| Διάλεξη 9: Καλημέρα σας. Σήμερα έχουμε το τελευταίμως μάθημα στην ιστορία των μεταφράσεων. Σε αυτό το τελευταίο μάθημα θα δούμε μία εργασία που έκανε για τον Τίτλερ, ο φοιτητής Αγγλικής Φιλολογίας στο πτυχίο Αγαμέμνον Γκαλίτσος. Ο Αγαμέμνον Γκαλίτσος είναι στο πτυχίο και αυτή την εργασία την παρέδωσε για να εξεταστεί σε αυτή τη δουλειά, σε αυτή που έχει κάνει τον Σεπτέμβριο. Ωστόσο γίνεται αναφορά σε έναν πολύ σημαντικό θεωρητικό, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε συνδυασμό με όσα άλλα έχουμε κάνει μέσα στο εξάμινο, για τις πολύ σημαντικές στιγμές της ιστορίας της μετάφρασης, ολοκληρώνει την εικόνα του ποιοι άνθρωποι από το παρελθόν επέδρασαν σε αυτό που σήμερα είναι η σύγχρονη διδακτική θεωρία της μετάφρασης και η σύγχρονη κριτική θεωρία της μετάφρασης. Να θυμίσω ότι ξεκινήσαμε να μιλούμε για τον Ηρόδοτο και πως περιγράφει τους διαρμηνείς και τους μεταφραστές. Ξεκινήσαμε να μιλούμε για το πως οι άνθρωποι στα προηστορικά χρόνια και στα ιστορικά χρόνια της αρχαιότητας βλέπανε όσους δεν μιλούσαν την ίδια γλώσσα μαζί τους. Δηλαδή ξαφνικά βλέπουμε ότι ο άλλος δεν θεωρείται καν άνθρωπος μερικές φορές στα κείμενα όταν δεν μιλάει την ίδια γλώσσα με μια κοινότητα. Φτάσαμε σε γεγονότητα τα οποία θυμίζουν σήμερα δράσεις πολύ μεγάλων μεταφραστικών γραφείων όπως της μεταφραστικής διεύθυνσης στο Ευρωκοινοβούλιο. Για παράδειγμα η μετάφραση των 70 έτσι όπως έγινε με τις αναθεωρήσεις που έγιναν, με την ιραρχία που ακολουθήθηκε και λοιπά με τη δομή της μεταφραστικής ομάδος θυμίζει καταπληκτικά τη δουλειά που γίνεται στην μεταφραστική διεύθυνση στο Ευρωκοινοβούλιο. Δηλαδή το παρελθόν μπαίνει συνέχεια μέσα στο παρόν και πολλές φορές μπαίνει νικητής μέσα στο παρόν. Από το παρελθόν είδαμε τον Ιερόνιμο, είδαμε τον Αυγουστίνο, είδαμε τον Απόστολο Παύλος τα κείμενα προς Κορινθίους όπου μιλάει για το συνέστημα, την αγάπη που πρέπει να έχουμε άσχετα με το πόσες γλώσσες μιλούμε. Αυτό όλο θα το συζητήσουμε σήμερα αφού τελειώσουμε την ανάγνωση της εργασίας του Γκαλίτσου για την περίπτωση του Τίτλερ. Δεν με ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή να σας απασχολήσω με τα βιογραφικά γιατί τα βιογραφικά θα τα δείτε. Θέλω όμως να περάσουμε τέλος πάντων μια εικόνα για τη συμβολή του Τίτλερ στην διδακτική και στην κριτική της μετάφρασης. Ο Τίτλερ δηλαδή μοιάζει σαν να βγει και από το σήμερα. Για να δούμε λοιπόν τι γίνεται. Το καθήκον ενός μεταφραστή. Ποιο είναι το καθήκον ενός μεταφραστή κατά τον Τίτλερ. Εάν είναι δυνατόν να ορίσουμε με ακρίβεια ή ίσως να περιγράψουμε τι σημαίνει όρος καλή μετάφραση. Τι είναι λοιπόν η καλή μετάφραση. Είναι προφανές ότι θα διαμορφώσουμε αν μπορέσουμε να ορίσουμε τον όρο καλή μετάφραση και τους κανόνες της μεταφραστικής τέχνης. Για αυτά που έκανε ο Τίτλερ τα οποία είναι μια κριτική τοποθέτηση επέναντι στη μετάφραση. