| 20η διάλεξη: Συνεχίζουμε από εκεί που τα είχαμε αφήσει πριν από τις διακοπές, όπως θυμάστε τρόπος του Λέγιν, είχαμε ξεκινήσει μία συζήτηση για το θέμα της ελαστικότητας Η έννοια της ελαστικότητας όπως την είχαμε συζητήσει είναι μία έννοια η οποία ή μάλλον το μέτρο της ελαστικότητας είναι ένα μέτρο το οποίο δεν έχει μονάδες μέτρησης είναι ένας σκαθαρός αριθμός και αυτό χρησιμοποιείται ευρύτατα στα οικονομικά σε σχέση με την παράγωγο. Όπως έχουμε πει η ελαστικότητα συνδέει μεταβολές, ένα μέγεθος μεταβάλλεται και προκαλεί την μεταβολή σε κάποιο άλλο μέγεθος και αυτές μεταβολές μετρούνται πάντα σε ποσοστά Επειδή είναι ένας σκαθαρός αριθμός λοιπόν η ελαστικότητα χρησιμοποιείται ευρύτατα στα οικονομικά και θα δούμε σήμερα δύο θέματα. Το πρώτο θέμα είναι να εξηγήσουμε την περίφημη καμπύλη Λαφέρ που πιθανόν να την έχετε ακούσει τα τελευταία χρόνια και το δεύτερο θέμα είναι πως υπολογίζουμε την ελαστικότητα όταν μας δίνεται πια μια καθαρή συνάρτηση συζήτησης και πως θα βρίσκουμε αυτή την ελαστικότητα Λοιπόν ας ξεκινήσουμε με το πρώτο θέμα που είναι η καμπύλη Λαφέρ Η καμπύλη Λαφέρ έχει πάρει το όνομά της από τον Αμερικανό οικονομολόγο Άρθορ Λαφέρ και εισήχθη περίπου στις αρχές δεκατίας του 70 στην οικονομική βιβλιογραφία Είναι μια καμπύλη η οποία συνδέει το ποσοστό του φόρου με τα φορολογικά έσοδα και όπως έχετε παρακολουθήσει τη συζήτηση τα τελευταία χρόνια που η Ελλάδα προσπαθεί να αντιμετωπίσει το δημόσιο έλλειμμα με την αύξηση της φορολογίας πιθανόν να έχετε ακούσει κάποιους να έχουν χρησιμοποιήσει το όνομα Λαφέρ Τι μας δίνει λοιπόν η καμπύλη Λαφέρ Η καμπύλη Λαφέρ συσχετίζει το ύψος του φορολογικού συντελεστή από 0 έως 1 ο φορολογικός συντελεστής θα είναι είτε 0 είτε 100% άρα το πάμε στη μονάδα και κάπου ενδιάμεσα από 0 έως 100% και στον κάθε το άξονα είναι τα φορολογικά έσοδα δηλαδή τα έσοδα τα οποία εισπράτει το κράτος από την επιβολή του φόρου εισοδήματος και των υπόλοιπων φόρων Αυτό το οποίο έχει δείξει η εμπειρία είναι ότι όταν βέβαια ο φόρος είναι 0 τα φορολογικά έσοδα πόσα θα είναι? 0 Άρα γνωρίζουμε τουλάχιστον ένα σημείο που συνδέει τα φορολογικά έσοδα με το φορολογικό συντελεστή Εάν επίσης ο φορολογικός συντελεστής είναι 100% δηλαδή ό,τι εισπράτει στο παίρνει το κράτος τα φορολογικά έσοδα πόσα θα είναι? Πάλι 0 Διότι ποιος είναι αυτός ο οποίος θα δουλέψει, θα παράγει, όταν γνωρίζει ότι το αποτέλεσμα της δουλειάς του θα το πάρει κάποιος άλλος Κανένας Άρα πάλι τα φορολογικά έσοδα είναι 0. Θα κάνουμε μια παρένθεση μετά γι' αυτό Συνεπώς, εφόσον, αυτή ήταν η σκέψη του Λαφέρο όταν την πρωτοπαρουσίασε Εφόσον, όταν ο φορολογικός συντελεστής είναι 0, τα φορολογικά μου έσοδα είναι 0 και όταν ο φορολογικός συντελεστής είναι 100% πάλι τα φορολογικά μου έσοδα είναι 0 και κάπου ενδιάμεσα έχω έσοδα, φορολογικά έσοδα στους ενδιάμεσους φορολογικούς συντελεστές Άρα η σχέση που συνδέει τα φορολογικά έσοδα με τον φορολογικό συντελεστή θα πρέπει να είναι μιας τέτοιας μορφής Ποιο είναι το ύψος και πού φτάνει στο μέγιστο θα το δούμε σε λίγο Άρα η λογική σκέψη όταν ο φορολογικός συντελεστής είναι 0 και μετά ξαναγίνεται 0 Άρα κάπου ξεκινάει η αυξάνη φτάνει σε ένα ανώτατο και ξαναπέφτει Τώρα το ποιο είναι ακριβώς το σχήμα αυτής της καμπύλης Δηλαδή αν θα είναι γραμμική ενδεχομένως να έχουμε μια τέτοια καμπύλη Ενδεχομένως να έχουμε μια πολύ κάθετη και πολύ ψηλή καμπύλη Το ποιο είναι το σχήμα της καμπύλης, λαφέρ, αυτή λέγεται η καμπύλη λαφέρ εξαρτάται από την οικονομία της χώρας Η κάθε χώρα έχει τη δικιά της καμπύλη λαφέρ Και όχι μόνο η κάθε χώρα έχει την δική της καμπύλη λαφέρ αλλά και το σχήμα της καμπύλης λαφέρ για κάθε χώρα ενδεχομένως να είναι διαφορετικό σε διάφορες χρονικές περιόδους Δηλαδή αν θα εξετάζαμε την καμπύλη λαφέρ της Ελλάδας το 1950 θα ήταν διαφορετική από την καμπύλη λαφέρ του 2010 Άρα και μέσα στο χρόνο υπάρχει διαφοροποίηση γιατί αλλάζει η συμπεριφορά όπως θα το δείξουμε σε λίγο των ατόμων Η συμπεριφορά των Ελλήνων το 2010, η καταναλωτική παραγωγική συμπεριφορά δεν είναι ίδια με τη συμπεριφορά των Ελλήνων το 1950 Δεύτερον το που βρίσκεται αυτό το τάφαστεράκι δηλαδή εκείνος ο φορολογικός συντελεστής ο οποίος μεγιστοποιεί τα φορολογικά έσοδα εξαρτάται πάλι από την κάθε οικονομία Δεν έχουν όλες οι οικονομίες το ίδιο τάφαστεράκι και δεν έχει κάθε οικονομία σε κάθε χρονική περίοδο το ίδιο τάφαστεράκι Συνεπώς αυτό το οποίο λέει ο Λαφέρ είναι το εξής ότι υπάρχει μία συσχέτηση μεταξύ φορολογικού συντελεστή και φορολογικών εσόδων Καταρχήν όσο αυξάνει ο φορολογικός συντελεστής από 0 αρχίζει και γίνεται 5% 10% 20% τα φορολογικά έσοδα αυξάνουν Φτάνουν στο μέγιστο αυτά τα φορολογικά έσοδα σε έναν φορολογικό συντελεστή τάφαστεράκι και από εκεί και πέρα όσο αυξάνουμε το φορολογικό συντελεστή τα φορολογικά μας