| : Ναυάγεια, ατυχήματα σε τάνκερ, βλάβες σε εγκαταστάσεις εξόρυξης πετρελαίου. Η θαλάσσια ρίπανση έχει τη μορφή λερνέα σίδρας, που απειλεί το περιβάλλον και αποτελεί μόνιμο εφιάλτη για ολόκληρο το πλανήτη. Στη σύγχρονη ιστορία, το ατύχημα με το πλοίο της Exxon Valdez το 1989 στην Αλλάσχα και η κατάρρευση της εξέδρας γνωστής εταιρείας πετρελοειδών το 2010 στον κόλπο του Μεξικού, πλήγωσαν ανεπανόρθωτα το οικοσύστημα, την αλληλεία, τον τουρισμό. Το πρόσφατο γεγονός της πετρελοκυλίδας της BP στον κόλπο του Μεξικού είχε τεράστιο αρνητικό αποτέλεσμα, όχι μόνο στις οικονομικές δραστηριότητες, αλλά ακόμα και στον τοπικό πληθυσμό, γιατί δημιουργήθηκε και ατμοσφαιρική μόλινση από την καύση των πετρελαίων στην επιφάνεια της τάλασσας. Το πετρέλαιο, πέραν από την τοξικότητά του, γίνεται αιτία αποκλεισμού της διήσδυσης του οξυγόνου στην ιδάντινη κολώνα, με καταστρεπτικές συνέπειες για το πλανκτόν, την υδρόβια ζωή και τα υδρόβια πτίνα. Η Γιάννα Ατανάσωβα, διδάκτορ Φυσικής και Δυστήμης Ιλικών, εξηγεί τι συμβαίνει όταν το πετρέλαιο έρχεται σε επαφή με το νερό, αλλά και το πόσο εύκολα εξαπλώνεται με την προσθήκη χημικών. Σε αυτό το πείραμα θα δείξουμε το πόσο συμπεριφέρεται το πετρέλαιο όταν έρχεται σε επαφή με το νερό. Εδώ στο δοχείο έχουμε αργό πετρέλαιο, το ρίχνουμε στο νερό, αναδεύουμε και διαπιστώνουμε ότι το πετρέλαιο επανέρχεται και επιπλέει στην επιφάνεια του νερού. Τώρα θα ρίξουμε χημικά διασκορπιστικά, αναδεύουμε και διαπιστώνουμε ότι το πετρέλαιο διασπάται σε μικρά σταγονίδια, τα οποία κατανέμονται κατά όλο το μήκος της συντάθυνης κολώνας. Ο Γιώργος Νικολαίδης, ως επικεφαλής μιας επιστημονικής ομάδας στο ΤΥΠΙΡΑ, ενέτη 1997, συναμβάνει μια καινοτόμο πατέντα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πετρελαϊκής ρύπανσης. Η μέθοδος ονομάζεται CleanMand και αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες πατέντες αντιρρυπαντικής τεχνολογίας σε διεθνές επίπεδο. Η συνάδελφη με τους οποίους σε ισότιμη βάση συνεργάστηκε είναι περίπου ενέα, ενώ στην ομάδα συμμεριλαμβάνονται και κάποιοι σπουδαστές. Το ΤΥΠΙΡΑ λειτουργεί ως ένα σημαντικό σαρωγός σε αυτή την προσπάθεια, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα έτη της έρευνας. Τα μέλη της ομάδας σημειώνουν ότι το σύνολο των ανώτατων εκπαιδευτικών εμπειριμάτων της χώρας υποστηρίζουν τέτοιου είδους προσπάθειες, καθώς οι εκάστοτε διοικήσεις αντιλαμβάνονται τη σημασία της παλοχής βοήθειας στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας που εκτελούνται υπό τις κέπητους. Το εγχείρημα στηρίζει και η Προισταμένη του Τμήματος Φυσικής Χημίας του ΤΥΠΙΡΑ Σοφία Καλογεροπούλου, επισημαίνοντας τη σημασία της εφαρμογής της συγκεκριμένης μεθόδου για την προστασία