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν τεράστιες διαφορές απόψεων. Υπάρχουν τεράστιες διαφορές απόψεων που απασχόλησαν τους φιλολόγους, τους σχολιαστές κειμένων, τους μεταφραστές αργότερα λογοτεχνίας ή τους δικών κειμένων ή άλλων κειμένων μέχρι και σήμερα. Απασχόλησαν σύγχρονους διανοητές κλπ. Τι γίνεται τώρα. Όλα ξεκινούν από το μέχρι ποιο βαθμό μπορούμε να κατανοήσουμε την συμμετρία ή την ασημετρία που εμφανίζουν οι διάφορες γλώσσες. Αυτή η θεωρητική που μέχρι σήμερα από τα αρχαία χρόνια μέχρι τώρα επιμένουν πάρα πολύ στην επικράτηση της προτεραιότητας του πρωτότυπου με ποια όμως διάσταση. Κατά λέξη μετάφραση. Αυτοί λοιπόν που επιμένουν σε αυτή την άποψη μοιάζει να έχουν από πίσω απόλυτη βεβαιότητα ότι τα κείμενα όλα τα κείμενα από όποια γλώσσα κι αν προέρχονται έχουν συμμετρικές μορφές. Έχουν συμμετρικές δομές. Δεν υπάρχει περίπτωση όμως στην πραγματική ζωή ανάμεσα σε δύο γλώσσες να βρούμε συμμετρικές μορφές και συμμετρικές δομές για να εκφράσουμε το ίδιο πράγμα δεν υπάρχει τέτοιο. Δεν υπάρχει τέτοια εμπειρία δεν γίνεται. Οι γλώσσες λοιπόν έχουν ασημετρίες και όποιος αυτό το δέχεται σαν ένα φυσικό γεγονός δέχεται ποιες είναι οι προτεραιότητες του μεταφραστή που ασφαλώς δεν είναι οι προτεραιότητες της κατά λέξη μετάφρασης δεν μπορεί να είναι δεν γίνεται να είναι. Λοιπόν για να δούμε λοιπόν τώρα τι συμβαίνει με τον Τίτλερ. Ο Τίτλερ λοιπόν το θέτησε πάρα πολύ καλή βάση το πρόβλημα και τι λέει αν έχουμε όλες τις γλώσσες όμια δομημένες και με τις ίδιες μορφές θα μπορούσαμε να ορίσουμε τότε και διάφορα άλλα ζητήματα όπως είναι ποια είναι η πιστή μετάφραση γιατί η καλή μετάφραση είναι η πιστή μετάφραση. Τι είναι όμως η πιστή μετάφραση. Από την εποχή που έγραφε ο Τίτλερ μέχρι σήμερα υπάρχουν οι απόψεις που μας ταλανίζουν είναι το αυθεντικό κείμενο με την έννοια το γνήσιο πρωτότυπο όχι με την έννοια της γλωσσοδιτακτικής ο συγγραφέας του πρωτότυπου η πίστη με την έννοια του σεβασμού στον συγγραφέα του πρωτότυπου αυτά τώρα παίρνουν δύο διαφορετικούς δρόμους για όσους πιστεύουν ότι η μετάφραση ανάμεσα στις γλώσσες δεν συναντάει ασημετρίες