έσοδα τι κάνουν αρχίζουν και μειώνονται διότι η φορολογία είναι πολύ μεγάλη και στον άλλο δεν τον συμφέρει πια να παράγει ή να δουλεύει και να τα παίρνει κάποιος άλλος Τι λέει λοιπόν ο Λαφέρ από πλευράς πολιτικής τι μας δείχνει μάλλον η καμπύλη Λαφέρ από πλευράς πολιτικής ότι για κάθε χώρα θα πρέπει να ψάξει η κυβέρνηση εκείνη την χρονική περίοδο να βρει ποιο είναι το άριστο τάφαστεράκι και να θέσει τον φορολογικό συντελεστή αυτόν που θα δώσει τα μέγιστα φορολογικά έσοδα Αυτό είναι από πλευράς πολιτικής άρα εάν δούμε για παράδειγμα αν υπολογίσουμε ποιο είναι το τάφαστεράκι μπορούμε να το κάνουμε αυτό εδώ έχουμε τρόπους να βρούμε ποιο είναι το άριστο ο άριστος φορολογικός συντελεστής Αν δούμε λοιπόν σε μια χώρα ότι ο άριστος φορολογικός συντελεστής είναι μικρότερος από αυτόν ο οποίος ισχύει σήμερα τότε συμφέρει σε αυτή τη χώρα να μειώσει τον φορολογικό συντελεστή και να αυξήσει τα εσοδά της γιατί αυτό το οποίο ενδιαφέρει το κράτος ως κρατικό μηχανισμό είναι να έχει περισσότερα έσοδα δεν τον ενδιαφέρει πως θα τα εισπράξει αυτά τα περισσότερα έσοδα άρα αν φτάσουμε σε μια κατάσταση στην οποία έχουμε υψηλό φορολογικό συντελεστή και μειώνοντας το φορολογικό συντελεστή αυξάνουν τα φορολογικά έσοδα αυτό πρέπει να κάνουμε αντίθετα αν έχουμε έναν χαμηλό φορολογικό συντελεστή και θέλουμε να αυξήσουμε τα φορολογικά έσοδα θα αυξήσουμε το φορολογικό συντελεστή σας δίνει την αίσθηση της ελαστικότητας έτσι θυμηθείτε αυτό το οποίο είχαμε πει πριν από τα Χριστούγεννα για την ελαστικότητα ως προς την τιμή έτσι για την ελαστικότητα ως προς την τιμή την ελαστικότητα των εσόδων της επιχείρησης σε σχέση με την τιμή είχαμε πει ότι όταν η ελαστικότητα είναι πολύ μικρή συμφέρει να αυξήσουμε την τιμή για να αυξήσουμε τα έσοδα μας έτσι δεν είναι ενώ όταν η ελαστικότητα είναι μεγάλη πάνω από τη μονάδα τότε συμφέρει να μειώσουμε την τιμή για να αυξήσουμε τα έσοδα μας πάνω κάτω αυτό είναι άρα και επειδή πολλοί συζητάνε εδώ στην Ελλάδα και το βλέπετε αν ο φορολογικός ενταλυτής είναι ψηλός ή χαμηλός αλλά κανείς δεν βγήκε να πει αν όντως είναι ψηλός ή χαμηλός με βάση αυτό το τάφαστεράκι ποιο είναι αυτό το τάφαστεράκι της ελληνικής οικονομίας όλοι έχουμε ακούσει δημοσιογράφοι πολιτικοί καμπίλι λαφέρ και καμπίλι λαφέρ αλλά κανένας από όλους αυτούς εδώ και από τους πανεπιστημιακούς συναδέλφους δεν βγήκε να μας πει ποιο είναι το τάφαστεράκι της ελληνικής οικονομίας σήμερα άρα εάν κάποιος πει ο φορολογικός ενταλυτής σήμερα στην Ελλάδα είναι υψηλός ή χαμηλός δεν ξέρουμε δεν ξέρουμε άρα ο καθένας λέει υψηλός ή χαμηλός με βάση αυτό το οποίο πιστεύει ασφαλώς όταν φορολογούμε θεωρώ ότι ο φορολογικός ενταλυτής στο 42-43% είναι υψηλό από την άλλη μεριά όμως ο Στουρνάρας ο υπουργός οικονομικών που μαζεύει τα έσοδα θεωρεί ότι ο φορολογικός ενταλυτής είναι χαμηλός άρα ποιος έχει δίκιο δεν ξέρουμε εντάξει τώρα αυτό το οποίο θα προσπαθήσουμε να κάνουμε είναι να θεμελιώσουμε λίγο την καμπύλη λαφέρ με βάση μια προσέγγιση που αφορά τους εργαζόμενους μια αντίστοιχη θεμελίωση θα μπορούσαμε να κάνουμε και με τη συμπεριφορά των επικηρήσων είναι περίπου αντίστοιχο εάν πάμε στην αγορά εργασίας στην αγορά εργασίας υπάρχουν οι επιχειρήσεις οι οποίοι ζητούν εργαζόμενους για να κάνουν τη δουλειά τους και υπάρχουν οι εργαζόμενοι οι οποίοι προσφέρονται για να κάνουν αυτή τη δουλειά οι επιχειρήσεις ζητούν εργαζόμενους και τους δίνουν τον μισθό οι εργαζόμενοι προσφέρονται να κάνουν αυτή τη δουλειά έναντι αμοιβής που είναι ο μισθός άρα στα οικονομικά για να μην τα μπερδεύουμε όταν μιλάμε για ζήτηση εργασίας αναφερόμαστε στις επιχειρήσεις οι οποίες προσλαμβάνουν εργαζόμενους ζητούν εργαζόμενους όταν μιλάμε για προσφορά εργασίας εννοούμε τους εργαζόμενους οι οποίοι προσφέρονται να δουλέψουν άρα από εδώ και στο εξής μέχρι το τέλος των σπουδών σας και όταν ακούτε σε οικονομικά κείμενα ζήτηση εργασίας σημαίνει οι επιχειρήσεις ζητούν εργαζόμενους προσφορά εργασίας σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι προσφέρονται να δουλέψουν ποιο είναι και στις δύο περιπτώσεις αυτό το οποίο καθορίζει πόσους εργαζόμενους θα ζητήσουν οι επιχειρήσεις και πόσοι εργαζόμενοι είναι δετεθμένοι να δουλέψουν ο μισθός άρα έχουμε W που είναι ο μισθός εάν θα θέλαμε να δείξουμε τη συμπεριφορά στην αγορά εργασίας εδώ είναι η απασχόληση, οι εργαζόμενοι ο αριθμός των εργαζομένων και εδώ είναι ο μισθός αυτό το οποίο θα εξετάσουμε είναι από την μεριά των εργαζόμενων εξετάζοντας, εξηγώντας μάλλον αυτό που είπαμε προηγουμένως ότι αν ο φορολογικός συντελεστής γίνει 100% εγώ δεν θα πάω να δουλέψω άρα βλέπω τι θα κάνω εγώ ως άτομο όταν ο φόρος γίνει 100% τι θα κάνω εγώ ως άτομο όταν ο φόρος θα γίνει 0% άρα βλέπουμε από τη μεριά των εργαζόμενων τι μας λέει λοιπόν η καμπύλη προσφοράς