| Interviewee Karamitsos, Nestoras Date interview: 2015 December 10 Geography creation: Greece. Language Greek Extent 1 digital file : MPEG-4. Credit Line United States Holocaust Memorial Museum Collection, courtesy of the Jeff and Toby Herr Foundation: Καλημέρα. Ευχαριστούμε πολύ που συμφωνήσατε να μας συναντήσετε. Μισό λεπτό να σας τα εξηγήσει, όλα θα τα ξεκινήσουμε να τα λέμε. Το όνομα του Κυρίου είναι Νατάν Μπεϊράκ. Θα μπορούσατε να μας πείτε το δικό σας όνομα για να το έχουμε στην κάμερα. Καραμίτσος Νέστορ. Ποια χρονιά γεννηθήκατε κύριε Νέστορα? Το 1933, 6 Αυγούστου. Πού γεννηθήκατε? Εγώ στη Σικιά γεννηθήκα, το χωριό πάνω γεννηθήκα. Μεγαλώσατε εκεί? Και όλα τα χρονιά εκεί. Μετά πήγα στη Γερμανία 10-12 χρόνια και εδώ πέρα. Εγώ γεννηθήκα στην Σικιά και μετά πήγα στην Γερμανία για 15 χρόνια και τότε έφτασα στην Βερία και τώρα είμαι μεταξύ των δύο. Ποια χρονιά φύγατε για τη Γερμανία? Το 1963. Εγώ πήγα πρώτα στο Βέλγιο. Πήγα και έκανα ένα χρονικό διάστημα εκεί και από εκεί πήγα στη Γερμανία. 1962-1963 πήγα στη Γερμανία. Είναι πολύ μετά από την περίοδο που καταγράφουμε εμείς για αυτή την ιστορική έρευνα. Είναι πιο μπροστά εδώ. Είναι πίσω. Είναι του 1940 με 1943 μέχρι 1942-1943. Άρα μεγαλώσατε στη Σικιά τα παιδικά σας χρόνια. Ναι. Στην περίοδο που οι Ιησούς ήταν εκεί, ήμουν εκεί και ήταν 6 μήνες ή λίγο περισσότερο. Αυτό λέω. Δεν ξέρω πόσο και αυτό είναι λόγω του κ. Στρούμψα που με βοηθούσε. Παρακαλώ ας ξεκινήσουμε με την οικογένειά σας. Μπορείτε να μας πείτε κάτι για την οικογένειά σας, της πατέρας σας, της πατέρας σας, της αδερφής σας, των αδερφών σας. Θα φτάσουμε και σε αυτήν την περίοδο, αλλά να ξεκινήσουμε με τα βασικά. Να μας πείτε λίγο για τη δική σας οικογένεια. Εσείς ήσασταν ο παππούς, η γιαγιά, ο μπαμπάς, πόσοι ήσασταν, λίγο να μας πείτε για τη δική σας οικογένεια. Είμαστε με μεγάλη οικογένεια. Ο παππούς μας ήταν ιερέας. Είχε επτά παιδιά, πέντε αγόρια και δύο κόρης. Το όνομα του παππού ποιο είναι? Το όνομα του παππού ποιο είναι? Είχα το όνομα του παππού και είμαι ο πρώτος αγόριας του. Και ο πατέρας σας τι δουλειά έκανε? Αγροτιστές. Και πώς τον λέγανε? Ηλία. Και πόσες αδέρφια έχετε? Αδέρφια έχετε? Εγώ, πόσες έχω. Πόσα? Δύο αγόρια και μια αδερφή. Έχετε δύο ακόμα, αλλά έχετε τέσσερα παιδιά. Τέσσερα είμαστε, το πατέρα μου, ηλία τα παιδιά. Και είναι όλοι μικρότεροι από εσάς. Όλοι μικρότεροι, ναι. Υπήρχανε εβραίοι που ζούσαν στη Σικιά πριν τον πόλεμο? Όχι πριν, όχι πριν. Στη Βέρκεια εδώ ήταν, αλλά τους γνωρίζαμε τους βρεύους. Ο παππούς μου ήταν πολύ φίλος, με το στρούμπτιαν και πέρα, πολύ φίλος μου. Άκουγα ότι μετά ήρθα και στο χωριό. Το 1941-1942 ήρθα στη Σικιά 52 άτομο. Μισό λεπτό. Δεν υπήρχαν εβραίοι στη Σικιά, όλοι ήρθαν στη Βέρκεια και τους γνωρίζαμε. Γιατί ο παππούς μου γνωρίζε τον στρούμπτιαν. Και θυμάμαι να μιλήσει για τον. Και μετά έρχονταν, νομίζω, 41-42. Πότε είναι η πρώτη φορά που ακούσατε για τους εβραίους πριν τους δείτε να έρχονται στο χωριό. Πότε ακούσατε πρώτη φορά ότι ο παππούς, ας πούμε, πάει στη... Ξέραμε ότι είπαν εβραίοι. Μας έλεγαν ο παππούς μου, έλεγε. Επομένως με συζητούσαν. Τα μικρά στιγμές άκρητης της πρέπει να είναι. Ότι στη Βέρκεια είναι ο Μανιχέμ, είναι αυτοί οι εβραίοι. Και πολλές φορές είχαν και άλλη συνεργασία μεταξύ τους. Βοηθούνταν, ο παππούς μου ήταν πολύ φίλος με τον Μανιχέμ, με τον Στρούμψε, τον μπαμπά αυτόν. Ήταν εδώ. Λοιπόν, όταν ήθελαν να πάνε στο τρέμμα στο Μανιχέμ, πάρε, βγήκε η μπακάρικο. Λοιπόν, πάρε από εκεί, έλα. Αυτά οι Στρούμψες ήταν τρία αδέρφια. Ο Δαβίκος, ο Μανιχέμ, ο Δαβίκος και ο Ιωσήφ. Ο Ιωσήφ ήταν στο δικό μας στο σπίτι, στο μυσικέ. Μισό λεπτό, μισό λεπτό, μισό λεπτό, γιατί θα τα μπερδέψουμε. Συγκράτησα. Η πρώτη φορά που θυμάμαι να ακούω για τους Ιουζούς, είναι όταν ο παππούς μου μιλούσε με τον παππού του, τον παππού μου. Και θα ακούω. Για παράδειγμα, ο παππούς μου, τον μανιχέμ Στρούμψε, ο οποίος είχε το μεγαλύτερο τραγούδι, πήγαινε εκεί και μου έδωσε αυτό, μου έδωσε αυτό, μου έδωσε αυτό, μου έδωσε αυτό και θα σου δώσει το άλλο. Οπότε, θυμάμαι τα όνομα και θυμάμαι να μιλούσαν για αυτούς τους. Είχατε εσείς πάει ποτέ με τον πατέρα σας ή με τον παππού στη Βέρια, στο μαγαζί του Στρούμψα. Πολλές φορές. Κι εκεί το Στρούμψε με σκυρνούσε και μένει πιο πολύ με τραγάλια, σταφίδι, τέτοια πράγματα. Ο μικρός μου με τον παππού μου μπρε πολύ έξω. Ο παππούς μου είχε, από τέσσερα χρονών ήμουν στον παππού, κοντά έτσι, και στην εκκλησία και παντού με είχε με τον παππού. Ναι, είχα πάει με τον παππού μου. Ήμουν χαρούμενη, γιατί ήμουν μαζί με τον παππού μου από την αιώνα του 4. Πάντα με πήγαινε. Ξέρω, όταν πήγα στον Στρούμψε, πιστεύω ότι πάντα μας διαιρετήθηκε κάτι. Σε εμένα, πάντα μου έδινε τραγάλια πράγματα ή με διαιρετήθηκε κάποια άλλα τραγάλια πράγματα που μου αρέστησε πολύ. Όταν πηγαίνατε εκεί με τον παππού στο μαγαζί του κ. Στρούμψε, σας φαινότανε περίεργος ή σας φαινότανε σαν όλους τους Στρούμψες? Όχι, απλώς άνθρωπος. Όχι, δεν νομίζω ότι ήταν σοβαρός. Ήταν ένας φιγγραφός που ήταν σημαντικός για εμάς. Ήταν ένας απλός άνθρωπος. Ήταν ένας δημοσιοκρατικός άνθρωπος. Ήταν ένας φιγγραφός που δεν είχε κανένας σωστά, ένας φιγγραφός που δεν είχε κανένας σωστά, ένας φιγγραφός που δεν είχε κανένας σωστά, ένας φιγγραφός που δεν είχε κανένας σωστά. Είχαμε άλλες συστάσεις τόσο βραίες. Ότι βραίοι πιάνουν τα παιδιά έτσι, τα φτώνουν, τα τυρανούν, τα καλάντια στουπούν και κοινούν τα αυτοί. Ότι δύσκολα τα βάζουν μέσα σε ένα βραί, τρομικροί όταν έξω, μη τους βραίωσαν, μήπως μας κάνουν κακό. Εκεί τι κάνουν, σε βάλουν μέσα σε ένα βαρέλαι και με κουφτερά αυτά και σε κυλάν και πέφτει το αίμα και σε ερχόνει το αίμο. Δηλαδή είχαμε αυτήν την κακιά πυροβόρηση. Δεν είναι η κοινότητα, αλλά ήθελα να σου πω για αυτός. Έτσι από την άποψη είχαμε τους βραίους, αλλά εμείς με τους μηνυχοί με αυτούς είχαμε. Και όταν ήταν στο χωριό είχαμε πιο πολλοί... Μισό λεπτό, μη φτάνουμε στο χωριό γιατί θα τα μπερδέψω, να τα πούμε σιγά σιγά. Ακόμα είμαστε πριν τον πόλεμο. Ναι, όπου θέλει. Πριν τον πόλεμο φτάνει πριν τον πόλεμο. Ξέρετε, είχαμε μη εμφανιστεί, γιατί μας είπαν ότι οι Ιούς... Ήμασταν ότι ήταν Ιούς. Πάντα θα λέγαμε ότι είναι οι Ιούς. Αλλά είχαμε μη εμφανιστεί και μας είπαν ότι οι Ιούς νιώθουν πόλεμο, ότι πρέπει να είμαστε καλύτεροι, διότι οι Ιούς θα σας βάλουν σε μια βαρέλια με κομμάτια και θα σας ρίξουν, και με το πόλεμο που έρχεται από εκεί θα το πιέσουν. Αλλά αυτό ήταν μη εμφανιστεί και ακόμα και όταν μας είπαν ότι είναι οι Ιούς, δεν ήταν σαν αυτό για εμάς. Ποιοι ήταν αυτοί οι Ιούς που σας είπαν αυτό? Αυτό που μου λέτε ότι οι Εβραίοι θα σας βάζανε στα βαρέλια και σε αυτό, ποιος το έλεγε? Κάποια στιγμή. Τα παιδιά εμείς και εξοπλουθήσαμε, είχαμε τέτοια... Δηλαδή αυτό να μην το βάλουμε, έτσι δεν είναι τίποτα. Δηλαδή, ποια ήταν η ουσία των Εβραίων, δηλαδή, η γνωριμία. Εμείς δεν είχαμε τίποτα. Οι φίλοι, η οικογένειά μας, εμείς είμαστε πολύ φίλοι. Ο παππούς μου ήταν εκεί μαζί και δεν είχε βλέπει. Αλλά έξω, εμείς τα παιδιά που πέζαμε, έξω, στη νοικία της μικρή, του 6, του 7, μη πήγε τόσο ωραίως, είναι έτσι. Αλλά δεν ήταν αυτό, αυτό ήταν λάθος. Άλλα παιδιά στη Σικιά στο χωριό ή εδώ στη Βέρεια τα μεγαλύτερα? Όχι, όχι, στη Σικιά, εκεί που είσαι μικρή και έχεις μικρή πληροφορία. Δηλαδή, κακής πληροφοράς και εμείς οι μικροί τώρα, ακούγαμε, μη πήγε, μην κάνετε έτσι με τόσο ωραίως. Γιατί ξέρεις τη γενιτία, άλλος έχει τη δικό του, άλλος το δικό του, ζητήστε οι μικροί τώρα. Ξέρεις ότι αυτά συμβαίνουν στα χωριά, δηλαδή. Αυτό