δεν συναντάει μορφωικές διαφορές, δεν συναντάει συντακτικές διαφορές τότε μπορούμε να συζητούμε για καταλέξη μετάφραση. Αυτό όμως δεν είναι πραγματικό. Για όσους η μετάφραση από μία γλώσσα σε μία άλλη συναντάει ασημετρίες ανάμεσα στις γλώσσες συναντάει δομές οι οποίες μορφωλογικά και συντακτικά δεν είναι συμετρικές τότε αναγκαστικά το επίπεδο ανάλυσης, το επίπεδο προτεραιότητας στη διαδικασία είναι το σημασιολογικό και τα πράγματα αλλάζουν μετά θα πρέπει να δούμε ότι η προτεραιότητα είναι στο κείμενο στόχο λαμβάντος πάντα υπόψη το πρωτότυπο αλλά είναι σημασιολογικά καθορισμένη και όχι μορφωλογικά ή συντακτικά. Λοιπόν για να δούμε τώρα τι γίνεται. Από την εποχή που αρχίζει να γράφει ο Τίτλερ διατυπώνεται αυτή λοιπόν η άποψη. Η μετάφραση θα πρέπει να είναι πιστό αντίγραφο των ιδεών της αρχικής δουλειάς. Αυτό είναι σαν να βγει και απ' το σήμερα. Το πρωτότυπο είναι προϊόν μιας σύλληψης. Τα σημειωτικά συστήματα που διατρέχουν το πρωτότυπο είναι ορατά στις εντολές ανάγνωσης που τρέχουν μέσα στο κείμενο έτσι όπως μας τις παρέδωσε ο συγγραφέας του πρωτότυπου. Ωραία. Και τι γίνεται τότε με τη μετάφραση. Τι μπορούμε εφόσον αποδεχθήκαμε. Γιατί πρέπει να αποδεχθούμε ποιο είναι το πρόβλημά μας. Αφού δεν μπορούμε να έχουμε συμμετρίες ανάμεσα σε καμία γλώσσα με κάποια άλλη. Αφού δεν μπορούμε να έχουμε μορφικές συμμετρίες. Αφού δεν μπορούμε να έχουμε συντακτικές συμμετρίες. Τι μας μένει. Μας μένει η μετάφραση να είναι πιστό αντίγραφο πιανών των ιδεών που γέννησαν το αρχικό έργο. Άρα που είμαστε στο σημασιολογικό επίπεδο. Τι μεταφέρουμε επομένως ιδέες. Πώς εκφράζονται οι ιδέες με νοήματα. Πώς εκφράζονται τα νοήματα με εκφράσεις που είναι μονολεκτικές ή πολυλεκτικές. Επομένως πρώτα καταλαβαίνουμε τις εντολές ανάγνωσης κάτω από το κείμενο στο πρωτότυπο. Πρώτα καταλαβαίνουμε τις ιδέες που τρέχουν στο πρωτότυπο. Άρα υπάρχει πάντα η έννοια της πρωτεραιότητας του πρωτότυπου σε άλλη διάσταση όμως από αυτή που μας την παρέδωσαν όσοι υποστήριζαν την καταλέξη μετάφραση και την υποστηρίζουν ενδεκομένως κάποια ακόμα. Και φτάνουμε έτσι να αποφασίσουμε ότι μεταφέρουμε ιδέες, έννοιες και νοήματα τα οποία παίρνουν συγκεκριμένη κάθε φορά μορφή με πολλούς βαθμούς αν χρειαστεί μεταφραστικής ελευθερίας. Γιατί αυτό που συγκροτεί τις εξισώσεις νοημάτων που κάνουμε είναι το σημασιολογικό επίπεδο, είναι οι σημασίες, η σημασιολογία είναι αυτή που μας κάνει και η πραγματολογία, ο πραγματικός κόσμος, η γνώση του πραγματικού κόσμου, αυτά