| : Καλησπέρα σε όλους, είμαι ο Στέφανος Αλεβύζος, ψυχολόγος στο χαμόγελο του παιδιού. Καλησπέρα και από εμένα, είμαι η Ρενγκίνα Καραντινού, ψυχολόγος και εγώ στο χαμόγελο του παιδιού. Είμαστε στο Εθνικό Κέντρο για τα Ξαφανισμένα και Προκμετάλευσης Παιδιά, σε μια ακόμη έτσι εκπομπή για το ρώτα το χαμόγελο, αφορά μια προσπάθεια που κάνει ο Σύλλογος μέσα από το κανάλι του στο YouTube, να μπορέσει να επικοινωνήσει μαζί σας θέματα στα οποία έχει αναπτύξει πολύ μεγάλη εμπειρία. Σήμερα λοιπόν θα μιλήσουμε για το αν μπορούμε να φτιάξουμε και πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό, διάφορους λογαριασμούς κοινωνικής δικτύωσης. Ακριβώς, πώς μπορούμε, αν μπορούμε, τι πρέπει, αναφορικά πάντα με τα παιδιά έτσι, τι πρέπει να κάνουμε, τι πρέπει να προσέχουμε ή οτιδήποτε άλλο. Θέλω να πω όμως το εξής, εμείς δεν είμαστε τεχνικοί, πληροφορικοί, οπότε δεν θα δώσουμε τεχνικές συμβουλές, πατήστε εκεί, κάντε εκεί, κάντε το άλλο, οτιδήποτε άλλο, αλλά θέλουμε να σας πω δυο-τρία πραγματάκια, όχι περισσότερα, για το πώς, τις συμβουλές μπορείτε να δώσετε στο παιδί σας για τη ψηφιακή του περιπλάνηση στους κόσμους του διαδικτύου, έτσι, και με μια ταυτότητα που λέγεται Facebook, που είναι πολύ διαδεδομένη, ή μπορεί να είναι το Twitter, ή Instagram για μεγαλύτερα παιδί, είναι για ανήλικες βέβαια πιο πολύ, αλλά που και από αρκετά παιδιά έχουμε παρατηρήσει ότι κάνουν και αυτόν τον βαριασμό, από την επικοινωνία τους και από την ανάγκη τους μάλλον για επικοινωνία, με οποιοδήποτε μέσο τους προσφέρει το διαδίκτυο. Ακριβώς, ωραία. Και να μιλήσουμε, να πούμε καταρχήν ότι αυτή η εμπειρία προκύπτει κυρίως από δύο δράσεις του χαμόγελου. Η μία έχει να κάνει με την Εθνική Τελεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά, τη 1056, όπου... 24 ώρες στο 24 απαντούν εκεί κοινωνική λειτουργή και ψυχολόγοι, μπορείτε να πεθαίνετε ερωτήματα σας, μπορείτε να λάβατε κατευθύνσεις, μπορούν τα ίδια τα παιδιά να καλέσουν εκεί όλο το 24 και να μιλήσουν με κάποιον ειδικό. Ακόμα και εκπαιδευτική, οποιοςδήποτε έχει σχέση με κάποιο παιδί και θέλει να ρωτήσει κάτι ή θέλει να πάρει κάποια συμβουλευτική. Ακριβώς. Και η δεύτερη δράση έχει να κάνει με τη δουλειά μας μέσα στα σχολιά, όπου 27 ψυχολόγοι καθημερινά βρίσκονται σε όλη την Ελλάδα, σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και πραγματοποιούν διαδραστικές παρεμβάσεις με μαθητές, μαθήτρες, γονείς αλλά και εκπαιδευτικούς σε σχέση με διάφορα θέματα όπως είναι ο εκφοβισμός, όπως είναι η κακοποίηση ή παραμέληση των παιδιών αλλά και η ασφάλεια στο διαδίκτυο. Κάθε ημέρα, κάθε απόγευμα βρισκόμαστε σε συλλόγους γονών και κηδαιμόνων. Η θεματική της ασφάλειας στο διαδίκτυο ήταν και για το 2015 και η θεματική που προσέληξε τους περισσότερους γονείς με πάρα πολλά ερωτήματα στις παρεμβάσεις αυτές, ερωτήματα που και εσείς μπορείτε να θέσετε στο live, σύγχρονα στο δεξιό μέρος της οθόνης θα δείτε το chat που υπάρχει, οπότε εκεί μπορείτε να μπαίνετε και να θέσετε τις ερωτήσεις σας. Θα ήταν πολύ σημαντικό και για εμάς για να αντιλαμβανόμαστε ότι μας παρακολουθείτε και υπάρχει ένας ηρμός σε όλα αυτά που λέμε. Όπως ξεκίνησα να λέω η θεματική της ασφάλειας στο διαδίκτυο για τους γονείς είναι η πιο δημοφιλής, αναρωτιούνται γονείς, ερωτήσεις πολλές, τι πρέπει να κάνουν, τι δεν πρέπει, στην πραγματικότητα πρέπει να φτάσουμε στο σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Η εμπειρία μας από τη γραμμή λέει το εξής, ότι τα παιδιά είναι 4-5 πραγματάκια αυτά που κάνουν πολύ έντονα μέσα στο διαδίκτυο, αφενός προηγούνται χωρίς κανένα συγκεκριμένο στόχο, το φαινόμενο της Google που το λένε και στην Αμερική. Δηλαδή τα παιδιά πληκτρολογούν Στέφανος Αλεβύζος, απ'το Στέφανος Αλεβύζος τους γένει ψυχολόγος στο χαμόγελο του παιδιού, το χαμόγελο του παιδιού ινδρυτής Ανδρέας Γιαννόπουλος, Ανδρέας Γιαννόπουλος είχε παιδί 10 χρονών δημοτικού σχολείου, δάσκαλη ιστορία και μπορούν να φτάσουν στον Καραϊσκάκη με μη λογική σύνδεση μεταξύ της αρχικής αναζήτησης και της τελικής. Αυτό το λένε το φαινόμενο της Google και είναι