| : Οι βιβλιοθυκωνόμοιος καταλείται στην πανδημία της παραπληροφόρησης σε θέματα υγείας. Ο μιλυτές, Ανθί Μπάλιου, βιβλιοθυκωνόμος στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Δαμιάνα Κουτσομίχα, διευθύντρια βιβλιοθυκών Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής και Νίκος Παναγιώτου, αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Γεια σας, είμαι Δαμιάνα Κουτσομίχα, διευθύντρια των βιβλιοθυκών στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή και στο Κολέγιο Περοτής και θα κάνω την παρουσίαση με θέμα Οι βιβλιοθυκωνόμοιος καταλείται στην πανδημία της παραπληροφόρησης σε θέματα υγείας. Γεια σας, είμαι Δαμιάνα Κουτσομίχα, διευθύντρια των βιβλιοθυκών στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή και στο Κολέγιο Περοτής και θα κάνω την παρουσίαση με θέμα Οι βιβλιοθυκώνόμοιος καταλείται στην πανδημία της παραπληροφόρησης σε θέματα υγείας. Γεια σας, είμαι Δαμιάνα Κουτσομίχα, διευθύντρια των βιβλιοθυκών στο Κολέγιο Περοτής και θα κάνω την παρουσίαση με θέματα υγείας. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες έχουν αναλάβει και μεγάλοι πάροχοι και πλατφόρμες όπως Facebook, Google και Twitter, οι οποίοι αισιοθέτησαν πολιτικές καταπολέμησης, ενώ πρόσφατα ανακοίνωσαν ότι συμπράττουν προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πανδημία παραπληροφόρησης σε θέματα υγείας. Ταυτόχρονα ενισχύουν πρωτοβουλίες για την προώθηση του γραμματισμού στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και του ψηφιακού γραμματισμού ως ενεργές πολιτικές για την αντιμετώπιση του θεομένου. Πώς έχουν αντιμετωπίσει το θέμα κάποιοι διεθνείς φόρης ενδεικτικά. Λοιπόν αναφέρεται το EuroHealthNet με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δημοσίευσε μια περίληψη πολιτικών που εξετάζει το ζέτημα του γραμματισμού σε θέματα ψηφιακής υγείας και την επίπτωση τόσο να αφορά την ισότημη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη παραθέτοντας υπάρχουσες δράσεις αλλά και περαιτέρω προτάσεις και συστάσεις. Αντίστοιχα η διακήρυξη του 2009 της Επιτροπής 28 των Ηνωμένων Εθνών παρέχει μια σαφή εντολή για δράση όπου συγκεκριμένα αναφέρουν. Τονίζουμε ότι η παιδεία στον τομέα της υγείας είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την διασφάλιση σημαντικών αποτελεσμάτων για την υγεία και από την άποψη αυτή ζητάμε την ανάπτυξη κατάλληλων σχεδίων δράσης για την προώθηση της παιδείας στον τομέα της υγείας. Έχοντας λοιπόν αυτά υπόψη μας, ας περάσουμε λίγο να δούμε μια ερμηνεία, μια τιμολογία για το τι είναι η υγειονομική παιδεία. Σύμφωνα με την αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εκπαίδευση νηλίκων η υγειονομική παιδεία είναι η ικανότητα του ατόμου να αποκτά, να επεξεργάζεται και να κατανοεί τις βασικές πληροφορίες και υπηρεσίες υγείας που απαιτούνται για τη λήψη κατάλληλων αποφάσεων για την υγεία τους. Οι αποφάσεις αυτές εξαρτώνται από παράγοντες ατομικούς, όπως ας πούμε το επίπεδο επικοινωνίας απλών ατόμων και επαγγελματιών, οι γνώσεις τους για θέματα υγείας, αλλά και από παράγοντες συλλογικούς, όπως η κουλτούρα ενός συνολου και τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και δημόσιας υγείας. Τέλος, οι δεξιώτες που ενισχύουν τον γραμματισμό σε θέματα υγείας συνδέονται με αυτές του οπτικού γραμματισμού, να είναι δηλαδή κάποιος ικανός να κατανοήσει γραφήματα ή άλλες οπτικές πληροφορίες, τη χρήση τεχνολογιών, να είναι δηλαδή σε θέση να χειριστεί έναν υπολογιστή ή άλλες ηλεκτρονικές εσκευές και τέλος συνδέονται