το πραγματικό, έτσι, δεν το συναντήσω στην Κακία. Από την καλή πλευρά, μάλιστα, και με τον Ολιμπέρτο, εδώ στη Βέρεια, που είχε τα παππούτσια του, ότι του Ολιμπέρτος, ο Γιακός, ο Γιουσέφ, ο Γιακός ήταν τραπεζικός, φάντια, δεν ήταν αυτή η αλλιέργεια, ήταν πάλι ο βρέ, είχαν τη οικογένεια του. Αλλά ξέρεις, τραβάς τον Ολιμπέρτο να ψωνίσεις, είχε παππούτσια αυτά στο μαγαζί, εντυμάτων ο Ολιμπέρτος. Αν είχαν άλλα εμπορικά μαγαζιά, ήταν ο λιμπρός. Μισό λεπτό, μισό λεπτό και θα μην... Ναι, ναι, να μην, να τελειέψουμε, δεν φύγει από εκεί. Όχι, μια χαρά τα λέτε εσείς. Αυτό μου είχαν μιλήσει οι παιδιά στην Σικιά, αλλά ήταν πραγματική εμπορία και είναι αυτά τα συζητήσεις που έχουν τα παιδιά. Στον τρόπο θα λέγουν, ασφαλίζεσαι στους Ιησούς, μην μπεις κοντά. Αλλά δεν ήταν το τρόπο που είχα εμπειρίσει ή το τρόπο που πραγματικά χωρίσαμε. Για παράδειγμα, θυμάμαι ότι θα πήγαμε στις σκούρες στο σπίτι του Ολιμπέρτο και για τον Γιακό. Ξέρω και εσείς που ήσασταν μπάνκας. Πολλοί Ιησούς εκείνοι πήγαιναν στις σκούρες. Ήταν πολύ συχνά που κάποιος θα είπε, πήγαμε στις σκούρες στον Ολιμπέρτο. Δεν ήταν τέτοιο. Είχαμε μόνο αυτά τα πράγματα που πήγαιναν οι παιδιά. Είχατε μιλήσει ποτέ με τον παππού σου για να του πείτε τι ακούσε το Ιησούς? Έτυχε ποτέ να μιλήσετε στον παππού και να του πείτε, άκου τι μου λένε ας πούμε τα παιδιά, τι λένε για τους Εβραίους. Το είχατε κουβεντιάσει ποτέ μαζί του? Δεν το θυμάμαι καλά, αλλά το λέγαμε. Με φαίνεται ότι το είχε πει και ο παππούς του. Όχι τέτοιο πράγμα. Ο παππούς του δέψευσε κατευθείαν και μου φαίνεται αυτό το πράγμα τώρα. Αυτό σκέφτομαι τώρα. Καλά παππού ουραίοι, εμάς τους Έλληνες, τους Άλλους, τους Χριστιανούς μας κάνουν έτσι, δηλαδή μήπως δεν χρειάζεται να το πούμε. Αυτά που εισαγωδίσαμε σαν να σου μιλάω τώρα έτσι. Την ηλικέτη μικρή και πριν τον πόλεμο. Πριν τον πόλεμο, ναι. Αφθάνει σε μικρή. Ποιος σας στέλνει, αδερφέ, αυτά τα πράγματα όταν δεν μπεράζουν. Είναι οι καλύτεροι άνθρωποι, είναι οι παππούς μας. Μας έδιγε πάντα ότι είναι οι καλύτεροι. Και όταν φύγανε από εδώ οι παππούς μου, τους 52 άνθρωποι, τους μονικοί, εμείς τα φυλές, να έρθει στο χωριό και να σας φιλοξενήσουμε εκεί πέρα. Ήρθαμε πιο πίσω πάνω. Μισό λεπτό, γιατί ακόμα δεν έχουμε φτάσει. Ναι, δεν φτάσαμε εκεί, αλλά... Τώρα που μιλήσατε, νομίζω πως μιλήσα στον παππού μου για αυτό. Και του ρωτήσα, ποιος είναι ο παππούς μας, αδερφέ. Ξέρουν ότι αυτοί οι Ιησοί θέλουν να μας χρειαζούν, ως χριστιανοί, και είπε, δεν ξέρω ποιος σας λέει αυτό, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Οι Ιησοί είναι τα καλύτερα του κόσμου και πάντα είπε αυτό, και αυτός είναι ο λόγος γιατί τους βοήθησε όταν μπορούσε. Έχετε κάποια άλλη ανάμνηση από την παιδεία σας, πριν το πόλεμο, σχετικά με το σχέδιο με τα παιδιά σας? Αυτά τα πράγματα που έκανε με τα παιδιά τα μικρά, μετά ήρθαν οι οίκοι και τους είδαμε στην πραγματικότητα και τους ζήσαμε εκεί. Είχαμε και φίλοι στα παιδιά τα μικρά. Είμαστε και φίλοι με τα παιδιά της οικογένειας αυτές. Στο σπίτι που είχαμε, είχαμε ένα τουρμπινίκο που είναι στη Σαλόνια και είναι τώρα ένας τουρμπέν. Και αυτός ο δαιατρος είναι, άσχε ο Πέπος, αυτός εδώ ήταν πιο μεγάλος, εκάναμε πιο πολύ παρέα. Ωραία, μισό λεπτό, μισό λεπτό. Έφυγα και ποιο μούστα μας πήρε. Δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν, δεν. Είπατε όλα τα όρια που γνωρίσα και όλα τα πράγματα που ήπιασα. Και μετά, οιουρκοί έλθαν στην πόλη μας και τους έβρασαν και τους έκανε να βρουν τι είναι. Παίξαμε με τα παιδιά τους και στο σπίτι μου είχαμε τον Ρομπινίκο που ζούσε μαζί μας, αλλά παίξαμε με τον Πέπο που ήταν πιο κοντά του και ήταν πιο κοντά μου. Αλλά ξέρω ότι πηγαίνω γρήγορα. Ναι, ναι, πηγαίνεις γρήγορα. Πάμε λίγο πίσω τώρα πάλι. Θα πάμε λίγο πίσω τώρα πάλι. Γιατί θα ήθελα να γνωρίσω πώς εσείς αντιληφθήκατε την έναρξη του πολέμου στη Σικιά, δηλαδή τι σήμαίνε για εσάς. Στο σπίτι μου ήταν ο παππούς μου, είχε ένα καφενιαδάκι, μια ταβέρα, και λένε τι γίνεται, κυρίζεται υπόγειμως, Ιταλία, Ελλάδα και εκεί στο καφενιό. Εγώ εκεί πέρα φέρομαι, ήμουν έξι χρόνια και είμαι το 1933. Ήμουν έξι χρόνια και εκεί πέρα όλοι με ξέρουν και η Πηλάτη, και το χωρικοοργενήκε. Και έλεγαν αυτοί. Τι θα κάνουμε παιδιά, θέλω να φεύγουμε, πάμε στον πόλι μου, θα αφήσουμε εδώ, θα κάνουμε... Συστούσαν μεγάλες, αρπάζουμε κανένα κουβέντα που σ' ακούγαμε. Ήστα, όταν έφυγαν, θυμόμασταν ότι έτσι είπαν οι πατεράδες μας, έτσι είπαν οι θείοι που ήταν εκεί μες στο κουριό, ότι θα φύγουν για τον πόλι. Αυτό είναι το 1939-1940 αυτό το πράγμα, αυτό εκείνο το θυμάμαι, μιλάει για και οι πατέρας μου. Θυμάμαι ότι όταν η αγώνα δημιουργήθηκε, θυμάμαι αυτές τις συζητήσεις που είχαν τα αγώνα μεταξύ τους. Δεν είναι πολύ ξεκάθαρα για μένα, γιατί ήμουν πολύ νέα, αλλά θυμάμαι ότι είπαν ότι η αγώνα δημιουργήθηκε, ότι θα πρέπει να συμμετέχουμε στον αεροπρόεδρο και ότι θα συμμετέχουν πράγματα μεταξύ τους. Θυμάμαι αυτές τις συζητήσεις που είχαν τα αγώνα μεταξύ τους και αυτές τις συζητήσεις που είχαν τα αγώνα μεταξύ μου. Και όταν τελικά κηρύχθηκε ο πόλεμος, κάτοικοι από τη Σικιά κατατάχτηκαν? Βέβαια, εδώ ήταν μόνο γυναίκες και σαβουριότητες και κανένας ουδητικός που δεν μπορούσε να πάει στρατιώτης, που ήταν αδύναμος, τον είχαν άκυρο υπηρεσίες. Τρία άτομα ξέρω εκείνα που έγινε. Βέβαια, όλοι οι χωριοί συμμετέχουν την αγώνα. Ήταν μια περίοδο όπου υπήρχαν μόνο γυναίκες και σαβουριότητες και κανένας ουδητικός που δεν μπορούσε να πάει στρατιώτης. Και όταν τελικά τελείωσε ο ελληνοιταλικός πόλεμος και μπήκαν οι Γερμανοί και γυρίσανε οι στρατιώτες όσοι φύγανε από τη Σικιά. Όχι, τρία άτομα δεν γυρίσανε. Ξέρω και τα νόμο τα τρία άτομα. Οι άλλοι γυρίσανε οι δικοί μας όλοι. Τρία άτομα ξέρω ότι σκουτώθηκαν εκεί πέρα, χάθηκαν στην Ελβανία, που το λέμε, εκεί έγινε το. Όταν ήρθε ο πατέρας μου, θυμάμαι ένα που έρχονταν και λέει έρχεται, τώρα έρχεται και η πατέρα σου. Και εγώ έφυγα πιο μέχρι σαν έτσι, θυμάμαι τώρα, και με πήρε αγκαλιά η πατέρα μου, 50 μέτρα πιο πέρα από το σπίτι εκεί, πιο κάτω μου από το κορίτσι. Και λέει, αυτός είναι ο δικός μας. Και με πήρε στα αγκαλιά και με πήρε μέχρι στο σπίτι, αγκαλιά στο πατέρα μου. Υπάρχουν τρία άτομα που δεν έρχονταν πέρα, που πέφτουν στην Ελβανία, και θυμάμαι όταν ο πατέρας μου έρχεται πέρα από το σπίτι, όταν ήρθε η νέα, ότι έρχεται, οπότε έφυγα 50 μέτρα πιο πέρα από το σπίτι εκεί και με πήρε μέχρι σαν αγκαλιά. Το θυμάμαι πολύ, και είπε ότι είναι ο δικός μου. Και με πήρε μέχρι στο σπίτι εκεί και με πήρε μέχρι σαν αγκαλιά. Το θυμάμαι πολύ, πολύ σίγουρα όταν έρχεται πέρα από το σπίτι εκεί. Και ήταν πολύ χαρούμενος που έρχεται πέρα από το σπίτι εκεί. Χαρήκατε πολύ που γύρισε. Βέβαια. Βέβαια. Βέβαια. Άλλα τρία άτομα δεν γυρίσαν. Ξέρεις, οι γυναίκες κλαίγανε αυτά που είναι οι δικοί μας, γιατί δεν γυρίσαν, ξέρω. Αλλά εκείνα τα μαθαίνουμε. Εκεί πέρα σκοτώθηκαν, έχονταν τα ίδις. Και ο γενοτάδης σκοτώθηκε. Και εδώ η οικογένεια εκείνη θραινούσε πολύ στο χωριό του. Το θυμάμαι όλα εκείνα αυτά. Και με έρχονται έτσι πολύ σιγουριστά. Γιατί ήμασταν μέσα στην πιάτσα εκεί στο σπίτι του. Ήταν καπά στο δρόμο. Και όταν έφυγαν στο δρόμο, είχαμε γνωρίσει ότι έφυγαν. Γιατί κάθε φορά που κάποιος έφυγε στο δρόμο, είχαμε λεφτά. Ξέρω επίσης τα οικογένεια αυτών των τρεις ανθρώπων που πέθανε, που κρυφούσαν και τους κρυφούσαν. Ξέρω όλη αυτή την περίοδο πραγματικά. Γιατί ήμουν στο κέντρο. Οι άνθρωποι έφυγαν σε εμάς. Και οι Γερμανοί μπήκανε στη Σικιά. Ήρθαν πολλές φορές μετά. Ήρθαν οι Γερμανοί. Και θυμάμαι και ένα