| : 1. Τραγούδι 2. onboard situation 3. Τρίτη, Τετάρτη, μετά το Πάσχα, συνεχίζουμε τις online συζητήσεις στο κανάλι του Δήμου Ιωαννητών στο YouTube. Σήμερα έχουμε μαζί μας, από τη χαρά να συζητήσουμε με την δόκτωρα Ελευθερία Καλλυμνίκου, ψυχολόγος. Το θέμα θα είναι αρκετά ενδιαφέρον, υποθέτω αν ενδιαφέρει αρκετό κόσμο. Θα αναφέρουμε στα παιδιά και τη διαχείριση των παιδιών και των εφήβων στην περίοδο αυτή του εγκλεισμού. Ελευθερία, καταρχάς, καλησπέρα. Χαίρομαι που σε βλέπω. Καλησπέρα, Γιάννη. Χαίρομαι πολύ που σε βλέπω. Ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση. Λυπάμαι που ο Φάνης δεν είναι εδώ μαζί μας, ο Φάνης Γεροδήμος. Ξέρω ότι είμαστε παραθλούτοι. Και συγχαρητεί για την αξία έπαιρνη πρωτοβουλία που πήρατε σαν ομάδα για όλη αυτή τη δράση ενημέρωσης των πολιτών. Ειδικά μια περίοδο που ο κόσμος είναι ακόμα κλεισμένος στο σπίτι του και έχει ανάγκη από μια έγκυρη ενημέρωση. Παρόλο που υπάρχει ένας πυρπολισμός ιδίσεων και πυρπολισμός πληροφοριών και γενικώς υπάρχει και μια σύγχυση. Σε αυτή εδώ τη μεγάλη κρίση που είναι πρωτόγνωρη και πρώτη φορά νομίζω ότι ζούμε στον παγκόσμιο σκηνικό. Όλη αυτή η αβεβαιότητα που διώνουμε προκαλεί πολύ έντονα ψυχοποιηστικά γεγονότα και θεωρώ ότι μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων που ταλαιπωρούνται είναι οι έφηβοι και τα παιδιά. Και εξού και διάλεξα να ασχοληθώ στη σημερινή συζήτηση με αυτή την ομάδα. Με τους μικρούς ήρωες. Με τους μικρούς ήρωες. Ναι. Γιατί τα παιδιά και οι έφηβοι θεωρώ ότι έχουν κάνει φοβερές θυσίες από την καθημερινότητά τους. Έχουν αλλάξει ευνηβίως όλοι τους τη ρουτίνα. Πηγαίναν στο σχολείο, κάνανε τις δραστηριότητές τους, είχαν τους φίλους τους, πηγαίναν σε πάρτι, ασχολούνταν με τον αθλητισμό τους και ξαφνικά και εν μία νυχτή διακόπηκε όλο το σύστημα της ζωής τους. Και συγχρόνως είχαν να αντιμετουπίσουνε και όλες αυτές τις δυσκολίες που οι γονείς τους κουβαλούσανε. Δηλαδή, χάσανε τη δουλειά τους, οικονομικά προβλήματα, άνοιξαν στην οικογένεια. Δεν ξέρω αν συμφωνείς σε αυτό που λέω, γιατί ξέρω ότι έχεις ασχοληθεί πάρα πολύ με παιδιά. Εντάξει, θεωρητικά, γιατί δεν έχω παιδιά έτσι, αλλά τέλος πάντων... Όχι, ενώ ότι έχεις μέσω του επεγγελματος και στις μαλλιτών, έχεις ασχολώσει. Τα παιδιά ξέρεις ότι δίνουν πανελήμιες, σαφνικά υπάρχει όλη αυτή η αναστάτωση, τι θα γίνει. Δεν είναι μόνο τα παιδιά της σχολικής ηλικίας του θρηματικού, μιλάμε και για τους εφήβους. Οπότε, όλη αυτή η αβεβαιότητα προκαλεί πάρα πολύ άγχος και πάρα πολύ μεγάλη αναστάτωση. Τα συνηθισμένα συμπτώματα που παρουσιάζουν τα παιδιά είναι μια έντονη ανησυχία, οθυμός, προσκόληση στην οικογένεια. Ξαφνικά βλέπουμε παιδιά τα οποία είναι επιθετικά, αποσυρμένα, θέλουν συνεχώς ένα tablet στα χέρια τους, έχουν φιάλτες, έχουν ενούριση, έχουν διαταραχές στη σύστησή τους. Συγγνώμη, νομίζω ότι κάτι θες να μη ρωτήσεις. Δεν ήθελα να σε κόψω ολοκλήρως και τέρας. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται, και χωρίς να τους συζητάμε ακολούτι τίποτα, σε οποιαδήποτε ηλικιακή ομάδα κι αν είναι, αντιλαμβάνονται πιλήρως συναισθηματικά, λόγω των έντονων συναισθηματικών κεραιών που έχουν, το τι ακριβώς συμβαίνει. Το αντιλαμβάνονται, το αισθάνονται, το εισπράττουν συναισθηματικά. Ακόμα και αν πάρα πολλοί γονείς προσπαθούν, έχουμε δύο μερίδες γονιών κατά τη γνώμη μου, όπως το έχω βιώσει στη εργασία μου. Μία μερίδα γονιών που προσπαθεί να το συζητάει πίσω από τις κλειστές πόρτες τα θέματα της καθημερινότητας και τα θέματα που άπτονται αυτής της μεγάλης κρίσης και γονείς του επιτρέπουν την πλήρη, είναι πίσω από μια τηλεόραση, παρώνται τα παιδιά και ακούν συνεχώς αυτή την ιδιοσυγγραφία, η οποία και μας τους ενήλικες πολλές φορές μας φορτίζει και μας θρουμάζει. Να σου πω, έχω ότως ή άλλως χρόνια που δεν βλέπω τώρα συγκεδίσεις, αλλά ειδικά αυτή την περίοδο, νομίζω μία φορά κάπου πέτυχα για τρία λεπτά και απλά είπα εντάξει τώρα τελείωσε δεν θα το συνεχάσω. Τώρα από την εισαγωγή που έχεις κάνει, κράτησα και μου έκανε εντύπωση που είπες ότι ένα από τα συμπτώματα που παρατηρείται είναι η προσκόληση στην οικογένεια. Εγώ θα θεωρούσα το αντίθετο, δηλαδή ενώ αν δεν σε άκουγα πριν θα θεωρούσα ότι ακριβώς αυτή η διαδικασία τώρα που ξαφνικά, γιατί καταλαβαίνω το σημείο κλειδί είναι η αλλαγή της ρουτίνας. Όταν έχεις αδίποτε ρουτίνα σε οποιαδήποτε ηλικία, δηλαδή όταν είσαι ξέρω σε μία παιδική ή εφηβική ηλικία όπου δομείς την καθημερινότά σου γύρω από αυτή και όπως είπες σε μία ανοιχτή αυτό αλλάζει ή έρχεσαι απέναντι στο κενό. Δηλαδή, γιατί δεν είναι εξακεναλλακτικές πολλές. Αλλά μου έκανε ιδρύπωση αυτό που είπες για το ότι προσκολώντας την οικογένεια, εγώ θεωρούσα ότι θα υπάρρει τόση ένταση που θα... Αυτό, ναι, αυτό ίσως με την ένταση να το βιώνουν πιο πολύ στις εφηβικές ηλικίες. Τα παιδιά του δημοτικού πολλές φορές κάνουν και παλιντρομήσεις στη συμπεριφορά τους, δηλαδή να παρουσιάζουν συμπεριφορές μικρότερο παιδιού. Προσκολούνται, Γιάννη, γιατί πραγματικά βιώνουνε φοβερή ανασπάλεια. Αυτό που λέγαμε πριν για τη τηλεόραση, ήθελα να δώσω ένα παράδειγμα από τη δουλειά μου, που μου περιέγραφε κάποια μητέρα, ότι το απόγευμα που κάθονται στις 6 η ώρα μου, εντοιχτεί τη τηλεόραση, όλη η οικογένεια να παρακολουθήσει, την ενημέρωση, μπλα μπλα μπλα, το μικρό της παιδί γύρω στα 5 αρχίζει και πετάει όλα αυτά τα παιχνίδια. Αντιδρά πάρα πολύ έντονα και δεν μπορούσε να αποκωδικοποιήσει