| : Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που είμαι εδώ σήμερα σε αυτό το καταπληκτικό χώρο, σε αυτό το καταπληκτικό ίδρυμα Επέδευσης, για να σας πω ότι είμαστε ο εγκέφαλός μας. Βέβαια αυτό δεν είναι κάτι το πολύ πρωτότυπο, γιατί ήδη από 2,5 χιλιάδες περίπου χρόνια πριν, ο Ιπποκράτης είχε πει ότι από τον εγκέφαλο και μόνο από τον εγκέφαλο τη γάζουν η ευχαρίστηση, οι ειδονές, οι χαρές, το γέλιο και οι λύπες μας. Μέσω του εγκεφάλου βλέπουμε, ακούμε, γεμόμαστε, διακρίνουμε το άσχημο από το ωραίο και το ευχάριστο από το δυσάριστο. Ο εγκέφαλος είναι το πιο σημαντικό όργανο που έχουμε και γι' αυτό θα πρέπει να προστατεύεται. Ας δούμε λοιπόν τι έχει κάνει η θύση για να προσταθήσει τον εγκέφαλο. Καταρχάς βρίσκεται εκκλησμένος μέσα στο ωστέινο κρανίο όπως βλέπετε εδώ. Και ανάμεσα στο ωστέινο κρανίο και τον εγκέφαλο υπάρχουν τρεις θυβάδες προστατευτικές του εγκεφάλου. Υπάρχει η σκληρή μίνιγκα, υπάρχει η αραχνοϊδής μίνιγκα που την βλέπετε εδώ να μοιάζει με σκουγγάρι και υπάρχει και η χωριοϊδής μίνιγκα. Έτσι δηλαδή ο εγκέφαλος δεν έρχεται αμέσως σε επαφή με το κρανίο αλλά υπαρεμβάλλονται κάποιοι ιστία ενδιάμεσα που τον προστατεύουν. Επιπλέον, ο εγκέφαλος πλέει στην κυριολεκσία μέσα σε ένα υγρό το οποίο ονομάζεται εγκεφαλονωτή ο υγρό. Και αυτό είναι σημαντικό για την προστασία του εγκεφάλου. Γιατί? Γιατί αν για παράδειγμα κάνουμε μια απότομη κίνηση ή πέσουμε λειτουργεί σαν μαξιλαράκι για να μην χτυπήσει πάνω στις μίνιγκες και πάνω στο κρανίο. Και επίπλέον επειδή πλέει μέσα σε αυτό το υγρό το βάρος του δεν είναι πραγματικά αυτό που είναι γύρω στο 1,5 κιλό αλλά εμφανίζεται λόγω της άνοσης να είναι πολύ μικρότερο. Πέρα από αυτό, ο εγκέφαλος παρόλο που χρειάζεται πάρα πολύ αίμα για να δουλέψει είναι απομονωμένος τελείως από το αίμα. Όπως βλέπετε εδώ, εδώ είναι ένα αγγείο που βρίσκεται μέσα στον εγκέφαλο. Όπως βλέπετε εδώ περιβάλλεται από τα πόδια κάποιων άλλων κυτάρων τα οποία λέγονται αστροκύταρα. Και αυτά τα πόδια τα βλέπετε εδώ να περιβάλλουν αυτό το αγγείο. Και εδώ που σας περιγράφω τώρα είναι τα τυχόματα αυτά του αγγείου. Αυτά τα τυχόματα αποτελούνται από κύταρα τα οποία δένονται τόσο πολύ γεράτα μεταξύ τους το ένα από το άλλο που δεν αφήνουν τίποτα να περάσει από εκεί. Και το ερώτημα είναι τώρα πως ο εγκέφαλος τρέφεται από το αίμα, πως παίρνει τα θρεπτικά συστατικά από το αίμα, πως παίρνει το οξυγόνο, πως παίρνει τη γλυκόζη που χρειάζεται και άλλες ουσίες. Για τις ουσίες τις οποίες χρειάζεται έχει ο εγκέφαλος ειδικούς μεταφορείς που τους προβάλλει μέσα στο αίμα, παίρνει ότι χρειάζεται και αφήνει όλα τα υπόλοιπα απ' έξω. Γιατί το κάνει αυτό, γιατί μέσα στο αίμα μπορούν να κυκλοφορούν και τοξικές ουσίες. Για παράδειγμα, ιδιαίτερα σήμερα εάν δεν βλέπουμε καλά τα φρούτα μας ή τα λαχανικά μας, μπορούμε να πάρουμε και το φάρμακα. Αυτά δεν πρέπει να περάσουν στον εγκέφαλο. Έχει λοιπόν ο εγκέφαλος ειδικούς μεταφορείς για να φέρνει επιλεκτικά από το αίμα μόνο τις ουσίες τις οποίες χρειάζεται. Δηλαδή τι βλέπουμε, ότι η φύση έχει κάνει τη δουλειά της. Έχει δημιουργήσει τις δομές εκείνες, τους συστούς και τα συστήματα τα οποία προστατεύουν το εγκέφαλο. Τι απομένει λοιπόν εμείς να κάνουμε, απομένει να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας. Δηλαδή να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας για να προστατέψουμε