είναι που μας κάνουν να μπαίνουμε με ασφάλεια στη διαδικασία της μετάφρασης και να προχωράμε. Αυτό λοιπόν τόλμησε και το είπε ο Τίτλερ. Αυτό είναι σαν να βγαίνει από το σήμερα αυτός ο συγγραφέας. Είναι δηλαδή μια ιστορική στιγμή στη μετάφραση πάρα πολύ σημαντική. Τι τώρα και ο τρόπος γραφής θα πρέπει να έχουν τον ίδιο χαρακτήρα με αυτόν της αρχικής δουλειάς. Βεβαίως, φύγει ζητήματα ύφους, αυτό πρέπει να είναι πιστό αντίγραφο της αρχικής δουλειάς, αλλά το ύφος δεν εξατάται απ' τις λέξεις μόνο, εξατάται από πολλά πράγματα και θα σας πω ένα παράδειγμα για να το καταλάβετε. Μετάφραστηκε ο Δάντης πολλές φορές στην ελληνική γλώσσα. Κατά τη γνώμη μου η ωραιότερη μετάφραση που έχω διαβάσει στα ελληνικά είναι του Καζαντζάκη. Γιατί είναι του Καζαντζάκη. Γιατί ο Καζαντζάκης ήξερε μεσεωνική υποτική πίηση όταν πήγε στο φράγγικο σχολείο στην Κρήτη. Όταν λοιπόν πήγε στο φράγγικο σχολείο στην Κρήτη και μάθαινε μεσεωνική πίηση της Ιταλίας όπως και μεσεωνική πίηση της κρητικής λογοτεχνίας, τι έκανε. Το ύφος που είχε ο Δάντης το είχε μάθει. Το ήξερε. Ήταν σε δύο γλώσσες και δύο πολιτισμούς όχι μόνο στη γλώσσα αλλά και στο ύφος. Ήταν σε δύο γλώσσες και σε δύο πολιτισμούς έτοιμος. Αυτό και μπόρεσε να κάνει μια μετάφραση της θείας κωμοδίας που μοιάζει σαν να γράφτηκε πρωτότυπα στα ελληνικά από αυτόν και μοιάζει σαν να βγήκε από την κρητική λογοτεχνία. Επομένως ο Τίτλερ είναι εδώ ξανά στον αιώνα μας. Μιλάει από το παρελθόν και λέει πράγματα που τώρα ακόμα αναζητούνται. Η πιστότητα στο ύφος και τι άλλο. Να έχουν τον ίδιο χαρακτήρα ο τρόπος γραφής βέβαιος. Χρειάστηκε να μελετήσουν πάρα πολύ οι σύγχρονοι για να τα διαπτυπώνουν αυτά ξανά. Αυτός είναι ο Τίτλερ. Φοβερή στιγμή, πολύ σημαντική στιγμή στην ιστορία της μετάφρασης. Η μετάφραση τώρα θα πρέπει να έχει όλη την άνεση του αρχικού κειμένου. Δεν θέλω να επηρεαστείτε από τα ενδεχόμενα μεταφραστικά λάθη που έχει το draft του φοιτητή μου. Γιατί ο φοιτητής μου έχει κάνει μια αρχική μετάφραση. Θα έρθει το Σεπτέμβρι και θα εξεταστεί. Απλά βγάζω αυτό το κείμενο για να δείξω ότι σε αυτό το μάθημα ο προβληματισμός δεν είναι μόνο μέσα στην τάξη. Είναι και έξω από την τάξη. Είναι και με τις εργασίες που κάνουν οι φοιτητές. Είναι και με τις εξετάσεις στις οποίες θα φτάσουν οι εργασίες. Και αυτός ο προβληματισμός, ασχέτως ότι αυτή τη στιγμή εκφράζεται μέσα από ένα draft μιας μετάφρασης φοιτητή μου, αυτός ο προβληματισμός είναι μια αφορμή να κλείσουμε με αυτό που πραγματικά θεωρούσα