πολύ συχνό και δεν νομίζω ότι το κάνουν όλα τα παιδιά, το κάνουν όλοι μας. Ενημερώνονται από εκπαιδευτικές αλλά και διεσογραφικές ιστοσελίδες, δηλαδή μπαίνουν μέσα και κατεβάζουν πληροφορίες για διάφορα θέματα που τα αφορούν. Παίζουν online παιχνίδια και οι Έλληνες από έρευνες που έχουν δείξει και από τις έρευνες της Μονάδας Εφηβικής Υγείας που ασχολούνται πάρα πολύ με το θέμα του διαδικτύου, δείχνουν ότι τα ελληνόκουλα τζογάρουν κιόλας πολύ έντονα, κατεβάζουν μουσική, ταινίες ή οτιδήποτε άλλο και φυσικά παρακολουθούν και ανεπιθύμητο πορνογραφικό υλικό, ανεπιθύμητο υλικό για τους κυρίως πορνογραφικό υλικό. Το τελευταίο, αλλά δεν είναι το τελευταίο στην πραγματικότητα, το τελευταίο που αφήσαμε εμείς έχει να κάνουμε την επικοινωνία των παιδιών, δηλαδή τα παιδιά χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να επικοινωνήσουν. Και με ποιον τρόπο το κάνουν αυτό, με το Facebook, με το Twitter, με το Instagram και διάφορα άλλα τα οποία… Το Skype. Ναι, και παρατηρούμε όμως ότι υπάρχουν και άλλα που τα παιδιά τα ανακαλύπτουν πιο γρήγορα από εμάς. Ακριβώς. Κάθε φορά δηλαδή και το πρωί στα σχολεία μας λένε και ένα καινούργιο μέσο. Και υπήρχαν και παλιότερα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα οποία δεν τα πολύ γρήγορα καταλήφθηκαν. Γενικά το διαδίκτυο είναι ένας δεντρονός χώρος. Και έτσι πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε. Ακριβώς, έτσι πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε. Υπήρχαν ιστοσελίδες που εγκαταλήφθηκαν πολύ γρήγορα, έχουν χάσει τη δημοφιλία τους. Παρ' όλα αυτά τα στοιχεία που έχουν βάλει τα παιδιά μέσα, η φωτογραφία τους, το όνομά τους, η ηλικία τους, οποιοδήποτε άλλο προσωπικό ή μη δεδομένο τα παιδιά φόρτωσαν, είναι εκεί. Είναι ακόμη εκεί. Γιατί αυτό που πρέπει να χρησιμοποιούμε είναι ότι ό,τι μπαίνει. Στο διαδίκτυο δεν ισχύει ο νόμος του Κύρικοφ, νομίζω, που έλεγε ότι ό,τι μπαίνει, βγαίνει. Όσοι ποσότητα ρεύματος μπαίνει, τόσοι ποσότητα ρεύματος βγαίνει κιόλας. Στο διαδίκτυο ό,τι μπαίνει, δεν βγαίνει. Ό,τι μπαίνει, μένει. Είναι μια τεράστια αποθήκη, που οποιαδήποτε πληροφορία καταχωρήσουμε εκεί μέσα, παραμένει σταθερά εκεί. Να παραφράσουμε και κάτι που πέρσι ήταν πολύ δημοφιλές στα παιδιά αλλά και στους ενήλικες από ένα serial. What goes online stays online. Ό,τι ανέβει στο διαδίκτυο, παραμένει και εκεί. Είναι ένας βασικός κανόνας που πρέπει τα παιδιά να τον ξέρουν για να ξεκινήσουν τη διαδικτυακή τους συμπεριφορά. Το ότι ό,τι θα βάλουν μέσα στο διαδίκτυο, στις ιστοσελίδες, αυτό θα παραμείνει και εκεί. Τις περισσότερες φορές ξεκινάνε την διαδικτυακή επικοινωνία, δηλαδή το έτοιμα των περισσότερων παιδιών, πριν ανακαλύψουν άλλους εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας, άλλες ιστοσελίδες, είναι το Facebook. Αλλά και το Skype είναι αρκετά δημοφιλές και φυσικά και το Twitter, που δεν ξέρω αν είναι τόσο δημοφιλές στο νεαρό κόσμο, τα θητηβίσματα αυτά. Περισσότερες στην εφηβική ηλικία βλέπουμε ότι είναι πιο δημοφιλές, αλλά πιστεύω ότι και από ό,τι έχει φανεί, το Facebook είναι αυτό που χρησιμοποιούν τα παιδιά κυρίως. Είναι η ψηφιακή ταυτότητα, όπως έχουμε τώρα αυτή τη στιγμή την ταυτότητά μας, η οποία λέει ότι είμαι ο Στέφανος Αλεβύζος, ψυχολόγος, μένω εκεί, αυτή είναι η γονή μου, αυτή είναι η καταγωγή μου, η μάνα μου, ο πατέρας μου. Έτσι είναι και το Facebook για την ψηφιακή ζωή, δηλώνει κάποια στοιχεία για το ποιος είσαι, πώς δραστηριοποιείσαι, πώς επικοινωνείς με τους φίλους σου. Και ίσως θα πρέπει να το πούμε από την αρχή, ότι σε καμία περίπτωση ο στόχος των γονιών δεν μπορεί να είναι ή δεν πρέπει να είναι το να αποκόψουν τα παιδιά από το διαδίκτυο. Τα παιδιά έχουν γεννηθεί μέσα στο διαδίκτυο, είναι χρήστες του διαδικτύου, αγόρια και κορίτσια, είναι χρήστες του διαδικτύου, οποιαδήποτε προσπάθεια να αποκόψει τα παιδιά από το διαδίκτυο θα πέσει και στο κενό. Έτσι, θα πρέπει να ξεκινήσουμε την κουβέντα μας με δύο βασικές παραδοχές. Πρώτον, ότι τα παιδιά γνωρίζουν περισσότερα από εμάς όσον αφορά το διαδίκτυο. Για δεύτερον, ότι είναι κομμάτι