με τον πληροφοριακό γραμματισμό, δηλαδή κάποιος να είναι ικανός να εντοπίσει, να λάβει και να αφαρμόσει σχετικές πληροφορίες. Με αυτό είναι πλέον συνδεδεμένη με χαμηλής ποιότητας υγείας και υψηλά ποσοστά περίθαλψης σε κέντρα υγείας και νοσοκομεία και λιγότερο συχνή χρήση προληπτικών διαδικασιών ή υπηρεσιών. Πάμε λίγο να δούμε τη σημασία του γραμματισμού της υγείας. Ο γραμματισμός στην υγεία καταρχάς μπορεί να θεωρηθεί ως η κατοχή δεξιοτή των γραμματισμού, ανάγνωση και γραφή, και η ικανότητα εκτέλεσης καθηκών των γραμματισμού βασισμένες στη γνώση, κατανόηση και χρήση πληροφοριών, τα οποία απαιτούνται προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις σχετικά με την υγεία σε διάφορα περιβάλλοντα, σπίτι, κοινότα και κλινική. Ο γραμματισμός στην υγεία αναπτύσσεται σε διαφορετικά περιβάλλοντα, στην κλινική περίθαρψη, ώστε το άτομο και η πληροφόρησή του να είναι καθοριστικοί παράγοντες για την υγεία του και σε θέματα δημόσιας υγείας, όπου ο γραμματισμός μπορεί να συντελέσει στην προγωγή αποφάσεων με τη συνέναιση της κοινωνίας. Ο Παγκόσμος Οργανισμός Υγείας δίνει μια άλλη διάσταση αυτοί του γραμματισμού σε θέματα ψηφιακής υγείας στον τομέα της υγείας, αυτό που λέμε Digital Health Literacy, ορίζοντάστη ως η δυνατότητα της αναζήτησης, κατανόησης και αξιολόγησης πληροφοριών υγείας που είναι διαθέσιμες από ηλεκτρονικές πηγές και η εφαρμογή της αποκτηθής σας γνώσης με στόχο την πρόληψη, την αντιμετώπιση και την επίλυση ενός προβλήματος υγείας. Ο ορισμός αυτός αναδεικνύει το γεγονός ότι ο γραμματισμός στην υγεία αντιπροσωπεύει ένας συνολογνωστικών και κοινωνικών δεξιωτήτων οι οποίες διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Επίσης, τονίζει ότι αυτές οι δεξιώτες επιτρέπουν στα άτομα να αποκτούν, να κατανοούν και να χρησιμοποιούν πληροφορίες για να λαμβάνουν αποφάσεις και να ενεργούν για θέματα που θα έχουν αντίκτυπο στην κατάσταση της υγείας τους. Ο Γκόφμαν το 1964 αναγνώρισε και σίγα για την επικράτηση της έννοιας της επιδημίας στην παραπληροφόρηση και στη συνέχεια ο Άιζενμπαχ μέσω διαδικτυακής αναζήτησης πληροφοριών υγείας. Ο τελευταίος αποκάλεσε τις μεθόδους αναγνώρισης, μελέτης και διαχείρισης παραπληροφόρησης ως Infodimiology. Infodimiology εξελίσσεται σε κρίσεις, ειδικά σε κρίσεις δημόσιας υγείας, στις οποίες η πληθώρα παραπληροφόρησης καθίσταται προσετή στο κοινό και δημιουργεί πολυπλοκότητα αντί να επιλύει το πρόβλημα. Τώρα περνάμε στις βιβλιοθήκες και πώς οι βιβλιοθήκες ενισχύουν τον γραμματισμό στην υγεία. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Βιβλιοθήκων Όμων, οι βιβλιοθήκες είναι σημαντικά σημεία πρόσβασης τα οποία παρέχουν έγκαιρη πληροφόρηση, τεχνολογία, πρόσβαση και εκπαίδευση, ενημέρωση του κοινού τους για την απόκτηση σχετικών υπηρεσιών και ευκαιρία για διαβίω εκπαίδευση σχετικά με την ενδυνάμωση, προώθηση του γραμματισμού της υγείας ενώ δεσμεύονται ενεργά στη δημιουργία υγιών κοινοτήτων. Οι βιβλιοθήκες ενεργούν ως σημαντικά και αξιόπιστα σημεία πρόσβασης σε πηγές και υπηρεσίες υγείας και ευεξίας. Οι βιβλιοθήκες είναι κατάλληλες για αυτό το έργο αφού έχουν βαθιά εμπειρία στη δημιουργία ή καλλιέργεια δεξιωτήτων γραμματισμού και στην ικανότητά τους να διασπείρουν σε μεγάλη γεωγραφική εμβέλεια αυτή τη γνώση στους πολίτες μιας χώρας. Οι βιβλιοθήκες με επαγγελματικό προσωπικό δεσμεύονται στην ισότιμη πρόσβαση στην πληροφορία και στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, προσφέρουν έναν χώρο συνάντησης όπου το κοινό μπορεί να