πριστατικό. Όταν ήρθαν οι Γερμανοί, πληρονοούσαμε και γεννέκες καλόκτωμα. Και ήμουν στο χωριό, στο δρόμο, και σκεφτόσαμε. Πολύ μας χαιρετούσαν. Και εκείνη την ημέρα και έκανε και ένα γάμο. Στο χωριό. Στο χωριό, ναι. Παντρεύτηκαν και κάποιοι. Και για κοίτα, ναι, σε παντρεύτηκαν. Και δεν ήξεραν κανέναν αυτός. Ακούγω τώρα ένα που λέει. Τι είναι αυτό λέει. Χαρά, χαρά, χαρά. Δηλαδή, να πει ότι εμείς το λέμε χαρά. Δεν είναι πως ξέραμε το hochzeit. Το hochzeit το ξέρω και γερμανικά. Αλλά δεν είμαι γερμανικός. Δεν ξέρω τι είναι αυτό. Θα μάθουμε το γερμανικά μετά. Λοιπόν, έτσι να μην πράξω. Κι δεν υπήρχε κανέναν τότε μαζί. Εκείνο το διάστημα, πέρασαν οι Γερμανοί. Ήρθαν, κάθισαν, έκανε εκεί. Ο γενεράλ, αυτή η στρατηγική, που ήταν ένας στρατηγικός. Ο Φιτσένιος, ο Στρατηγικός, ο Μπουλοχαγός, ο Ταγματάκης, έτσι λέγονται οι γερμανικοί. Πέρασαν από το χωριό ή μείνανε στη Σικιά? Πέρασαν από το χωριό και νομίζω μείνανε μια βραδιά. Όχι να μείνουν και όχι. Και έφυγαν πάλι. Πέραστηκοί ήταν αυτοί. Και πέρασαν από τα χωριά κάτω. Αλλά με τα πόδια ήταν και δεν είχαν μηχανοκινητά εκεί πέρα. Θυμάμαι που είχαν συνδέσει από τα παρατήτσα μέχρι το χωριό, τηλέφωνο κάτω και περνούσαν. Και όταν φύγανε ήρθαν μενακτημίστες. Βρίσκαμε και τα τηλέφωνα και τα κόβαμε εμείς οι μικροί. Τα πέραμε κομμάτια. Δηλαδή διαλύθηκαν, φύγανε έστω. Αυτός δεν ήταν. Αλλά αυτό το τηλέφωνο για να επικοινωνούν από τα παρατήτσα και μπορεί και πιο πέρα. Όλος ο δρόμος ήταν το τηλέφωνο. Με καλώδιο. Νομίζω ότι οι Γερμανοί έγιναν στο χωριό μας και πέρασαν όλοι στους χωριούς. Νομίζω ότι όταν έρθαν σε φύγες δεν είχαν καμία μοτοσυκλέτα ή καμία μηχανή. Ήταν ο Γερμανός και ο κόρπορος του και έγιναν και υπήρχε μια γυναίκα στο χωριό μας. Ήταν η Σανδέα και υπήρχε μια γυναίκα. Οι άνθρωποι κοιμούσαν τους και μας προσπαθούσαν να τους εξηγήσουμε ότι ήταν χαρά. Ότι αυτό έγινε. Όμως, εκείνη τη στιγμή κανείς δεν γνωρίζε τον Γερμανό και τώρα θυμάμαι τις λέξεις. Γιατί έγιναν τον Γερμανό αργότερα και ζητήκαμε αν αυτός είναι ένα χαρακτηριστικό συμβείο. Επίσης θυμάμαι ότι δεν είμαι σίγουρη αν μείνανε μια νύχτα και πέφτουν ή δεν μείνανε τη νύχτα. Αλλά έγιναν και μετά συνεχίστηκαν να πηγαίνουν στον άλλο χωριό. Ένα άλλο πράγμα που θυμάμαι είναι ότι όλοι στους χωριούς είχαν περάσει ένα τηλεφωνικό σύστημα, ένα τηλεφωνικό σύστημα. Έτσι μπορούσαν να είχαν τηλέφωνο μέσα στους χωριούς. Τα παιδιά, αφού πήγαν, ένας από τους παιχνίδες μας έκανε να κόψει αυτό το σύστημα και να πάρει κομμάτια από αυτό. Τώρα θέλω να μείνουμε πριν τη στιγμή που έρχονται οι Εβραίοι, αλλά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, πριν έρχονται όμως οι Εβραίοι στο Βέριο. Εσείς συνεχίσατε να πηγαίνετε με τον παππού ή τον μπαμπά κάτω στη Βέρεια ή σταματήσατε να τους συνοδεύετε? Ήστερα σταματήσουμε. Όταν ήρθαν οι Γερμανοί μετά, δεν είχαμε τόσο επαφή. Οι παππούς μπορούσαν να κατέβουν. Μια άλλη είπαν και μου είπαν ότι έρχονταν στη Βέρεια και πήγαν στον Ιγέμ, πες τον τι θέλεις, τι χρειαζόμαστε. Αλλά και δεν το ήξερα. Αλλά όχι μαζί με τον παππού να έρχομαι. Δεν εμβάσταν πια. Μετά είχαμε διαλυθεί, πήγαμε στη σχολή, δεν ξέρω κάπως έτσι. Όχι. Μετά την επαφή δεν έρθω στη Βέρεια. Ήμουν πιο αγώνα και πήγα στη σχολή. Ήταν λίγο χειρότερα τα επισκέπτες. Δεν ξέρω αν έρθαν και δεν ήξερα γιατί δεν ήμουν εκεί. Αλλά η αίσθηση μου είναι ότι ήταν λίγο χειρότερα. Ξεκίνησες κάτι που ο πατέρας, ο παππούς ή άλλοι στο χωριό σας είπαν για την κατάσταση των Εβραίων στη Βέρεια. Θυμάστε να κουβεντιάζετε εκείνον τον καιρό μεταξύ του πατέρα και του παππού ή με τον άλλον ενηλίκον την κατάσταση που κρατούσε στη Βέρεια και σε σχέση με τους Εβραίους. Θυμάστε να αναφέρουν πριν έρθουν οι Εβραίοι. Ή έλεγαν αυτή μου η Γαλλία ποιον είναι τέτοια πράγματα. Αλλά δηλαδή ήταν στον φάθος. Δεν τα πήραμε υπόψη μας εμείς στη μικρή τέχνη. Ε, έλεγαν αυτή η ουραία εκείνο, αλλά όπως ήταν πριν έτσι τους είχαμε την ίδια. Δεν άκουσα ούτε κατηγορίες, ούτε βοηθήματα. Ούτε να περιγράφουν κάποια διαφορετική κατάσταση. Ναι, αυτό δεν τα πήραμε. Δεν το θυμάμαι. Θυμάστε να άλλαξε η ζωή της δική σας οικογένειας ή δική σας ζωή από τη στιγμή που η περιοχή βρίσκεται υπόγερμανική κατοχή. Όταν ήταν Γερμανή, τι να αλλάξει η ζωή. Τότε όλα αποκλεισμένα ήταν. Δεν υπάρχει ζάχαρη, δεν υπάρχει ψωμί, πίνα. Τότε η Αθήνα ερχόταν στο χωριό. Έχουν βλέψει οικογένειες, ερχόταν εκεί να ευαυθώσουν και παρακαλούσαν με τα παιδιά και οι οικογένειες να πάρουν ένα κομμάτι ψωμί. Εμείς στο χωριό δεν πεινάσαμε. Είχαμε την αγροτική τάξη, είχαμε τους μύλους αλλιώς είχαμε εκτενοτροφία. Δεν καταλάβαμε πίνα εμείς. Ερχόταν και έλεγαν, κυρία, λίγο ψωμί, έχω τα παιδιά. Θυμάμαι, τώρα η μάνα μου λέει, καθίστε εδώ πέρα. Και της πήγαινε η ψωμία που είχε προσέχει ο οικογένειας και της πήγαινε και τυρίς. Άκουγε ένα μορόλιακο και τυρί μας έφερε. Μάνα μου πονούσε πολύ, όταν άκουγε έτσι νηστικούς, έλεγε ο πατέρας μου πολλές φορές, πρόσεχε, θα μείνουν όλοι έτσι τώρα. Κυρία, δεν μπορούμε να τραγουδέψει ο οικογένειας έτσι. Και έφεραν μερικά ρούχα και τα πουλούσαν τίποτα. Για ένα κομμάτι ψωμί μερικά, να συνδώνει, να κοβέρται. Είχαν όλοι στα χέρια κάτι αντικείμενο. Δηλαδή το πουλούσαν. Και τα έφεραν και έπαιραν. Για ένα κομμάτι ψωμί οι άνθρωποι. Το σλυπώνασταν πραγματικά. Εγώ τα έβλεπα τα παιδιά και τα λυπώνανα. Τις οικογένειας. Ήταν μερικά οικογένειες από τα πόλη και τα πόλη έρχονταν με πράγματα στα χέρια τους. Όλοι έφεραν κάτι. Ήταν κάτι από το σπίτι τους ή κάτι που ήθελαν να εξασφαλίσουν για τα φύλλα. Και θυμάμαι ότι η μητέρα μου, ήταν δυνατό για να βλέπει όλους αγόρους τους ή τους αγόρους παιδιάς. Πάντα έπαιρναν τα φύλλα και τα φύλλα και κάποια φάρμα. Και ακόμα θυμάμαι ότι ο μητέρας μου είπε, έλα, πρέπει να είσαι καλός, αλλιώς όλοι θα είμαστε αγόρους. Αλλά είπε, κοίτα, δεν μπορούμε. Έχουμε φύλλο και δεν μπορούμε να βλέπουμε, δεν μπορούμε να βλέπουμε ανθρώπους αγόρους. Οπότε θυμάμαι ότι πολύ συχνά, οι άνθρωποι έπαιρναν να εξασφαλίσουν κάτι. Τα φύλλα, ό,τι ήθελαν να εξασφαλίσουν για τη φύλλα. Ανάμεσα σ' όλους αυτούς που θυμάστε να ανεβαίνουν στο χωριό για να ανταλλάξουν με λίγο φαγητό κάποια αντικείμενα, θυμάστε να είναι και κανένας Εβραίος που να ήρθε πριν, πριν. Δεν θυμάμαι να πω ότι αυτούς οι εβραίοι θα μου το ξεχωρίσουν. Εκεί γέννησε και ερχόταν ο κόσμος. Θυμάστε πότε ήταν η πρώτη φορά που ακούσατε για το σχέδιο που είχε ο παππούς να φιλοξενήσει το χωριό τους Εβραίους. Εκεί είχαμε ακούσει ότι εδώ πρέπει να θαρθούν κάποιοι επισκέπτες τώρα. Δεν ξέραμε αν είναι οι Εβραίοι, αλλά για εκείνους έλεγε πάντως. Ο παππούς μου εκείνος είχε, θαρθούν τώρα ο Μενιχέιμπτς και αυτοί όλο το όνομα άκουγα. Αλλά δεν έλεγε για ποσότητε. Και ήταν να πηγαίνουν να το στείλουν σε ένα άλλο μέρος. Εκείνο το θυμάμαι έτσι που συζητούσαμε. Και λέει, παππούς μου, εσείς αρθείτε εδώ, πάρτε τις οικογενειές σας, πάρτε τις δικές σας. Και ήρθαν 52 άτομα, οικογένειες όλοις, δηλαδή το σύνολο των Εβραίων ήταν 52 άτομα στο χωριό. Τα έλεγε και ο πατέρας μου, τα ξέρω καλά τα άτομα. Έχουμε 52 άτομα που επηρεοξηθούμε εδώ πέρα που τους έχουμε και επί προστασίας μας. Και λέει, ο παππούς μου, μια κομμάτια που είπε και ο πατέρας μου, μην τυχώνε κανένας και εκμεταλλευτεί τελεαυτούς. Λέει, παππούς μου, στο χωριό μέσα εισακούγονταν πολύ. Και περάχτηκε ένα άνθρωπο, είδε, ξέρω εγώ, είδε, ξέρω εγώ, λέει, να μη σας ξέρω. Ένα άτομο ξέφυγε, έκανε την κακή πράξη αυτή. Εμείς είχαμε πρέπει να κάνουμε καμιά αυτή δηλαδή. Σε όλους όλους όλους, ο κύριος Ανέστορα, γιατί πάτε πολύ γρήγορα τα