την εποχή να πληρώνονται. Κάτι το οποίο δεν γινόταν πριν. Το πολίτευμα της Αθήνας είναι πια δημοκρατικό. Άσχετα βέβαια αν συνέχεια εκλέγεται ο Περικλής. Ποια ήταν εκείνα τα πολιτειακά όργανα που καθόριζαν την πολιτική της Αθήνας. Η εκκλησία του δήμου, στην οποία λάμβανα μέρος μόνο όλοι οι Αθηναίοι πολίτες. Οι άνδρες Αθηναίοι πολίτες. Και για να είσαι Αθηναίος πολίτης έπρεπε και οι δύο γονείς σου να ήταν Αθηναίοι. Αλλά μεγάλη η εξουσία είχαν και οι δέκα στρατηγοί. Που εκλέγονταν κάθε χρόνο από τους πολίτες. Αυτοί φρόντιζαν για το στρατό το στόλο και ήταν κυρίως υπεύθυνοι για την ασφάλεια της πόλης. Τώρα, αν είχαμε μια πυραμίδα και θέλαμε να δούμε πώς κατατάσσονταν, πώς θα βάζαμε. Τους πολίτες της Αθήνας, ανάλογα με τα δικαιώματά τους, ξεκινώντας από τα χαμηλά αστρώματα μέχρι τα ανώτερα στην κορυφή της πυραμίδας. Χαμηλά, πολύ χαμηλά, με όσο το δυνατόν λιγότερα έως καθόλου δικαιώματα, βρίσκουμε τους δούλους αλλά και τις γυναίκες και τα παιδιά. Αντίθετα, στη Σπάρτη οι γυναίκες είχαν την ίδια αν όχι και παραπάνω εξουσία από τους άντρες. Μετά εντοπίζουμε τους μέτικους, οι οποίοι ήταν ξένοι πολίτες, πλήρωναν φόρο για να μπορούν να κάνουν εμπόριο στην Αθήνα και είχαν κάποια περιορισμένα δικαιώματα. Στην κορυφή της πυραμίδας, βέβαια, είναι οι Αθηναίοι, και επαναλαμβάνω, οι άνδρες Αθηναίοι πολίτες, που για να είναι Αθηναίοι έπρεπε και οι δύο γονείς τους να είναι Αθηναίοι. Οπότε θα προχωρήσουμε και σε κάποιες ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης του σημερινού μαθήματος. Στο σημερινό μαθήματο, στο οποίο είδαμε πώς η Αθήνα σιγά-σιγά μετά τους Περσικούς πολέμους, μέσα από τον ισχυρό στόλο της, αλλά και την πολιτιακή της κατάσταση, έγινε ηγεμονία στον ελληνικό χώρο. Πολλές πόλεις της Ελλάδας ίδρυσαν την Αθηναϊκή Συμμαχία. Τι πιστεύετε ότι ήθελα να καταφέρουμε αυτόν τον τρόπο. Ποιοι είναι εκείνοι οι λόγοι που ακόμα και σήμερα πολλά κράτη συνδέονται μεταξύ τους και κάνουν συμμαχία. Ποιοι πιστεύετε ότι είναι αυτοί οι λόγοι. Στη δική μας περίπτωση, ήταν ο φόβος και το αντίπαλο δέος των Περσών. Οι πόλεις κράτη ελληνικές που πήγαν με την Αθήνα θεωρούσαν ότι έτσι θα προστατεύονταν αποτελεσματικότερα από τον Περσικό κίνδυνο. Και πάμε στην επόμενη ερώτησή μας. Αν είχαμε μια πυραμίδα και θέλαμε να τοποθετήσουμε τους κατοίκους της Αθήνας, ανάλογα με τα πολιτικά τους δικαιώματα, πού θα τους βάζαμε? Χαμηλά βέβαια θα εντοπίζαμε τους δούλους, τις γυναίκες και τα παιδιά, σε μια μεσαία κατάσταση τους μετήκους και ψηλά πλήρη δικαιώματα είχαν οι άνδρες Αθηναίοι πολίτες. Και πάμε στην επόμενη ερώτησή μας. Έχουμε τον εξής πίνακα και τον οποίο θα πρέπει να συμπληρώσουμε, ανάλογα με το τι ταιριάζει. Έχουμε δύο σημαντικές έννοιες από το σημερινό μας μάθημα. Συμμαχία και ηγεμονία. Πού συμμετέχουν πολλές πόλεις-κράτη και όταν λέμε συμμετέχουν βρίσκονται οι Σάξια. Πού, στη Συμμαχία ή στην ηγεμονία, τι λέτε εσείς. Μα βέβαια στη Συμμαχία, εφόσον συμμετέχουν οι Σάξια. Πού έχουν όλα τα κράτη και όλα τα μέλη ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις, στη Συμμαχία ή στην ηγεμονία, τι λέτε εσείς. Μα που αλλού, παρά στη Συμμαχία. Στην ηγεμονία, αντίθετα, ένας έχει την κυριαρχική εξουσία. Αποφασίζει ένα κράτος, επειδή είναι και το πιο ισχυρό, σε ποια περίπτωση, στη Συμμαχία ή στην ηγεμονία. Μα βέβαια, στην ηγεμονία. Και τέλος, πού συμμετέχουν όλες τις αποφάσεις που παίρνονται με ψηφοφορία. Δηλαδή, πού έχουμε περισσότερη δημοκρατία, στην ηγεμονία ή στη Συμμαχία. Μα βέβαια, από όλα αυτά που είπαμε πριν, ψηφοφορία που συμμετέχουν όλοι, έχουμε στην Συμμαχία. Σε αυτό το σημείο λοιπόν, ολοκληρώθηκε το σημερινό μας μάθημα. Ελπίζω να πήρατε ένα πολύ καλό μάθημα σχετικά με το τι είναι η ηγεμονία, τι είναι Συμμαχία. Και πότε έχουμε μία οργάνωση κρατών, όπου όλοι έχουν ίσα δικαιώματα. Και πότε συμμετέχουν χωρίς να έχουν ίσα δικαιώματα. Σας ευχαριστώ που παρακολουθήσατε το σημερινό μας μάθημα. Και ελπίζω να σας δω και στο επόμενο. Καλή συνέχεια! |