γιατί ακριβώς εκείνη τη στιγμή συμβαίνει αυτό. Το παιδί σαφές θα τ' ενοχλούνταν και αγχωνόταν ιδιαιτέρως, γιατί οι ορολογίες και οι λέξεις που ακούει είναι κάτι άγνωστο, είναι κάτι πολύ βαρύ. Εξού και πρέπει στις αγωνίσεις να σταθούμε και να εξηγούμε και με τα κατάλληλα λόγια για κάθε ηλικιακή ομάδα το τι ακριβώς συμβαίνει. Γιατί αν αφήσουν αυτό το έργο στην παιδική φαντασία μόνο παράλογες υπερδιογκωμένες σκέψεις μπορεί να παράγει. Και πάνω σε αυτό επειδή τα παιδιά, ειδικά τις πρώτες μέρες που όλοι ήμασταν πολύ περισσότερο ανήσυχοι και πολύ πιο αβέβαιοι και τι θα γίνει και πόσο θα κρατήσει, οι γονείς ήταν πολύ αυστηροί με τα παιδιά. Δεν θα πλησιάσεις τον παππού, πλύνε τα χέρια σου. Αποκτηθήκανε καταναγκαστικές συμπεριφορές τα παιδιά, έντονες καταναγκαστικές συμπεριφορές, με φοβερό πλύσημο των χεριών και μια τεράστια ανοχή ότι πιθανότατα δεν πρέπει να πλησιάσω τον παππού μου και τη γιαγιά μου ή κάποιον ένιλικα, γιατί είμαι φορέας του ΥΟΥ και θα τον κολλήσω. Το έχω ακούσει σε πάρα πολλά παιδιά. Αυτή την ενοχικότητα. Γι' αυτό λοιπόν οφείλουμε, και αφού και ο δικός μας ο χρόνος είναι περισσότερος από αυτό το διάστημα, να σταθούμε αρρωγοί σε αυτό το άγχος των παιδιών μας. Να μπορούν τα παιδιά μας συναισθηματικά να κουμπήσουν πάνω μας. Να καταλάβουμε, να φουγγραστούμε τα συναισθήματά τους. Να ξέρουμε από πού ενημερώνονται, αν έχουμε παιδιά λίγο μεγαλύτερης ηλικίας. Να μην κουβαλάμε μέσα στο σπίτι μας όλη αυτή την υπερβολικό φόρτο της ενημέρωσης. Μπορούμε επίσης να συζητάμε και να καλλιεργήσουμε να μας δοθεί μια ευκαιρία. Να καλλιεργήσουμε πολύ βαθύτερη επικοινωνία. Η επικοινωνία μέσα στην οικογένεια δεν χτίζεται διαμαγίας, ούτε χτίζεται μέσα σε μια εβδομάδα. Όσες οικογένειες δεν την έχουν χτίσει τα προηγούμενα χρόνια, νομίζω ότι έχουν μια καλή αφορμή, και από όλη αυτή τη σκληρή συνθήκη, να βγει κάτι χρήσιμο. Γιατί οι συστημικοί λένε ότι μια κρίση ή θα καταστρέψει ένα σύστημα, ή θα αναγκαστεί να τον διοργανώσει για να γίνει πολύ καλύτερο. Εγώ επίσης, και σαν ειδικός και σαν άνθρωπος, είμαι στισιόδοξη, θεωρώ ότι μπορούμε να βελτιώσουμε τέτοιες συνθήκες επιπλέον. Μιας και είπαμε πριν για τη ρουτίνα, πρέπει να καταλάβουμε ότι οι πρώτες μέρες ήταν δύσκολες, τα παιδιά τώρα λίγο σαν παιχνίδι, σαν διακοπές. Δεν γίνεται σε καμία ηλικία να ζούμε χωρίς κάποιο είδος ρουτίνα. Δεν είναι φυσιολογικό για τον ψυχισμό μας. Η ασάβη είναι η δημιουργία ένταση. Ακριβώς, να ξυπνάει ένα παιδί και να μην ξέρει τι να περιμένει την επόμενη ημέρα. Τι θα κάνω την ημέρα, πλήτω, πλήτω. Δεν βοηθάει. Οπότε ανάλογα με την ηλικία, χτίσουμε συγκεκριμένες ρουτίνες στα παιδιά. Έχουμε συνεχίσει ήδη με το Φάνη να ανέβει στο κανάλι ένα ηλικικό που αφορά δραστηριότητες παιδιών που μπορούν να μοιραστούν. Είναι από το ΕΚΠΑ, από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, από το Τμήμα Ψυχολογίας. Συνάδελφοί μου καθίσαν και χτίσανε δραστηριότητες κατάλληλες για τις συγκεκριμένες ημέρες, για αυτή την περίοδο. Αν δεν κάνω λάθος έτσι από αυτά, προσπαθώ να ψήσω ό,τι λες. Εγώ δεν άκουσα κάτι από αυτά τα οποία παρέθεσαι τόσο στην ανάλυσή σου όσο και στις προτάσεις. Είναι αισθητά διαφορετικό από ό,τι είχα εγώ στο μυαλό μου θα έπρεπε να είναι μια καθημερινότητα. Δηλαδή αν έφερες ότι χρειάζεται να αφιερώνουμε χρόνο στα παιδιά να ακούμε ακριβώς τι λένε, να τους δίνουμε μια συνεχή δραστηριότητα να έχουν μια αίσθηση του τι είναι να κάνουν τις δραστηριότητες τους. Αν μπορώ να το πω πολύ απλοϊκά, καταλαβαίνω ότι ό,τι πάνω κάτω έπρεπε να γίνεται πάντα τώρα θα πρέπει να είναι πολύ πιο έντονο και δοθέτως ότι υπάρχει και ο χρόνος. Δηλαδή πλέον και οι ενήλικες είναι σχεδόν όλα σταματημένα, επομένως όλα κινούνται πιο αργά. Άρα υπάρχει πλέον ο χρόνος να αφιερωθεί και όπως είπες να χτιστούν πράγματα αν μπορώ να συνοψήσω. Όχι, νομίζω πάρα πολύ καλά το κατανοείς και βάσει της συντηρίας μου πιστεύω, Γιάννη, ότι τα πιο δύσκολα πράγματα είναι και το πιο απλά. Δηλαδή, πάρα πολύ απλό, λες σε ένα ζευγάρι ότι καλλιεργείσαι την επικοινωνία. Λες να είναι «έλα, τι μου είπες τώρα, καλλιεργείσαι την επικοινωνία». Και σου το κυρώνουν και όλες και σου το υποτιμούν και όλες, αλλά να το φέρεις αυτό στην πράξη και να το κάνεις βίωμα και να πάθεις με το παιδί σου και να το μεταφέρεις και να το χτίσεις, δεν είναι τόσο απλό και τόσο, πώς να το πω, μαγικό με ένα μαγικό κουμπί. Κάτι που δεν ανέφερα πριν είναι η στάση δική μας αφέναντι σε όλη αυτή την πανδημία. Το πώς εμείς, σαν ενήλικες, οφείλουμε να συμπεριφορθούμε. Αποτελούμε πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά μας. Έχω δει συμπεριφορές αρκετά ακτρές. Δηλαδή, μητέρες που θυμωμετρούν τον εαυτό τους και τα παιδιά τους, ειδικά στην αρχή, δέκα φορές την ημέρα. Μητέρες που αγωνιούσαν με το παραμύκρο συνάχη. Μια ανχώδη συμπεριφορά, μία ένταση, η οποία μετακυλιόταν πάνω στο παιδί, μετακυλιόταν σε όλη την οικογένεια. Και υπήρχε, μετά τα παιδιά αντιδρούσαν, μπορεί να φωνάζαν, μπορεί να κάνουν φασαρία, μπορεί κάθε παιδί να αντιδρά με έναν πολύ δικό του τρόπο. Και δεν μπορούσαν και τώρα να το ερμηνεύσουν. Δεν χρειάζεται τόση έλλειψη ψυχραιμίας. Ή ακόμα κι αν είμαστε μη ψυχραιμοι σε αυτή την περίοδο, οφείλουμε κάπως να δουλέψουμε τον δικό μας τον εαυτό. Αν δεν κάνω λάθος, νομίζω ότι όλοι οι άνθρωποι στο κομμάτι της επικοινωνίας αντιλαμβανόμαστε περισσότερα μέσω της μη λεκτικής επικοινωνίας. Δηλαδή, από