πάτε. Τα πειράσαμε εκεί, να μεις. Ξεκίνησα ότι ο παππούς μου μιλούσε για επισκέπτες που έρχονταν. Δεν ήξερα ότι ήταν Ιησούς που έρχονταν. Ξεκίνησα ότι ο παππούς μου μιλούσε για επισκέπτες που θα έρθουν. Και ξεκίνησα ότι ο Μέναχέμις θα έρθει, οπότε ξεκίνησα το όνομα. Και ξεκίνησα επίσης ότι μιλούσαν για να φέρουν τα οικογένειά τους ή τους επισκέπτες να τους φέρουν σε ένα άλλο χωριό. Αλλά ο παππούς μου είπε ότι ο Μέναχέμις θα μείνει μαζί μας. Λοιπόν, του είπε να φέρουν την οικογένειά τους και να έρθουν. Ήταν το τελείως 52 άνθρωποι που έγιναν. Ήταν 52 άνθρωποι που έγιναν όλοι μαζί ή άνθρωποι που έγιναν πρώτα και άλλοι. Αφού ήρθαν από το Μέναχέμις και είχαν τα παιδιά τους, ποιος είχαν πλησιάστρους, συμπάθειες, συγγενεία πάλι, τους τραβήξαν εδώ. Δεν έφυγαν κάτω στη Θησαλία. Ένα μέρος έφυγε κάτω πάλι από τη Βέρια ο Βρή. Τους πήραν και κάτω έφυγαν. Αυτός εδώ, που κράτησε το χωριό, ο παππούς μου λέει, εσύ Μέναχέμιθρος. Ο παππούς μου του Μυνιχέμιθρος, άκουγα που λέγει και του Μυνιχέμιθρος, λέγει πάντα, Μυνιχέμιθρος μη εδώ, δε θα τον περάσεις χρειάζε, μην ενοχλείς κανένας. Και τον έβαει στο σπίτι του αδερφού του μέσα και κάθονταν. Και τον Ιουσέφ τον είχαμε εμείς και τον άλλον πάλι, τον Δαβίκο, πάλι σπίτι κοντά. Ωραία, μισόλτο γιατί εσείς τα ξέρετε και θέλετε να τα πείτε λίγο, αλλά εγώ δεν τα ξέρω, πρέπει να τα λες σιγά σιγά. Μετά από 4 ημέρες έγιναν τα πιο σχετικά με τους φίλους και την οικογένεια του Μυνιχέμιθρος. Επίσης, θυμάμαι ότι ο αδερφός μου έφερε πολύ σημαντικό σε όλους τους στο χωριό, ότι δεν θα πρέπει κανένας να παρακολουθήσει ή να χρειάζεται κανένας από αυτούς τους ανθρώπους. Και ότι αν κάποιος το κάνει, δεν θα θέλει να τους γνωρίζει. Φυσικά, ένας άνθρωπος το έφερε, αλλά θα μιλήσουμε για αυτό αργότερα. Ποια οικογένεια χρησιμοποιήθηκε ο αδερφός σου για να αντιμετωπίσει τους ανθρώπους του χωριού και να τους πει να μην παρακολουθήσουν αυτή τη στιγμή. Υπήρχε ένα καφενείο και μαζεύονταν εκεί πέρα, στον παππού ήταν ένα καφενείδι εκεί πέρα και μαζεύονταν εκεί το χωριό του. Λοιπόν, αλλά πάντα το δελαμβούσε, πήγαινε στην εκκλησία, έστω αυτά, ότι έχουμε ανθρώπους εδώ, να μη πους κανένας πάτε και τους εκμεταλλευτείτε και κάντε, δηλαδή κρατούσε πολύ τέτοια. Ήταν ένα έτρα πολύ για τους Εβραίους, για να μην τους παράξει κανένας. Άκουσα οι άλλοι πάλι, άγλωστοι τέτοια. Έχουν λεφτά, η ευκαιρία είναι για να τους εκμεταλλευτούν. Καθώς, θα σας πω, ήρθαν αργότερα δύο με όπλα. Μετά, μετά. Εκείνο θα σας πω μετά. Αλλά δεν κατάλαβα, ποιος είναι αυτός που είπε ότι τους Εβραίους έχουν λεφτά. Μα πού να θυμάμαι. Μέσα στο χωριό. Μέσα στο χωριό, ναι. Εκείνοι έχουν λεφτά και η ευκαιρία είναι τώρα να τους δούμε. Όχι να τους σκρέψουμε, αλλά να τους δούμε. Αλλά είχαν την ιδέα τους μερικοί και είχαν κοπεί άνθρωποι. Ωραία. Ο πατέρας μου, όπως σας είπα... Δεν το άφηνε. Υπήρχε αυτός το κοφέ, όπου είχαν όλο το χωριό με εμένα. Οπότε θα τους είπε εκεί, αλλά θα χρησιμοποιούσε την ευκαιρία του χωριού για να τους πει ότι δεν θα πρέπει να παρακολουθούν. Γιατί υπήρχαν άνθρωποι που είπαν ότι τελικά θα βλέπουμε τους Εβραίους. Οι Εβραίοι είναι δημιουργικοί. Ίσως μπορούμε να βγάλουμε κάτι από αυτό. Μετά, υπήρχαν αυτοί οι δύο άνθρωποι με κανέναν σύστημα. Αλλά ξέρω ότι θα πάω γρήγορα. Είχατε ακούσει τον παππού σας να τα λέει αυτά. Θυμάστε εσείς να ακούτε τον παππού να τα λέει αυτά. Το θυμάστε. Παππού μου τα είχε και τον πατέρα μου. Τα ζητούσαν, αλλά ο πατέρα μου τα είχε και τον πατέρα μου πιο πολύ. Θυμάστε, τον παππού δεν τον θυμάστε να τα λέει. Και ο παππούς τα είχε στον πατέρα μου, τα έλεγαν εκεί. Και ο πατέρα μου τα είχε και τις γυναίκες του πατέρα μου. Συνολικά. Να μην μπράξει κανένας εδώ. Να μην μπράξει έμα. Είχε έμα από τους οχρεώσεις. Μην τον μπράξει τόσο λιέπρο από τον κόσμο. Να μην τον μπράξει έμα από τους οχρεώσεις. Να μην τον μπράξει έμα από τους οχρεώσεις. Να μην τον μπράξει έμα από τους οχρεώσεις. Δεν είμαι σίγουρη αν είχα ακούσει τον παππού μου και ο παππού μου, να μας πει, και να μας πει και οι γυναίκες τους. Τα γυναίκα μου χρησιμοποιούσαν αυτήν την εφαρμογή, ότι δεν πρέπει να ξεκινήσει ακόμα και η γυναίκα, ότι πρέπει να είναι πραγματικά προστατευμένοι. Ο πατέρας μου πάντα είχε αυτήν την εφαρμογή. Ήταν πολύ σκληρός. Αλλά είπατε ότι χρησιμοποιούσε την ευκαιρία και τότε την εκκλησία. Είπατε ότι καμιά φορά και στην εκκλησία το λέγε ο παππούς στο χωριό. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Κυριακή εκκλησία. Έχουμε ξένον κόσμο. Προσέχτε καλά ότι έχουμε ξένον κόσμο. Ναι, ήμουν πάντα στην εκκλησία της εκκλησίας. Ξεκίνησα την εμφάνιση του, πως έχουμε επισκέπτες εδώ, πρέπει να τους κοιτάς. Είπατε ότι υπήρχαν κάποιοι άνθρωποι στο χωριό που μιλούσαν για να χρησιμοποιήσουν αυτή την ευκαιρία, για να βρουν από τους Ιησούς κάποια χρήση, γιατί είναι χρήσιοι, etc. Πού βρήκατε αυτήν την ευκαιρία, πως μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε, πώς μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε, πώς μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε, Είπατε ότι υπήρχαν κάποιοι άνθρωποι στο χωριό που μιλούσαν για να χρησιμοποιήσουν αυτή την ευκαιρία, για να βρουν από τους Ιησούς κάποια χρήση, γιατί είναι χρήσιοι, etc. Πού βρήκατε αυτήν την ευκαιρία, πως μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε, πώς μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε, πώς μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε, πώς μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε, πώς μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε, πώς μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε, πώς μπορούσατε να την χρησιμοποιήσετε. Αυτό τώρα ερχόταν κάτι, τους λέγαμε μαύροι γορίτες εμείς, και έφεραν πράγματα και τροφίμα στο βρέβος και είχαν συναλλαγές εκεί πέρα. Δίνανε μια γύρα εκεί να πυρώσουν το προϊόν που έφερε, δηλαδή ήταν πάρα μέρη. Κάποιος τώρα ρωτάει και λέει τί, με λύρις, με χρυσό, γιατί οι βρέβοι αυτός δεν έχουν τώρα χρήμα. Και είναι για να συστηρηθούν οι οικογένειες να φάνουν τι να φάνουν. Έφεραν από κάτω τροφίμα το ένα, το άλλο. Ως μαύροι γορίτες, δηλαδή, έψω στο στέχαμες. Ήρθανε με αυρογορίτες από κάτω, πολλούν πράγματα. Αλλά ήταν ευρωστήμης ο βρέβος λίγο. Είχανε υπαφή, μιλούσανε, άκουγανε πού έγινε, πώς θα τον έγιναν μαύροι γορίτες. Ήρθανε και στα βιωσιμονικά μας. Είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό που μου λέτε. Απλά αυτό που ρωτάω είναι ότι πριν μου είπατε, ότι υπήρχανε κάποιοι άνθρωποι και από το χωριό, που έτσι αναφέρανε την περιέργειά τους, το πώς θα μπορούσαν να υποφεληθούν και εκείνοι. Η ερώτησή μου, εσείς το ακούσατε αυτό να το λένε ή σας το μετέφεραν. Α, το ζητούσαμε έξω και έλεγανε. Είπαμε αυτό το πράγμα. Οι βρέοι έχουν χρήμα τ' αλλιώς και πρέπει να τους εφημεταλλευτούν. Αλλά οι παππούς μου είπανε και πέρα στον χωριό. Κάθε ενδιαφέρον αυτό έκανε πολύ αυστερά τα πράγματα αυτά. Μην τυχώνει και ακούσω κανέναν. Είδες τα παιδιά, την οικογένεια, εσείς νύφεις, τις γυναίκες θερατεί η μάνα μου. Μην δείχνει και εκμεταλλευστεί τις γυναίκες. Η γυναίκα αυτή που ήταν στο σπίτι μας, είχε ένα χρυσό ρολόγι, είχε αυτά κάτι δαχτυδίδια και τα είχε κάτω έτσι από τα κυρία Κεραϊσάβου. Η μάνα μου λέει Κεραϊσάβου, βέτα. Και λέει, απλώς τα βάλουμε αυτά, να μην τα έχω μαζί μου. Σε αυτό είμαι σε αυτός ο κύριος. Και πέραξαμε και πάνε, είχαμε ένα καϊκανό και βρήκαμε τελευταία κάτι δαχτυδίδια και αυτά κρυμμένα τα είχε μέσα, πάει τα βάλει η κερα Φλόρα. Χαθήκαν. Και λέει να μην τα δώσουμε... Πού