της ζωής τους που δεν μπορούμε να τα αποκόψουμε από αυτό. Επίσης, όμως, εδώ να βάλουμε ότι πολλές φορές τα παιδιά νομίζουν ότι ξέρουν ακριβώς αυτά που ισχύουν στο Facebook και σε κάθε Facebook. Οπότε πάμε λίγο και κάθε φορά βλέπουμε ότι υπάρχουν μύθοι που σπάμε. Βέβαια. Εμείς, βέβαια, τώρα δεν βλέπουμε τις ερωτήσεις εδώ πέρα. Αν έχει τεθεί μία ερώτηση, οπότε θα μας βοηθήσουν οι συνάδελφοι. Γιατί εμείς δεν βλέπουμε εδώ πέρα τεχνική δυσκολία, μια που μιλάμε και για το διαδίκτυο. Και χρειαζόμαστε εμείς βοήθεια. Και χρειαζόμαστε βοήθεια, βέβαια. Αλλά μπορούμε να ξεκινήσουμε λίγο λέγοντας, Στέφανε, το τι τελικά, τι κάνω για να ξεκινήσω την κοινωνική μου αυτή ταυτότητα, την κοινωνική μου δικτύουση, την ψηφιακή μου. Έχω κολλήσει κι εγώ τώρα για να δούμε. Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν για να ξεκινήσουμε τη διαδικτυακή μας συμπεριφορά. Καταρχήν πρέπει να καθίσουμε μαζί με τα παιδιά και να διαβάσουμε τους όρους. Δηλαδή να μπούμε τα παιδιά σαν συμβόλαιο, όπως βλέπουμε ένα συμβόλαιο, να μπούμε και να διαβάσουμε τους όρους μαζί με τα παιδιά. Είναι μια για πολλούς θεωρείται περητή διαδικασία, αλλά είναι μια διαδικασία απαραίτητη. Να διαβάσουν τα παιδιά, να δουν γραμμένο το συμβόλαιο. Απαραίτητη, αλλά από ποια ηλικία τελικά. Γιατί εδώ είναι ένα μεγάλο ερώτημα, των γονέων πολλές φορές ακούμε ότι θα δώσω, δεν θα δώσω το δικαίωμα στο παιδί μου να μπει, ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Ότι το Facebook έχει μια συγκεκριμένη, έχει επιτρεπόμενη ψηφιακή ηλικία, που είναι τα 13 έτη. Βέβαια πολλές φορές αυτό βλέπουμε ότι δεν ισχύει, ότι τα παιδιά χρησιμοποιούν άλλους τρόπους για να μπορέσουν να τις σπάσουν, να μπορέσουν να ξεγελάσουν, έτσι μας, εισαγωγικά, το μηχάνημα αυτό, να μπορέσουν να, δεν καταλαβαίνουν ότι είναι κάτι, που από πίσω υπάρχουν άνθρωποι, νομίζουν ότι το προφίλ εκεί πέρα απλά το ξεγελούν βάζοντας μία ψεύτικη ημερομηνία. Κάντως πολλές φορές αυτό μπορεί και να ισχύει. Τα 13 έτη λοιπόν είναι η επιτρεπόμενη ψηφιακή ηλικία. Υπάρχει βέβαια τώρα μία μεγάλη συζήτηση που γίνεται, Στέφανε, σε ευρωπαϊκό επίπεδο και έχει δέθει μία ερώτηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αν θα αλλάξει αυτή η ψηφιακή ηλικία και αν θα πάει πλέον στα 16 έτη. Αυτό βέβαια είναι κάτι που, όπως λέει γενικά η επιστημονική κοινότητα και οι εκπαιδευτικοί δεν ξέρουν αν θα είναι κάτι, το οποίο θα βοηθήσει πραγματικά τα παιδιά να αποφύγουν διάφορα λάθη εκεί μέσα. Οπότε το θέμα, όπως είπες και εσύ, είναι να μπορέσουμε να μάθουμε στα παιδιά ότι ο ψηφιακός αυτός κόσμος είναι κάτι αντίστοιχο και με τον πραγματικό κόσμο. Άρα είτε 13 έτη είτε 16 δεν έχει μεγάλη διαφορά τελικά. Έχει όμως μία σημασία στο αν ένα παιδί μικρότερο των 13 ετών που είναι τώρα, ζητήσει να ανοίξει Facebook και οι γονείς το ανοίξουν με τη δική τους ανοχή. Γιατί τα παιδιά παραβιάζουν έναν κανόνα της διαδικτυακής συμπεριφοράς με τη σύμφωνη γνώμη των γονέων τους. Και αυτό συμβολικά θα το βρουν και μπροστά τους. Δηλαδή τα παιδιά θα παραβιάζουν και άλλον κανόνα. Μαθαίνουν με αυτόν τον τρόπο να μη σεύονται τους κανόνες. Αυτό το μήνυμα περνάμε στα παιδιά. Και θέλω να έχετε στο νου σας ότι μιλάμε για παιδιά και όχι για ενήλικες που μπορούν να κάνουν κάποιους συσχετισμούς στον εγκεφαλό τους. Τα παιδιά μπορούν τη μία συμπεριφορά να τη γενικεύσουν σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Οπότε είναι πάρα πάρα πολύ σημαντικό να ξέρουμε ότι πρέπει να μείνουμε σταθεροί στον κανόνα που έχει θέσει ήδη το Facebook. Αν ήμασταν σε σύλλογο γονέων τώρα, ένα από τα ερωτήματα που θα βλέπαμε εντεξιά, που ελπίζουμε να έχουμε και ο δικό σας feedback κάποια στιγμή, θα ήταν ότι έχουν και τα υπόλοιπα παιδιά στο σχολείο ή μας πιέζει για να κάνουμε κάτι τέτοιο. Αυτό είναι μία άλλη ιστορία γιατί το πώς το παιδί μπορεί να πιέσει και να ασκήσει πίεση είναι κατανοητό και σεβαστό. Αλλά το να παραβιάσει το κανόνα δεν είναι και μάλιστα με τις δικές μας ευλογίες, ευχές και τελικά αποδοχή. Και κάποια στιγμή θα γυρίσει πολύ απλά το παιδί να σου πει ότι μάμου είπες