αναζητήσει πληροφορία και να είναι σίγουρο ότι τα ερωτήματά τους θα αντιμετωπιστούν με σεβασμό, εμπιστευτικότητα και έγκαιρα. Τέλος, λειτουργούν ως ένα τρίτο σημείο πρόσβασης πληροφοριών πέρα από τα προσωπικά δίκτυα του παρόχου γεωνομικής περίθαλψης και του ίδιου του αισθενός. Με ποιους τρόπους υποστηρίζουν την υγεία και την ευεξία παρέχοντας πρόσβαση σε εξουσιοδοτημένες σχετικές πηγές με την υγεία, βελτιώνοντας τον γραμματισμό για την υγεία, διευκολύνοντας την κατανόηση των πληροφοριών, βοηθώντας τα μέλη της κοινότητάς τους να κατανοήσουν νόμους σχετικούς με την υγεία και κανονισμούς, περιλαμβανομένων θέματα ιδιωτικότητας, προσωπικών δεδομένων και φορολογικές επιπτώσεις, παρέχοντας προγράμματα για υγεία και ευεξία και συμμετέχοντας στην παροχή γεωνομικής περίθαλψης μέσα από τη διάδοση της πληροφορίας, των παραπομπών και των συνεργασιών. Τώρα, ποιος είναι ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου σε μια πανδημία. Οι βιβλιοθήκες είναι υπεύθυνες για την διασφάλιση της ευεσθητοποίησης για τη δημόσια υγεία και την παροχή ενημερωμένων πληροφοριών σε κλινικούς. Ωστόσο, στην εποχή των πολλαπλών πηγών πληροφοριών και των διαφορετικών καναλιών επικοινωνίας, οι χρήστες δεν έχουν πάντα πρόσβαση στις πιο έγκυρες πληροφορίες. Εκτιμάται ότι υπάρχουν 11 διαφορετικοί τύποι πηγών πληροφοριών που κοιμένονται από έγκυρες πληροφορίες ως μη αξιόπιστες ή αμφίβολες πληροφορίες. Σύμφωνα λοιπόν με τους Αλήγ και Κατήτη, ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου σε μια πανδημία έχει τρεις διαστάσεις. Πρώτον, είναι η προώθηση της ευεσθητοποίησης για τη δημόσια υγεία με τη δημιουργία και διάδοση κατάλληλων πληροφοριών σχετικά με τα προβληπτικά μέτρα. Δεύτερον, η υποστήριξη ερευνητικών ομάδων και ειδικών παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις στην έρευνα και τη βιβλιογραφία. Και τρίτον, η κάλυψη των βασικών αναγκών των χρηστών των βιβλιοθηκών. Ως καταλήτες για τη συνεργασία, οι βιβλιοθηκονόμοι και επαγγελματίες της πληροφορίας μπορούν να συμβάνουν το κοινό λέμις του Infodemic ενώνοντας δημοσιογράφους, ερευνητές, γιατρούς και ευθυγραμμίζοντας τις προσπάθειες τους προκειμένου να ευεστοποιήσουν το κοινό σε θέματα γραμματισμού της υγείας. Όλοι οι βιβλιοθηκονόμοι, δημόσιο, ειδικοί, ακαδημαϊκοί και ιατρικοί έχουν την ευθύνη να μοιράζονται πληροφορίες βάση τεκμηρίωσης σχετικά με αυτή την πανδημία. Άλλες χρήσιμες πληροφορίες μπορεί να περιλαμβάνουν ιστορικά από εκείνους που αναρώνουν από τον κορωνοϊό και συμβουλές για σωστή διατροφή και τον τρόπο καλής ζωής που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο αυτής της ασθένειας. Υπάρχουν σημαντικά μηνύματα που πρέπει να μεταδοθούν πάνω σε τρία θέματα. Τη σημασία της κοινωνικής απόστασης για να μειωθεί η μετάδοση της νόσου, τα άτομα που είναι ύποπτα ότι έχουμε ολιφθεί με την Covid. Πρέπει να υιοθετήσουν κοινωνικές αποστάσεις, να μένουν στο σπίτι και να διατηρούν την κοινωνική απόσταση από την οικογένεια τους φίλους και τους ξένους. Την πιθεμνία εφαρμογή μέτρων καραντίνας. Η καραντίνα είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο αποτελεσματικά εργαλεία για τον έλεγχο της επιδημίας των μεταδοτικών ασθενειών. Η καραντίνα χρησιμοποιήθηκε ως ένα αποτελεσματικό βήμα κατά τη διάρκεια της πανδημικής κατάστασης στην Κίνα. Και είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τον έλεγχο μιας πανδημίας γρύπης. Συμβουλές για την αποφυγή της παραπληροφόρησης είναι το τρίτο. Στην εποχή