χαθήκανε? Καΐκανε μέσα. Τα βάλει και τα βάλει μέσα μια χειρόνα και δίκως να ξέρουμε, για να είναι ντινικέ, βρήκαν το ντινικέ καμένο και κάτω κάτι κοντικήμενα καμένα. Μισό λεπτό, γιατί είπατε παράδειγμα. Αυτό είναι λίγο πιο... Πιο μετά. Μισό λεπτό. I remember these conversations between people and there were these black market sellers that would come to the village because they had contact with the Jewish families and they would bring foodstuff for them and anything they needed. These were the black market merchants, if you want, that went around and brought things and they knew each other. There was this guy, Costas he was called, that Madame Flora, who was one of the ladies that stayed with us, would ask him for things and they would give them like golden liras. And at the time it was very valuable and people would talk about it and they would say the Jews have money. I don't know exactly where I heard it, but I heard it being discussed among people. But I remember as well that my grandfather told the women that you should be careful to not take advantage of the Jewish women that are coming to your house. And my mother... Told the women? That you should not take advantage of the Jewish women coming to stay with you. And I remember that Madame Flora had a lot of jewelry with her and she wanted to... She asked where she would put it and then I don't know what happened, but she hid it somewhere in the house without us exactly even knowing where it was. And when the house was on fire, everything burnt down and it went to waste because we didn't even know it was in there. We just found it after when we went into the burnt house. We found like a metal box with these things inside, but it had been burnt down. So let's go backward when the first Jews arrived. I understand that Menachem Sromza and his family was the first to arrive. I'm sorry, I forgot to just tell you something. That Menachem stayed with the brother of the priest and the other brother of Menachem stayed with them and the third with another brother of the priest. You wanted to say something. Θέλατε κάτι να μου πείτε, ε? Ναι, κοιτάξτε. Η δικαίωση είναι ο πρέβος. Έτσι ξέρει το σύστημα που έχουν. Αυτή η δικαίωση που είχαμε με τον Γιωσσέπη, αυτό τον Γιωσσήπ στο σπίτι, τον έγιναν παπά. Γιατί αυτός την παρασφυγευή το βράδυ έφεραν σκότεις και τάισσες για αυτός, ενώ αυτοί είχαν το Σάββατο τη γιορτή. Ο Ρέ, είχαν το Σάββατο. Λοιπόν, έκανε και το μαχαίρι. Και θέλω να σας πω, εκείνο το μαχαίρι που έκοβε μέσα στους πλουσκάκια, το βρήκαμε εκείνο το μαχαίρι και έκλειξε τον Τορδάνη το δόχο που θα μας μένω. Τραγουδίσε αυτός, το χάραζε εδώ πέρα, το βασιχάρι το πατώσε στο κεφάλι, το κοτόπουλο και το έπαιρνε. Περνούσαν το βραδί του βράδυ όταν είχαν κοτόπουλα να φάνε οικογένειες. Τα έφεραν εκεί και αυτή δεν έσπρεσε κανένας. Τα έκοβε μόνο αυτός ο παπάς, ο Ιωσέβλης, ο παπάς αυτός ο Ρουμπενίκος, τον είχε πατέραν από τον Ρουμπενίκο. Που είναι ο αδερφός του με ένα θέμα ο Ιωσήφ. Ο Ιωσήφ, ναι, ήταν αδερφός του, ναι. Ωραία, ωραία. Και είχε έναν από τους αγόρους του Ρουμπενίκου, έναν είχε μόνο. Ήταν δυο χρόνια αυτός με ένα μικρότερο κάπου εκεί ήταν. Και παίζαμε και ένα σκέξι στην αυλή. Ωραία. I just remembered something I want to tell you. That Ιωσήφ, the brother of Anathema that lived with us, they called him their priest. They called him... Κλάκτ, σλάκτ. Because every Friday he would be the one that would slaughter the chicken and he had a knife, a special knife, he would do the slaughtering procedure. He would cut it and then press it with his foot and then the animal would be dead. But all the Jewish families, when they wanted to eat, they wouldn't slaughter themselves like we did in the village, but they would bring it to him to slaughter it. It was like he was his priest and he was the one that had the son called Rubinikos. And he was two years younger than me and we played, they lived in our house. When Menachem first arrived, did he arrive in your house or in another house? When Menachem, the first one that came with his family, stayed with you, where did he stay? He stayed in the house of his grandfather. We had the other brother of Ιωσήφ and in another house, the third one, but the third one was the younger one. The first one was Menachem, the second one was David and the third one was Ιωσήφ, the son of Rubinikos. Menachem didn't stay with us, he stayed with the brother of my grandfather and his brother David stayed with another relative close and we had the younger brother of Menachem who was Ιωσήφ with his son Rubinikos. But did you see Menachem when he arrived? No, not at that moment, no. He didn't go to the house. No, when he arrived. We heard that he arrived, but he could arrive late. I don't remember him. I don't remember them arriving. I asked him, what does your grandfather mean to you? Your grandfather? He meant a lave. He was coming with these things and I asked him, where did you take the lave? He said, I took it to my grandfather. My grandfather asked him, what does your grandfather mean to you? You are asking me? Yes. They were calling him the person who did this slaughtering. He wants to ask you if papas means something in Hebrew, but papas is priest in Greek. Today the Jews would say we are taking it to the papa to slaughter. Who could be the Jews who adapted the Greek term? It doesn't mean anything. They were calling him papa so that the others could understand where they were going. It was as if he was their priest. Because he was the one who did the slaughtering. Yes, that's how it is in the Jewish religion. Only the priest can do it because there is a way. That's why, Mrs. Papastos, the Jews brought it to our house. And we remember it. I did not see Menachem and his family when they first arrived. I remember hearing that they had arrived, but then I just remember them being there. This is very strange for me. That's why I am asking. Why would they bring it to him? Because you explained it? Yes, carry on. There are 52 Jews who arrived in Sikhiya and I understand there are several families and they are spread between houses of the villagers, right? Yes, there were 11 houses. These families lived in 11 houses. And it was that the Germans, with the situation and the families, burned our houses. And we were thrown out of the house. They burned our house. They took us out of the houses and said, you have half an hour, two hours to get things out of there. The house was destroyed. And the Germans came. Yes, there were 11 houses. There were 11 houses that hosted the 52 Jews. And the Germans, when they actually arrived to burn the houses, they arrived with a list of these 11 families. And they burned the 11 houses down to ashes. They bombed. They made our house explode. And I remember my father begging and saying, come on, we really put a lot of effort in building this house. Please don't do it. The Germans turned around and hit him with a stick on his head. And my father lost his consciousness for a bit. They completely burned these 11 houses to the ground. But you are talking now about the end of this period of hiding the Jews. Well, I would like to know something about how did they live in the village. They ate. They got food. They slaughtered chicken. How did they get or obtain all these products? Who supplied them? You ran a bit and reached the end of the