τον εγκεφαλό μας, το πιο σημαντικό μας όργανο. Μακριά από το αγγόρ, μακριά από κάθε είδους ναρκωτική ουσία ή λήψη φαρμάκων χωρίς συνταγή γιατρού. Σωστή διατροφή και διανοητική αλλά και σωματική άσκηση. Γιατί όπως το διάβασμα απελτιώνει όπως θα δείτε αργότερα τον εγκεφαλό μας, το ίδιο ακριβώς κάνει και η σωματική άσκηση. Ας δούμε τώρα ο εγκεφαλός μας ποιες ιδιότητες έχει. Καταρχάς έχει τις πιο μεγάλες ενεργειακές απαιτήσεις από οποιοδήποτε άλλο όργανο του σώματος. Παρ' όλα αυτά δεν έχει αποθήκες ενέργειας. Οι εμείς μας έχουν αποθήκες ενέργειας, έχουνε γλυκογόνο, αποθεκεύουν τη γλυκόζη. Ο εγκεφαλός δεν έχει κατ' όλου αποθήκες ενέργειας. Εξαρτάται ανά πάσα στιγμή από τη γλυκόζη και το οξυγόνο το οποίο προσλαμβάνει μέσω του αίματος. Που πάει σε αυτόν μέσω του αίματος. Και επειδή έχει πολλή ενέργεια, επειδή χρειάζεται πάρα πολλή ενέργεια, γι' αυτό δέχεται ανά πάσα στιγμή το 20% του αίματος του ανθρώπινου οργανισμού. Και έχει αναπτυχθεί όπως βλέπετε εδώ ένα πολύ εκτεταμένο και βρυκνό δίκτυο αγίων. Για να τροποδοτεί και ο εγγέφαλος με το αίμα που χρειάζεται. Ουσιαστικά δηλαδή με τη γλυκόζη και το οξυγόνο και τα άλλα τρεπτικά συστατικά. Αλλά συγχρόνως να απομακρύνονται οι τοξικές ουσίες που παράγονται ως αποτέλεσμα του μεταβολισμού του. Αυτό σημαίνει το γεγονός ότι δέχεται το 20, ανά πάσα στιγμή, δηλαδή τώρα αυτή τη στιγμή. Το 20% του αίματος, όλου του αίματος του οργανισμού σας βρίσκεται στον εγγέφαλο. Αυτό σημαίνει ότι ο εγγέφαλος δέχεται ανά πάσα στιγμή τουλάχιστον 10 φορές περισσότερο αίμα από οποιοδήποτε άλλο όργανο του σώματος που έχει τον ίδιο όγο και τον ίδιο βάθος. Ο έντονος μεταβολισμός του εγγεφάλου παρατηρείται για παράδειγμα όταν διαβάζετε ή όταν κάνετε ένα παιχνίδι το οποίο είναι ομαδικό και απαιτεί να είναι ο εγγέφαλός σας σε συνεχή ευλύγωρση. Έχει σαν αποτέλεσμα να παράγονται στον εγγέφαλο χημικές ουσίες που μπορούν να βλάψουν τις πρωτεΐνες του και το DNA του. Δηλαδή μέσα στον εγγέφαλο το περιβάλλον γίνεται χημικά πάρα πολύ επικίνδυνο. Και οι βλαβερές ουσίες που παράγονται ως αποτέλεσμα του μεταβολισμού θα πρέπει να απομακρύνονται ή να εξουδετερώνονται. Πώς μπορεί να γίνει αυτό? Αυτό μπορεί να γίνει αν το κυκλοφορικό σύστημα του εγγεφάλου είναι πάρα πολύ καλά ανεπτυγμένο και αν η διατροφή μας είναι σωστή. Αλλά πώς μπορεί να βελτίωθει το κυκλοφορικό σύστημα του εγγεφάλου? Θα δούμε τώρα ένα δείραμα που περιγράφεται σε μια εργασία που δημοσιεύτηκε μόλις πέρσι, το 2010. Και τι δείχνει αυτή η δημοσίεση αυτή η εργασία? Δείχνει ότι εάν ένας οργανισμός εξασκείται σε σχέση με έναν οργανισμό που δεν εξασκείται, αναπτύσσει πολύ περισσότερα αγκία στον εγγέφαλό του. Κατά συνέπεια, και μιλάμε για τη φυσική άσκηση, για τη σωματική άσκηση, για τον αθλητισμό, αυτό βοηθάει βέβαια αν έχουμε ένα καλό κυκλοφορικό σύστημα και να τροφοδοτείται με θρεπτικά συστατικά ο εγγέφαλος αλλά και να απομακρύνονται οι τοξικές ουσίες. Όμως η σωστή διατροφή επίσης προάγει την υγεία του εγγεφάλου και πρέπει αυτή να περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά φρούτα και λαχανικά που προφέρουν αντιοξιδωτικά όπως είναι οι βιταμίνες. Και είναι γνωστό σήμερα και δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία γι' αυτό, ότι η έλλειψη διταμινών μπορεί να μας προδιαθέσει να μας κάνει δηλαδή εβάλλον τους ή ακόμα και να προκαλέσει διάφορες