των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης η παραπληροφόρηση εξαπλώνεται μέσω διαφόρων καναλιών κοινωνικών μέσων, δηλαδή Facebook, Twitter, WhatsApp, Instagram και άλλων. Οπότε οι αξιόπιστες πληροφορίες μπορούν να κοινοποιούνται σε χρήστες βιβλιοθυκών μέσω ιδρυματικών και προσωπικών λογαριασμών των κοινωνικών μέσων και πλατφόρων που προσπαθούν να ελέγξουν ψευδείς ειδήσεις. Και πάμε στην έρευνα του εργαστήριου Ιρρηνευτικής Δημοσιογραφίας του Αριστοτελίου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σχετικά με τον γραμματισμό σε θέματα υγείας και την παραπληροφόρηση, το εργαστήριο αυτό σε συνεργασία με εταιρείες δημοσκοπίσεων υλοποίησαν μια σειρά από έρευνες από το Μάρτιο του 2020 μέχρι και σήμερα με στόχο την καταγραφή της σχέσης του κοινού με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το ρόλο της πληροφόρησης στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η παραπληροφόρηση υπήρξε μίζων ζήτημα κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η ψηφία του κοινού επηρεάστηκε από ψευδείς ειδήσεις, fake news, που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο. Η πρώτη φάση της έρευνας έγινε στα μέσα Μαρτίου και η δεύτερη στα μέσα Απριλίου. Και οι δύο έρευνες έγιναν διαδικτυακά και είχαν δείγμα 1300 συμμετεχόντων, η καθεμία άνδρες και γυναίκες άνω των 17 ετών από όλη την Ελλάδα. Στην έρευνα αναδεικνύεται το πρόβλημα της παραπληροφόρησης ότι είναι πολύ υψηλό, ειδικά την πρώτη περίοδο, καθώς το 62% δηλώνει ότι έχουν επηρεαστεί από κάποια ψευδεί ηίδηση, ενώ στη δεύτερη περίοδο το αντίστοιχο ποσοστό είναι 50%. Το εντυπωσιακό έβρημα είναι ότι το 37% δηλώνει ότι δεν έκανε κάποια ενέργεια στην περίπτωση αυτή. Άλλη, στα υψηλότερα ποσοστά όσων δηλώνουν ότι δεν έκαναν κάτι, το 55% είναι στις ηλικίες 25 με 34. Το 39% ενημέρωσε φίλους και γνωστούς, το 27% κατέβασε ή έσβησε την ανάρτησή του, το 21% έκαναν ανάρτηση ότι ήδη ήταν ψευδής και μόλις το 11% έστειλε μήνυμα στο μέσο για να τους ενημερώσει. Στο χρόνο, η έρευνα ανέδειξε το γεγονός ότι το κοινό κατά τη διάρκεια της πανδημίας αναζητά πλέον πληροφορίες που προέρχονται από επιστημονικές πηγές, καθώς το 77% κατά την πρώτη φάση και το 80% κατά τη δεύτερη φάση απάντησαν ότι προτιμούν αυτές τις πηγές θεωρώντας τις ως πιο αξιόπιστες. Συμπερασματικά, σε περιόδους κρίσης η ζήτηση για πληροφορία, η επιθυμία για σύνδεση και η ανάγκη για επιβεβαίωση πολλαπλασιάζεται. Ωστόσο, σε ένα περιβάλλον στο οποίο μια σειρά ψηφιακών παρόχων, επίσημων και ανεπίσημων, επιδιώκουν να προσφέρουν περιεχόμενο, κερδίζοντας και διατηρώντας την εμπιστοσύνη μπορούν να είναι μια διαρκής πρόκληση. Ο γραμματισμός της υγείας μπορεί να αναπτυχθεί και να βελτιωθεί μέσω της οργανωμένης εκπαίδευσης υγείας και της εκπαίδευσης ασθενών. Είναι επίσης δυνατό να τροποποιηθεί το περιβάλλον με τρόπους που διευκολύνουν ένα άτομο με χαμηλή πεδία να αποκτήσει, να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει πληροφορίες με τρόπους που προωθούν και διατηρούν την υγεία. Οι βιβλιοθηκονόμοι και συγκεκριμένα και αυτοί των επιστημών υγείας έχουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να παρέχουν καθοδήγηση στο ευρύ κοινό σχετικά με τον τρόπο έβρεσης αξιόπιστον πληροφοριών, ειδικά κατά την τρέχουσα πανδημία της COVID-19. Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους, ο στόχος των επαγγελματιών της πληροφόρεσης πρέπει να είναι η παροχή της δυνατότητας στο κοινό να κάνει διάκριση μεταξύ πραγματικών γεγονότων και ψευδών πληροφοριών. Ευχαριστούμε. |