period again. I would like to ask a question before the Germans come and burn the houses and all the bad things that happened. How was the life in the village? These people told us that they brought food for the black girls and slaughtered them. The life was good. We had a good time. We respected the village very much. We were the most conservative in the village. We respected the family as well. My mother had a wife who was old. All the women here were talking to each other like old acquaintances. We had a lot of children. We had the honor to slaughter them. And when the priest came, John the father of David, who was the son of a man, we called him John, and they slaughtered the calf. We slaughtered it and they couldn't eat it. We knew that we had to slaughter the calf. We knew that we had to slaughter the calf. And John, along with the priest, we had a good time. The life was good because they would even help us in the fields. And the younger generation, like Pepos or the son of the other brother, which we would call Giannis, but that's not his name, they would come and help with the planting of the different crops. But they were not very skilled at that. It was for them something new. So we would make fun of them because they were really putting a lot of effort and not getting the result that we did. For us it was easy. We did it quite quickly. I didn't manage to ask how they obtained. I need to ask it now. You told me that they were helping. But for 52 people to live, they need a lot of food and things are needed. How did the Jews find all these things? How did they get them? There are many things in the village. We have milk, bread, we have bread and milk. And they would bring the things that were not available in the village. They would order them. They would bring them, they would bring them, they would bring them. They would pay for them. But the issue was Kostas, the black boy. We would say, Mr. Kostas, bring us that, bring us that. And we would say, Mr. Kostas is here, the black boy Kostas. But they were helping us. They brought us food, they brought us many things. That's what we want. There were a lot of things in the village that they could get because there was cheese, there was meat, there was dairy products like milk and yogurt. But they would bring the extra things we couldn't have in the village from the black market. This Kostas was the one who really provided anything the Jews needed, of course, for payment. But he brought everything. And I forgot to translate earlier that the women would be like they've known each other for years. Like they were old acquaintances. They would chat and cook and make the bread all together. It was my mother, I remember, with all these ladies that were there. It was like they were close friends forever. You mentioned that there were 11 families that hosted the Jewish families. What do you want me to say? I will say it now. Do you want to say something or should I wait for the question to be answered? No, no. So 11 families in the village hosted the Jewish families. Can you list them? You mentioned that there were 11 families that hosted the Jews. Could you tell us the names? Do you remember them? Yes, I remember them. I remember a lot of them. All right, tell me. Let me tell you. It was in Christos Karamitsis. He was my grandfather's brother. If you don't remember the Jewish names, it doesn't matter. Dabikos was in Cortes. In Apostolis. Iosif was in Stouptsis. Iosif was in Karamitsilias. My father was there. We had him there. In Giacos. The banker was in Vito Christos. I don't know where he was. There was a very good girl there. In Giacos? Yes. They were two brothers. Samuel and Iosif. One was in Dimitrios Lanaras and the other was in George Lanaras. They were brothers. Samuel was there too. One had 11 children. David was there too. He had 11 children? Yes. Iosif was there too. They were brothers. Did you see Samuel? Yes, I saw Samuel and David. David was there too. I see. I don't remember the others. One was in Tetos Antonios. Tetos Antonios was the other one. He was Albertus. How many children did we write? We wrote six. Six? Yes, six children. There were five more. I can't remember the others. Seven. I lost count. Yes, seven. There were four more. I can't remember the others. I will tell you what I told you. I don't want to help you. In Christos was Menathem. Yes. Stolis had David. You had Iosif. Iosif had three brothers. Jacob and Laura stayed with Vito. Vito of Christ. Samuel stayed with Lanara. One of the two brothers. Yes, Iosif and Samuel. One was with George and the other with Demeter. David and Simon? Simon was the son of... He was the son of one of them. Yes. He was the one who brought us some gifts. Tetos had Albertus. Tetos had Albertus. I can't remember the others. It doesn't matter. I can't remember the others. I remember seven of them. We are missing four. It doesn't matter. Think about it. They will come to you. Do you want me to say them? There was Menathem and his family at the house of Christos Karamitsos. There was Cortesis Apostolis family would host the family of David Strumsa. Karamitsos Ilias would host the family of Iosif Strumsa, the third brother of Menathem. Christos would host Iako and his wife Laura. The brothers Demetris Lanaras and George Lanaras had the brothers Iosif and Samuel. One of them lived in one of the houses. But I don't remember who lived where. One of these two brothers had eleven kids. And then there was Tetos Antonios who gave shelter to Alberto, the shoemaker and his mother. Just to clarify, who had eleven kids? The Greek who hosted the Jews or the Jewish family? The eleven kids were hosted by one of the Jews, not by the people they hosted. The Jewish family had eleven children. One of the sons came to meet us here and brought us loads of things from Israel. Simon was his name. You told us that the Jews kept on their ritual of slaughtering chicken in a certain way. Did they keep any other habits or rituals during their stay in the village? On Saturdays they didn't work because they didn't have time to do anything. On Saturdays they didn't work because they didn't have time to do anything. Did the Jewish children study in any way? Did they organize any kind of school? Did they organize any kind of school? We didn't organize any kind of school. We didn't organize any kind of school. The Jewish kids never came to the school. I don't know if they taught them at home. But they probably did. I don't know because I didn't see. The Jews stayed with us for a maximum of six months. Then all of them had to move to the forest. And they all moved outside in the forest. And Christos Karamitsos who was old even at the time would help them make their shelter and would stay there to protect them sometimes at night. They all had to leave the village and stay in the forest. During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search in the village? During this period did the Germans come to search for them? During this period did the Germans come to search for them? During this period did the Germans come to search for them? I don't know actually. I don't remember the Germans coming before that to look for them. But I know that other people came to look for them. These two men with guns. But they were traitors and they