όταν έδινε αυτή τη δουλειά το καλύτερο θέμα για να ολοκληρώσουμε την πορεία μας σε μια γρήγορη διαδρομή ενώ σε 6 μήνου ή 48 ωρών διδασκαλίας στο θέμα της ιστορίες της μετάφρασης. Τι λέει λοιπόν, θα πρέπει να έχει την άνεση του αρχικού κειμένου δηλαδή του πρωτότυπου, ξέρετε τι θα πει αυτό, έχετε ακούσει μέσα στην τάξη όλοι σας οι φοιτητές μου, πολλές φορές να λέω δεν μου τα λες ελληνικά, πολλές φορές να λέω άνοιξε τα φτερά σου και πέτα, πολλές φορές να λέω μη φοβάσαι άνοιξε το λόγο σου σε περισσότερη ελληνικότητα. Αυτό το πράγμα είναι η άνεση που πρέπει να έχει η μετάφραση. Όταν λοιπόν οι φοιτητές επειδή μεταφράζουν από μία γλώσσα που μπορεί να είναι μίζωνος σημασία σε σχέση με τα ελληνικά σήμερα στον κόσμο, υιοθετούν τα πρότυπα γραφής και τα πρότυπα μορφών και σύνταξης του ξενόγλου σου πρωτοτύπου, τι συμβαίνει, βγαίνουν φυσικά ελληνικά, γιατί, γιατί δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα των ασημετριών. Τι κάνει λοιπόν ο Τίτλερ, αυτά τα τρία τα θεωρεί τους γενικούς νόμους της μετάφρασης. Τι λέει τώρα λοιπόν ο Τίτλερ, ο Τίτλερ λέει ότι, ξαναβάζει σε μία λογική θέση, μας αναγκάζει να ξαναβάλουμε σε μία λογική θέση μέσα στη σκέψη μας, μέσα στους μεταφρασεολογικούς ορίζοντες, τι πράγμα. Αυτό που εννοούμε ή που εννοούν πολλοί συνάδελφοι, σαν πρωτεραιότητα στο πρωτότυπο, ασφαλώς και οι πρωτεραιότητες είναι εναλλασσόμενες στο πρωτότυπο και στο μετάφρασμα, στο αρχικό κείμενο και στο τελικό κείμενο, στο κείμενο του συγγραφέα του αγγλικού κειμένου και στο κείμενο του μεταφραστή του ελληνικού κειμένου, παράδειγμα. Λοιπόν, ένα παράδειγμα τώρα. Δείτε τώρα τι συμβαίνει εδώ πέρα. Εδώ ξαναμπαίνει στους σωστούς όρους η πρωτεραιότητα στο πρωτότυπο. Ο Τίτλερ πώς την εννοεί. Δεν την εννοεί να παίρνουμε μία μορφή από τη μία γλώσσα και μία σύνταξη από τη μία γλώσσα του πρωτότυπου και να πηγαίνουμε να ορίσουμε μία μορφή και μία δομή στο μετάφρασμα, απολύτως όμια, απολύτως μιμητική. Τι λέει. Για να μπορέσεις να μεταφράσεις καλά πρέπει να ξέρεις καλά τη γλώσσα του πρωτότυπου. Στο πρωτότυπο πολλές φορές όταν διαβάζουμε μπορεί να σε αντούμε δυσκολίες. Αυτός που ξέρει καλά τη γλώσσα και τον πολιτισμό του πρωτότυπου. Τι κάνει αν η δυσκολία είναι λεξιλογική ή συντακτική ή αν είναι ιστορικού κενού που μπορεί να έχει για το κείμενο του πρωτότυπου αυτός που διαβάζει το πρωτότυπο. Τι συμβαίνει τότε. Κάνουμε στο πρωτότυπο ενδογλωσικές κινήσεις κατανόησης και ενδογλωσικές κινήσεις ενδογλωσικής μετάφρασης. Αν λοιπόν