του περιβάλλοντος. Η δική μου συμβολή σε όλο αυτό το ερευνητικό κομμάτι που αφορά στην ανάπτυξη της τεχνολογίας καθαρισμού πετρελαιοκυλίδων με την τεχνική CleanMag συνίσταται κυρίως στον προσδιορισμό της προσροφητικότητας των διαφόρων τύπων πετρελαίου από το υλικό, συναρτήσει τη ρευστότητά του, δηλαδή του καταπόσοτο πετρέλαιο, είναι λεπτόρευστο ή παχύρευστο και ποια είναι η προσροφητικότητα του κάθε τύπου πετρελαίου από το υλικό αυτό, με σκοπό να βελτιστοποιήσουμε τη δομή του υλικού, δηλαδή το πορόδες του και το μέγεθος των κόκων, το οποίο καθορίζει και την προσροφητικότητα των διαφόρων τύπων πετρελαίου. Έως τις αρχές της δεκαετίες του 90, οι επικρατούσες μέθοδοι είχαν μεγάλο κόστος και αμφιλεγόμενα αποτέλεσματα, ενώ πάντα άφηναν ένα σημαντικό υπόλοιμμα πετρελαίου στο οποίο ρίχνονταν χημικά διαλυτικά πολύ τοξικά. Η ιδέα του CleanMag βασίζεται σε μια διαδικασία εξαιρετικά απλή. Το ειδικό μαγνητικό υλικό, το οποίο αξίζει να σημειωθεί ότι είναι πολύ φθινό στην κατασκευή του και απολύτως φιλικό προς το περιβάλλον, διασκορπίζεται πάνω από το σημείο που απαιτείται απορρήπανση, απορροφά το πετρέλαιο στιγμιαία και συνεχίζει, χάρις τον τρόπο κατασκευής του να επιπλέει, περιορίζοντας την εξάπλωση της πετρελαιοκυλίδας. Έτσι θα λέγαμε, είναι ένα πραγματικό σωσύβιο για το περιβάλλον. Στο ΤΕΙ πήρε αυτιάξαμε ένα υλικό το οποίο είναι πορόδες, ελαιόφυλλο, τραβάει δηλαδή μόνο πετρέλαια και έλεα, δεν τραβάει νερό και η ποσότητα που τραβάει προσδροφάει είναι εξαπλάσια έως δεκαπλάσια του βάρους του σε πετρέλαιο ή έλεα. Το υλικό αυτό είναι σε κοκόδη μορφή, είναι πορόδες και είναι συγχρόνος και μαγνητικό. Ψεκάζοντας αυτό το υλικό επάνω στην πετρελαιοκυλίδα, το υλικό προσδροφάει άμεσα το πετρελαιό και οποιουσδήποτε άλλους ελαιόδης ρύπους που μπορεί να είναι μηχανέλεα ή οποιαδήποτε άλλα έλεα και με χρήση ενός μαγνητικού ταινειοδρόμου ή άλλων μαγνητικών μέσων, άμεσα μπορούμε να περισιλέξουμε το υλικό από τη θάλασσα. Ας δούμε στην πράξη τον τρόπο που λειτουργεί η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος. Αυτή τη στιγμή έχουμε το ενιδρείο το οποίο έχει καθαρό νερό, ρίχνουμε μέσα το αργό πετρελαιό, σχηματίζουμε μια μικρή πετρελαιοκυλίδα. Στη συνέχεια ρίχνουμε επάνω το υλικό clean mag. Βλέπουμε ότι η προσδρόφηση του πετρελαιού είναι άμεση από το υλικό. Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας έναν μαγνίτη ο οποίος επικαλύπτεται από μια πλαστική επιφάνεια για προστασία του μαγνίτη, περισιλέγουμε το υλικό με αυτόν τον τρόπο. Το ίδιο συμβαίνει και σε περιτώσεις λεπτότερης μόλυνσης. Με τη χρήση του υλικού clean mag σε πιο λεπτή μορφή, το νερό γίνεται ξανά όσο καθαρό ήταν και στην αρχή. Σε υπερβολικά λεπτή πετρελαϊκή μόλυνση όπως αυτή τώρα που βλέπουμε, εμείς μπορούμε να την καθαρίσουμε χρησιμοποιώντας πάλι το υλικό clean mag, αλλά σε διαφορετική κοκομετρία πιο λεπτό. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου clean mag, πέραν του γεγονότος ότι το υλικό που χρησιμοποιείται είναι ανακυκλώσιμο, μη τοξικό και άκρος φιλικό προς το περιβάλλον, συνοψίζονται στα ακόλουθα. Στην ολική σχεδόν περισιλογή του πετρελαίου, στο φρενάρισμα της επέκτασης της πετρελοκυλίδας, στην προστασία των υδρόβιων πτυνών καθώς και των ακτών, στη μείωση του χρόνου κατά 30%. Ενώ επίσης η μέθοδος είναι παντός καιρού σε αντιδιαστολή με προηγούμενες οι οποίες λειτουργούσαν ως επιτοπλίστον σε ήρεμη θάλασσα. Η μελέτη έχει προχωρήσει και στην επόμενη μέρα της χρήσης του Clean Mung. Ήδη στο μικροσκόπιο της ερευνητικής ομάδας βρίσκονται τρεις διαφορετικοί τρόποι ώστε το υλικό να αξιοποιηθεί ξανά μετά την απορρίπανση. Έτσι το υλικό, αφού αποκομιστεί από τη θάλασσα κουβαλώντας το πετρέλαιο, μεταφέρεται στην ξηρά μέσα σε δυνατούς κάδους για να πάρει από εκεί έναν από τους τρεις διαφορετικούς δρόμους προς την ανακύκλωση που οι εμπνευστές του έχουν προβλέψει. Έχουμε προτείνει τρεις διαφορετικές εναλλακτικές τεχνικές. Η μία συνίσταται στην εκχύληση του πετρελαιού μέσα από το υλικό με χρήση διαφόρων διαλυτών ώστε να μπορέσουμε να ξαναχρησιμοποιήσουμε το υλικό και το πετρέλαιο μαζί με τους διαλύτες να χρησιμοποιηθεί σαν καύσιμο. Ο άλλος τρόπος ήταν με συμπίεση του υλικού ώστε να αποστραγγιστεί το πετρέλαιο και να πάρουμε το πετρέλαιο ξεχωριστά και το στερεό υλικό μετά από κονιορτοποιήσει μικρόλεπτο τεμαχισμό να χρησιμοποιηθεί σαν πρόσθετο σε υλικό οδοποιίας. Και ο τρίτος τρόπος ήταν η αποτέφρωση κάψη σε ψηλές θερμοκρασίες για παραγωγή ενέργειας. Για να γίνει απόλυτα κατανοητή η αξία της πρωτοποριακής αυτής μεθόδου αξίζει να λάβουμε υπόψη μας ότι κάθε χρόνο υπολογίζεται ότι ένα προς 11.000 του μεταφερόμενου πετρελαιού διεθνός τελικά διαρρέει στις τάλασσες. Περίπου δηλαδή 2 εκατομμύρια τόνι το χρόνο. Το γεγονός ότι συμπεριελείφθη στα 50 καλύτερα ερευνητικά προγράμματα του LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα έτη 1992-2004 δεν αποτέλεσε έκπληξη. Ενώ η τεχνολογία έγινε επίσης αποδεχτή και επίσημα από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυθυλίας και το θμήμα MARPOOL της υπηρεσίας EPA των ΗΠΑ. Υπήρχε μια διεθνής καταξίωση πρώτα στο εθνικό επίπεδο με βραβείο το οποίο απονεμήθηκε από το εμπειρίκιο ίδρυμα το 2000. Μετά από τον ΟΒΙ, τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, σε συνδυασμό με το Υπουργείο Ανάπτυξης, βράβευση της πατέντας, απονομή κάποιου επένου. Και φυσικά το καλύτερο ήταν ότι ήρθε αναγνώριση μετά στο εξωτερικό