νευρολογικές ασθένειες. Θα πούμε τώρα μερικά άλλα πραγματάκια σχετικά να δούμε πώς αναπτύσσεται ο εγγέφαλός μας από τη γέννησή μας. Κατά τη νευρική ζωή αναπτύσσεται από ένα λεπτό φύλλο κυτάρων. Αυτό μπορούμε μόνο με να το κάνουμε κλικ και να το δείξουμε, το βίντεο που έχουμε εδώ. Στο PowerPoint εδώ, στον υπολογιστή. Α, στον υπολογιστή, σωστά. Υπάρχει δηλαδή ένα λεπτό φύλλο κυτάρων, αυτό το μπλε που βλέπετε εδώ, το οποίο σε κάποια στιγμή είναι αυτό που θα μας δώσει τα νευρικά κύτερα, οι δυο πτυχές του ανασυκώνονται όπως βλέπετε ή είδατε νωρίτερα και δημιούργησαν ένα σωλήνα αυτό, ο οποίος είναι κούφιος στο εσωτερικό του. Θα βλέπετε πως σηκώνονται για να δημιουργήσουν αυτό το βούφιο σωλήνα. Από αυτό εδώ το βούφιο σωλήνα είναι που θα παραχτεί ολόκληρο το νευρικό σύστημα. Και τα κύτερα, τα οποία αποτελούν τα τυχόματα αυτού του κούφιου σωλήνα, αρχίζουν να διαιρούνται και να πολλαπλασιάζεται όταν είμαστε μέσα στην κοιλιά της μητέρας μας, με εκρυπτικούς ρυθμούς, πάρα πολύ γρήγορα, και να γεμίζουν το κρανίο σταδιακά και να παίρνουν θέσεις. Και στη συνέχεια που πάρουν τις θέσεις τους μέσα στο κρανίο, να αναπτύσσουν συνδέσεις μεταξύ τους για να φτιάξουν τον όρημο εγκέφαλο. Και εδώ το βλέπετε αυτό σταδιακά, στις 10 εβδομάδες πώς είναι ο εγκέφαλος, στις 14, στις 22, στις 28, στις 32 και στις 40 εβδομάδες πώς έχει αναπτυχθεί ο εγκέφαλος. Το ερώτημα όμως είναι, έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη και η ορίμανση του εγκεφάλου, είναι έτοιμος για να αντιμετωπίσει ας πούμε τη ζωή και να μπορέσει να αναλύσει τις πληροφορίες και να κατευθύνεται στην περιφορά μας ή χρειάζεται κι άλλα να γίνουν και πότε ολοκληρώνεται ο εγκέφαλος και πότε είναι έτοιμος για να δεχτεί τις οποιασδήποτε πληροφορίες θα δεχτούμε για παράδειγμα κατά τη διάρκεια της σχολικής μας ζωής. Εδώ σας δείχνω μια επίσης πάρα πολύ πρόσφατη εργασία του 2011. Λοιπόν, τι μας δείχνει εδώ, μας δείχνει πως αναπτύσσονται τα δεμάτια που μεταφέρουν πληροφορίες από τη μια περιοχή στην άλλη και τις συγκρίνει μεταξύ ατόμων διαφορετικών ηλικιών. Εδώ, 6 ετών, 9 ετών, από εδώ δηλαδή πήγαμε από εδώ, 12 ετών, 17 ετών, 24 ετών, 28 ετών, δηλαδή ακόμα και στα 28 μας έτη ο εγκέφαλος συνεχίζει να αλλάζει, συνεχίζει να τροποποιείται. Δεν έχει ολοπληρωθεί ακόμα η ανάπτυξή του, παρόλο που έχει τον αριθμό των κυτάρων τα οποία έχει φτιάξει κατά τη διάρκεια της εμπρηρικής ζωής. Δεν έχει οργανωθεί, δεν έχει ολοπληρωθεί η ανάπτυξή του και η ουρημανσή του. Αυτά, εξάνπληροφορίες, είναι πάρα πολύ σημαντικές και πρέπει όλοι να τις γνωρίζουμε. Γιατί, ιδιαίτερα οι γονείς και οι πενταγωγοί. Γιατί θα πρέπει να έχουν υπομονή και να δείχνουν κατανόηση όταν τα παιδιά τους δεν αντιλαμβάνονται κάποιες έννοιες. Ή δεν μπορούν να ακολουθήσουν τις οδηγίες και τις παρενέσεις τους. Και ιδιαίτερα οι γονείς και οι πενταγωγοί θα πρέπει να είναι ευαίσθητε προς τα παιδιά. Γιατί, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της επιβίας υπάρχουν και οι ορμόνες της επιβίας, οι οποίες τολώνουν το μυαλό των παιδιών και δεν τους επιτρέπουν να έχουν την ορθή κρίση. Άλλα και τα παιδιά, με αυτά που ακούνα στη διάλεξη, ή αυτά που θα μεταφέρετε σε αυτά τα αποτελέσματα της έρευνας, θα πρέπει να το γνωρίζουν αυτό. Και πόσο το γνωρίζονται, θα πρέπει να επιμένουν υπερβολικά στις δικές τους απόψεις. Γιατί μπορεί να μην έχουν