τον τρόπο που στεκόμαστε, ο τόνος της φωνής και άλλοι ως μη. Το βλέπαμε, ναι. Το βλέπαμε, ναι. Καταλαβαίνω ότι, ειδικά τα μικρά παιδιά, ίσως επειδή είναι πιο περιορισμένο, δεν ξέρω, το λεκτικό τους όπλο στάσιο, νομίζω ότι αντιλαμβάνονται σε χρόνο δεν τε το ότι αν είναι καλή η κατάσταση, δεν είναι καλή. Δηλαδή, νομίζω ότι είναι κομβικό το να πιστούμε, όσοι είμαστε σε σπίτι με παιδιά, να πιστούμε πρώτα οι ίδιοι ότι πρέπει να είμαστε πιο ψύχραινοι, πιο... Γιατί έχουμε μία ένταση για να λέμε στους παιδιά ότι, εντάξει, όλα καλά, ή εσείς θα τα δράσετε χειρότερα, το λέω καλά, δεν ξέρω. Λέγεται ασυμβατότητα, λέγεται διπλομήνημα, λέγεται... μπορούμε να το δώσουμε πολύ στις επιστημονικές. Δηλαδή, δεν μπορώ να είμαι ασύμβατος στα λόγια και στις πράξεις μου. Δημιουργώ πολύ μεγαλύτερο stress. Το παιδί δεν βρίσκεται σταθερά του. Ή καλύτερα να αποκαλύψεις τον εαυτό σου και να ξέρει το παιδί ότι έχει να διαχειριστεί ένα πατέρα, μια μητέρα, για να μη λέω συνέχεια μητέρα, ανθόδι. Τώρα να λέει, βρέφω η μαμά μου, δεν πρέπει να με φοβάμαι, γιατί αυτή πλένε όλη την ώρα τα χέρια της, γιατί όλη αυτή την ώρα βάζει τα θερμόμετρα, γιατί συνέχεια τηλεφωνεί στον γιατρό. Αυτό, αυτή ασυμβατότητα των πράξεων με τα λόγια, είναι ένα κορυφαίο σημείο στο οποίο τα παιδιά απλάτος προκαλεί μπέρδεμα και σύγχυση. Επίσης, ναι Λεγκέλη, Γιάννη. Θέλω, εντάξει, αλλά παρακάτω δεν θα μας διακόψω ακόμα τώρα. Παρακάτω θέλω να δω που εσύ θα διαχώριζες, καθέλε και για τα δικά της, αλλά αν έπρεπε να βάλεις δύο κατηγορίες ή τρεις κατηγορίες, γιατί τα παιδιά ας πούμε, κατά μέσο όρο είναι στο σπίτι από μηδέν ετών μέχρι 18, που θα έκανες τον διαχωρισμό για να προτείνουμε και τακτικές, ανοιστρατηγικές, τακτικές διαχείρισεις σε κάθε περίπτωση. Γιατί το ανέβρεση είναι άλλο πράγμα να έχεις εφήβους, άλλο τα παιδιά σε μια ηλικία 8 με 12, που νομίζω ότι έχουν μια πλήρη κατανόηση και της μη λεκτικής επικοινωνίας και των dis-event. Και τα παιδιά, δεν ξέρω, ίσως από τρία με έξι, αλλά αυτά είναι στο μυαλό μου, δεν ξέρω, δεν είμαι εντυπωσιακός. Εγώ έχω κάνει, ακριβώς, πραγματικά είναι πολύ διαφορετικές οι ανάγκες και το τι μπορούμε να κάνουμε. Έχω παρακάτω ετοιμάσει και κάποια πράγματα για τους εφήβους. Προσωπικά, θεωρώ πολύ πιο δύσκολη ηλικία αυτή την περίοδο, τις ηλικίες από 15 μηνών μέχρι τρία, διότι είναι ηλικίες οι οποίες δεν έχουν συγκέντρωση, δεν μπορείς να καθίσεις πάρα πολύ ώρα να απασχοληθείς με δημιουργικές δραστηριότητες, να καθίσουν πολύ ώρα να τους διαβάσεις παραμύθια, να καθίσουν πολύ ώρα να ακούσουν μουσική. Δεν έχουν δυνατότητες μεγάλου χρονικού διαστήματος συγκέντρωσης και επίσης έχουν και τη φάση της εξερεύνησης. Είναι οι μικροί εξερευνητές. Θέλουν να γυρίσουν τα πάντα. Σκέψου, λοιπόν, ένα παιδί, δύο, δυόμισι χρονών, που είναι και στη φάση του όχι, να προσπαθείς να το κλείσεις σε ένα διαμέρισμα και να μην έχει τη δυνατότητα και να θέλει να εξερευνεί όλο το σπίτι. Είναι πάρα πολύ δύσκολο και εξαντλητικό και για το ίδιο αλλά και για τους πρωτιστές του. Τα παιδιά του Δημοτικού θεωρώ ότι είμαστε στη πιο εύκολη, τώρα αν μου επιτρέπονται αυτή η ώρη, ηλικιακές ομάδες, γιατί είναι παιδιά συνεργάσιμα, μπορούν να απασχοληθούν μόνο τους, μπορούν να περπατήσουν όσο επιτρέπεται, να κάνουν κινή δραστηριότητα με τη μητέρα και τον πατέρα, να μαγειρέψουν, να στρώσουν το τραπέζι, να διαβάσουν αυτόνομα, να κάνουν μέσω του τηλεδιάστασης κάποια μαθήματα που και στα σχολεία των Ιωαννίνων γίνανε, να κάνουν την ξένη γλώσσα τους. Και η δεύτερη πιο δύσκολη ηλικία είναι η εφηβεία και μάλιστα η εφηβεία γυμνάσιο μέχρι τη δευτέρα ηλικίου, γιατί στην τρίτη, εντάξει, υπάρχει και ο στόφος των πανελληνίων, είναι πολύ πιο σοβαρά εντός εγωγικών οι σκέψεις των παιδιών. Βέβαια, απ' τη δουλειά μου, επειδή έχω κάνει αυτό το καιρό και μέσω τηλεδιασκέψιων ομάδες εφήβων, πρέπει να πω ότι με έχει και εντυπωσιάσει η οριμότητά τους, ανταποκρίθηκαν στον αναγκαστικό εγκλεισμό με σοβαρότητα, ανταποκρίθηκαν σε όλη αυτή τη συνθήκη με μια οριμότητα που δεν την περίμενα, ειλικρινά, και χωρίς να φέρνουν και πολλές αντιρρήσεις και σκηνικά εκνευρισμού. Αυτό μπορεί να είναι... Συγνώμη, συγνώμη. Όπως είναι γνωστό, η εφηβία είναι εποχή της αντίδρασης. Ο άιφαγος θέλει να σπάσει τα όρια. Πάς τώρα να το βάλεις, έχεις τις ορμόνες του, τα πάνω κάτω με τις ορμόνες του. Τα όρια δεν του αρέσουν καθόλου, δεν είναι για αυτή την ηλικία. Και σκέψου τώρα να του βάσεις ένα όριο, που έχει να κάνει ότι δεν θα πας με τους φίλους σου, που η κοινωνική ζωή του εφήβου είναι το καλύτερό, δεν θέλει μαμά και μπαμπά, δεν προσκολάται στην οικογένεια εκτός αν υπάρχουν κάποιες παθολογίες, θέλει να βρει τους φίλους του, θέλει να πάει να παίξει μπάσκετ, θέλει να πάει να πιει καφέ και ξεφυλικά όλο αυτό το αφαιρείς. Παρ' όλα αυτά, εμένα μέσω της δουλειάς, προσωπική εμπειρία καταθέτω, πραγματικά με εντυπωσίασε η ορυμότητα και η ιστοϊκότητα που το δεχτήκανε. Βέβαια, ουδέν καλό, αμήγες κακού, υπάρχει η τεχνολογία που είναι το πεδίο μάχης, το σύγχρονο πεδίο μάχης με τους γονείς. Έχουμε και μια ερώτηση στο inbox πάνω σε αυτό, ότι τα παιδιά έχουν αντιστρέψει οι έφηβοι το οράριο, ενώ κοιμούνται στις πέντε το πρωί και ξυναδεύονται στις μεσημέρι. Το έχω ακούσει, δεν ξέρω, συμφωνείς? Εντάξει, δεν ξέρω, έχει περάσει ένας αιώνας από όταν ήμουν έφυγος, αλλά αν θυμάμαι καλά και χωρίς να υπήρει ο κορονοϊός, η τάση ήταν αυτή όντως ή