μπορούμε μέσα στο πρωτότυπο να φτάσουμε να κάνουμε τέτοιες ενδογλωσικές κινήσεις και να παγιώσουμε μία καθαρή εικόνα του πρωτότυπου ασφαλώς μετά μπορούμε να κάνουμε μία πολύ καλή μετάφραση. Αυτή λοιπόν είναι κατά τον Τίτλερ η προτεραιότητα στο πρωτότυπο. Είναι η επιμονή η αιμονή και η αντοχή του μεταφραστή να μπορέσει να αποκωδικοποιήσει όλα τα σημειωτικά συστήματα που διατρέχουν το πρωτότυπο. Το πώς αυτά τώρα θα εμφανεί στη μετάφραση εξαρτάται από άλλους πολιτισμούς της μετάφρασης, εξαρτάται από άλλους πολιτισμούς των σημειωτικών συστημάτων που σε εκείνους τους πολιτισμούς είναι έγκυρα κλπ. Επομένως ο Τίτλερ έχει και μία θέση πολύ συγκεκριμένη που λέει ότι όσο καλά και αν ξέρεις τη γλώσσα του πρωτότυπου δεν μπορείς να μεταφράσεις καλά, εάν δεν γνωρίζεις καλά τη γλώσσα στην οποία πας να μεταφράσεις. Αυτό το δίγλωσσος και διπολιτισμικός λοιπόν που το γράφει στη διατριβή της η Snell Horby το 88 αυτό λοιπόν ο Τίτλερ μπορεί και το λέει έτσι πολύ καθαρά αιώνες πριν, δεν φτάνει να ξέρεις πολύ καλά λοιπόν τη γλώσσα του πρωτότυπου πρέπει να ξέρεις πολύ καλά και τη γλώσσα της μετάφρασης και ξαφνικά εδώ ανοίγει το πεδίο της συζήτησης για τις προτεραιότητες στη μεταφραστική πράξη. Δεν είναι μόνον του πρωτότυπου δεν είναι μόνον της μετάφρασης είναι συνεχώς εναλλασσόμενες δεν μπορείς να μεταφράσεις αν δεν είσαι δίγλωσσος και αν δεν είσαι διπολιτισμικός. Να ξέρεις δηλαδή τις δύο γλώσσες και τους δύο πολιτισμούς σε όλες τους εκφάνσεις που σχετίζονται με τον κειμενικό τύπο που μεταφράζεις και με το συγκεκριμένο κείμενο που μεταφράζεις κάθε φορά. Επομένως το μεγαλύτερο πρόβλημα που συζήτησε ο Τίτλερ ήτανε πως θα γίνει η πιστή μεταφορά από το πρωτότυπο στη μετάφραση. Αυτό που κάνει ο Τίτλερ και που είναι πολύ σημαντική στιγμή στην ιστορία των μεταφράσεων και για την διδακτική και για την κριτική της μετάφρασης για να μπορέσουμε να το συνδέσουμε με όσα κάναμε μέχρι σήμερα το ξανασυναντούμε στη μετάφραση των εβδομήκοντα. Τι γίνεται, οι εβδομήκοντα που ήταν 72 πηγαίνουν δύο δύο σε χωριστά κελιά και μεταφράζουνε όλη μέρα, τη νύχτα γυρνούν πίσω στην έδρα του πτωλεμαίου και ξαναεπιστρέφουν για να συνεχίσουν τη μετάφραση. Κάθε φορά που τελειώνουν τη μετάφραση δύο δύο όμως αρχίζει να κυκλοφορεί η μετάφραση σε άλλα κελιά και να ανταλλάσσουν μεταφράσεις και φτάνουν έτσι σε ένα σύστημα μετάφρασης με αναθεωρήσεις. Εξ αποστάσεως όμως αναθεωρήσεις δεν βλέπουν οι μέν τους δε όταν κάνουν αυτή τη δουλειά και όταν βγαίνουν έξω και