εργασίας ότι όσο ανεβαίνει ο μισθός τόσο πιο πολύ είμαστε διατεθτημένοι να δουλέψουμε το είχαμε κάνει αυτό με βάση τις καμπύλες αδιαφορίας ας υποθέσουμε λοιπόν ότι για κάποια χρονική περίοδο ο μισθός είναι δεδομένος W-bar τι σημαίνει αυτό το πράγμα σημαίνει και έτσι γίνεται στον πραγματικό κόσμο ότι κάθονται τα συνδικάτα με τους συνδέσμους των εργαζομένων των εργοδοτών και κλείνουν μια συμφωνία η οποία θα κρατήσει ένα χρόνο, δύο χρόνια ή τρία χρόνια και εκεί καθορίζεται ο μισθός αφού καθοριστεί ο μισθός εκεί τελειώνει πια δηλαδή δεν μπορεί να μεταβληθεί ο ονομαστικός μισθός εφόσον έχει γίνει αυτή η συμφωνία τι μας λέει λοιπόν εδώ πέρα ότι με βάση τον μισθό ο οποίος συμφωνήθηκε μεταξύ της ΓΕΣΕΕ και τους συνδέσμους βιομηχάνων η απασχόληση θα είναι λαμδα 1 το θέμα είναι όμως ότι αυτός είναι ο ονομαστικός μισθός δηλαδή αυτός που φαίνεται στα χαρτιά καθώς έρχεται το κράτος και επιβάλλει φόρο έναν φόρο ταφ και έναν φόρο μισθό το κράτος δεν μπορεί να μεταβληθεί ο ονομαστικός μισθός καθώς έρχεται το κράτος και επιβάλλει φόρο έναν φόρο ταφ εγώ ως εργαζόμενος δεν θα πάρω στα χέρια μου Wbar αλλά θα πάρω Wbar μίον τον φόρο που θα πληρώσω δηλαδή θα πάρω στα χέρια μου ένα μίον ταφ επί Wbar και αυτό ονομάζεται το διαθέσιμο εισόδημα στην ουσία ο διαθέσιμος μισθός άρα όταν επιβάλλεται ένας φόρος στην ουσία τα άτομα δεν λειτουργούν με βάση τον ονομαστικό μισθό αλλά στην ουσία έχουμε μία άλλη καμπύλη προσφοράς η οποία περιλαμβάνει μέσα το ταφ άρα για κάθε ύψος ονομαστικού μισθού εγώ δουλεύω λιγότερο ενώ ο μισθός δεν μεταβλήθηκε δεν πήγε ο φόρος, εγώ παίρνω στα χέρια μου λιγότερα χρήματα άρα είμαι διατεθειμένος να δουλέψω λιγότερο κι όσο υψηλότερος είναι ο φορολογικός συντελεστής τόσο πιο πολύ αυτό μετακινείται προς τα μέσα και τόσο λιγότεροι είναι διατεθειμένοι να δουλέψουν το L είναι η απασχόληση μπορεί να είναι σε ώρες, μπορεί να είναι άνθρωποι, μπορεί να είναι όπως θέλουμε το μετράμε το L είναι η απασχόληση τώρα πάμε να δούμε από τη μεριά του κράτους δηλαδή πώς μεταφράζεται αυτή η μετακίνηση δηλαδή η μείωση της διάθεσης των εργαζόμενων να δουλέψουν επειδή παίρνουν λιγότερα χρήματα πώς μεταφράζεται στα φορολογικά του έσοδα τα φορολογικά έσοδα του κράτους το T, εκείνο εκεί πάνω είναι ίσα με τάφ επί Wbar δηλαδή πόσο πληρώνω τον εργαζόμενο, τον μισθό του επί τον αριθμό των εργαζομένων, SL επί τον αριθμό αυτών οι οποίοι δουλεύουν στην οικονομία άρα τάφ, πόσοι δουλεύουν, χίλια άτομα ο καθένας παίρνει 100 ευρώ άρα χίλια επί 100, είναι 100 χιλιάδες είναι τα εισοδήματα που παίρνουν οι εργαζόμενοι επί έναν φορολογικό συντελεστή 30% άρα 30% επί 100 χιλιάδες σημαίνει 30 χιλιάδες είναι τα φορολογικά έσοδα που παίρνει το κράτος είμαστε ok? άρα αν αυτό εδώ ας το πούμε έτσι είναι χίλια άτομα W είναι 100 το Wbar όχι όχι αυτό είναι το ονομαστικό το Wbar είναι το ονομαστικό για να το διακρίνουμε άρα το συνολικό εισόδημα συνολικό εισόδημα είναι ίσο με 100 χιλιάδες ευρώ αναεργαζόμενο, ανα άτομο εάν τάφ είναι ίσο με 0,3 30% τότε τα φορολογικά έσοδα είναι ίσα με 30 χιλιάδες ευρώ αυτά θα εισπράξει το κράτος από το ότι ο μισθός είναι ο ονομαστικός 100 ευρώ απασχολούνται χιλιάδες άτομα και ο φορολογικός συντελεστής είναι 0,3 είμαστε ok? απλή αριθμητική τώρα πάμε να δούμε την επίδραση που θα έχει η μεταβολή του φορολογικού συντελεστή πάνω στα φορολογικά έσοδα δηλαδή αυτό το οποίο μας ενδιαφέρει είναι το DT η επίδραση που έχει πάνω στα φορολογικά έσοδα η μεταβολή του φορολογικού συντελεστή δηλαδή ποιο είναι το ερώτημα το οποίο έχουμε όλοι μας να μειωθεί ο φορολογικός συντελεστής ή να αυξηθεί ο φορολογικός συντελεστής άρα αν είμαστε από εδώ σημαίνει ότι θα πρέπει να μειωθεί ο φορολογικός συντελεστής αν είμαστε από εδώ θα πρέπει να αυξηθεί άρα πρέπει να δούμε την παράγωγου DT αν είναι θετική ή αρνητική αν είναι αρνητική σημαίνει ότι πρέπει να μειώσουμε τον φορολογικό συντελεστή για να αυξηθούν τα έσοδα αν είναι θετική η παράγωγος θα πρέπει να αυξήσουμε τον φορολογικό συντελεστή άρα πρέπει να πάρουμε την παράγωγου και να δούμε το πρόσημό της η παράγωγος λοιπόν του Taf-WSL είναι ίση με την παράγωγου του πρώτου με τους άλλους άρα είναι Wεπί SL την παράγωγου του δεύτερου επί τους άλλους αλλά η παράγωγος DW-DT είναι ίση με 0 το γράφω εδώ πέρα και θα σας πω τώρα γιατί διότι το ύψος του ονομαστικού μισθού που συμφωνούμε εργαζόμενοι και εργοδότες δεν εξαρτάται από τον φόρο το τι θα συμφωνήσουμε μεταξύ μας είναι άλλη υπόθεση άρα ο ονομαστικός μισθός δεν εξαρτάται από τον φόρο ο διαθέσιμος ναι ο ονομαστικός όχι άρα αυτό εδώ είναι μηδέν άρα δεν μπαίνει εδώ μέσα στην την παράγωγου του τρίτου επί τους υπόλοιπους δηλαδή στην DSL επί Wεπί T τώρα από που θα περάσει η επίδραση του φόρου πάνω στην διάθεση των εργαζόμενων να δουλέψουν θα περάσει μέσα από τον