άλλως, έτσι? Όποτε βρίσκεμε περιφτόριο, κάπως έτσι τα πράγματα. Ακριβώς, έτσι, έτσι, δηλαδή και τώρα είναι πολύ πιο έντονο. Το έχω ακούσει από κάθε οικογένεια και από το συγγενείσμο και από τον ανοιψιό μου που προχθές συζητήσαμε πολύ πάνω σε αυτό το θέμα τηλεφωνικά, που ξυμπήσε τέσσερις η ώρα το μεσημέρι. Και είναι και πολύ όμως οδιώνου και πολύ μεγάλη ικανότητα. Αλλά το ζήτημά μας είναι η κατάχρηση που γίνεται αυτή τη στιγμή από τους εφήβους των παιχνιδιών, των online games, της τεχνολογίας, η κακή χρήση. Βέβαια, τα κρατάει και συνδεδεμένα με τους φίλους τους, με τα flair. Flair στην εποχή του κορωνοϊού. Το flair στην εποχή του κορωνοϊού υπάρχει, είναι ηλεκτρονικό προς το παρόν, αλλά πιστεύω ότι με το που θα βγουν πάλι έξω τα παιδιά δεν ξεχνιέται. Είναι ανάγκες. Αυτό δεν είναι μόνο για τα παιδιά, είναι και για όλους, αλλά εντάξει. Ναι, εννοείται. Επειδή υπάρχουν αρκετά ερωτήματα, αρχίζω να βάζω κάποιο ερώτημα. Ναι, βεβαίως. Λοιπόν, να ξεκινήσουμε με το εξής. Το παιδί μου λέει είναι 12 χρονών και νιώθει συνεχώς άγχος μήπως κολλήσει κάποιον ενήλικα. Το ανέφερες και πριν. Ναι, το ανέφερα. Κοιτάξτε, καταρχήν να διαχωρίσω κάτι. Μια κατάσταση μπορεί να είναι φυσιολογική, αλλά όταν περάσει σε διάρκεια και σε ένταση το σύμπτωμα, μπορεί να γίνει παθολογική. Θα πρέπει λοιπόν να βρούμε λίγο τα όρια, ποια συμπεριφορά είναι αντιτραστική προς την κατάσταση αυτή που ζούμε ή αν όντως πάμε σε παθολογία. Αυτή την ερώτηση είναι αρκετά σοβαρή, κατά τη γνώμη μου, με την έννοια ποιά πρέπει να παρακολουθήσουμε αυτό το παιδί αν βγάλει άλλες καταναγκαστικές συμπεριφορές. Δηλαδή, αν πλένει πολύ έτοινα τα χέρια του, αν αλλάζει συχνά τα ρούχα του, αν κάνει τηλετουργίες, χτυπήματα ξύλων, κουνάει το κορμί του συγκεκριμένα, αν παρουσιάζει ένα σύνολο συμπτωμάτων. Αν έχουμε μόνο ένα σύμπτωμα για λίγες μέρες, δεν ανησυχούμε ιδιαίτερα και προσπαθούμε μέσω της επικοινωνίας και του καθησυχασμού να μπορέσουμε να το ανοίξουμε το παιδί, να εκφραστεί, να περάσουμε πιο πολύ ατομικό χρόνο μαζί του, χωρίς αδερφάκια του. Έλα, πάμε στο περπάτημα που δικαιούμαστε οι δυο μας. Πες μου, τι αισθάνεσαι, από πότε ξεκίνησε να το αισθάνεσαι, να προσπαθήσουμε να ενεργοποιήσουμε τους μηχανισμούς της έκφρασης του παιδιού. Αυτό είναι 12 χρονών. Αν ήταν πιο μικρό το παιδί, θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τη ζωγραφική. Θα μπορούμε να του πούμε, έλα να γράψουμε μαζί ένα παραμύθι για να καταλάβουμε καλύτερα τις σκέψεις του. Θα δώσουμε αυτή μια πολύ ωραία δρεστηριότητα που κάνουμε με τα παιδιά. Ξεκινάμε να γράψουμε ένα παραμύθι. Πες μου τις σκέψεις σου. Νομίζω ότι και σε αυτή την ηλικία ανταποκρίνεται. Θέλει λίγο προσοχή στο αν διατηρηθεί το σύμπτωμα ή αν υπάρξουν ενισχυτικά συμπτώματα, επιπλέον συμπτώματα. Τι θα μπορούσε να είναι ενισχυτικό σε αυτό? Ας πες ότι υπάρχει αυτή η κατάσταση. Τι θα ήταν ενισχυτικό? Κακό σύπνος, τελειτουργίες μέσα στη μέρα. Δηλαδή να θέλει το παιδί να φοράει συγκεκριμένα ρούχα γιατί του φέρνουν τύχη. Καταμεταστικές συμπεριφορές δηλαδή συνέχεια πλήσιμο. Τρώμε να πηρούν όλα αυτά τα αγχώδη που ανήκουν στα συμπτώματα της αγχώδου σπέρας. Για τον ύπνο, ο οποίος είναι παράμετρος κλειδείας, γενικά πόσο μάλλον τώρα. Δηλαδή δωθέντως ότι δεν είναι εύκολο σωματικά τουλάχιστον να κουράζεται για να εκτονώνει την ενέργεια. Τι συστήνιστο θα ήταν μια καλή διαδικασία για να μπορέσει να κρατηθεί ένα σχετικά καλό επίπεδο ύπνο. Να μην έφτανε 5 ώρες το πρωί και να κοιμάται ξέρω εγώ τις 7-8 ώρες που μπορεί να κοιμηθεί. Κοιτάξτε, με τους έφηβους, οι οποίοι πραγματικά... Νομίζω, κοίταξε να τις Γιάννη θεωρώ, ότι υπήρξε σε αυτό το διάστημα μια κακή ανταπόκριση και του εκπαιδευτικού συστήματος. Μιλάω με φίλους μου στην Ιταλία, μιλάω με φίλους μου σε άλλες χώρες, που μπήκανε κατευθείαν τα παιδιά στο e-learning, στην έξω από σάσος εκπαίδευση συγχρονισμένη. Αν αυτό λειτουργούσε εξ αρχής, πιστεύω θα έχουμε προστατεύσει πάρα πολύ καλύτερα τη ρουτίνα των παιδιών μας. Δηλαδή, εγώ το δω και με τα δικά μου τα παιδιά, όταν άρχισε να υπάρχει... Τα δυο τα κορίτσια, η Μαργαρίτα και η Μύρκα, 10 και 6... 10 και 7,5. 10,5-7,5. Αν είναι η Μαργαρίτα και η Μύρκα εδώ να μας βλέπουν, γεια σας. Κάποτε σε βλέπουν, σίγουρα κάποτε σε βλέπουν. Ξέρεις αυτές, τις πετάχονται από παντού. Ας πούμε, αυτό είναι ένα μεγάλο κενό, που τα παιδιά μείνανε τρεις περίπου εβδομάδες, χωρίς το σχολείο τους. Αν υπήρχε αυτό, πιστεύω θα έχουμε μια καλύτερη προστασία και πιστεύω μετά το Πάσχα θα είμαστε λίγο καλύτερα, αναφορικά με αυτό. Από εκεί και πέρα, χρειάζεται, αυτό που είπα και πριν, ρουτίνα. Δηλαδή, βάζουμε κάποια χρονικά περιθώρια. Πότε θα κάνουμε ένα μπάνιο, άσκηση. Βγαίνω μια ώρα με το ποδήλατο, δικαιούμαι μια ώρα περπάτημα. Κάπου που δεν ενοχλώ, κάπου που δεν υπάρχει συγχροτισμός για να εκτονώνονται, έχουν μεγάλη ανάγκη εκτόνωσης. Κυρίζω, διαβάζω ένα βιβλίο, χαλαρώνω μια μουσική. Δεν παίρνω tablet, ειδικά στα μικρότερα παιδιά, ή υπολογιστή. Μόνο η υπερδιέγερση προκαλεί, με αποτέλεσμα. Η αλυσίδα του ύπνου να καταστρέφεται. Φροντίζω και ξυπνάω μισή ώρα νωρίτερα το πρωί, κάθε μέρα και μισή ώρα νωρίτερα. Έτσι ώστε να πετύχω την ώρα που θέλω. Το συζητάω ανοιχτά. Υπάρχουν λύσεις, ειδικά στα παιδιά του δημοτικού. Θεωρώ ότι είναι πολύ... Τα ταράζει πάρα πολύ να κοιμούνται, έχοντας δει παιδικά ή έχοντας δει, παίξει ηλεκτρονικά παιχνίδια. Ας ακούσουμε το εμπιθρί τους στη