ακόμη αναπτύξει εκείνα τα νευρονικά κυκλώματα που θα τους επέτρεπαν να αντιληφθούν με ακρίβεια τις διάφορες καταστάσεις που βιώνουν. Και επίσης τα παιδιά θα πρέπει να ξέρουν ότι δεν είναι μόνο αυτά που μπορούν να κάνουνε λάθη, που μπορεί να έχουνε δυσκολίες στη ζωή τους, είτε αναπτυξιακέντση, είτε τίποτα άλλο, και δεν μπορούν να έχουνε ορθή κρίση. Και οι γονείς και οι παιδαγωγοί μπορεί επίσης να διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις και να μην μπορούν τελικά να αχειριστούν αποτελεσματικά και το σωστά τις σχέσεις τους με τα παιδιά. Δηλαδή τα λάθη δεν είναι προνόμια των παιδιών μόνο. Και εμείς οι ίδιοι συνεχώς κάνουμε λάθη. Και γιατί κάνουμε λάθη? Γιατί έχουμε άγχος στη ζωή μας. Έχουμε άγχος σαν γονείς. Δημιουργούμε το σωστό περιβάλλον για τα παιδιά μας. Κάνουμε ανάπασα στιγμή αυτό που πρέπει για τα παιδιά μας. Μιλάω τώρα στα παιδιά. Μπορεί να έχουμε να αχειριστούμε άρρωστους γονείς, δυσκολίες τις θέσεις της εργασίας μας. Μπορεί να έχουμε ένα σωρά άλλα προβλήματα που δεν μας επιτρέπουν να έχουμε τη σωστή κρίση. Ή την υπομονή να σας ακούσουμε. Και εφόσον δεν έχουμε την υπομονή και δεν μπορούμε, δεν σας ακούμε. Και εφόσον δεν έχουμε τη διάβοια του μυαλού εκείνη που πρέπει να έχουμε σαν γονείς, λόγω των δυσκολιών που έχει αυτήν κατά αυτή η ζωή, δεν μπορούμε να είμαστε και σωστοί. Και δεν είμαστε. Και τι πρέπει να κάνουμε με βάση αυτά τα επιστημονικά δεδομένα, αλλά και με βάση αυτά τα κοινωνικά δεδομένα στα οποία ζούμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο παρά να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας. Να σκεφτόμαστε. Να προσπαθούμε να κατανοούμε ο ένας τον άλλον. Να έχουμε υπομονή ο ένας με τον άλλον. Να αποδεχθούμε ο ένας τον άλλον. Δηλαδή τι σημαίνουν όλα αυτά τα παραπάνω, θα πρέπει να κάνουμε ό,τι πρέπει για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Αυτό. Τώρα σας έδειξα πως μεγαλωνέ ο εγκέφαλος μέσα στην κοιλιά του καθένα μας, μέσα στην κοιλιά της μάνας μας. Όταν γίνεται τελικά η γέννηση, αυτό είναι ένα τεράστιο σοκ για τον εγκέφαλο. Και γιατί είναι σοκ για τον εγκέφαλο. Γιατί ένα σωρό αισθήσεις, τα μάτια, τα αυτιά, η γλώσσα, η μύτη, η επιφάνεια του σώματος, μεταφέρουν συνέχεια πληροφορίες καινούργιες που δεν τις είχε πριν αντιμετωπίσει. Και τι λένε αυτές οι αισθήσεις στον εγκέφαλο. Αξιολόγησε τις πληροφορίες που σου στέλνουμε μέσα. Πες μας τι βλέπουμε, τι ακούμε, τι γεβόμαστε, τι είναι όλα αυτά τα πράγματα. Και όλες μαζί του φωνάζουνε του εγκέφαλου να δώσει απάντηση. Και τι θα κάνατε εσείς αν ήσασταν ο εγκέφαλος σας σε αυτή την περίπτωση. Και διεκρυκούσαν όλοι ένα κομμάτι από κάτι από εσάς. Για να σταματήσουμε στην κρίνια τους όλες αυτές οι αισθήσεις, νομίζω θα λέγατε σε ένα κομμάτι του εγκέφαλου σας, εσύ για παράδειγμα, πάρε ό,τι έρχεται από την επιφάνεια του δέρματος και δες τι γίνεται εκεί έξω. Ό,τι έρχεται από την πλώσα, ό,τι έρχεται από το αυτοί, ό,τι έρχεται από την όραση, ό,τι έρχεται από την όσπρηση. Δηλαδή θα φτιάξει ομάδες εργασίας ο εγκέφαλος και αυτό έκανε ο εγκέφαλος. Έφτιαξε ομάδες εργασίας για να κυρίζονται τα διάφορα ερεθίσματα. Αλλά δεν είναι μόνο οι αισθήσεις που διεκρυκούν. Είναι και τα διάφορα όργανα του σώματος που επίσης θέλουν να αντιπροσωπευθούν. Και σου λέει τις πληροφορίες από μένα θα πάρεις και θα διακυριστείς και δεν θα πάρεις τις