διαθέσιμο μισθό καθώς αυξάνει ο διαθέσιμος μισθός δηλαδή καθώς αυξάνει αυτή η απόσταση μειώνεται η διάθεση των εργαζόμενων να δουλέψουν άρα έχουμε εδώ την αλυσοτή παραγώγηση δηλαδή DSL προς τον διαθέσιμο μισθό δεν έχει την μπάρα από πάνω πώς επηρεάζει ο φορολογικός συντελεστής τον διαθέσιμο μισθό και είναι η αλυσοτή παραγώγηση το ξαναλέω αυτό να το δούμε λίγο οικονομικά τεχνικά είναι η αλυσοτή παραγώγηση πώς επηρεάζει ο φόρος την διάθεση των ανθρώπων να δουλέψουν περισσότερο ή λιγότερο καθώς αυξάνει ο φόρος ο διαθέσιμος μισθός τι κάνει μειώνεται καθώς μειώνεται ο διαθέσιμος μισθός άρα αυτό είναι αρνητικό έχει αρνητικό πρόσημο αυξάνει ο φορολογικός συντελεστής μειώνεται ο διαθέσιμος μισθός εδώ πέρα εντάξει καθώς μειώνεται ο διαθέσιμος μισθός η διάθεσή μου να δουλέψω τι κάνει μειώνεται άρα αυτό είναι θετικό εδώ άρα ο φορολογικός συντελεστής μειώνει επηρεάζει τον διαθέσιμο μισθό και στη συνέχεια ο διαθέσιμος μισθός επηρεάζει την διάθεση των ατόμων να δουλέψουν περισσότερο ή λιγότερο Γιατί δεν έχουμε απευθείας επίδραση του φορολογικού συντελεστή στην διάθεση των ατόμων να δουλέψουν θα το δούμε οικονομικά δηλαδή δεν επηρεάζει κατευθείαν ο φορολογικός συντελεστής αν θα δουλέψω περισσότερο ή λιγότερο χρειαζόμαστε έναν ενδιάμεσο ποιος είναι ο ενδιάμεσος ο διαθέσιμος μισθός οικονομικά άρα αυξάνει ο φορολογικός συντελεστής μειώνεται ο διαθέσιμος μισθός και στη συνέχεια η μίωση του διαθέσιμου μισθού επηρεάζει αρνητικά την διάθεσή μου να δουλέψω πως το παριστάνουμε αυτό μαθηματικά είναι ο κανόνας της αλυσοτής παραγώγησης είμαστε ok το κατανοήσαμε εντάξει πάρα πολύ ωραία για να δούμε λοιπόν τι άλλο μπορούμε να κάνουμε εδώ μέσα από εδώ τώρα αν βγάλουμε το W-bar κοινό παράγοντα μέσα θα μείνει SL συν DSL-DW DW-DT επί TAF θα μείνει αυτό το πραγματάκι τώρα για να βρισκόμαστε ναι 0 είναι δεν το έχω βάλει μέσα γιατί ο ονομαστικός μισθός δεν επηρεάζει από το φόρο τώρα για να έχουμε αποτέλεσμα Lafer σύμφωνα με αυτό που είχε πει στην πρώτη του παρουσίαση δηλαδή ότι πρέπει να μειώσουμε τον φορολογικό συντελεστή ότι είναι μεγάλος ο φορολογικός συντελεστής θα πρέπει αυτό να είναι αρνητικό το αντίστροφο μπορούμε να πούμε όταν είναι από κάτω δεν έχει καμία διαφορά τα πρόσημα θα αλλάξουν από την άλλη μεριά άρα ας κάνουμε το παράδειγμα ότι ο φορολογικός συντελεστής θεωρούμε ότι είναι υψηλότερος πότε είναι υψηλότερος δηλαδή πότε έχουμε ΔΤ ΔΤ αρνητικό να δούμε τι πρέπει να συμβαίνει στην οικονομία για να έχεις φορολογικό συντελεστή μεγαλύτερο από αυτόν του Ταφ αστεράκι το ξαναλέω παίρνουμε την περίπτωση στην οποία το Ταφ που ισχύει στην οικονομία είναι μεγαλύτερο από το Ταφ αστεράκι εάν ισχύει αυτό το πράγμα δηλαδή είμαστε στα δεξιά της καμπυλής λαφέρ εάν ισχύει αυτό το πράγμα τότε τι συμβαίνει στην οικονομία κάτι συμβαίνει δηλαδή ποιο είναι το χαρακτηριστικό της οικονομίας όταν θα πάρουμε από την αριστερή μεριά είναι ακριβώς αντίθετο πρόσημο για να είναι αυτό αρνητικό θα πρέπει αυτό είναι θετικό πάντα ο μισθός δεν μπορεί να είναι αρνητικός ο ονομαστικός μισθός άρα το Wbar είναι πάντα θετικό συνέπεια για να είναι αυτό αρνητικό θα πρέπει η παρένθεση να είναι αρνητική για να είναι αυτό αρνητικό θα πρέπει το μέσα να είναι αρνητικό για να δούμε το dwτ πόσο είναι δηλαδή ποιο είναι το δεύτερο μισθό ποιο είναι το δεύτερο μισθό ποιο είναι το δεύτερο μισθό άρα αντικαθιστούμε την σχέση που έχουμε βρει εδώ πέρα εδώ πάνω πάμε σιγά σιγά βηματάκι βηματάκι για να κατανοήσουμε τι κάνουμε άρα εδώ θα έχουμε SL ίσον, συγγνώμη, μειών τώρα να το βάλουμε κατευθείαν εδώ πέρα εντάξει αντικατέστησα όπου dwτ το ίσον του που είναι μειών wbar ακολουθούμε πολύ ωραία λοιπόν ας πάμε το SL ναι θα το δούμε SL μικρότερο από το DSL wbar προς T το πήγα από την άλλη μεριά τώρα το SL θα έρθει από αυτή τη μεριά SL θα πάει από εδώ και αρχίζει και διαμορφώνεται μια ψηλοελαστικότητα και το T θα πάει από την άλλη μεριά άρα θα έχουμε ένα προς T μικρότερο DSL dw επί wbar προς SL αυτό πήγε από την άλλη μεριά δεν κάνουμε τίποτα διαστημικό εάν πολλαπλασιάζουμε και τους δύο αριθμητές με ένα μειών ταφ θα έχουμε ένα μειών ταφ προς T μικρότερο DSL dw επί wbar ένα μειών ταφ προς SL αλλά έχουμε ορίσει ότι ο διαθέσιμος μισθός είναι ίσως με w επί ένα μειών ταφ από την αρχή εντάξει άρα αντικαθιστούμε όπου wbar επί ένα μειών ταφ με το ίσον του και παίρνουμε ένα μειών ταφ προς τάφ μικρότερο από το DSL dw w προς SL και εμφανίστηκε μια πολύ ωραία ελαστικότητα όπως είπε ο συνάδελφός μας εδώ μια πανέμορφη ελαστικότητα γράφω από εδώ πάρα πολύ ωραία αυτά είναι από τη μεριά των εργαζόμενων τώρα τι είναι αυτό τώρα το οποίο βρήκαμε εδώ είναι αυτή η ελαστικότητα τι μου δείχνει πως αντιδρά ο εργαζόμενος δηλαδή πόσο της 100 θα μειώσει την διάθεση του να δουλέψει για κοιτάξτε λίγο κοιτάξτε