ότι μπορώ να το κάνω. Μα μαζί ξεκινήσαμε όπως πολλά παιδιά βλέπεις το πρωί που σου λένε ότι δεν έχω φτιάξει εγώ λογαριασμό. Έχω φτιάξει μαμά, ο μπαμπάς μου αφήνει, έχω φτιάξει με τη βοήθεια του αδερφού μου, της αδερφής μου. Επομένως γι' αυτά είναι εντάξει εκείνη τη στιγμή. Έχουν πάρει ένα μεγάλο ναι από τους γονείς, από τους σημαντικούς άλλους. Όμως ξεκινώντας τελικά τη δικτυακή κοινωνική δικτύωση θα πρέπει πέρα απ' το ότι να προσέξουμε την ηλικία, να επιλέξουμε και έναν μοναδικό ισχυρό κωδικό. Βλέπουμε πολλές φορές, Στέφανα, ότι έχουνε ξεκινήσει διάφορες ιστορίες μοιράζοντας τους κωδικούς στα παιδιά, στον φίλο, στον άλλο φίλο, στη φίλη μου, σε κάποιον άλλο γιατί τον εμπιστεύομαι, γιατί είναι κάτι αυτό που του δείχνει ότι τον θεωρώ τον καλύτερό μου φίλο και πολλά πολλά άλλα. Επομένως να καταλάβουν και τα παιδιά ότι είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι το να επιλέξουν έναν μοναδικό ισχυρό κωδικό πρόσβασης. Συνήθως λέμε τώρα κάτι τεχνικό βέβαια, να έχει από 6 χαρακτήρες και πάνω και να συνδέσει και γράμματα και ψηφία και σημεία στίξης όσο γίνεται. Και να μη χρησιμοποιούν φυσικά τον ίδιο κωδικό για όλους τους λογαριασμούς. Ή εδώ είναι πολύ σημαντικό να πούμε ότι και οι γονείς πολλές φορές να μη δίνουν τους κωδικούς τους και να μη δίνουν πρόσβαση στα προσωπικά τους mail και σε ό,τι άλλο λογαριασμό έχουν στα παιδιά. Γιατί βλέπουμε ότι υπάρχει ένας οικογενειακός κωδικός και τα παιδιά ο ίδιος. Και τα παιδιά πολλές φορές μπορεί να μπερδευθούν, να τον δώσουν και κάπου άλλο και μετά ξεκινούν διάφορα άλλα προβλήματα που δεν τα έχουν προβλέψει. Σημαντικό είναι να τον αλλάζουμε συχνά. Ένας συνάδελφος έλεγε ότι ο κωδικός μας είναι σαν την οδοντόβουρτσα. Για να είναι αποτελεσματικός θα πρέπει να τον αλλάζουμε συχνά. Θέλουμε να το κρατήσετε αυτό και επίσης το εξής. Εμείς πολλές φορές τα παιδιά λέμε στα σχολεία, κάνουμε τον εξής παραλειβισμό. Ότι αν υποθέσουμε ότι ζούμε στο σπίτι μας, αντικλήδη πάντα έχει η γιαγιά. Στις περισσότερες ελληνικές οικογένειες η γιαγιά ή κάποιος γείτονας έχει κάποιο αντικλήδη. Έτσι λοιπόν ζητάμε κατά τα παιδιά να γράφουν τον κωδικό τους σε έναν φάκελο, να τον σφραγίζουν, να τον γράφουν από πάνω, ούτως όσο αν παραβιαστεί να το καταλάβουν και να τον αλλάξουν. Αλλά είναι να είναι πάντα σε ένα κοινό συμφωνημένο σημείο με τους γονείς και να μπορέσουν οι γονείς σε περίπτωση που κάτι συμβεί στο παιδί να έχουν πρόσβαση στη διαδικτυακή του ζωή. Πάρα πάρα πολύ σημαντικό, οι παρεμπάσεις μας τα παιγμάτια δείχνουν ότι τα παιδιά το αντιλαμβάνονται και θέλουν αυτή τη συνεργασία με τους γονείς. Και είναι ένας ωραίος τρόπος για να βρεις μια μέση λύση τελικά στο δίνω τον κωδικό μου, δεν δίνω τον κωδικό μου και τέλος. Άρα το πρώτο βήμα είναι ότι καταρκεί μιλάμε για το φτιάχνουμε μια στο σελίδα στα 16 χρόνια, το δεύτερο είναι το ότι διαβάζουμε τους όρους και ξεκινάμε τη διαδικτυακή μας ζωή με το να βάλουμε ένα να φτιάξουμε τον κωδικό μας με το email μας, να φτιάξουμε τον κωδικό μας. Το επόμενο βήμα που θα κάνουν κατευθείαν τα παιδιά θα έχει να κάνει με το στόχο αυτής της παρέμβασης. Μάλλον όχι. Θα αλλάξω λίγο τη σειρά που στην έχουμε συμφωνήσει, δεν σε πειράζει. Ο επόμενος στόχος ποιος είναι να βάλουν τη φωτογραφία τους, να μπορούν με το όνομά τους να τα αναγνωρίσουν τα παιδιά. Για να μπορέσουν να μπρεύονται, να δείξουν ποιοι είναι, πώς είναι. Επομένως αν βάζοντας μια φωτογραφία η οποία θέλουμε να είναι πάρα πολύ ωραία να μας αντιπροσωπεύει και όλα αυτά που έχουμε στο νου μας την ώρα που βάζουμε τη φωτογραφία πρέπει να προσέξουμε πάρα πολύ γιατί πρέπει να αποφύγουμε φωτογραφίες τύπου αστυνομικής ταυτότητας, φωτογραφίες έτσι πολύ ευκρινής, φωτογραφίες που θα μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν και από τρίτα πρόσωπα. Σωστά. Για να φτιάξουν ένα άλλο ψεύτικο προφίλ με τη δική μας φωτογραφία. Επίσης το θέμα της φωτογραφίας πάει και σε κάτι άλλο, Στέφανε. Ήθελα τη φωτογραφία μου αυτή να τη δω αύριο σε έναν προφίλ ενός φίλου μου και τελικά να είναι μια φωτογραφία που σήμερα με κάνει να αισθάνομαι