μουσική. Ας διαβάσουν όσα μπορούν να διαβάσουν ή ας κατέσουν οι μαμάδες να διαβάσουν στα πιο μικρά παιδιά βιβλία. Είναι πολύ πιο χαλαρωτικό για το νευρικό μας σύστημα. Όλο αυτό. Επίσης, κάτι που δεν αναφέραμε. Ήταν και τη διατροφή, επειδή παρακολούθησα και την πρώτη συνάντηση που είχατε με τον Αποστόλη, τον διατροφολόγο και με βρήκε απόλυτα σύμφωνοι σε όλα αυτά που ανέφερε. Θεωρώ ότι το να δίνουμε στα παιδιά, εντάξει ήταν και γιορτές, ήταν και Πάσχα, έφεραν και σοκολατένια αυγά. Η ζάχαρη όμως στα παιδιά, η τροπουπημένη τροφή, τους πάει την ενέργεια, ακριβώς. Ναι, σωστό, πολύ σωστό. Ναι, η ζάχαρη ας πούμε πρέπει να μειωθεί αυτό το καιρό. Δεν έχουμε ανάγκη για τόση ενέργεια. Έχουμε ανάγκη, νομίζω ότι τα ανέφερε και ο Τσιόδρας χθες, αυτά για τη διατροφή, κάπου το διάβασα, ούτε εγώ τυλώρισα. Ναι, ναι. Και είπε για τη διατροφή. Πολλοί μου λένε, τι σχέση έχει η ψυχολογία με τη διατροφή. Έχει πάρα πολύ μεγάλη σχέση η ψυχική μου διάθεση με τη διατροφή μου. Ένας ασύτιστος άνθρωπος ή κατάσυτησμένος άνθρωπος, είναι διαρκώς εκνευρισμένος, έχει ένταση, δεν κοιμάται καλά. Ή ένας άνθρωπος που καταναλώνει πολύ μεγάλες ποσότητες φαγητού, δείχνει κάποιο άλλο θέμα. Οι βλημικές τάσεις δείχνουν κάτι άλλο. Οπότε η ήπια άσκηση που θα είναι στη ρουτίνα μας για τρεις φορές την εβδομάδα, σε συνδυασμό με τη σωστή διατροφή, είναι μια προφύλεξη. Δεν είναι μια λύση, είναι μια προφύλεξη. Εμπειρικά μπορώ να σου πω και εγώ, ότι επειδή δεν ήμουν ποτέ ιδιαίτερα σταθερός με το φαγητό, έχω πάντα πάνω και κάσικα πανεβάσματα, τώρα αυτήν την περίοδο, βάλε ένα μήνα όπου είμαι περισσότερο μέσα στο σπίτι, υπάρχει περισσότερο χρόνος. Η αλήθεια είναι ότι θέλω να είμαι αρκετά καλύτερα και είναι αισθητά, να μην πω ότι είναι καλύτερη η επιβολογία, αλλά σίγουρα ξέρω ότι με προηγούμενη κατάσταση θα είχα πολύ περισσότερη ένταση από ό,τι έχω τώρα. Δεν λέω ότι είμαι αρντάν και όλα καλά, αλλά σίγουρα αισθάνομαι με το προϊόντο και ξυπνάω μια διαφορά. Δεν τρώω τέλεια, αλλά τέλος πάντων είναι πιο διαχειρίσιμο, γιατί φτάνει η μέρα τώρα. Όλοι νομίζω το έχουμε παρατηρήσει και εγώ πολλές φορές, όταν ξέχναγα να πάρω το φαγητό μου στη δουλειά μου και έπρεπε να λείπω 10 ώρες, πραγματικά αισθανόμουν στην επιστροφή εκνευρισμό φοβερό. Οι βιταμίνες είναι πάρα πολύ ισχύρο το νοτικό του νευρικού μας συστήματος. Το νευρικό σύστημα, πέρα από τα γεγονότα και τα βιώματα, έχουμε και ένα νευρικό σύστημα, το οποίο χτίζεται και συντηρείται από τη σωστή διατροφή. Ένα διατροπολόγιο χωρίς βιταμίνες μπορεί να είναι πραγματικά λόγος, για να μην αισθάνεσαι καλά, να έχεις εκνευρισμό, να έχεις θλίψει, να μην ξυπνάς καλά το πρωί, να μην μπορείς να κοιμηθείς καλά το βράδυ. Γι' αυτό και πρέπει λίγο να το προσέξουμε αυτές τις μέρες. Να προχωρήσω σε άλλη ερώτηση που έχουμε από… Να πούμε για την ρουτίνα, εντάξει, είδες, έχουμε και για τη ρουτίνα. Είπαμε αρκετά, αλλά ίσως μπορεί κάτι μέσα από αυτό να δούμε. Λοιπόν, η ρουτίνα λέει πρέπει να διαμορφώσουμε, πρέπει να μοιάζουμε αυτοί που είχαν τα παιδιά πιο πριν. Δηλαδή το πρωί μελέτηκε το πόδι με δραστηριότητες ή αρκεί μία οποιαδήποτε ρουτίνα, δεδομένου ότι και η δική μας των γονέων, δηλαδή, είναι πλέον διαφορετική. Αυτό είναι ενδιαφέρον. Ναι, είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό το ερώτημα. Κοιτάξτε να δείτε, από όταν άρχισε λίγο και η συνεργασία με το σχολεία, μπήκαν σε μια πιο κανονιστική ρουτίνα τα παιδιά μας, όντως. Για την ηλικία του λυκείου, θεωρώ, μακάνε να μπορούσαμε να έχουμε μία ρουτίνα που θα περιελάμβανε όλο και πιο πολλές δραστηριότητες. Δηλαδή την ξένη γλώσσα τους που δεν τη χάσανε τα παιδιά, το φροντιστήριο τους που όλα το κάνουνε, να κατεβάζουν το υλικό που τους θέλουν από το σχολείο και να διαβάζουν. Στα πιο μικρά παιδιά, όμως, νομίζω ότι δεν μπορούμε να το εφαρμόσουμε ακριβώς αυτό το πρόγραμμα, αν δεν καταλαβαίνουν και σωστά την ερώτηση. Νομίζω όμως ότι αυτό εννοεί. Επειδή, σύντομα, μπορούμε να έχουμε την ίδια νόρμα με πριν, ή θα είναι trial and error, ας πούμε. Όχι, όχι, όχι. Εμένα μου αρέσει πάρα πολύ το να βρίσκουμε βέληκτους τρόπους διαχείρισης των παιδιών. Ποτέ δεν υπάρχει η μαγική συμβουλή. Εμείς θα πρέπει να βρίσκουμε βέληκτους τρόπους. Όταν βλέπουμε ότι το παιδί έχει και τη διάθεση να κάνει μια ρουτίνα πιο τυπική, σε σχέση με την προηγούμενη, μπορούμε να του ακολουθούμε. Μπορεί, όμως, να βρίσκουμε βέληκτους τρόπους. Δεν χρειάζεται να είσαι άκαμπτος και να προσπαθείς να επιβάλλεις αυτή τη ρουτίνα γιατί έτσι πρέπει. Θεωρώ ότι ας βρούμε τις εγκληξίες και να μην περνάμε σε πολλούς καταναγκασμούς με τα παιδιά. Τα μεγαλύτερα παιδιά δεν θα μας ρωτήσουν και πάρα πολύ, αλλά αυτό που μπορούμε να κάνουμε και δεν αναφέρουμε, με τους φίβους, και νομίζω ότι δουλεύει πολύ καλά, είναι να τους δίνουμε αρμοδιότητες μέσα στο σπίτι. Όλο αυτό το καιρό φτιάξαμε με ντουλάπες, φτιάξαμε κοφήκες, βάψαμε κάγγελα, δηλαδή θέλω να πω ότι όλος ο κόσμος ασχολήθηκε με δουλειές και τύχεο χρόνο που δεν μπορούσε το προηγούμενο διάστημα. Κάλεσε και το παιδί, ντουλάπες, να συμμετάσχει, δώσ' του ένα ρόλο, δώσ' του μια αρμοδιότητα. Αυτή η αρμοδιότητα θα του ενισχύσει εξαιρετικά και την αυτοεκτιμίσή του, και τι θα αισθάνεται ότι με εμπιστεύονται, αλλά και τι θα θέλει να είναι μαζί με τους γονείς του πιο πολύ. Από το να του λες «άσ' εγώ το tablet», «άσ' το πάλι με το tablet», «πάλι αυτό το tablet σε χέρι σου». Νομίζω έτσι, αν