με την απονομή του δευτέρου βραβείου στον τομέα της προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος από πετραιλαϊκά ατυχήματα, με την απονομή βραβείου το 2005 στο Ντουμπάι από τον Διεθνή Οργανισμό Ναυτιλίας. Στην περίπτωση του Κόλπ του Μεξικού, ένα από τα πιο πολυσυζητημένα πετραιλαϊκά ατυχήματα στη σύγχρονη ιστορία, η εφαρμογή της μεθόδου Clean Monk ήταν φίκτη. Μάλιστα η Αγιακή Αρμόδια Επιτρυσία, EPA, είχε περάσει και την απαραίτητη σχετική αδειοδότηση. Ωστόσο, λόγω της ύπαρξης μικρής αποθηκευμένης προσότητες, η ομάδα του ΤΕΙ ΠΙΡΕΑ δεν μπόρεσε να ανταποπληθεί. Σήμερα, η παραγωγή του υλικού της Clean Monk είναι χειρονακτική και παράγονται δύο τόνοι υμοιρησίους. Ωστόσο, η ομάδα προσβλέπει στην ύπαρξη επενδυτών προκειμένου να μπορέσουν να στήσουν μια βιομηχανική μονάδα παραγωγής δέκα τόνων υμοιρησίους. Παράλληλα, εργάζονται για την παραγωγή και άλλων παράπλευρων προϊόντων. Μπορούμε να κατασκευάσουμε φράγματα προσδροφητικά, είτε φίλτρα για την κατακράτηση ελέων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε σε πλοία είτε σε ελεωτριβία και επίσης μπορούν να παρασκευαστούν oil spill kits τα οποία χρησιμοποιούνται για τα πλοία όταν γίνει πετρελαϊκή ρίπανση επάνω στην κουβέρτα του πλοίου. Μετά το Clean Mank ακολουθεί τώρα η συμμετοχή μαζί με τις χώρες της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα TOSCA, ενός δικτύου για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των θαλάσιων αντιχημάτων στο πλαίσιο του οποίου η ελληνική ομάδα του ΤΑΙ Πυραιά έχει αναλάβει την κατασκευή συσκευών παρακολούθησης της μετακίνησης των πετρελοκυλίδων. Η μέθοδος Clean Mank έχει επιτυχώς περάσει εκτός ελληνικών συνόρων. Χρησιμοποιήθηκε πηλωτικά από τη ΔΕΙ Κύπρου, αλλά και από λιμάνια στο Αμπουντάμπι και πετρελαϊκές εταιρίες στην Ιγηρία. Δύο ακόμα στρατηγικές συνεργασίες βρίσκονται στα Σκαριά για την αντιμετώπιση των ατυχημάτων από αέρος. Συζητήσεις είναι σε εξέλιξη με εταιρεία κατασκευής Καναδέρ στον Καναδά. Πόσο για τη συμβολή από θαλάσσεις, η πρόταση περιλαμβάνει την κατασκευή ειδικών σκαφών Καταμαράν και μια πρώτη συμφωνία με τα νευπηγεία της Κύπρου έχει ήδη εμποδοθεί. Τώρα είναι έτοιμη για ένα ταξίδι υπερατλαντικό. Στα χέρια των υπευθύνων του Αμερικανικού Νευτικού έχει φτάσει ήδη το σχέδιο που ζητήθηκε από την ομάδα για την αντιμετώπιση με τη χρήση της τεχνολογίας Clean Mank ενός μεγάλου πετρελαϊκού ατυχήματος. Η χρησιμοποίηση της πατέντας από τους αρμόδιους φορείς και την ιδιωτική πρωτοβουλία θα ανοίξει νέους δρόμους για την προστασία του περιβάλλοντος και την τεχνολογική ανάπτυξη, στηρίζοντας την ελληνική οικονομία στη μιο κρίσιμη καμπί της, αποδεικνύοντας ότι η Ελλάδα δεν είναι μικρή για μεγάλα όνειρα. |