περίεργα, ίσως να μην ήθελα να την ανεβάσω τότε, ίσως να μην έπρεπε, ίσως τέλος πάντων για τους δικούς μου λόγους σήμερα να το έχω αντανιώσει αυτό. Άρα να είναι κάτι το οποίο ακόμα και σήμερα βάζοντας το μέσα σε έναν προφίλ, αύριο να μην με κάνει να αισθάνομαι άσχημα. Και από τη μία και για πολύ πρακτικούς λόγους για να μην μπορέσει να χρησιμοποιήσει κάποιος τρίτος μία πολύ πολύ ωραία στυμμένη φωτογραφία τύπου ταυτότητας και από την άλλη να μην είναι μια φωτογραφία που αύριο μπορεί να με κάνει να ντρέπομαι. Πάρα πολύ σημαντικό. Οπότε προσέχουμε πάρα πολύ τις φωτογραφίες που ανεβάζουμε να ξέρουμε ότι έτσι καλώς δεν επιτρέπεται να ανεβάζουμε φωτογραφίες τρίτον χωρίς τον αδιάβειά τους. Να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι το φωτογραφικό μας άλμπουμ δεν το κατάγαμε στα χέρια και δεν το δείχναμε σε όλους. Οπότε είναι πολύ καλό να έχουμε στο μυαλό μας ότι η διαλογική σχέση και με το διαδίκτυο. Είναι σαν να μοιράζεις μία φωτογραφία, σαν να πηγαίνεις σε ένα πολύ ψηλό κτίριο και να έχεις βγάλει φωτοτυπία της φωτογραφίας σου και να την πετάς σε έναν δρόμο. Έτσι μοιάζει όλο αυτό. Και σε σχέση με αυτό που είπαμε εδώ, αξίζει να αναφερθεί ότι καλό θα ήταν να κάνουμε και μία συζήτηση με τα παιδιά μας. Και να τους εξηγήσουμε ότι μία φωτογραφία που εμάς μας δείχνει υπέροχους, καταπληκτικούς, αλλά ένα φίλο μας, μία φίλη μας δίπλα, εντάξει, μπορεί και να μην ήθελε να τη δείξουμε αυτή τη φωτογραφία ψηφιακά, δεν θα ήταν καλό να μπει. Φυσικά. Αφενός δεν επιτρέπεται και αφεντέρου θα πρέπει να τον ρωτήσουμε αν θα ήθελε αυτή η φωτογραφία να προβληθεί. Άρα έχουμε φτιάξει το λογαριασμό μας. Έχουμε βάλει τη φωτογραφία. Και ξεκινάμε τώρα το στόχο αυτής της δημιουργίας σελίδας, ποιος είναι η επικοινωνία, η ελεπίδραση και όχι στο κοινό, αλλά με φίλους. Με φίλους. Και τα παιδιά θα ξεκινήσουν να βρίσκουν τους φίλους τους. Το λογικό είναι, όπως με το σχέδι των ομόκεντρων κύκλων, τα παιδιά θα ξεκινήσουν να αναζητήσουν συμμαθητές, συμμαθητριές τους, φίλους τους, οικογενειακά τους πρόσωπα, αλλά δεν με νομιευκεί. Και έτσι οι λογαριασμοί και τα ατήματα φιλίας πληθαίνουν. Πληθαίνουν. Ανοίγει ο λογαρός. Ανοίγει ο κύκλος και δημιουργείται ένα ερώτημα στους γονείς και σε πολλούς ανθρώπους ότι τι συμβαίνει με αυτούς τους φίλους. Και γιατί βλάπουμε προφίλ παιδιών με 1500, με 2000 φίλους. Το Facebook έχει παλιότερα, μπορεί να έχει και περισσότερους φίλους, τώρα το έχει δείξει. Οπότε τι συμβαίνει με όλους αυτούς τους διαδικτυακούς φίλους. Στην πραγματικότητα θα σας είπα ποια είναι εκείνοι οι φίλοι των παιδιών που γνωρίζουν φίλοι, οικογένεια, γονείς. Εκεί είμαστε. Το δεύτερο κομμάτι όμως, αυτούς που τους γνωρίζουμε λίγο λιγότερο, πώς τους επιλέγουν, ή τους γοναδεύους που γνωρίζουν και καθόλου, πώς τους επιλέγουν τα παιδιά και είναι εκεί. Ένα βασικό κριτήριο, λαθεμένο, που έχουν δείξει οι έρενες ότι υπάρχει για τα παιδιά, είναι η ύπαρξη κοινών φίλων. Δηλαδή, εγώ είμαι διαδικτυακός φίλος με εσένα, εσύ έχεις έναν τρίτο άνθρωπο ως φίλο, και εγώ τους στέλνω έτοιμα φιλίας, γιατί είμαστε εμείς κοινοιφίλοι, ή μου στέλνει αυτός ή αυτή έτοιμα φιλίας, και εγώ θα τον δεχθώ γιατί, γιατί το κριτήριο ασφαλείας μου γι' αυτόν τον άνθρωπο είναι ότι γνωρίζουμε εσένα. Παρ' όλα αυτά, εγώ δεν τον ξέρω, και έτσι, με έναν άλλο φίλο μου, που θα δει ότι έχουμε κοινό φίλο αυτόν, θα φτάσουμε στο σημείο να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, φίλοι με έναν προφίλ, που στην πραγματικότητα δεν το ξέρουν κανείς. Το πρώτο κριτήριο που λειτουργούν τα παιδιά ως ασφαλείας και θα πρέπει να τους το δονίσουν οι γονείς, είναι ότι όσους κοινούς φίλους και να έχουμε, στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε αυτόν τον άνθρωπο. Δεύτερο κριτήριο. Μπορεί κάποιο άγνωστο προφίλ να στέλνει στα παιδιά ένα μήνυμα «γεια σου». Και το Facebook να το περάσει μέσα από τα φιλτραρισμένα μηνύματα, το παιδί να το δει, να το δεχθεί και να δει ένα «γεια σου». Το παιδί θα αντιδράσει? Του έχουν πει οι γονείς του ότι δεν μιλάμε σε ξένος, οπότε δεν θα αντιδράσει. Δεύτερη