λίγο τώρα το εslw μας δείχνει πόσο της 100 θα μειωθεί η προσφορά εργασίας δηλαδή τα άτομα τα οποία είναι διατεθειμένα να δουλέψουν όταν ο μισθός μεταβάλλεται κατά ένα της 100 δηλαδή εάν αυτή η ελαστικότητα για παράδειγμα είναι ενάμιση τότε μία μίωση του διαθέσιμου μισθού κατά ένα της 100 θα προκαλέσει μίωση των εργαζόμενων κατά ενάμιση της 100 μειώνεται δηλαδή ο αριθμός των εργαζόμενων που είναι διατεθειμένο να δουλέψουν και αν θέλουμε να το κάνουμε σε πιο πραγματικούς όρους μειώνεται οι ώρες εργασίας δηλαδή αντί να δουλέψω 8 ώρες δουλεύω 7 ώρες άρα εδώ τι μου λέει το πρόσημο είναι θετικό κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση το epsilon SLW είναι θετικό και μου λέει ότι όταν αυξάνει ο διαθέσιμος μισθός κατά ένα της 100 αυξάνει η διάθεση των εργαζόμενων να δουλέψουν περισσότερο κατά ενάμιση της 100 ενώ όταν μειώνεται ο διαθέσιμος μισθός όταν αυξάνουμε δηλαδή το φόρο και μειώνεται ο διαθέσιμος μισθός τότε αυτό μειώνεται άρα τι αντιμετωπίζει το κράτος τώρα αυξάνει το φόρο το φορολογικό συντελεστή παίρνει ένα μέρος του εισοδήματος του μισθού αλλά οι εργαζόμενοι μειώνουν περισσότερο την απασχολησί τους τη μειώνουν κατά ενάμιση της 100. Πάμε τώρα από την άλλη μεριά. Το τάφ τι είναι είναι τα φορολογικά έσοδα κατά μονάδα όλα ποιά είναι κατά μονάδα εδώ το τάφ είναι ο φορολογικός συντελεστής τα φορολογικά έσοδα το ένα μειών τάφ τι είναι το διαθέσιμο εισόδημα είναι το διαθέσιμο εισόδημα το καθαρό σου εισόδημα μετά από φόρους που οικονομολόγουτο ονομάζουμε το διαθέσιμο εισόδημα άρα εάν ισχύει διαθέσιμο εισόδημα προσφώρω διαθέσιμο εισόδημα προσφώρω εάν λοιπόν το συμπέρασμα εάν λοιπόν είμαστε μια οικονομία στην οποία η ελαστικότητα της προσφοράς εργασίας ως προς τον διαθέσιμο μισθό είναι μεγαλύτερη από το ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματος προς τον φόρο τότε σε αυτή την οικονομία συμφέρει να μειώσεις τον φορολογικό συντελεστή για να αυξήσεις τα φορολογικά σου έσοδα δείτε από πού ξεκινήσαμε υποθέσαμε ότι αυτό είναι αρνητικό ότι είμαστε από αυτή τη μεριά άρα εάν μειώσουμε το φορολογικό συντελεστή αυτό θα αυξηθεί και πού καταλήξαμε σε αυτή τη σχέση δηλαδή εάν η ελαστικότητα αυτή της οικονομίας από τη μεριά της αγοράς εργασίας είναι μεγαλύτερη από το ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματος προς τον φόρο τότε σε αυτή την οικονομία συμφέρει για το κράτος να μειώσει το φορολογικό συντελεστή για να αυξήσει τα φορολογικά του έσοδα για παράδειγμα στην περίπτωση της Ελλάδας εάν θυμάμαι καλά τώρα αλλά δεν έχει και πολύ σημασία ο φορολογικός συντελεστής είναι 30% ο μέσος φορολογικός συντελεστής άρα το 1-Τ είναι 70 άρα τι έχουμε είναι 70 προς 30 είναι περίπου 2,3 αν λοιπόν η ελαστικότητα ως προς τον ονομαστικό μισθό είναι μεγαλύτερη από 2,3 τότε στην Ελλάδα συμφέρει να μειώσει το φορολογικό συντελεστή αν είναι μικρότερη πρέπει να κάνεις το αντίθετο καταλάβαμε εντάξει άρα για να συνοψήσουμε η Kampile Lafer πως δουλεύουν οι οικονομολόγοι ή πως δούλεψαν τουλάχιστον αυτό το αντικείμενο οι οικονομολόγοι η Kampile Lafer βγήκε σαν μια εμπειρική παρατήρηση πολύ λογική δηλαδή είπε ο Lafer ότι όταν το 1 είναι 0 ο φορολογικός συντελεστής είναι 0 τα φορολογικά έσοδα 0 όταν ο φορολογικός συντελεστής είναι 100 τα φορολογικά έσοδα 0 εφόσον υπάρχουν φορολογικά έσοδα σε κάποια ενδιάμεσα πάνω να πει ότι η Kampile έχει αυτό το σχήμα κάπου θα φτάνεις σε ένα μέγιστο άρα υπάρχει ένα tough αστεράκι στη συνέχεια και άλλοι οικονομολόγοι προσπάθησε να δώσουν μια θεωρητική θεμελίωση για τι συμβαίνει αυτό το πράγμα άλλο το εμπειρικό και άλλο πια να το γενικεύσεις τώρα πια δεν μιλάμε για συγκεκριμένη χώρα δεν μιλάμε για συγκεκριμένο χρόνο λέμε ότι κάθε φορά που ισχύει αυτό ούτε μονάδες μέτρησης ούτε τίποτα καθαρά πράγματα κάθε φορά που ισχύει αυτή η ελαστικότητα να είναι μεγαλύτερη από τον λόγο του διαθέσιμου εισοδήματος προς τους φόρους τότε πρέπει να μειώσεις το φορολογικό συντελεστή κάθε φορά που θα ισχύει το αντίστροφο συμφέροι θα τον αυξήσεις αν είναι ίσα έχεις φτάσει στην κορφή είσαι στο ταφ αστεράκι η παράγωση είναι μηδέν άρα είσαι στο ταφ αστεράκι εάν είναι όλα κατά μονάδα έτσι μην το ξεχνάμε τώρα είναι όλα κατά μονάδα αν από 1 ευρώ σου παίρνει το ταφ από το 1 ευρώ αυτό που μένει είναι αυτό που σου μένει για να φας είναι το διαθέσιμο εισόδημα Αν σε περίοδους κρίσης μας αφησιαστούν το φορολογικό συντελεστή μέχρι που μένει το διαθέσιμο εισοδήματος πρέπει να μειώσουμε το φορολογικό συμφέροι για αυτό είπα ότι θα πρέπει μπορεί θυμηθείτε τι είπα λίγο στην αρχή ότι η καμπύλη λαφέρ δεν είναι μια σταθερή καμπύλη σε όλα τα χρόνια για όλες τις χώρες θα πρέπει λοιπόν να δούμε ποια είναι σήμερα η καμπύλη λαφέρ άρα πρέπει σήμερα να δούμε ποιος είναι σημασία αυτό να βρούμε ποια είναι η ελαστικότητα