πληροφορίες για παράδειγμα που σου δίνει το πόδι, θα πάρεις τις πληροφορίες που σου δίνει το χέρι για να επεξεργαστείς. Τι έκανε τότε ο εγκέφαλος ή θα κάνατε εσείς. Πάλι θα αντιστοιχούσατε περιοχές του εγκεφάλου και θα λέγατε εσύ θα αναλάβεις και θα επεξεργάζεσαι τις πληροφορίες. Για παράδειγμα εδώ δεν φαίνεται πάρα πολύ καλά, αλλά φαίνεται εδώ για παράδειγμα αυτό όλη αυτή εδώ η περιοχή επεξεργάζεται πληροφορίες από το κάτω κύλος μόνο. Ενώ εάν δείτε για παράδειγμα μόνο αυτή η περιοχή από ολόκληρο τον κορμό. Δηλαδή η αντιπροσώπευση του σώματος στον εγκέφαλο δεν είναι επί δίκαιη και δεν είναι αντίστοιχη του μεγέτους της κάθε περιοχής του σώματος, αλλά είναι αντίστοιχη του πόσους υποδοκεί, πόσους αισθητήρες έχει, πόσες πληροφορίες μεταφέρονται μέσα στον εγκέφαλο από αυτό το συγκεκριμένο όργανο. Και το ερώτημα είναι, αυτά γίνονται αρχικά λίγο μετά ουσιαστικά από τη γέννηση, γιατί όλοι ζητάνε και ο εγκέφαλος θα πρέπει όλους κατά κάποιον τρόπο να τους κρατήσει ευχαριστημένους. Και φτάνουν τα πράγματα σε μια ισορροπία σε κάποια στιγμή. Και δημιουργούνται και έχουν δημιουργήσει και υποστήμονες όπως βλέπετε αυτοί εδώ τους κάρτες. Το ερώτημα όμως τώρα είναι, είναι το μέγετος αυτός σταθερό και αμετάβλητο καθόλου τη διάρκεια της ζωής μας ή αλλάζει. Η απάντηση είναι ότι αλλάζει ως αποτέλεσμα της εκπαίδευσης πάλι και της εμπειρίας μας. Θα δούμε μερικά παραδείγματα πάρα πολύ κλασικά. Πήγαν οι επιστήμονες και μέτρησαν τον υπόκαβο μια περιοχή του εγκεφάλου, η οποία είναι υπεύθυνη για τη μνήμη, στους ταξιτζίδες του Λονδίνο, οι οποίοι για να πάρουν δίπλωμα εξάσκησης του εφαγγελματός τους, θα πρέπει να έχουν αποστηθήσει τον οδικό χάρτη του Λονδίνου και να ξέρουν απ' έξω να περιγράφουν πώς θα πάνε κάποιοι πελάτες από μια περιοχή στην άλλη. Αυτή βρέθηκε ότι έχουν μεγαλύτερο υπόκαβο από τους άλλους άγγλους. Δηλαδή, επειδή αυτοί εκπαιδεύτηκαν, διάβασαν, αποστήθησαν αυτό το χάρτη, ζητούσαν δηλαδή συνέχεια αυτόν τον εγκέφαλό τους να βελτιώσει τη μνήμη τους, ο εγκέφαλος τους έκανε το χατήρι και έφτιαξαν ένα μεγαλύτερο υπόκαβο για να μπορούν να διαχειρίζονται αυτή την πληροχωρία. Το ίδιο ισχύει και για άλλα παραδείγματα. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που είναι επαγγελματίες βιολιτζίδες. Οι περιοχές των εγκέφαλων που ελέγχουν τα δάκτυλα, αντιπροσωπεύονται σε πολύ μεγαλύτερη επιφάνεια σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους. Τώρα, αυτά ήταν κατά κάποιον τρόπο ατρά παραδείγματα, αλλά πέντα είχαμε δει μέχρι πρόσφατα, μέχρι το 2010-2011 ξανά, όπως γίνονται στην πραγματική ζωή. Αλλά με την πρόοδο της τεχνολογίας, έχει γίνει δυνατό σε πειραματόζωα, να βάλουμε φακούς μικροσκοποιούν πάνω στον εγκέφαλό τους, όπως βλέπετε εδώ. Και να βλέπουμε σε πραγματικό χρόνο, πώς αλλάζει ο εγκέφαλός τους ως αποτέλεσμα της εμπειρίας. Και θα προσπαθήσω πάλι τώρα να σας δείξω και ένα δύσκολο πείραμα, το οποίο έχει αποδείξει ότι πραγματικά αλλαγές γίνονται στον εγκέφαλο και αυτές οι αλλαγές αποτελούν τη βάση της μνήμης και της μάθησης. Δέστε αυτό το πείραμα. Ας δεχθούμε ότι ένα πειραματόζωα έχει αυτό το νευρικό κύκλωμα. Βλέπετε εδώ διάφορα απολύξεις από διάφορα νευρικά κύτερα, τα οποία επικοινωνούν συνάπτονται σε αυτό εδώ το σημείο και σε αυτό εδώ το σημείο. Και σε αυτό το περιβάλλον, αυτού του ζώου σε πραγματικό χρόνο, έρχεται μια καινούργια εμπειρία