φορά, τι κάνεις, θα ήθελα να γίνουμε φίλοι και τους στέλνει και αίτημα φιλίας. Το παιδί θα αντιδράσει? Όχι. Βλέπουμε τα παιδιά ότι δεν είναι φίλοι. Τρίτη φορά το ίδιο. Την τέταρτη, όμως, μας έδειξαν οι έρευνες ότι το παιδί θα τον κάνει φίλου του. Το ίδιο προφίλ. Γιατί θα τον κάνει φίλο? Γιατί ο εγκέφαλος έχει πλέον εξικοιωθεί με τον άνθρωπο αυτόν. Τρεις φορές έχουν μιλήσει, αλλά νιώθει οικία ότι τον γνωρίζει, ότι είναι μια φιγούρα που δεν είναι απειλητική για εκείνον. Είναι όπως πάμε σε ένα καινούργιο μέρος και μένουμε. Συγκωνόμαστε το πρωί και πηγαίνουμε στη δουλειά μας και όπως προχωράμε για να πάμε στη δουλειά μας στην καινούργια κοιτονιά, συναντάμε έναν άνθρωπο που μας χαιρετάει και μας χαμογελάει. Εμείς φοβισμένοι δεν ανταποκρινόμαστε. Την δεύτερη μέρα το ίδιο, την τρίτη μέρα το ίδιο, την τέταρτη θα πούμε και καλημέρα. Θα χαμογελάσουμε και θα πούμε και καλημέρα. Γιατί ο εγκέφαλος εξικοιώνεται με την παρουσία αυτού του ανθρώπου. Μιλάμε για λυκείες γυμνασίου αυτή τη στιγμή. Έτσι μας ζωτάει κάποιος φίλος, φίλοι, δεν βλέπω. Η Νατάσα. Μιλάμε για λυκείες γυμνασίου. Μιλάμε για την έναρξη της διαδικτυακής μας ζωής. Αυτός ήταν ο τίτλος, το σημείο αφετηρίας μας για τα παιδιά που τώρα ξεκινάνε τη διαδικτυακή τους συμπεριφορά στο Facebook ή στο Twitter ή οπουδήποτε άλλο. Άρα το πρώτο κομμάτι είναι οι κοινοί φίλοι, το δεύτερο κοινό κομμάτι είναι πόσο έχουν αλληλεπιδράσει πριν. Ακριβώς, είναι αυτό το προφίλ. Και ένα τρίτο, έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, που είναι ο αριθμός Dunbar. Τι είναι αυτός ο αριθμός. Ένας καθηγητής, ο Dunbar, εξού και ο αριθμός πήρε το όνομά του, μελέτησε μέσα από το προφίλ Facebook πόσο πραγματικότητα γνωρίζουμε. Είδε λοιπόν ότι ο εγκέφαλός μας δεν μπορεί να αλληλεπιδράσει με περισσότερα από 150 άτομα, άρα ανεξάρτητα με το πόσους φίλους έχουμε, 3.000, 4.000, 2.000, 2.500, στην πραγματικότητα ένας χρήστης, μια χρήστρια λογαριασμών, Facebook, οποιονδήποτε κοινωνική δικτύωση, αλληλεπιδρά και γνωρίζει 150 άτομα, οι υπόλοιποι είναι έξω από τον κύκλο του και ή δεν θα αλληλεπιδράσουν ποτέ, ή θα παραμένουν ανεργικοί λογαριασμοί σε σχέση με την επικοινωνία, μάλλον δεν θα αλληλεπιδράσουν ποτέ, ή θα είναι κάποιο άλλο κακόβουλο στοιχείο. Αλλά πολλές φορές μέσα σε αυτό που είπες ξεχνάμε ότι αυτοί οι άνθρωποι παραμένουν στο προφίλ μας και βλέπουν όλα αυτά που εμείς κάνουμε. Στην πραγματικότητα όμως βάσει της έρευνας ένας άνθρωπος στο διαδίκτω μπορεί να έχει μέχρι 5 πολύ στενούς φίλους, 15 πολύ καλούς φίλους, 50 καλούς φίλους, 150 γνωστούς, 500 και πάνω αρχίζει να μην αλληλεπιδρά με εκείνους. Άρα όσον αφορά τους φίλους θέλουμε πολύ μεγάλη προσοχή σε αυτό το κομμάτι. Ωραία Ανατάσα χαιρόμαστε που πήγες την απάντηση που ήθελες. Ήδη για τη φωτογραφία έχουμε μιλήσει και ξεκινάνε τα παιδιά πριν φτάσουμε εδώ. Ξεκινάνε τα παιδιά και τι κάνουν στο διαδίκτυο, ποιοι είναι οι προσφιλείς της δραστηριότητας. Ποστάρουν τραγούδια, φωτογραφίες, γνωμικά ή οτιδήποτε άλλο. Και πολλές φορές τους λέω γιατί γράφουν πού βρίσκονται, τι κάνουν, τι δεν κάνουν. Και όταν τους ρωτάς για ποιον λόγο το κάνουν αυτό, σου απαντούν ότι το διαδίκτυο είναι ο προσωπικός τους χώρος, έχουν επιλέξει με ποιους θα αλληλεπιδράσουν, οπότε μπορούν να το κάνουν και αυτό. Και εκεί πάνω τους λέμε το εξής. Και το σπίτι μας δεν είναι ο προσωπικός μας χώρος. Η κουζίνα, το δωμάτιό μας βέβαια προσωπικό μας χώρος. Το μπαλκόνι του σπιτιού μας είναι ο προσωπικός μας χώρος. Αλλά αν βγούμε γυμνή στο μπαλκόνι, θα μας δουν οι γειτονές μας που το ξέρουμε. Δεν τους έχουμε πλέξει, αλλά ξέρουμε ποιοι είναι. Μπορούν να μας δουν όμως και οι άνθρωποι που έχουν επισκεφτεί τους γειτονές μας, που αυτό δεν το ξέρουμε. Μπορεί να μας δει οποιοςδήποτε περαστικός από κάτω. Μπορούν να μας θα δείξουν φωτογραφία. Και όλα αυτά στον προσωπικό μας χώρο. Το διαδίκτυο και η ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης είναι ακριβώς όπως ακριβώς το μπαλκόνι. Όσο προσωπικός χώρος είναι το μπαλκόνι και προστατευμένος είσαι εκεί, αλλά ο τόσο είναι και η ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης. Και πολλές φορές τα παιδιά, όπως είπαμε, ανακοινώνουν συνεχώς που βρίσκονται και τι κάνουν και όλα αυτά. Μια άλλη έρευνα στην Αμερική μας έδειξε ότι αυτή η διαδικασία λέγεται φόμου. Fear of missing out. Και φοβούνται ότι αν δεν ανακοινώνουν συνεχώς που είναι, τι κάνουν, τι δεν κάνουν, τότε θα βγουν εκτός ψηφιακής ζωής. Δηλαδή οι υπόλοιποι δεν θα τους υπολογίσουν στην ψηφιακή ζωή, δεν θα τους δίνουν σημασία ή οτιδήποτε άλλο. Είναι σημαντικό όμως τα παιδιά να απενεργοποιούν το GPS τους όταν κάνουν δημοσιεύση ή οτιδήποτε άλλο, γιατί με αυτόν τον τρόπο μπορεί να τα εντοπίσει οποιοςδήποτε ή οποιαδήποτε. Ωραία Σταφανά. Έτσι. Και πώς γίνεται αυτό. Αυτό γίνεται με μερικές έτσι απαραίτητες ρυθμίσεις για την προστασία των προσωπικών μας δεδομένων. Το καλύτερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι και σε συνδυασμό με αυτό που είπες πιο πριν, τελικά θέλω να φαίνεται πού μένω, τι κάνω, πού πηγαίνω, πέρα από τις ρυθμίσεις που μπορούμε να κάνουμε έτσι, ώστε να μην βλέπουν οι άλλοι ή να μην βλέπουν όλοι. Να έχουμε επιλέξει εμείς μια πολύ συγκεκριμένη ομάδα ατόμων, φίλων και με βάση τους αριθμούς που είπες, τα 5 άτομα, τα 10, τα 15 που θέλουμε εμείς και πραγματικά αισθανόμαστε πάρα πολύ καλά μαζί τους και επικοινώνουμε καθημερινά. Επομένως όλοι αυτοί μπορεί να βλέπουν κάποια πιο προσωπικά δεδομένα αλλά όχι όλοι. Σίγουρα όχι δημόσια και σίγουρα όχι όλοι οι διαδικτυακοί μας φίλοι εκεί μέσα. Αν δεν γνωρίζουμε όμως από την άλλη πλευρά και παιδί οι ρυθμίσεις θα έφαναν αλλιώς καθημερινά. Καθημερινά και δεν είμαστε κι εμείς αυτοί οι άνθρωποι που μπορούν να πούν ακριβώς βήμα βήμα πως μπορούν να γίνουν αυτές οι ρυθμίσεις και προφανώς μπορεί και οι ίδιοι οι γονείς ή τα ίδια τα παιδιά να μην ξέρουν πως να το κάνουν. Ζητάμε χωρίς ενοχές, χωρίς έτσι ντροπή από κάποιον άλλον ο οποίος γνωρίζει από κάποιον ενήλικα κατά προτίμηση να μας βοηθήσει έτσι ώστε να υπάρχει προστασία των προσωπικών μας δεδομένων, των όσων ανεβάζουμε εκεί μέσα. Είναι απαραίτητο γιατί διαφορετικά στο πλαίσιο της δικτύωσης επειδή τα παιδιά μπορεί να έρθουν σε επαφή με άγνωστα άτομα μπορεί να πέσουν το θέμα είτε κακοποίησης είτε εκφοβισμού κυβερνών εκφοβισμού έτσι που είναι μια πολύ, ακόμα και από γνωστά άτομα, δεν είναι μόνο από άγνωστα. Οπότε είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να φτιάχνουν τις ρυθμίσεις τους και να ξέρουν ποιος μπορεί να τους στείλει μήνυμα, αιτήμα φιλίας, ποιος μπορεί να δει τι δημοσιεύουν, ποιος μπορεί να δει που βρίσκονται, είναι ένα πολύ σημαντικό. Είναι ένα μέσο προστασίας. Ακριβώς. Ένα μέσο προστασίας γιατί ελέγχω ακριβώς το τι γίνεται, ποιος τους βλέπει, ποιος δεν τους βλέπει, ποιος επιλέγει να τους βλέπει ή επιλέγουν. Και μιας και μιλήσατε για cyberbullying να εξηγήσουμε ότι είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι που τελικά μπορεί από μία λάθος, ας πούμε, συμπεριφορά μέσα στο διαδίκτυο να ξεκινήσει κάτι. Είναι ένα φοβισμός πλέον που γίνεται στην οθόνη, στην οθόνη μας. Τι είναι όμως, πώς μπορεί να ξεκινήσει όλο αυτό, μπορεί να ξεκινήσει να είναι ένα προσβλητικό ή επιβλητικό σχόλιο. Μία φωτογραφία όμως ή ένα βίντεο, γιατί δίνεται και αυτή η δυνατότητα πλέον και βλέπουμε ότι είναι κάτι πάρα πολύ έντονο, παρόλο που μπορεί να είναι μία φωτογραφία, να είναι κάτι που θα διαρκέσει για πάρα πολύ καιρό και θα φέρει σε πάρα πολύ δύσκολη θέση ένα παιδί ή περισσότερα παιδιά. Και φυσικά η διάδοση φήμης μέσω ενός τέτοιου μέσου που έχει αυτή τη δυνατότητα να πηγαίνει την πληροφορία παντού σε πάρα πολύ, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Ακριβώς. Πολύ πολύ σημαντικό ελευθερικός φοβισμός. Ένα πρόβλημα που υπάρχει και που μπορεί να έχει και πολλές επιπτώσεις πάνω στη ζωή ενός παιδιού ή στη συναισθηματική του κατάσταση, όπως είναι μελαγχολία. Να έχει μια μαλαγχολική διάθεση, να δούμε να ξεκινήσει κάπως, να μας προβληματίσει, να υπάρξει κοινωνική απομόνωση του παιδιού, να υπάρξει μειώση επόδοσης στο σχολείο, στη σχολική του επιδοσία και μπορεί να φτάσει ακόμα