της διάθεσης για εργασίας ως προς τον διαθέσιμο μισθό ποιος είναι αυτός ο λόγος και να δούμε αν χρειάζεται να μειώσουμε ή να αυξήσουμε το φορολογικό συντελεστή διαισθητικά ερμηνεύοντας τον Στουρνάρα διαισθητικά έτσι μάλλον αυτό δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερο επειδή είμαστε μέσα στην κρίση επειδή είμαστε στην κρίση ο άλλος φοβάται μη χάσεις τη δουλειά και σου λέει δεν είναι ώρα για παιχνίδια τώρα εντάξει μια μίωση του μισθού μίωση του μισθού εντάξει δεν θα περιορίσω εγώ την απασχόλησή μου γι' αυτό άρα μάλλον διαισθητικά ο Στουρνάρας θεωρεί ότι δεν είμαστε σε μια τέτοια κατάσταση άρα μην περιμένετε μίωση του φορολογικού συντελεστή ας κάνουμε ένα διάλειμμα Πώς υπολογίζουμε την ελαστικότητα όταν μας δίνεται μια συναρτήση ζήτησης υπάρχουν δύο τύποι συναρτήσης ζήτησης που μπορούμε να έχουμε είναι οι συναρτήσεις ζήτησης οι οποίες εύκολα μπορούν να μετασχηματιστούν σε γραμμικές λογαρίθμους και είναι οι υπόλοιπες συναρτήσεις οι οποίες δεν μπορούν να μετασχηματιστούν Το χαρακτηριστικό των συναρτήσεων που μπορούν να μετασχηματιστούν σε γραμμικές σε λογαρίθμους είναι ότι αυτού του τύπου οι συναρτήσεις ζήτησης χαρακτηρίζονται από σταθερή ελαστικότητα δηλαδή σε κάθε σημείο της καμπύλης ζήτησης η ελαστικότητα είναι σταθερή αντίθετα οι συναρτήσεις ζήτησης που δεν μετασχηματίζονται σε λογαριθμικές αυτές οι συναρτήσεις έχουν το χαρακτηριστικό να έχουν ελαστικότητα σημείου διαφορετική σε κάθε σημείο της καμπύλης ζήτησης άρα η πιο γνωστή μορφή συναρτήσης ζήτησης που μπορεί να μετασχηματιστεί σε λογαριθμική είναι μία συναρτήσης ζήτησης τύπου code-douglas που είχαμε πει για παράδειγμα εάν έχουμε μία τέτοια μορφή συναρτήσης ζήτησης τύπου code-douglas όπου i είναι η ζητούμενη ποσότητα του συγκεκριμένου αγαθού i, pi είναι η τιμή του, m είναι το εισόδημα και pj είναι τιμές άλλων αγαθών αυτή η συναρτήση τύπου code-douglas μπορεί να μετασχηματιστεί σε λογαρίθμους σε γραμμικείς λογαρίθμους εντάξει δηλαδή παίρνουμε το λογάριθμο αυτής της συναρτήσης επειδή είναι γινόμενο και λοιπά και λοιπά τα αυτά που έχετε κάνει στο λύκειο αυτό το οποίο ισχύει είναι ότι η παράγωγος σε λογαρίθμους είναι η ελαστικότητα και είναι α η παράγωγος της γραμμικής σε λογαρίθμους είναι η ελαστικότητα δηλαδή όταν παίρνουμε την παράγωγη μιας λογαριθμικής είναι σε ποσοστά και είναι η ελαστικότητα άρα η ελαστικότητα ως προς την τιμή είναι ο εκθέτης α η ελαστικότητα ως προς το εισόδημα είναι το β ο εκθέτης και η ελαστικότητα ως προς το πιτζέι είναι η σταυροειδής ελαστικότητα είναι το γ αυτός ο τύπος της συνάρτησης είναι πάρα πολύ βολικός για τους οικονομολόγους δηλαδή οι περισσότερες εκτιμήσεις που κάνουμε χρησιμοποιώντας στατιστική χρησιμοποιούν αυτό το τύπο της συνάρτησης επειδή έχει αυτό το σημαντικό ότι μπορεί να μετασχηματιστεί σε λογαρίθμους άρα μια συνάρτηση η οποία μπορεί να μετασχηματιστεί σε λογαρίθμους είναι πολύ πιο εύκολο χρησιμοποιώντας στατιστική να βρούμε πια πόσο είναι το α πόσο είναι το β και πόσο είναι το γ η υπόθεση την οποία βέβαια κάνεις είναι ότι η ελαστικότητα είναι σταθερή αυτό είναι η υπόθεση δέχεσαι έχεις ας γράψω και την άλλη μορφή βγ δελτα πι συν εμ συν ζπζ εδώ τώρα εδώ τώρα έχουμε ελαστικότητα σημείου διαφορετική σε κάθε σημείο εδώ τώρα έχουμε ελαστικότητα διαφορετική σε κάθε σημείο δηλαδή θα πρέπει να έχουμε τιμές για το qi για το pi για το m το pj και στη συνέχεια δεν το είπα καλά το ξαναλέω εάν πάρουμε και εκτιμήσουμε με τη στατιστική μας αυτή τη συνάρτηση δηλαδή τι θα κάνουμε θα βρούμε το δέλτα το ε και το ζ το δέλτα το ε και το ζ δεν είναι η ελαστικότητες είναι οι απλές παράγωγοι χρειάζεται τώρα είναι δηλαδή το dqi προς dpi χρειάζεται να βρούμε τώρα πόσο είναι το pi και πόσο είναι το qi εδώ έχουμε δύο τρόπους με τους οποίους βρίσκουμε την ελαστικότητα ο πλέον σύνηθις τρόπος είναι να χρησιμοποιήσουμε τον μέσο δηλαδή ποιά είναι η μέση τιμή που κάνετε στη στατιστική έχουμε μια σειρά τιμών και παίρνουμε τη μέση τιμή μια σειρά εισοδήματος και παίρνουμε τη μέση τιμή μια σειρά άλλων τιμών και παίρνουμε τη μέση τιμή άρα υπολογίζουμε την ελαστικότητα στο μέσον άρα είναι η μέση ελαστικότητα ένας δεύτερος τρόπος που χρησιμοποιούμε είναι να υπολογίσουμε θυμηθείτε λίγο στη στατιστική που έχετε τα δεδομένα σας σε πίνακα να υπολογίσουμε την ελαστικότητα για κάθε χρονιά πόσο ήταν το PI το M και το PJ και το QI το 1970 τόσο άρα η ελαστικότητα το 1970 ήταν τόσο το 1971 τόσο το 72 τόσο και λοιπά και λοιπά άρα στον πίνακα μας συμπληρώνουμε τα χρόνια και βλέπουμε την εξέλιξη της ελαστικότητας τι χρησιμοποιούμε εξαρτάται από το ερώτημα εξαρτάται από το ερώτημα ποιο είναι το ερώτημα το οποίο θέλει να απαντήσει ο ερευνητής αν το ερώτημα το οποίο θέλει να απαντήσει ο ερευνητής είναι δεν με ενδιαφέρει η εξέλιξη της ελαστικότητας αλλά θέλω να δω κατά μέσο όρο πόσο είναι μπορεί να χρησιμοποιήσει είτε αυτή τη μεθοδολογία είτε τον υπολογισμό στους μέσους εάν τον ενδιαφέρει η εξέλιξη της ελαστικότητας μέσα στο χρόνο δηλαδή αυξάνει η ελαστικότητα του προϊόντος ή μειώνεται η ελαστικότητα του προϊόντος μέσα στο χρόνο τότε υπολογίζει την ελαστικότητα για κάθε χρονιά. Υπάρχουν μεθοδολογίες τα οποία θα τα δείτε και στη στατιστική 2 και του χρόνου στην οικονομετρία. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν μπορούμε και εκτιμούμε τις συναρτήσεις συζήτησης χρησιμοποιώντας τα στατιστικά στοιχεία βγάζουμε συμπεράσματα για τις συμπεριφορές των ατόμων σε σχέση με τα συγκεκριμένα προϊόντα. Ένα παράδειγμα είχαμε κάνει τις προάλλες για τα αεροπορικά εισιτήρια. Υπάρχουν παραδείγματα για το κάπνισμα δηλαδή μια συναρτήσεις συζήτησης για το κάπνισμα για τα τσιγάρα. Έχουμε συναρτήσεις συζήτησης για διάφορα προϊόντα. Μια και μιλάμε γι'αυτό μπορούμε να πάρουμε τον μέσο όρο περιόδων. Δηλαδή λέμε ποια ήταν η μέση ελαστικότητα στη δεκαετία του 60. Η μέση ελαστικότητα στη δεκαετία του 70. Η μέση ελαστικότητα στη δεκαετία του 80. Δεν έχει νόημα δηλαδή να παίρνεις κάθε χρόνο, αλλά παίρνεις τον μέσο όρο δεκαετιών. Σύμφωνα με μια μελέτη που είχαν κάνει δύο Έλληνες οικονομολόγοι για τις ελαστικότητες, τις ισοδηματικές ελαστικότητες των προϊόντων που παράγει η ελληνική βιομηχανία, είναι πολύ ενδιαφέρον ότι, χρησιμοποιώντας μια τέτοια συναρτή συζήτησης, υπολόγησαν τις ελαστικότητες διαφόρων κατηγοριών προϊόντων. Αυτό το οποίο διαπιστώνουμε για την Ελλάδα είναι ότι η ελαστικότητα ισοδηματική πολλών προϊόντων, κυρίως στη δεκαετία του 80 έγινα αρνητική. Δηλαδή εκτιμήσαμε μια συναρτή συζήτησης για το 60 και το 70 και το 50 και την ίδια συναρτή συζήτηση για το 80 και το 90. Και αυτό το οποίο παρατηρήσαμε είναι ότι η ελαστικότητα ως προς το ισόδημα για προϊόντα όπως είναι τα ποτά, για τα εγχωρείως παραγώμενα έγιναν αρνητικοί, για τα ενδύματα έγιναν αρνητικοί, για τα υποδύματα έγιναν αρνητικοί, για τα έπιπλα έγιναν αρνητικοί. Τι σημαίνει αυτό? Σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια αυτών των 30-40 χρόνων οι Έλληνες καταναλωτές διαμόρφωσαν μια στάση απέναντι σε αυτά τα προϊόντα και τα θεωρούν πια σαν, εφόσον η ελαστικότητα είναι αρνητική, ισοδηματική ελαστικότητα ως κατώτερα προϊόντα. Ισοδηματική ελαστικότητα, έχουμε πει, το πρόσιμό της μας δείχνει αν ο καταναλωτής θεωρεί το προϊόν κανονικό, πολυτελείας ή κατώτερο. Ο Κάτσος και ο Χασίδ, οι δύο οικονομολόγοι, στη συνέχεια υπολόγησαν την αντίστοιχη ζήτηση για τα εισαγόμενα. Και εκεί βλέπουμε τώρα, μια ισοδηματική ελαστικότητα για τα ρούχα, για τα υποδείματα, για τα ποτά, η οποία ξεπερνάει και το 10. Δηλαδή όχι μόνο είναι πάνω από την μονάδα, αλλά ξεπερνάει και το 10. Αν θυμάμαι καλά, για τα ποτά πρέπει να είναι 17, 18 ή 20, κάπου εκεί. Που σημαίνει τι? Ότι όχι μόνο δεν τα θεωρούν κατώτερα τα εισαγόμενα, αλλά είναι ήδη πολυτελείας, με την έννοια που ορίσαμε την πολυτέλεια εδώ. Τι σημαίνει αυτό? Ότι κάθε φορά που αύξανε τότε το εισόδημα του Έλληνα κατά 1%, η ζήτηση για τα εισαγόμενα ποτά αύξανε κατά 20%. Το ξαναλέω, από 1% αύξηση του εισοδήματος οδηγούσε σε αύξηση των εισαγόμενων ποτών κατά 20%. Το ίδιο για τα τσιγάρα. Τα τσιγάρα τα ελληνικά μετατράπηκαν σε αρνητικά. Δηλαδή ο κόσμος δεν κάπνιζε πια καρέλια, έθνος και όλα αυτά εδώ, το έριξε στο Μάλμπορο, ξέρω και εγώ στο Νταβίντοφ και όλα αυτά εδώ τα πολυτελείας. Αυτά λοιπόν τα στοιχεία. Η μελέτη αυτή δημοσιεύτηκε το 1990, δηλαδή έχουν περάσει 23 χρόνια. Αυτά τα στοιχεία, αυτές οι εκτιμήσεις και όχι μόνο του Κάτσου και του Χασίδα αλλά και άλλων οικονομολόγων ποτέ δεν αξιοποιήθηκαν τόσο από επιχειρήσεις όσο και από την ελληνική πολιτεία στο σχεδιασμό της οικονομικής πολιτικής. Δηλαδή όταν φτάνεις στο σημείο να έχεις μια ελαστικότητα 20% πια με αριθμούς και όχι με λόγια, αυτό σου ανάβει ένα πολύ έντονο κόκκινο λαμπάκι. Ότι παιδιά το ισοζύγιο πληρωμών, οι σχέσεις της χώρας με τον υπόλοιπο κόσμο έχει πρόβλημα. Δηλαδή όσο θα αυξάνει το εισόδημα θα αυξάνουν οι εισαγωγές μας πολλαπλάσια. Σκεφτείτε το έτσι, ελαστικότητα 20, 1% αύξηση του εισοδήματος, αύξηση των εισαγωγών των ποτών 20%. Άρα κάθε φορά που θα αύξανε το εισόδημα κατά 1% οι εισαγωγές μας θα αύξαναν κατά 20% για τα ποτά. Αυτό τι σημαίνει, τι πρέπει εσύ να παράγεις, δείτε τώρα την αλληλουχία των γεγονότων κατά τον ρού της ιστορίας. Τι πρέπει εσύ να παράγεις για να μπορείς να καλύψεις αυτήν την αύξηση των εισαγωγών κατά 20% Προσέξτε, 1% 20%. Να παράγεις αγαθά πολιτελείας. Γιατί και όχι κατώτερα, διότι η αγορά σου, η αγορά της Ελλάδας ήταν πάντα η Ευρώπη. Η αγορά των ελληνικών προϊόντων ήταν πάντα η Ευρώπη. Ήταν οι ανεπτυγμένες χώρες. Και οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν πάντα υψηλό εισόδημα. Και αν θες να καλύψεις τη ζήτηση σε ανεπτυγμένες χώρες, πρέπει να παράγεις προϊόντα που χαρακτηρίζονται πολιτελείας. Δηλαδή με υψηλή εισοδηματική ελαστικότητα. Τι παράγει λοιπόν η Ελλάδα όλη αυτή την τριακοντά ετία? Παράγει προϊόντα τα οποία είναι διεθνώς μη εμπορεύσιμα. Δηλαδή δεν αποτελούν αντικείμενο διεθνούς εμπορίου. Δεν μπορείς να τα πουλήσεις στο εξωτερικό. Το λιανεμπόριο για παράδειγμα δεν μπορεί να πουληθεί στο εξωτερικό. Δεν μπορείς να πουλήσεις λιανική πόληση στο εξωτερικό. Το χονδρεμπόριο το ίδιο. Το δημόσιο το ίδιο. Τα δημόσια έργα το ίδιο. Φτάσαμε λοιπόν σε αυτή την τριακοντά ετία περίπου το 70% με το 80% της ελληνικής παραγωγής να είναι διεθνώς μη εμπορεύσιμα προϊόντα. Δηλαδή δεν μπορούν να εξαχθούν. Δεν μπορείς να εξάγεις έναν δρόμο. Δεν εξάγεται. Δεν εξάγεται ένα μαγαζί λιανικής πόλησης ενώ ένα κουτί, ξέρω και εγώ, μια κονσέρβα εξάγεται. Ένας κουρέας δεν μπορεί να εξάγει. Δεν μπορείς να κουρέψεις ούτε μέσω του ίντερνετ. Άρα, για σκεφτείτε τώρα πώς φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. 1% αύξηση του εισοδήματος, 20% αύξηση των εισαγωγών. Το παίρνω στο ακραίο βέβαια, έτσι στο 20%, αλλά μπορεί να είναι 4, μπορεί να είναι 5% κατά μέσο όρο. Εσύ παράγεις προϊόντα τα οποία δεν μπορείς να τα εξάγεις. Παράγεις προϊόντα τα οποία δεν μπορείς να τα εξάγεις. Άρα, πώς θα καλυφθούν αυτές οι εισαγωγές, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Ένας είναι ο τρόπος. Με δανεισμό. Και όσο αύξανε ο δανεισμός και αυξάνονταν τα εισοδήματα, τόσο αύξαναν περισσότερο εισαγωγές. Και για να καλυφθούν περισσότερες αυτές οι εισαγωγές, θα έπρεπε να δανειστείς περισσότερο. Και καθώς δανειζώσουν περισσότερο, αύξαναν περισσότερες εισαγωγές. Και ούτω κατ' εξής. Και φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Όχι, δεν λέω αυτό το πράγμα. Προσέξτε κάτι. Αυτό το οποίο λέει ο συνάδελφός σας είναι ότι εάν παράγγεις ένα αγαθό πρέπει να το εξάγεις. Προσέξτε κάτι. Εάν παράγγεις ένα κατώτερο αγαθό, δηλαδή να το πούμε λίγο καλύτερα, τα αγαθά χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Η παραγωγή. Τα μη εμπορεύσημα που δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο διεθνούς εμπορίου, όπως είναι οι υπηρεσίες ακίνητα και όλα αυτά. Και η δεύτερη κατηγορία είναι τα εμπορεύσημα αγαθά, δηλαδή αυτά τα οποία μπορείς να τα εξάγεις. Για τα πρώτα, σταματάμε να μιλάμε γιατί δεν μπορείς να εξάγεις αυτά τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Τα δεύτερα προϊόντα τώρα, τα εμπορεύσημα αγαθά, χαρακτηρίζονται είτε ως κατώτερα, μπορεί να είναι είτε κατώτερα, είτε πολυτελείας. Εάν παράγεις κατώτερα προϊόντα, θα πρέπει να βρεις αγορές που να δέχονται κατώτερα προϊόντα. Ένα. Εάν παράγεις αγαθά πολυτελείας, πρέπει να βρεις αγορές οι οποίες ζητούν αγαθά πολυτελείας. Αγαθά πολυτελείας. Όταν λοιπόν η χώρα μας έχει ως πρώτο προορισμό των εξαγωγών της στην Ευρώπη και από εκεί και πέρα έχει και τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις Αραβικές Χώρες με αρκετά υψηλό εισόδημα, τότε το να στρέψεις την παραγωγή σου σε κατώτερα αγαθά, μάλλον, ή να συνεχίσεις να παράγεις κατώτερα αγαθά, μάλλον δεν είναι η καλύτερη στρατηγική. Αυτό το πράγμα το οποίο κάναμε ως χώρα είναι ότι συνεχίσαμε το ίδιο μοντέλο με παλαιότερα. Είπατε ότι οι υπηρεσίες ή κάπου ίδια δεν είναι εγωερισμορφάτα, αλλά ας πούμε πουλάει ετόπετα στην Ελλάδα. Ναι, προσέξτε κάτι, όταν πουλάς ένα οικόπεδο ή ένα σπίτι δεν είναι αγαθό, δεν αποτελεί αντικείμενο εμπορίου, θα ξαναπαράγω ένα σπίτι στο ίδιο μέρος, θα ξαναπαράγω ένα οικόπεδο, δεν είναι αγαθό εμπόρευμα, το σπίτι, ο δρόμος, το ακίνητο, το οικόπεδο δεν είναι εμπόρευμα, δεν μπορείς να το ξαναπαράγεις, το πούλησες τελείωσε, δεν μπορείς στο ίδιο μέρος να ξαναπαράγεις ένα άλλο σπίτι, ενώ στο εργοστάσιο που παράγει κονσέρβες μπορείς συνεχώς να παράγεις κονσέρβες και γι' αυτό αυτού του τύπου τα αγαθά είναι επενδύσεις, τα ακίνητα είναι επενδύσεις. Το ρεύμα ναι, είναι εμπορεύσιμο, ο τουρισμός είναι εμπορεύσιμος. Όχι δεν είπαμε αυτό. Προσέξτε κάτι, δεν είπαμε αυτό το πράγμα, είπαμε ότι για λόγους που δεν ενπίπτουν αυτή τη στιγμή στο μάθημα, θα συζητήσουμε σε άλλα έτη, η ελληνική παραγωγή στράφηκε κυρίως στην παραγωγή μη εμπορεύσιμων αγαθών. Μέγα λάθος. Και αυτή η παραγωγή των μη εμπορεύσιμων αγαθών, δηλαδή αυτό το μεγάλο ποσοστό παραγωγής μη εμπορεύσιμων αγαθών, σε αυτό το μεγάλο ποσοστό οφείλεται και το βάθος της κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα. Δηλαδή αν η χώρα είχε μια δομή παραγωγής μιας κανονικής οικονομίας με υψηλότερο ποσοστό εμπορεύσιμων αγαθών, η Ελλάδα δεν θα είχε πέσει σε τέτοια βαθιά ύφεση. Αλλά επειδή τα μη εμπορεύσιμα αγαθά κατέρευσαν, κατέρευσε όλη η οικονομία. Καλώ σας βράδυ. |