μπορώ να πω, από ό,τι έχω αρκούσει έως τώρα, αν μπορώ να απομονώσω έναν κοινό παρανομαστή σε όλα όσα αναφέρθηκες, είναι ο χρόνος. Δηλαδή αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι, όπως και οι ενήλικες, αλλά όσο ζώνταται τα παιδιά, αυτό που χρειάζεται είναι χρόνος και προσοχή. Δηλαδή, όχι απλά χρόνος κάθομαι δίπλα, αλλά το χρόνο που είναι εκεί να είμαι ακριβώς εκεί πέρα και να ακούω πραγματικά, να παρατηρώ πραγματικά. Ειδικά επειδή είναι παιδιά με μία διαβάθμιση της ηλικίας, να προσαρμόζομαι on the go, χωρίς να έχω ένα απλώς τράσος από πέντε-δέκα στρατηγικές συμβουλές, αλλά μπορεί να μην ταιριάζουν. Δηλαδή, ο άλλος ή η άλλη να έχει μια έντονη εφηβεία και να πρέπει συνεχώς να το ασχολούν. Εμείς πρέπει να βρίσκουμε, κοιτάξτε να δείτε, πρέπει να κάνουμε και ένα βήμα πίσω με τους εφήβους. Έχουμε υπάρξει έφηβοι, μπορούμε να έχουμε μία συνέσθηση, ξέρουμε ότι μπορεί να τα βάσουν και με αόρα τους εχθρούς ή να μην καταλαβαίνουν και τα ίδια τι ακριβώς ενοχλεί, είσαι στραβωμένος αλλά δεν ξέρεις ακριβώς γιατί ή μπορεί να μην μπορείς να το εκφράσεις με λέξεις του συναισθημά σου. Θεωρώ σαν πιο ορήμη άνθρωποι το να μάθουμε να κάνουμε και ένα βήμα πίσω είναι και ένα μάθημα για εμάς τους ίδιους. Το να είμαστε απόλυτοι. Εμένα με βρίσκει πολύ αντίθετη, συνολικά στη ζωή μου το απόλυτο. Εντάξει, βέβαια είσαι μαθηματικός όπως και ο άντρας μου και δεν ξέρω το απόλυτο πως έχει άλλο κοντινισμό. Είναι αλλά η αλήθεια είναι ότι η ζωή είναι προφανώς. Ναι, αλλά ας πούμε έρχονται πάρα πολύ γονείς, Γιάννη, στη δουλειά μου και μου ζητάν συμβουλές, οδηγίες χρήσεις επί της ουσίας για τα παιδιά. Δηλαδή δεν μπορούν να καταλάβουν ότι η σχέση είναι μια δυναμική κατάσταση. Είναι ένα συνεχόμενο Δούνα και Λαβύν με πάνω και κάτω συναισθήματα, με ωραίες και άσκημες μέρες, με καυγάδες και αγάπη, με διαφωνίες, με αγκαλιές, με διακοπές αλλά και πολύ δουλειά. Δεν υπάρχουν οδηγίες χρήσεις για τα παιδιά. Και είναι μόνο εξελισσόμενο, έτσι δεν υπάρχει θα αφιερώσω 5.000 ώρες σε αυτό, θα το φτιάξω και θα πάω από μόνο του. Θέλει συνεχώς refinement. Ούτε μαγικά τίψη υπάρχουν για τα παιδιά. Όταν προσπαθώ στη δουλειά να προσεγγίσω πιο ολιστικά την οικογένεια, συνήθως οι άνθρωποι που έρχονται για να παινοχοποιήσουν επί της ουσίας τον εαυτό τους, γιατί δεν έχουμε εμείς ευθύνη, πες μου τι να το κάνω. Είναι πολύ περίεργο, αλλά εγώ το έχω ακούσει πάρα πολλές φορές στα τόσα χρόνια που εργάζομαι, πες μου τι να το κάνω. Τώρα τι σημασία έχει πως μεγάλωσε, πάνω αυτά, νίκωσε ο παρελθόν. Τώρα τι κάνουμε. Απετούν, επί της ουσίας, μία ρύθμιση στη συμπεριφορά των παιδιών. Έτσι, μπράβο. Μάλιστα, μάλιστα. Εντάξει, δεν, αυτό εσείς ειδικός δεν θέλουμε. Επόμενη έχουμε κι άλλες, έχω άλλες δύο. Ο έφηβος γιος λέει, ξυπνάει το μεσημέρι και κοιμάται το πρωί. Αναφέρθηκε αυτό νωρίτερα. Και προσωπικά, ό,τι το θυμάμαι και σαν έφωσκες στη μετά εφηβεία, δεν ήμουνα και, πώς το λένε, δεν είχα ωραίο πρόγραμμα, ωραίο ωράριο ύπνου. Αν πριν έτσι, να σας πω ότι αυτό που με βοήθησε εμένα και έχω, όχι έχω τώρα, πέκτησα σε μια ηλικία καλύτερα ωράριο ύπνου, ή αυτό που είπε, σαν ρουτίνα, δηλαδή να έχω κάποιες διαδικασίες σταθερές. Ναι, αλλά δεν θέλω να σας διακόψω αυτό από προσωπική. Επίσης, σαν γενιά, υπήρξαμε και κατά κάποιο τρόπο τυχεροί, γιατί δεν ήμασταν τόσο πολύ εκλοβισμένοι με την τεχνολογία. Αυτό είναι πολύ μεγάλη διαφόρα στα σημερινά παιδιά. Βέβαια, τα παιδιά τα οποία είναι πάρα πολύ αποσιλημένα και κλείνονται με τις ώρες στο δωμάτιο και είναι επί της ουσίας σαν συγκρατικίσμα έναν άγνωστο, θεωρώ ότι είναι ένα σύμπτωμα μιας συνολικότερες δηλητουργίας του σπιτιού. Ναι, ο έφηβος έχει την έντασή του, έχει τις ακρές αντιδράσεις του, αλλά δεν μπορεί να φταί για όλα αυτός. Θεωρώ ότι είναι ένα σύμπτωμα μια κατάσταση, ρε παιδί μου, στην οποία είναι τελείως αποριστικός προς το σπίτι του. Αυτό που μπορούμε να πούμε σε αυτό το περισσότερο που μας ρωτήσανε, είναι αυτό που είπαμε, να προσπαθείς να πιστεί αυτό το παιδί κάθε μέρα να πηγαίνει την ώρα που κοιμάται εμείς είμαι 40 λεπτα νωρίτερα. Δεν μπορείς εφνιδίως να το κάνεις. Να παρεκτημηθεί με το να ασχοληθεί από τη Δευτέρα που θα ξεκινήσουν πάλι τα σχολεία που θα τους σαν λιλικό να ασχοληθεί κάπου εκεί. Βέβαια υπάρχει και αυτό το online gaming που τα παρασύρει πάρα πολύ. Συγκεντρώνονται σε παιχνίδια τα παιδιά όλα μαζί, οπότε δεν σου λέω από πόσα συνέχεια. Εγώ τι είμαι και δεν θα πάω. Πώς τη γλιτώσαμε σε αυτό. Αυτό είναι φοβερό. Σκέφτομαι πραγματικά τα παιδιά, σκέφτομαι τον εαυτό μου σε τέτοια ηλικία να είχα, πώς το λένε, να υπήρχε τέτοια δυνατότητα με τα όλα για να είμαι στις 6-15. Νομίζω ότι είναι εθισμός. Είναι εθιστικό. Εθισμός είναι έτσι. Επίσης γλιτώσαμε από αυτό και γλιτώσαμε και από κάτι πολύ πιο σοβαρό για μένα την καταγραφή της προσωπικής μας ζωής σε χρόνια που όλοι το θυμάσουμε. Τα οριά μας, τις τρέλες μας. Το ότι δεν υπάρχει καταγραφή της ζωής μας, θεωρώ ότι είμαι πάρα πολύ τυχερή γενιά. Και η γενιά που καταγράφεται πάντα στα social media, θεωρώ θα το νιώσει σε κάποιες στιγμές. Γιατί θα αλλάξει πάρα πολύ σαν άνθρωπος. Είμαι πολύ διαφορετικός στα 15, πολύ διαφορετικός στα 25. Πολύ διαφορετικός αν θες να ψάξεις να βρεις μία δουλειά και θα ξέρεις ότι θα σου έχουν ψάξει τα πάντα από το Facebook ή από το Insta, γιατί οι έφηβοι δουλεύουν Insta. Τέλος πάντων σ' αυτούς τους γονείς, εγώ θεωρώ ότι χρειάζεται να ρίξουν