ή μια κάποια μάθηση. Σε αυτή την περίπτωση, το καινούργιο πράγμα που έρχεται, στο οποίο εκτίθεται αυτός ο οργανισμός, θα πρέπει να το μάθει. Και για να το μάθει και να αποθηκεύσει αυτή τη γνώση, θα πρέπει να φτιάξει κάτι επιπλέον στον εγκέφαλό του. Και τι φτιάχνει όπως βλέπετε εδώ? Δημιουργεί άλλη μια σύνδεση. Επεκτείνει δηλαδή αυτό το κύκλωμά του. Και αν μπει και έχει αυτή την εμπειρία και την ξαναδιαβάζει, ας πούμε, κάτι, ή ξαναεκτίθεται σε αυτή τη διαδικασία, ξανά και ξανά, τότε σε αυτή την περίπτωση το κύκλωμα μπορεί να τροποποιηθεί. Και αυτή η αρχική εδώ σύναψη, σύνδεση, όπως τη βλέπετε, μπορεί να ακυρωθεί και αυτή η σύνδεση νέα που δημιουργήθηκε να ισχυροποιηθεί. Εάν απομακρυνθεί αυτή την εμπειρία και το ξεχάσει και δεν ασχολείται πια με αυτό το πράγμα, μπορεί αυτή η σύνδεση που από εδώ πήγαμε εδώ, ισχυροποιήσει, στη συνέχεια μπορεί να ξαναεξασθενήσει. Αλλά εάν ξανακάνουμε το πείραμα και ξανακθέσουμε αυτό τον οργανισμό σε αυτή την κατάσταση, μπορεί να ισχυροποιηθεί στη συνέχεια. Αυτά έχουν παρατηρηθεί πια τώρα σε πραγματικό χρόνο. Και δεν υπάρχει αμφιβολία, όχι μόνο για νεαρούς εγκεφάλους, αλλά και για ηλικιωμένους εγκεφάλους, ότι αλλάζουν συνεχώς και τροφοποιούνται οι γεφαλί μας. Και όλες αυτές οι δομικές αλλαγές είναι ουσιαστικά η βάση για τη μνήμη και τη μάθηση. Δηλαδή αυτός είναι ο τρόπος που μαθαίνουμε, αυτός είναι ο τρόπος που αποθηκεύουμε πληροφορίες. Ας δούμε μερικά πράγματα περισσότερα για τη μάθηση, για τη μνήμη. Για τη μνήμη τώρα δεν μπορούμε να ακούμε ότι θα ξέρουμε όλα τα πράγματα και είμαστε πάρα πολύ ξεκάθαροι, αλλά θα σας τα περιγράψω λιγάκι άδρα ό,τι ξέρουμε. Καταρχάς μπορούμε να τη διακρίνουμε σε δύο τουλάχιστον στάδια, μάλλον υπάρχουν περισσότερα. Είναι η βραχυπρόθεσμη μνήμη και η μακροπρόθεσμη. Η βραχυπρόθεσμη είναι αυτή που μας βοηθάει να θυμόμαστε τα πρόσφατα γεγονότα. Και αποθηκεύεται σε αυτή την περίπτωση, σε αυτή τη μνήμη, ένας μικρός αριθμός πληροφοριών για μικρό χρονικό διάστημα. Έχουμε όμως και τη μακροπρόθεσμη μνήμη, που είναι η μνήμη των γεγονότων που συνέβησαν στο παρελθόν. Σε αυτή την περίπτωση ο χώρος είναι άπειρος. Μπορούμε να αποθηκεύουμε και να αποθηκεύουμε και να αποθηκεύουμε πληροφορίες πάρα πολλές. Μάλιστα μερικές φορές τις αποθηκεύουμε τόσο βαθιά, και έχουμε κάτι ιδιαίτερη προσπάθεια για να τις ανασύρουμε και να τις θυμηθούμε. Τώρα, πώς αποθηκεύονται αυτές οι πληροφορίες. Εδώ γράφω ότι αποθηκεύονται σε μια αποθήκη, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά δομή ή δομές του κεφάλου. Οι πρώτες λοιπόν πληροφορίες που έρχονται ή τα πράγματα που ακούτε, αποθηκεύονται σε αυτή τη μνήμη, σε μια πρόσφατη μνήμη, που μπορεί να αποθηκεύσει έως 12 θέματα για μικρό χρονικό διάστημα, μερικά λεπτά. Μετά, αυτά έφυγαν απ' τον εγκέφαλο, δεν μένουν εκεί. Δεν τα ξαναβρίσκουμε. Μπορούν όμως να παραμείνουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε αυτή την αποθήκη, εάν υπάρχει επανάληψη της πληροφορίες. Δηλαδή, αν διαβάζετε ένα στίχο από ένα ποίημα, ξανά και ξανά και ξανά και ξανά, θα το διατηρήσετε μέσα σε αυτή την αποθήκη. Άμα τον διατηρήσετε για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα έχετε να το σκεφτείτε αυτός εξής, ότι σαν να γράφετε, τραβάτε μια γραμμή με ένα μολύβι και στη συνέχεια, κι άλλη γραμμή πάνε στην ίδια μητέρα, κι άλλη γραμμή, κι άλλη γραμμή, οπότε