wanted to take advantage of them. They were asking for Menachem and his two brothers to come out. I can tell you the story if you want. Please tell us about these two men and the guns. Please tell us about these two men and the guns. During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? During this six months period were there cases that Germans or people who cooperated with the Germans came to search for them? Στο δάσος προμήθειες πώς παίρνανε, τους βοηθούσατε εσείς? Κατηβαίναν κάτι αυτοί οι Μαυροβουλίτες και τους πηγαίναν εκεί αυτοί, αυτό ήταν μυστικό, μυστικό, ναι, ναι. Αλλά η συνοδεία με οι χωριανούς πάλι που να τους προστατεύουν και να μην προδόσουν κανείς, να μην βλέπεις, ή τα δίναν στους χωρικούς και λέει πάρε τα αυτά να τα πας κάτω στο μήνυ και να μην τα πας εκεί κάτω. Είχαν αυτήν την προμήθεια και δεν φυνόταν κάτω, να μην ξέρουν. Αλλά ύστερα άλλοι προδότητες πώς έγινε, είναι στη Σικιά, είναι κρυμμένοι οι ουραίοι τους και έκανε κάτω, λέει. Ποιος και ποιοι ήταν τώρα, σταματάνε και μεταχειριστεί. Οι χωρικοί άνθρωποι τους προστατεύονταν με φαγητό ή μερικές φορές οι χωριανοί τους έπαιξαν προστατεύσεις από το χωριό. Αλλά ακόμα και όταν οι χωρικοί άνθρωποι πήγαιναν εκεί, θα υπήρχε κάποιος από το χωριό να τον ασχολεί. Οπότε θα φεύγουμε σίγουρα ότι δεν ήταν πραγματικοί. Στην περίοδο που ήταν στο δάσος και είχαν και πιο ηλικιωμένους ανθρώπους μαζί τους, θυμάστε να χρειάστηκαν γιατρό, να χρειάστηκαν κάτι τέτοιο. Αυτό δεν το θυμάμαι καλά. Ο Πέππος πρέπει μέσα να το θυμάται, εκείνο το αφήνιος του Πέππος δεν το θυμάμαι τώρα, δεν ήμουν εκεί πέρα. Να τον πατέρα μου πήγαινε, επικοινωνούσε τον πατέρα μου, πήγαινε κάτω, πήγαινε και τρώπιμα στο Ιωσήφ. Ήταν δικό μας άνθρωπο αυτό στο Ιωσήφ. Λυπάται, λέει, δυστυχώς δεν μπορούμε να μιλήσουμε με τον πατέρα σας. Αν ήταν τώρα ο πατέρας μου εδώ, ήταν πιόμως τα ήξηροι όλα και θυμόνταν, ήταν καλός ιστορικός ο πατέρας μου. Θυμόνταν όλα. Λέει, επιτέλους ήρθε η ώρα να μας πείτε και για την προδοσία αυτή. Θέλετε να μας πείτε λίγο χρονικά πώς έγινε, πώς τους πιάσανε τελικά, αλλά από την αρχή. Που με πάτε κατευθείαν στην εκκλησία. Όχι, προδόθηκαν, μάθανε πού είναι τώρα και που κρύβονται και πάνω. Εφροέρασαν κάτω πάνω, στρατός κάτω από αυτούς και τους μαζέψαν όλους. Να ρωτήσω κάτι, δεν μπήκανε πρώτα στο χωριό, δεν ρωτήσανε εσάς. Ήξανε πού τους έκανε και τι να κάνει το χωριό, αυτοί ήταν οπλισμένοι αυτά και κατευθύνθεν εκεί πάνω και τους μαζέψαν. Πήραν όλους, τους φορτώσαν από κάτω ξέρω εγώ και ήρθαν σε συγκέντρο στην εκκλησία, ήστρα ήρθαν. Αλλά απ' αλλού έγινε η προδοσιά. Εδώ όλοι αφορούσαν γιατί και ποιοι ήταν αυτοί που... Ήταν κουργιανοί που μέσα, άλλοι που εκεί που τα παρατήτησαν που ήξεραν τις υποθέσεις. Ξέρω εγώ, ξένοι από το χωριό μας αποκλήγητοι. Ξένοι θα ήταν αυτοί που ήξεραν και μέσα την κρυψόνα και αυτά. Μάθανε από εδώ από εκεί που άλλους που περιφορείς. Κοίταξε άλλοι έτσι και με τις ζητήσεις που κάνουν, άλλους έλεγε από Αφέλια. Τους ξέρω που είναι μερικοί, εκεί κάτω είναι. Ήξεραν και μερικοί, αλλά από Αφέλια μπορούν να είναι και έτσι οι γυμνιά. Μπορεί να είναι ότι κάποιος μιλούσε χωρίς να γνωρίζει ότι είχε πει πού είναι το σημερινό μέρος. Όπως σε μια συζητή μιλή. Από εκεί που ήξεραν και μετατρέπησαν στην εκκλησία. Εσείς είδατε τους ανθρώπους αυτούς που ήρθαν να βρουν τους Εβραίους όταν φτάσαν στο χωριό τους, τους θυμάστε τους Γερμανούς με τους άλλους. Πριν πάνε να βρουν τους Εβραίους λέω. Αυτοί ήρθαν ένα πρωί, εδώ πρωί πρωί και πάνε κάτω. Δεν τους είδαμε μίσα ώρες από αυτό. Τους είδαμε εδώ όταν γύρισαν, όταν τους έφεραν στην Οδεία. Μπορούσατε να αναγνωρίσετε ποιοι είναι αυτοί που συλλάβανε τους Εβραίους. Ήταν απαλείς οι περιοχές. Ήταν οι Έλληνες μαζί με τους Γερμανούς ήταν μαζί. Ούτε που να πιάσεις, δεν γνώρισαμε κανένα. Μπορεί άλλος να είναι. Πώς ξέρατε ότι ήταν και Έλληνες. Μιλούσαν ειρηνικά. Ήρθαν οι Γερμανοί στο σπίτι του ειδικού μας να το ανατενάξουν, να το ρίξουν κάτω. Ήρθαν οι Γερμανοί και ήρθαν και από ένα χωριό κάτω στην Κατερίνη, από ένα χωριό που ήταν όλοι μέσα εκεί με τους Γερμανούς, ήταν μπληκμένοι. Εκεί που πάνω και ήρθε ένας από τα ριάκια, ένας άλλος απαλεί και λέει τί δε βλέπετε, την κάσαμε τη δυναμή της. Λέει εκείνος από τα ριάκια, τί δε κάνει, να το ανατενάξουμε αν είναι Γερμανή να το φτώσουμε. Πω, πω, πω, λέει εκείνος, όχι, νίκς κομμουνίστ, λέει, είναι παιδί, νίκς κομμουνίστ, λέει εκείνος εκεί, γλίτωσε εκείνη η κατάσταση, παίρνεται κάτσα και φεύγουν προς τα κάτω, εκείνη την ώρα. Λοιπόν, προς τα πάνια εσάς που εκεί έρχονται, ονομαζόμαστε Θεόφυρος, ένα τέρας του είχαμε και αυτό, από τον Κούκου ήταν, από ένα χωριό της Κατερίνης. Πού πάτε, λέει, γυρνάτε πίσω, είχε τέτοιο, μας είπαν ότι δεν είναι, γυρνάτε πίσω, είχε και ο βρέο μέσα, είχε βρέο, εκεί θα βγήκε και εκεί βγόναζε ο πατέρας μας, μή, ρε παιδιά, μή, γιατί, ξέρω εγώ, και του χτύπησαν τον πατέρα μου εδώ. Ήφεραν τις δυναμίτες, το βάλανε μέσα και μέσα και μας έδιωξαν έξω. Και μέσα σε μισή ώρα, ούτε μισή ώρα, δεν έπρεπε να βγάλουμε τίποτα, ούτε στιάρια, βγάλουμε τίποτα, γυμμάτου είχαμε πολύ σωμιά μέσα, στιάρια μέσα αυτά αποθηκευσμένα. Και βλέπω το σπίτι, πώς το θυμάμαι τώρα, πάει έτσι σκυπή, έπισε μέσα και γέμισε κάτω, έξω έβληκε κάτω από τα μπάρια μέσα στιάρια πολλά, ήταν τριστές τις τόνους, στιάρια είχαμε τότε εκεί πέρα, μεζουμένα. Και θυμάμαι ότι όταν έφτασαν στο σπίτι μου, ή έφτασαν να το βγάλουν, οι Γερμανές που ήταν μαζί με τους Γερμανούς ήταν Γερμανές από ένα χωριό κοντά στην Κατερίνη, πιθανώς Κούκος, και θυμάμαι ότι υπήρχε ένας μεγάλος άνθρωπος ονομάζοντας Θεόφιλος, και είπαμε στον γεγονός ότι δεν είμαστε Κομμινιστές, γιατί θα φτάνουν το σπίτι μας, έτσι έφτασαν, αλλά τότε οι Γερμανές τους σταματήθηκαν και τους έφτασαν να φτάνουν το σπίτι. Και θυμάμαι πως όταν έφτασαν το σπίτι με τη δυναμίδα, είδα αυτό, και αυτό ήταν το πρόβλημα που ο γεγονός μου προσπαθούσε να τους εμφανίζει, και τους Γερμανούς τον έφτασαν στο κομμινιστό του με το σπίτι, και χάθηκε το γεγονός του, και θυμάμαι πως όταν έφτασαν το σπίτι, δεν είχαμε τίποτα χρόνο να βγάλουμε τίποτα, πιστεύω ότι είχαμε πολλά γλυκά, είχαμε περισσότερα 3 χιλιάδες γλυκά στο σπίτι, και όταν έφτασαν το σπίτι, θυμάμαι πως το κομμινιστό έφτασε στο σπίτι και καταφέρθηκε όλα τα πράγματα, οπότε δεν βγάλουμε τίποτα. Μας είπατε ότι αυτοί που πιάζαν τους Εβραίους, τους έφεραν στην εκκλησία πίσω από το προάβληο της Εκκλησίας. Πότε βγάλανε φωτιά στα σπίτια, πριν είχαν φύγει οι Εβραίοι, τους είχαν ήδη πάρει, το είχαν κάνει πριν, πότε έγινε? Όταν πήραν κάτω τους Εβραίους και τα σπίτια αδειάσαν, τότε έγιναν και τα σπίτια φωτιά. Όταν πήγανε να τους πάρουν, είχαν ήδη βάλει φωτιά. Την ημέρα την ίδια που ήρθαν οι Εβραίοι και τους έφυγαν, αλλούς τους είχαν συγκεντρωμένους και την ημέρα το σπίτι δικό μας καλεί. Εγώ αυτό που δεν έχω καταλάβει είναι πρώτα πήγανε και πιάσαν τους Εβραίους και τους έφεραν στην εκκλησία και μετά βάλανε φωτιά στα σπίτια ή πρώτα βάλανε φωτιά στα σπίτια και μετά πήγανε στην κρυψόνα να φέρουν τους Εβραίους. Όχι, όχι. Αυτό τώρα έχουν μια διαφωνία. Τα σπίτια νομίζω ήξεραν ποιοι έχουν μέσα ή ήταν προδομμένα, αλλά δεν ήξεραν ποιοι είναι οι Εβραίοι. Και τα σπίτια μας τα κάψανε τότε, τα έδεικα τα σπίτια τα κάψανε αυτά, μόνο αυτά τότε τα κάψανε. Πριν όχι πρέπει να πάνε κάτω. Πριν πρέπει να πάνε κάτω. Αυτό. Μάλλον έτσι είναι πρέπει. Τα σπίτια που κρύπτουν τους Εβραίους ήταν και έκαναν φωτιά στα σπίτια πριν πήγανε τα σπίτια να φέρουν τους Εβραίους στην κράτη. Τα