και σε αυτοκτονικό ιδεασμό, όπως έχουμε δει, Στέφανε, και ειδικά από τη γραμμή, από τη 1056. Τα βήματα μπορεί να ακολουθήσει και με αυτό θα κλείσουμε τη σημερινή μας έτσι κουβέντα, οπότε αν έχετε κάποια ερώτηση, κάποια απορία, παρακαλώ έχουμε τα αλευθύντα το χρόνο λίγο έτσι να έχουμε και κουβέντα πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα. Η αντίδραση των παιδιών γενικότερα αλλά και των ενηλίκων θα πρέπει να είναι πολύ πολύ συγκεκριμένη. Κατ' αρχήν δεν απαντάμε ποτέ σε σχόλια που έχουν ύβριση, χαρακτηρισμούς ή οποιοδήποτε μας έκανε να αισθανθούμε άβολα. Δεν απαντάμε ποτέ σε τέτοιου είδους σχόλια γιατί το διαδίκτυο, ακριβώς λόγω του ότι είναι ασύγχρονο, μπορεί αυτή η μάχη να μην μπορέσει αυτός ο διάλογος να μπορεί να μελήξει και απόθενά και να υπάρχει μια διαρκής ανταλλαγή σχολείων που θα καταβάλει το παιδί που βιώνει τον εκφοβισμό. Το παιδί πρέπει, δεν απαντάει τίποτα, αντιγράφει και επικολά σε ένα αρχείο το σχόλιο αυτό. Μπορεί να το χρειαστεί στο μέλλον σε σχέση με την κοινωνία. Ή ακόμα και μια φωτογραφία μπορεί να το τραβήξει. Όχι, όχι. Και μια φωτογραφία απλή και το άλλο που λέμε και με ένα κινητό, μια φωτογραφία. Ναι, κανονικότατα. Μπλοκάρει κατευθείαν, όχι απλά διαγράφει από φύλλο, μπλοκάρει κατευθείαν το παιδί που το ενοχλεί. Είναι αποτελεσματική διαδικασία. Πολλοί γονείς φοβούνται ότι δεν θα είναι αποτελεσματικό, αλλά πάντα είναι αποτελεσματικό. Μπλοκάρω το παιδί που με ενοχλεί, δεν συνεχίζει να στέλνει μηνύματα και φυσικά ενημερώνω, δεν το κρατάω μυστικό και ενημερώνω τους γονείς μου γι' αυτό που μου έχει συμβεί. Μυστικά που με κάνουν να ντρέπομαι, να φοβάμαι και να μην μπορώ να κοιμηθώ τα βράδια δεν υπάρχουν. Και δεν υπάρχουν μυστικά φυσικά από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς ή τους ανθρώπους μες στο σχολείο που εμπιστεύομαι γενικά, τους ενήλικες πάντως. Ακριβώς, ακριβώς. Θα πρέπει όλοι να γνωρίζουμε ότι ο διαδικτυακός κόσμος όσο και να μας τρομάζει, όσο και να μας δυσκολεύει είναι υπαρκτός, είναι κομμάτι των παιδιών, διασκεδάζουμε σε αυτό. Κάθε γενιά οι εξελίξεις είναι πολύ γρήγορες, κάθε γενιά έχει μια καινούργια τεχνολογική εξέλιξη που δυσκολεύει την προηγούμενη. Θυμηθείτε όταν βγήκαν τα κινητά που όλοι θεωρούσαμε τα παιδιά που χωραυνώνονται με το να θέλουν μηνύματα ο ένας τον άλλον ακόμα και όταν βρίσκονταν μαζί στην καφετέρια. Το ίδιο είναι τώρα και με το διαδίκτυο. Κάθε τι που δεν ξέρουμε μας φοβίζει οπότε προσπαθούμε να κρατήσουμε τα παιδιά μακριά. Το αποφεύγουμε. Απλά νομίζουμε ότι για οποιαδήποτε τέτοιου είδους απορία μπορείτε να καλείτε στο 1056 η οποία είναι η εθνική τηλεφωνική γραμμή για τα παιδιά όπου απαντούν κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι και έχουν απαντήσει σε θέματα που σας απασχολούν. Να στείλετε κάποιο mail στο χαμόγελο έτσι προκειμένου να σας απαντήσουμε σε οποιαδήποτε άλλη απορία σας μέσα από το Facebook. Μέσα από το Facebook φυσικά που χρησιμοποιούν και τα παιδιά έτσι και για δικές τους απορίες. Έτσι. Και να θυμίσουμε και ειδικά στα παιδιά γιατί μπορεί να μας βλέπει και κάποιο παιδί ότι ας πούμε ότι ό,τι και αν έχει κάνει ένα παιδί, ό,τι και αν έχει πει δεν έχει κανένας δικαίωμα να το φτυπήσει, να το βρήσει, να το αγγίξει με οποιοδήποτε τρόπο ακόμα και ψηφιακά. Δηλαδή, Στέφανε, ας επαναχωρηθούν επιτέλους και τα ίδια τα παιδιά για να δράσουν πιο γρήγορα για να μπορέσουν να ενημερώσουν και να εμπλέξουν και τους γονείς αν κάτι πάει στραβά ή δεν περιμένετε να γίνει έτσι. Σας ευχαριστούμε πολύ και εμείς κυρία Νικολέτα και όλους και όλες που μας παρακολουθήσατε. Θα ενημερωθείτε μέσα από το Facebook για τη νέα εκπομπή. Επαναλαμβάνουμε, όπως το λέμε κάθε φορά, ότι εμείς θέλουμε. Στείλτε ένα μήνυμα στο Facebook ή οπουδήποτε, στο Facebook κατά κυριολόγο, για ένα θέμα που πιστεύετε ότι σας αφορά και θα μπορούσαμε να το συζητήσουμε ψυχολόγιοι στο πλαίσιο αυτής της δράσης του Ρώτα το χαμόγελο. Απορίες, σχόλαια, όλα καλοδεχούμενα. Να ευχηθούμε καλή Σαρακοστή και ότι πολύ σύντομα θα έρθουμε με αυτό το κανονικό θέμα. Καλό βράδυ σε όλους. |