πηγαίνουν στην έδρα του πτωλεμαίου με τη βάρκα που τους παίρνει κάθε βράδυ για το παλάδι του πτωλεμαίου δεν συζητούν καθόλου για μετάφραση. Όλη αυτή η δυνατότητα που μας δίνει το ξεφύλισμα της ιστορίας των μεταφραστών μας επιτρέπει να καταλάβουμε ότι όλα όσα συμβαίνουν σήμερα και που τα θεωρούμε πρωτοποριακά στη μετάφραση σαν σπέρματα, σαν εμβριακές μορφές που δεν τις κατονομάζανε όπως τις ονομάζουμε σήμερα αλλά που λειτουργικά τις ακολουθούσανε υπήρχαν πάντα. Το ίδιο συμβαίνει και με την πρώτη επιστολή προς Κορινθίους. Όσες γλώσσες κι αν μιλώ κι αν δεν έχω αγάπη θα είμαι κύμβαλο αλλά λάζω μου που γράφει ο Παύλος δεν είναι κάτι τυχαίο. Ακόμα και σήμερα ένας τρόπος για να κρίνουμε τα μεταφραστικά αποτελέσματα είναι η απάντησή μας στην ανάγνωση του κειμένου. Συναισθήματα αναπτύσσουμε όταν διαβάζουμε ένα κείμενο. Συναισθήματα που τελικά τα αποτυπώνουμε και στη μετάφρασή μας. Συναισθήματα που τελικά τα αποτυπώνουμε ακόμα και όταν κρίνουμε μια μετάφραση. Συναισθήματα που τελικά μας τα προκαλεί ακόμα και το πρωτότυπο κείμενο και μετά όχι μόνο τα κουβαλάμε στη μετάφραση αλλά και ένας άλλος αναγνώσης που θα έρθει. Αν όντως σωστά μεταφέραμε τον βοηθούμε να φτάσει μέχρι το πρωτότυπο μέσα από τη γλώσσα του. Τα ίδια συνέβησαν, πρωτοποριακές στιγμές στη μετάφραση προκύπτουν, τι να σας πω τώρα, από την εποχή των πυραμίδων. Όλοι εκείνοι οι σκλάβοι που δουλεύαν σαν εργάτες για να ανεβαίνουν οι πέτρες τόσο ψηλά και για να παίρνουν οδηγίες από τους μηχανικούς, τι μας λέει ο Ηρόδοτος ότι είχαν στα λογιστικά φύλλα για την κατασκευή των πυραμίδων εμφανίζει τα μηδί διερμηναία. Τι σημαίνει αυτό? Αυτό ξαναπροκύπτει τώρα, τώρα ξανά στον αιώνα μας οι μεταφραστές πληρώνονται. Τι σημαίνει αυτό? Το μεταφραστικό επάγγελμα, ο μεταφραστής είναι ένας επαγγελματίας με όλα τα δικαιώματα που έχουν όλοι οι επαγγελματίες, με αμοιβόμενη εργασία, με φορολογική σχέση που έχει με την εργασία του και αυτά δεν προκύπτουν ξαφνικά τώρα, υπήρχαν πάντα, έστω και με άλλες μορφές. Τι άλλο μας λέει ο Ηρόδοτος, ότι υπήρχαν οι δυο μαύρες περιστέρες, ποιες ήταν οι ιέριες που ήρθαν σαν σκλάβες στο μαντίο της Δοδώνης και η τοπική τέλος πάντων κοινότητα επειδή δεν ξέραν στην αρχή ελληνικά, τι έλεγε ότι ήταν ούτε καν άλλοι άνθρωποι, περιστέρες ήτανε. Γιατί, γιατί τους φαινόταν σαν τιτίβισμα ο λόγος τους, ούτε καν σαν ανθρώπους δεν τους περιγράφουν, τους περιγράφουν σαν πουλιά πετούμενα. Αυτά όλα σήμερα έχουνε να κάνουνε με την ανακάλυψη του άλλου ξανά, έτσι