σπίτια ήταν ήδη φωτιά. Πώς ήξεραν ποιοι ήταν αυτά τα σπίτια που κρύπτουν τους Εβραίους? Πώς ξέρανε ποια είναι αυτά τα 11 σπίτια που είχαν κρύψει τους Εβραίους. Κάποιος θα σέλεσε τα νότα αυτά ή ξέρανε τι είναι αυτά τα σπίτια και ο Εβραίος ποιοι είναι. Και μπορεί και μια γυναίκα από εκεί πού είναι οι Εβραίοι, πού έχουν αυτά τα σπίτια στο πρώτο πάνω ήσυχα. Και πιάσαν από ανθρώπους αφηλείς μέσα σε αυτά τα σπίτια. Δεν ξέρω ακριβώς πώς ήξεραν. Μπορούσε να ήταν ένας λευκός άνθρωπος ή κάποιος μιλούσε πολύ. Ήρθαν πρώτα κομμάτι στους ανθρώπους. Μπορούσε να ήταν ο άνθρωπος που είπε ότι οι Εβραίοι είναι εκεί και είναι εκεί και είναι εκεί και είναι εκεί. Δεν ξέρω ακριβώς πώς ήξεραν. Λοιπόν, πήγαν στους σπίτια, τους έδωσαν φωτιά και μετά πήγαν στο δάσος για να βρουν τους Εβραίους. Άρα βάλανε πρώτα φωτιά στο σπίτι και μετά πήγαν στο δάσος. Ναι μετά μετά έτσι πρέπει να γίνει. Να σωθείς και τον Πέππο, ο Πέππος πρέπει να ξέρει πότε μας σκάψαν και πότε πάνε κάτι και το πρέπει να... Του έζησε μέσα εκεί, ήταν αυτός ο Πέππος, εκεί ήταν. Μήπως είναι λάθος και να το διορθώσουν. Δεν πειράζει, εντάξει, έτσι το θυμάστε εσείς, δεν υπάρχει σωστό και λάθος στην ανάμυση. Γιατί όταν οι Γερμανοί έφυγαν τα άλλα τα σπίτια τα κάταγαν κάπως μυρικά. Του δικό μας όχι ακόμα, ήρθε αυτός και μας το γλίττωσε. Και έτσι έρχεται και το Μαρθανατίναξο. Του δικό μας το σπίτι, τα άλλα τα σπίτια τα έκαιγαν κάτω εκεί και καπνίζαν, δεν το βλέπαμε. Λοιπόν, του δικό μας όχι ακόμα, μας το γλίττωσε αυτός ο Θεόφυλος. Όχι, ο Θεόφυλος ήταν το κακό. Α, ο άλλος. Ο άλλος από τα αριάκια. Ναι, εκείνος ήταν και δυο συγγενείς μας εδώ πέρα. Όχι, τους πήρε και έφυγαν, να μην μας κάνουν ζυμνιά. Κατάλαβα. Λοιπόν, κίσα του μας το ρίξαν κάτω. Ο Θεόφυλος ήρθε και έκανε τη ζυμνιά εκείνος. Όσο ο Θεόφυλος μέσα στο χωριό έχει κάνει πολλές έκλειβες και μέσα έκανε αυτά και θυμάμαι και μια φράση από τους αντάρτης. Ήταν το τερχό, ήταν οι αντάρτης. Απάν που ήταν εδώ στα βουνά. Και λέει αυτό το Θεόφυλ, λέει θα μας τα φτιάξει όλες τις φυλακτικές. Θα τους δώσουμε ένα σκηνί το κλοντρώνει και θα το κογονάει πέτρα να φτιάξει τα σπίτια και θα το κογονάει κάποιοι εδώ. Θυμάμαι με τη φράση τους αντάρτης που ήταν. Αλλά το τι έγινε αυτή η φράση έγινε μπιρτιμένα τα πράγματα, δεν ξέρω εγώ πόσο είναι τώρα. Ήταν αυτός ο άνθρωπος που έκανε το σπίτι να φτιάξει. Και ακόμα και θυμάμαι ότι μετά, όταν οι ανταρτητές έγιναν στο χωριό, θυμάμαι ότι αυτός ο Θεόφυλος έκανε τόσο πολλά σπίτια, ότι θα έπρεπε να βάλει ένα σκηνί στον Θεόφυλ και να φτιάξει όλα αυτά τα σπίτια να φτιάξει. Δεν είναι πολύ ξεκάθαρο να κάνω στη μυαλή μου τι έγινε πρώτα. Οι Έλληνες που ήταν μαζί με τους Γερμανούς πώς ήταν εντυμένοι, ήταν εντυμένοι στρατιωτικά, πώς ήτανε? Είχα στουλί, γερμανικοί στουλί είχαν, πίσω στα είχαμε μπουραντάδες, κατσεκοκλέπτες και βάλαμε μια στουλί εκεί πέρα και έκανε το Γερμανό. Σκαταλαβαίναμε ποιοι ήταν και πώς ήταν Έλληνες και μας κλέβαν, μας κλέβαν, δηλαδή μας έπαιραν πολλά από το χωριό μας κατακλέψει το Θεό. Ήρθαν και άλλες φορές εκεί μαζί. Με τα ίδρυν. Ήρθαν και άλλες φορές μαζί πάλι από τον κούκου κάτω αυτός ο Θεόφυλς και άλλοι. Ήστα έγινε με τους Γερμανούς πάνω κάτω, αλλά δεν είχαν πολλούς Γερμανούς μαζί, το ότι ήταν πάλι από τα χωριά γύρω. Αυτές οι άνθρωποι είχαν το Γερμανό σύστημα και ήταν πραγματικά θυμίδες και θάδες. Ήταν φιλικοί θυμίδες που είχαν βάλει το σύστημα και αισθάνεσαν καλύτερα. Μπορούμε να πούμε ότι ήταν Έλληνες. Ήρθαν πριν, ή ήρθαν πριν, αλλά αυτός ο Θεόφυλος και η ομάδα του είχαν έρθει στο χωριό. Είχαν έρθει πριν ή ήρθαν μετά ξανά ο Θεόφυλος και αυτοί. Ήρθαν με το σύνολο των Γερμανών. Ήρθαν και πριν, τον ξέραμε, ο Θεόφυλος ήρθε εδώ και έφυγε μέσα στο χωριό, πατειώνησε. Τον ήξεραν ότι ήταν γνωστός στο χωριό μέσα αυτός. Ο Θεόφυλος και η ομάδα του ήταν γνωστοί στο χωριό, γιατί είχαν ήρθει εκεί πριν. Πολλές ώρες έρχονταν που σπάζονταν από κάτω και μια φορά το 1943, θυμάμαι τώρα, εμείς φεύγαμε από το χωριό. Ήρθαμε στο δάσος και αδειάζουμε τα σπίτια, φεύγαμε. Και εκεί που φεύγαμε από κάτω, τραματίσαν και τη μάνα μου τότε. Πέρασε μια σφαίρα από εδώ, εδώ και εδώ. Ήχε τέσσερα τράματα η μάνα μου. Εκεί που πήγαινε προς τα κάτω, εμείς εγώ με τα τρία παιδιά και ένα μικρό. Ο μικρός ήταν, ένα χρόνο δεν ήταν, το είχαμε αυτό. Πάμε κάτω στο ρέμα και ο πατέρας μου και η μάνα δεν ήρθαν. Τον τραμάτσαν τη μάνα μας. Ήρθαν και μας φωνάζουν. Ο πατέρας μου, πού είσαστε, ήξερε πειρήπα που είμαστε. Ήρθαμε στο σπίτια, βλέπουμε τη μάνα μου πλαγιασμένη κάτω και τραματισμένη. Και τότε πάει ένας στη μηλή και ένας στείλανε ένα άτομο. Και πήρε μερικά φάρμακα για να γάζεις και ξέρω εγώ και τέτοια πράγματα. Τρεις τέσσερις μήνες έτσι, είχαμε τραματία και να αλλάζουμε τα αυτά. Αυτή η βάντα του Θεόφυλου, ήταν γνωστή στο χωριό. Γιατί θα έρθουν και θα μας θυμούσαν. Και όταν ακούσαμε ότι έγιναν, θα γυρίσουμε ό,τι μπορούσαμε να πάρουμε, μπορούσαμε να φτιάξουμε μπρέντες και κόκκινα και θα φύγουμε στο χωριό, θα ανοίξαμε τα σπίτια. Για να σκοτώσουμε. Μια μέρα πήγα εκεί με τα παιδιά μου, η μικρότερη που είχε ένα χρόνο, και η μητέρα μου και ο πατέρας δεν έρθαν. Και λίγο αργότερα, ο πατέρας μας έκανε να μας οδηγήσουν στη σπίτια, γιατί είχαν αγόρασει τη μητέρα μου. Αφού την έκανε, η μητέρα μπήκε και μπήκε και μπήκε, είχε 4 διαφορετικές αγόρια, και είχαμε να πηγαίνουμε στο άλλο χωριό για να πάρουμε τα μητέρα για να βελτιωθεί. Είχε παίρνει αγόραση για 4-5 μήνες και είχαμε να την κοιμηθούμε. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έγιναν στο χωριό, η μητέρα μου έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό, όταν οι Ιησοί ακόμα κρατούσαν με εσάς. Μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό, όταν οι Ιησοί ακόμα κρατούσαν με εσάς. Μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Σε αυτό το επεισόδιο, μιλήσατε ότι ο Οφυλός και η σπίτια του έκανε αγόραση και εσείς πήγατε στον χωριό για να βελτιωθεί. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω πάρα πολύ για αυτή τη συζήτηση και έχω δύο παραδείγματα. Η πρώτη παράκληση είναι να μας δώσετε την άδεια να αξιοποιήσουμε την συνέντευξη που καταγράψαμε σήμερα για το αρχείο του Μουσείου. Δεν με πειράζει, δεν είμαι κανένας άνθρωπος, ούτε με τα κόμματα, ούτε με τα κόμματα, δεν είμαι κανένας άνθρωπος. Γι' αυτό και κάναμε αυτή τη συνέντευξη. Κάποιοι μου λένε ότι πρέπει να έχω την Ισραλία, αλλά αισθάνομαι ότι είναι οι φίλοι μου. Σε όλη τη στιγμή θα χρειαστεί ο κ. Καραμίτσο να σας πει. Εδώ εγώ ετοιμάζω μία φόρμα που έχουμε για να μπορεί το Μουσείο να βάλει στο αρχείο της συνέντευξης αυτή. Χρειάζεται να μας υπογράψετε ένα χαρτί που λέει ότι του δίνεται το δικαίωμα να αξιοποιηθεί για ακαδημαϊκούς, εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς. Ωραία. Εμένα αυτό θα με περάξει από τη Σαλωθώστον ή όχι? Όχι. Απλώς αυτά τα γεγονότα που είδαμε. Αυτά που είδατε απλά θα μείνουν στην ιστορία. Θα μείνουν στο αρχείο του Μουσείου για να μπορούν οι ερευνητές μετά από χρόνια να μπορούν να τρέξουν και να... Ήταν εγώ το άτομο. Πώς τώρα βρίσκουμε παλιά άτομο. Ακριβώς. Δεν πιστεύω να επιβαρύνουμε. Καθόλου. Με κανέναν τρόπο. Άμα δεν είναι υπερβεραιθόμενος μας, ευχαρίστως. Καθόλου όσο δεν έχω κάτι που θα μείνει πρόβλημα, δεν έχω πρόβλημα να σχηματίσω. Ναι. Θα μείνει πρόβλημα να σχηματίσω και μετά θα... Καθόλου, καθόλου. Να σε ρωτήσω, όταν μου πείτε. Έχετε να μου δώσετε το τηλέφωνο εδώ. Βέβαια. Λίγο πείτε μου. Εγώ δεν διαφωνώ. Έχω εδώ το τηλέφωνο. Έχει το κινητό, έχει το κινητό. |