λίγο τις δέφυρες της επικοινωνίας καλύτερα με αυτό το παιδί. Να προσπαθήσουν, αυτό που είπα και πριν, να το εντάξω στην κατημερινότητα του σπιτιού. Να προσπαθήσεις να πάμε μαζί λίγο στο σούπερ-μάρκετ, να με βοηθήσεις να κομπαλήσω καμιά σακούλα. Θες αύριο στις 12, εντάξει δεν είπαμε από τις 4 να ξεκινήσεις σ' αυτό, δεν γίνεται, δεν το πετώ. Θες αύριο στις 12 να ξεκινήσουμε να καθαιρίσουμε την αποθήκη. Θες να σε βοηθήσω κάπου μία ξένη γλώσσα σταδιακά, να μπορέσουμε να κερδίσουμε κάθε μέρα και λίγο χρόνο και μία επαφή, γιατί η επαφή είναι το πιο σημαντικό. Ωραία, να δω έχω κάτι, νομίζω πήρε το μάθημα και πιο πριν. Ναι, αυτό τι μπορώ να κάνω με το παιδί μου που είναι αρνητικό με όλο αυτή την περίοδο και αναφέρει ότι το παιδί είναι 9 ετών. Έχει δηλαδή το παιδί μία γενικότερη άρνηση, αντίδραση, είναι σε μια ηλικία ξέρω 9-10, τώρα τι είναι τετάρτη μορφή. Και έχει μία μόνιμη αντίδραση που υποθέτω προέρχεται καθαρά από αυτό που ανέβρεσες στην αρχή. Την βίαιη αλλαγή της καθημερινότητας και μη δυνατότητας διεξόδου όλες τις περιέργειες που έχει. Αφενός είναι αυτό. Όταν έρχονται τέτοιες ρωτήσεις σε μένα με υποψιάζουν λίγο πιο βαθιά θέματα. Τι εννοώ, θεωρώ ότι μπορεί ένα παιδί να αντιγράφει συμπεριφορές. Μη μείτε αντιδράσεις. Αν ζεις σε ένα σπίτι που υπάρχει ένα αρνητικό κλίμα γενικότερα και γκρινιάζουν όλοι. Δεν υπάρχει μια αγαστή συνεργασία. Λογικό είναι. Δεν μπορεί να είναι βούδας το παιδί. Άμα υπάρχει μια αρνητικότητα δεν μπορεί. Εμένα, τέτοιου είδους συμπεριφορές ένα παιδί που σου ακυρώνει τα πάντα και δεν μπορείς να το πιάσεις πουθενά, πιο πολύ με παραπέμπει σε συνολικές δυσλειτουργίες ενός συστημάτου ή οικογένειά. Είναι η αφορμή και όχι η αιτία του Covid. Εγώ θεωρώ, από εκεί και πέρα, όμως επειδή είμαστε γονείς, οφείλουμε να δώσουμε πολλές ευκαιρίες, αλλά πάνω από όλα να ενσωματώσουμε τα παιδιά μας στη ζωή μας. Τα παιδιά δεν είναι ξένα σώματα από τη ζωή μας. Δυστυχώς, οι πιο σύγχρονοι γονείς κάπου μπερδεύονται λίγο. Συσσουάβ. Ναι, ναι. Ναι, με το χέρι μου που το είπες εσύ και δεν το πω εγώ, αυτό ήθελα να πω. Ναι, δηλαδή το παιδί δεν είναι ακριβώς συνδεδεμένο μαζί μας ψυχικά. Το μεγαλώνουμε με υλικά, αλλά λίγοι γονείς χάνουν από τον εαυτό τους τα πρώτα πράγματα και καταστάσεις και διασκέδαση. Ειδικά τα πρώτα χρόνια που χρειάζεται να είμαστε εκεί κοντά τους. Για να χτιστεί η προσωπικότητα με ασφάλεια και να έχουμε ψυχική ανθεκτικότητα στο μέλλον. Ο άνθρωπος και η προσωπικότητά μας δεν χτίζεται για πάντα. Η συμπεριφορά μας αλλάζει και τροποποιείται. Το τι είμαστε σαν χαρακτήρες και το τι είμαστε σαν άνθρωποι. Δεν γίναμε στα 40. Η αμορφώνα σας είναι πολύ ενέργεια. Είμαστε αποτέλεσμα των πρώτων εμπειριών της ζωής μας. Δεν θέλω να φανώ ακραία ψυχαναλυτική, αλλά ειλικρινά τα πρώτα χρόνια της ζωής γίνεται η δόμηση του ψυχισμού. Από εκεί και πέρα δουλεύω συμπεριφορικά κυρίως. Και ό,τι θέλει ο άλλος να δουλέψει με τον εαυτό του βάζει τα δικά του αιτήματα. Παιδιά, ας πούμε, που βιώνουν απορρίψεις ή δεν βιώνουν τη σωστή αποδοχή από τους δικούς τους, πιθανότατα θα έχουν μια σοβαρή ανεπάρκεια ψυχική και θα κυνηγούν πάντα στη ζωή τους μια αποδοχή. Θα κάνουν πράγματα επαγγελματικά, συναισθηματικά, ερωτικά, για να μπορούν να βρουν το λιμάνι της αποδοχής που τους λείπει. Αυτό πρέπει να καταλάβουμε. Και τα παιδιά χρειάζονται από τους γονείς πολύ έντονα τα πρώτα χρόνια. Άρα, όταν ένα παιδάκι είναι 1 χρονών, είναι αρνητικός σε όλα, κάπου δυσλειτουργεί το σύστημα. Δεν δυσλειτουργεί το παιδί. Κατά τη γνώμη μου, χωρίς να ξέρει. Επίσης, κάτι που δεν αναφέραμε, και από ό,τι ξέρω, από ό,τι συζήτησα και με το φάνη, θα υπάρχει μια συζήτηση για τις ειδικές ομάδες. Δεν αναφέραμε για αυτό. Γιατί είναι σημαντικό. Γιατί είναι για τους γονείς των παιδιών, με τις αναπτυξιακές δυσκολίες, με τα σύντρωμα, που ήταν σε συστηματικές θεραπευτικές παρεμβάσεις τρεις, τέσσερις φορές την εβδομάδα. Που η αλλαγή ρουτίνα σε έναν αυτισμό, μπορεί να επιφέρει ακρίξεις. Μπορεί να επιφέρει αλλαγές στη συμπεριφορά, που δεν μπορούμε να τις αντιληφθούμε, αν δεν έχεις δουλέψει με αυτό το πληθυσμό. Αυτοί οι γονείς νομίζω ότι αυτή τη στιγμή ταλαιπωρείται πολύ περισσότερο και από τους εφήβους και από τα μωρά. Χάσαν τη ρουτίνα, αλλά χάσαν και τις θεραπείες τους, που βοηθούσε και τις παρεμβάσεις τους, που μπορούσε να τα προάγει στη λειτουργικότητα και στην καθημερινότητά τους. Αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό κεφάλαιο. Νομίζω ότι το έχετε... Το έχουμε δρομολογήσει για τέτοιο, αλλά καλά έκανες και το ανέβες, γιατί υποθέτω ότι είναι πολύ ενδιαφέρον. Εγώ επειδή ασχολούμαι αρκετά με παιδιά, με ειδικές δυσκολίες, πραγματικά δέχομαι συνεχώς τηλεφωνήματα. Πότε θα ξεκινήσουμε, πότε θα μπούμε στο πρόγραμμα. Δεν θέλει να... Το παιδί δεν θέλει... Έχει παλληνδρομήσει, έχει αλλάξει πάρα πολύ η συμπεριφορά του. Μέσα στο σπίτι δεν αντέχει άλλο. Νομίζω ότι εκεί είμαστε σε μια πολύ δύσκολη... Μια δύσκολη κατηγορία παιδιών. Αν έπρεπε να πάρω σαν take-home message, δηλαδή από όλα όσα είπαμε, όταν κάνεις μια παρουσία, τα αναλύεις και στο τέλος πρέπει να καταλήξεις σε δυό-τρία πράγματα. Εγώ από αυτά που άκουσα, ο όντας μη ειδικός και χωρίς να έχω και προσωπική εταιρεία, θα κρατήσω δύο λέξεις. Χρόνος, όταν λέμε χρόνος όχι γενικά, χρόνος με προσοχή και ρουτίνα, δηλαδή εγώ αυτά αν πρέπει να ξεδιαλέξω. Δεν ξέρω αν χάνω και απλοποιώ ή υπεραπλοποιώ, αλλά θα