από μια λεπτή γραμμή γίνεται μια έντονη γραμμή. Και έτσι αυτός είναι ένας τρόπος, το έχουμε μάθει από την καθημερινή μας ζωή, που παγιώνεται η πληροφορία, που εδρεώνεται η πληροφορία μέσα στον εγκεφαλό μας. Η επανάληψη λοιπόν, ο συνδυασμός μιας πληροφορίας με άλλες, αλλά και το πόσο σημαντική και συναρπαστική είναι μια πληροφορία, είναι σημαντικοί παράγοντες που μεταφέρουν μια πληροφορία από την προσωρινή αποθήκη στη μόνη. Τώρα, μέχρι πριν από λίγα χρόνια υπήρχε ένα δόγμα στις νευροεπιστήμιες, ότι γεννιόμαστε με τον ίδιο αριθμό νευρικών κυτάρων, ότι πεθαίνουμε με τον αριθμό των νευρικών κυτάρων με τα οποία φτιάξαμε μετά τη γεννησία μας, είναι λιγότερα, όχι με περισσότερα. Τώρα όμως ξέρουμε, πάλι πέρα από κάθε εμφυγολία, ότι σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, στα 50 μας, στα 60 μας, στα 70 μας, μπορούμε να φτιάχνουμε συνέχεια νευρικά κύτταρα στον εγκεφαλό μας. Και αυτή η διαδικασία λέγεται νευρογέννηση. Και η νευρογέννηση παίζει τεράστιο ρόλο στη μνήμη. Γιατί παίζει τεράστιο ρόλο στη μνήμη. Γιατί. Αν είχαμε για παράδειγμα εδώ, ένα γιγκαμπάιντ, έναν αριθμό νευρώνων, να το πω έτσι, για να αποθηκεύσουμε εκεί τη μνήμη μας με τη νευρογέννηση, βλέπετε αυτά τα πράσινες νευρώνες που προσθέθηκαν εδώ σε αυτό το κύκλωμα, με τη νευρογέννηση, έχουμε ακόμα περισσότερους νευρώνες που να τους χρησιμοποιήσουμε σε συνδυασμό με αυτούς τους προηγούμενους για να αποθηκεύσουμε πληροφορία. Και αν αυξητούν ακόμα με τη νευρογέννηση καινούργιοι νευρώνες, τότε αυξάνεται επιπλέον ο αριθμός των νευρώνων που χρησιμοποιούνται και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αποθηκεύσουμε περισσότερες πληροφορίες. Και για να σας δείξω πόσα καινούργια είναι αυτά, βλέπετε αυτές οι μελέτες εδώ, έχουν ολοκληρωθεί το 2007 και το 2010, και συνεχίζονται βέβαια για να επεκτείνουν αυτή τη διαδικασία. Τώρα, πώς μπορούμε να αυξήσουμε τον αριθμό των νευρικών κυτάρων που φτιάχνουμε, ανά πάσα στιγμή όλοι μας, με τη σωματική άσκηση και την πνευματική άσκηση. Δηλαδή, ο αθλητισμός, η άσκηση, το περπάτημα. Κάθε πρωί όποτε μπορεί να κάνει, μπορεί να το αυξήσει. Και εδώ βλέπετε τα αποτελέσματα. Άτομα τα οποία δεν ασκούνται και άτομα τα οποία ασκούνται. Πόσο περισσότερα νευρικά κύτταρα νέα νευρικά κύτταρα φτιάχνουνε. Και εδώ βλέπετε εδώ μέσα στο εγκεφάλου σε άτομα τα οποία δεν ασκούνται, πόσο λεπτές είναι, ενώ σε άτομα τα οποία ασκούνται, πόσο πιο παχίες είναι, γιατί πήγαν πολύ περισσότερα κύτταρα εκεί. Επίσης, όλες αυτές οι μελέτες του 2006 και του 2008. Τώρα, η άσκηση προάγει την νευρογέννηση. Τι δεν προάγει την νευρογέννηση και πρέπει να αποφεύγετε. Το stress δεν προάγει την νευρογέννηση. Εδώ βλέπετε άτομα τα οποία δεν βρισκόντουσαν κάτω από stress. Πόσα νευρικά κύτταρα έφτιαχναν, νέα νευρικά κύτταρα έφτιαχναν, για άτομα τα οποία βρισκόντουσαν κάτω από stress. Εδώ είναι πόσα δείχνει το πολλαπλασιασμό αυτών των κυτάρων και πόσα από αυτά τα κύτταρα επιβίωναν, γιατί το stress επιβιάζει και την επιβίωση των νευρώνων που παράγονται. Αλλά βέβαια, τα πειράματα δείχνουν ότι παρόλο που μπορεί να εκτιθέμεθα σε ποάρα πολύ stress και αυτό να έχει αρνητικές επιπτώσεις για την ευρωγέννησή μας, εάν αθλούμαστε, αυτό αντισταθμίζει τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει το stress στην ευρωγέννηση. Συνεχίζουμε με τη μνήμη, για να σας πω και τη