όπως τον άλλο τον βλέπει και τον φέρνει σε κάθε κοινότητα η μετάφραση. Η μετάφραση χρειάστηκε να φτάσουμε στον γαλλικό ρομαντισμό για να είναι ξαφνικά το εργαλείο για να γνωρίσουμε άλλους πολιτισμούς. Και φτάνουμε στον αιώνα μας που ξανά έχουμε μεταναστεύσεις για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για το ρατσισμό εναντίον του άλλου του διαφορετικού. Αυτά είναι όλα τα ζητήματα που είδαμε στην ιστορία των μεταφράσεων. Για παράδειγμα μιλήσαμε για τον Ιερόνυμο, μιλήσαμε για τον Βάμβα, μιλήσαμε για την δραματική συζήτηση που γίνεται γύρω από τη μετάφραση των θρησκευτικών κειμένων. Για τη δραματική συζήτηση που αιώνες τώρα γίνεται γύρω από τη μετάφραση των λογοτεχνικών κειμένων, μας εντυπωσίασε ο Δάντης. Τον οποίο τον γνωρίζουμε παγκοσμίως όλες οι γλωσσικές κοινότητες και οι πολιτισμικές κοινότες, γιατί τι κάνει ο Δάντης. Ο Δάντης έχει ακριβώς μια θέση που λέει ότι καταστρέφουμε την πίση αν την μεταφράζουμε και ο Δάντης τι δώρο είχε από τη μετάφραση. Μπήκε στις ζωές μας, τον μάθαμε όλοι, μιλούμε όλοι για τον Οδυσσέα του, μιλούμε όλοι για την κόλαση του, τον παράδεισο του, τον Πουργκατόριο του, το καθαρτήρι του. Είναι δυνατόν λοιπόν να δούμε από την ιστορία της μετάφρασης από το παρελθόν με μεγαλύτερη άνεση τις μεγάλες συγκρούσεις, τις μεγάλες εντάσεις γύρω από τη μετάφραση, τη διαδικασία της μετάφρασης, τα μεταφραστικά προϊόντα, την κριτική των μεταφράσεων, την εκπαίδευση των μεταφραστών. Είναι δυνατόν όλα αυτά να τα δούμε πιο χαλαρά, αν κοιτάξουμε τις μεγάλες ή τις μικρότερες στιγμές της ιστορίες των μεταφράσεων και των μεταφραστών, γιατί εκεί βέβαια υπάρχει η ένταση του συγχρονικού, της συγχρονικής ρήξης με άλλες ιδέες γύρω από τη μετάφραση και θα μας βοηθήσει αυτό, γι' αυτό γίνεται και το μάθημα, να καταλάβουμε πώς από το παρελθόν έρχονται ρεύματα ιδεών, αντιπαραθέσεις ιδεών που μέχρι σήμερα μας απασχολούν θεωρητικά και στην πράξη. Θέλω να σας ευχαριστήσω για το μάθημα που παρακολουθήσαμε. Για μένα ήταν πολύ μεγάλη χαρά γιατί είχα πολύ καλούς φοιτητές που δούλεψαν μαζί μου. Θέλω να ευχαριστήσω όλο το συνεργείο που δούλεψε μαζί μας, το φίλο μου τον Άγι που ήταν μαζί μας και εύχομαι στις αναγνώσεις σας και στα παρακολούθηση μέσω βίντεο να πάρετε το θάρρος και να αρθείτε να μας βρείτε εδώ στο Πανεπιστήμιο όταν θέλετε να μάθετε περισσότερα πράγματα ή να πάρετε περισσότερη βιβλιογραφία από αυτή που θα δείτε στα μαθήματά σας. Σας χαιρετώ και σας εύχομαι καλή συνέχεια στις μελέτες σας. |