κρατούσα κατελάχιστον αυτά. Χρόνος, προσωπικός χρόνος με προσοχή, να ακούμε και ρουτίνα. Δεν ξέρω αν υπεραπλοποιώ. Και κάτι που για μένα, νομίζω, μπορεί να μην το έδωσα επιβαρύτητα που έπρεπε, η ενεργητική ακροασία, το να ξέρω να ακούω το παιδί μου το να γίνω σε αυτήν την περίοδο στο παιδί μου η ασφάλεια του. Να είμαι η ασφάλεια του. Να μπορεί το παιδί να κουμπήσει την αγωνία του πάνω μου. Μπορεί να κάνει παράλογες σκέψεις. Χρειάζεται το παιδί να κουμπήσει, να είμαι ο βράχος του, να είμαι ο άνθρωπος ο οποίος θα το πάρω μια αγκαλιά και θα το κατησυχάσω. Ο χρόνος και το συνέστημα. Γιατί ένας χρόνος με ένα αγωνιό πίσω από έναν υπολογιστή, καλό και αυτό. Δεν διαφωνώ. Κάποιες στιγμές θα υπάρχει και αυτό. Αλλά το συνέστημα, Γιάννη. Νομίζω ότι να αποφορτήσουμε τα παιδιά και να μεταβιβάσουν πάνω μας τις αρνητικές σκέψεις και τα αρνητικά τους συναισθήματα. Είσαι δίκη. Αυτό ίσως εγώ δεν το συγκράτησα, γιατί το ανέφερας και αρκετές φορές μέσα, ότι είναι κοινωνικό. Είσαι λογικός πως μαθηματικός. Δυσκολεύεσαι σε αυτό το κομμάτι. Είσαι λογικός. Σε αυτό στιγμές θέματα. Σωστά. Αυτές τις ερωτήσεις δεν έχω κάποια άλλη τώρα. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι... Βασιλεκτή. Βασιλεκτή. Αν υπάρχει κάτι το οποίο δεν ρώτησα εγώ ή δεν ρωτήσαμε από τους φίλους που θέσανε ερωτήματα και δεν φίξαμε, υπάρχει κάτι το οποίο θέλεις επιπλέον να αναφέρομαι και δεν πέθει? Όχι, εγώ νομίζω ότι κάλυψα με ένα γενικό τρόπο στα πλαίσια αυτών που ήθελα να πω. Α, ναι. Αυτό που θέλω να κλείσω, βέβαια, στο βασικότερο. Και τα υπόλοιπα θα στείλω και υλικό στο φάνη, να τα ανεβάσω στο κανάλι, θα υπάρχουν συμβολές και υλικά. Για να μπορέσουμε να είμαστε καλοί φροντιστές και να μπορέσουμε να έχουμε αποθέματα σε αυτή τη δύσκολη στιγμή και συγκυρία ή για οποιαδήποτε άλλη στη δύσκολη στιγμή και συγκυρία. Η ζωή δεν είναι ποτέ στρωμένη με ροτοπέταλα και ο ψυχισμός έχει πάντα τα αποθέματα να αντιμετωπίζει ό,τι δύσκολο και αν το έρθει. Υπάρχει ψυχική ανδεκτικότητα. Έχω να παρακαλέσω και τους γονείς να φροντίζουν πάρα πολύ τον εαυτό τους και οι ίδιοι. Να ξεκουράζονται και οι ίδιοι. Τα ζευγάρια ας έρθουν λίγο πιο κοντά. Ας επικοινωνήσουμε έναν άλλον τρόπο ένας στις ανάγκες τους στον άλλον. Ας φροντίσουμε και εμείς τους σε αυτούς μας για να μπορέσουμε να είμαστε καλοί φροντιστές στα παιδιά μας. Δεν γίνεται ένας ψυχικά αποδυναμωμένος γονιός ή σωματικά αποδυναμωμένος γονιός να μπορέσει να ταπεξέλθει σε όλο αυτό το έργο το οποίο είναι γιατί υπάρχουν πολλοί ερωτήσεις και έχει πολύ αυξημένες ψυχικές ανάγκες αυτή την περίοδο. Αν και δεν άπτεται τώρα με τη θεματολογία της κουβέντας αλλά επειδή το έδειξα τώρα στο τέλος, ικάζω ότι λόγω της κατάστασης τώρα αυτής θα υπάρχουν πολλά ζευγάρια τα οποία ανακαλύπτουν ο ένας τον άλλον αυτή την περίοδο. Γιατί υποθέτω ότι για πολύ χρόνο και για μεγάλο χρονικό διάστημα η καθημερινότητα είχε τον έναν από εδώ τον άλλον από εκεί οπότε είναι μάλλον ίσως προηγείται ο επαναπροσδιορισμός για να μπορέσω και να δώσω στα παιδιά μία στέρεα βάση όπως είπες κάπου ένα βράχο. Αν του κατάλαβες. Ναι, και θα γνωριστούμε και πιστεύω ότι έχετε και μια συζήτηση για την οικογενειακή βία αυτή τη δωμάδα δυστυχώς βγήκε και στην επιφάνεια και αυτό το κομμάτι πολύ έντονα. Βέβαια δεν σου το κάνει η καραντίνα. Το τι είσαι σε προσωπικότητα δεν σου φταίει η καραντίνα. Ο κλητικός παράγοντας είναι η καραντίνα. Αυτό που είσαι πίθα που θα σου ανάψει τη φτιά. Το τι είσαι σε προσωπικότητα το κουβαλάς και πριν. Απλώς έχεις τελείως τρεις αφορμές να εκφράσεις κάποια πράγματα. Βέβαια εγώ επιμένω να είμαι ευφύσης ισόδοξος άνθρωπος και πιστεύω από την πληροφόρησή μου ότι είναι πολύ μεγαλύτερα από τα ποσοστά των ανθρώπων που χαρίκαν την οικογένειά τους και δυναμώσαν μέσα από αυτό. Ας φροντίσουμε λοιπόν όλους εαυτούς μας. Ας παίρνουμε και ζητήνουμε αγάπη. Αυτό μπορούμε να αγκαλιάσουμε και να φιλήσουμε και τον έξω κόσμο. Ας σας κάνουμε πιο πολλές αγκαλιάσεις και πιο πολλά φιλιά μας στο σπίτι μας γιατί έχουμε και εμείς ένα ρόλο φροντιστής, ογκονίσης και πρέπει να μας ινδυνατεί. Με αυτό πιστεύω ότι έχω καλύψει όλα αυτά που ήθελα να αναφέρω σήμερα. Και νομίζω ήταν εκεί ιδιαίτερα ισόδοξο έτσι αυτό. Εγώ δεν έχω κάποια άλλη τέτοια. Νομίζω να δω αν υπάρχει... Ωραία, γεια σου Βασιλική. Δεν υπάρχει καμία ερωτήση. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Νομίζω ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα αυτά που λες και θέλουν και επανεπιεξεργασία. Δηλαδή, ήταν όλα to the point, τουλάχιστον εμένα που δεν έχω και έτσι. Το νόησο εδώ, το αντικείμενο. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Πολλά φιλιά. Εγώ ευχαριστώ πάρα πολύ. Και χρόνια πολλά στο Γιώργο αλλά κάπως νομίζω. Και λέμε, μένουμε στο σπίτι? Μένουμε στο σπίτι, κάπως έτσι. Και περαστικά στο φάνη. Να πούμε και αυτό. Περαστικά στο φάνη, ναι. Περαστικά στο φάνη που θα τον είχαμε σήμερα. Μένουμε στο σπίτι και μοιραζόμαστε τα συναισθήματά μας. Μένουμε στο σπίτι και δουλεύουμε τα συναισθήματά μας. Εκφράζουμε τα συναισθήματά μας. Και με αυτό κλείνουμε μάλλον, έτσι. Ευχαριστούμε μαλλικά πάρα πολύ. Εγώ ευχαριστώ για την γυμνή μου πάρα πολύ. Ξέρω ότι είστε δυνατή ομάδα και ξέρω ότι δουλεύετε πολύ σοβαρά. Και ξέρω ότι έχετε πολύ ωραίες ιδέες. Ευχαριστώ και ακόμα μια φορά. Έτσι θα είμαστε σε επαφή, έτσι όπως είπες με ένα σπίτι. Καλό απόγειμμα σε όλους. Ευχαριστούμε πολύ. |