μάθηση, ότι ένας άλλος παράγοντας που είναι πάρα πολύ σημαντικός, για να αποθηκεύουμε σωστά τις πληροφορίες στον εγκέφαλό μας, αλλά και να μαθαίνουμε, είναι ο ύπνος. Θα πρέπει να κοιμόμαστε, για να έχουμε ένα καλύτερο εγκέφαλο. Καταρχάς, εδώ βλέπετε σταδιακά τη μια μέρα, στις τέσσερις μέρες, στις εφτά μέρες. Πάλι, οι μελέτες είναι του 2007 και του 2010. Σας τα λέω αυτά, για να σας δείξω, ότι ό,τι σας λέω, είναι ό,τι πιο σύγχρονο υπάρχει στις νευροεκτιστήμες, λίγο πολύ αυτή τη στιγμή. Εδώ βλέπετε ένα πείραμα, στο οποίο τα ζώα υποβλήθηκαν σε στέρηση ύπνου, για διαφορετικές χρονικές περιόδους. Και τι αποτέλεσμα αυτό είχε στην ευρωγέννηση. Αν στερηθούν ύπνο μόνο για μια μέρα, δεν έχει πολύ σημαντικό αποτέλεσμα. Αν στερηθούν όμως τον ύπνο τους για τέσσερες μέρες, βλέπετε πόση είναι η διαφορά. Και ούτω καθεξής, για εστά μέρες. Δηλαδή, όσο στερούμαστε ύπνο και δεν κοιμόμαστε όσο πρέπει, πιάχνουμε λιγότερα και λιγότερα νέα νευρικά κύτταρα, που μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε, για να επεκτείνουμε, να αυξήσουμε τη λειτουργικότητα του εγκεφάλου μας. Επίσης, είναι πάρα πολύ σημαντικός ο ύπνος, για να αποθηκεύονται τελικά οι πληροφορίες μέσα στον εγκεφαλό μας. Βλέπετε εδώ, ότι άτομα τα οποία στερούνται τον ύπνο τους, δεν μπορούν να αποθηκεύσουν τις πληροφορίες πάρα πολύ καλά, που μαθαίνουν. Ανεξάρτητα αν το ερεύθυσμα είναι ευθετικό, αρνητικό, συναισθηματικό ή όχι. Και εδώ σας δείχνω ένα αποτέλεσμα που αφορά πώς μαθαίνουνε κινητικές λειτουργίες. Ας πούμε ότι κάποιοι από εσάς, κάποια από τα παιδιά, κάνει προπόνηση. Μπόλαιο για παράδειγμα, ή μπάσκετ ή οτιδήποτε άλλο. Εντάξει. Και πάει στις 10 το πρωί και κάνει προπόνηση. Στις 10 το βράδυ, επιστρέφει στο γήπεδο και είναι εκεί ο προπονητής του και του ζητάει να θυμηθεί τα συστήματα τα οποία διδάχτηκε και τις κινήσεις που διδάχτηκε το πρωί. Θα παρατηρήσει ότι τα θυμάται σε κάποιο βαθμό. Μετά τον στέλνει στο σπίτι του να κοιμηθεί και τον βγάλει στις 10 η ώρα την επόμενη μέρα το πρωί. Και βλέπει ότι τα θυμάται πάρα πολύ καλύτερα. Το πείραμα έγινε και διαφορετικά. Έγινε η προπόνηση στις 10 η ώρα το πρωί. Αμέσως μετά ύπνος και την επόμενη μέρα το πρωί, στις 10, ελέγχθηκε ως προς το αν θυμάται τα συστήματα αυτά ή δεν τα θυμάται και τις κινήσεις. Και βρέθηκε, όπως βλέπετε εδώ, ότι η μνήμη θυμότανε πάρα πολύ καλά τι είχε μάθει στη προπόνησή του. Αυτό το πείραμα του 2008 έδειξε ότι ο ύπνος είναι απαραίτητο. Ότι ο ύπνος είναι απαραίτητος για να εδραιωθούν οι πληροφορίες και να αποθηκευθούν καλά στον εγκέφαλό μας και να μπορούμε μετά να τις ανασύρουμε και να τις χρησιμοποιήσουμε. Ουσιαστικά δηλαδή να γίνουν χρήσιμες ξανά σε εμάς. Πώς βοηθά ο ύπνος τη μνήμη και τη μάθηση. Γιατί ο ύπνος θα πρέπει να σας πω ότι κάνει πολλά πολλά περισσότερα πράγματα και να μην τον στερίστε. Έλεγε, ή λέγανε οι παλιότεροι στους παππούδες σας, η γιαγιά σας, ακόμη και η μαμά σας, ότι ο ύπνος θρέφει το παιδί. Και δεν ξέραμε γιατί και πώς το κάνει αυτό. Σήμερα έχει αποδειχθεί βιολογικά, νευροεπιστημονικά πώς το κάνει. Και ένας τρόπος με τον οποίο το κάνει και γι' αυτό θα το πω, να μην στερούν τα παιδιά τον ύπνο τους καθόλου. Να κοιμούνται, πρέπει να κοιμούνται. Γιατί, γιατί καταρχάς, κατά τη διάρκεια του ύπνου, ιδιαίτερα του νυχτερινού, εκκρίνονται ένα σωρό ορμόνες και αυστητικές ορμόνες για να μεγαλώσουν. Τώρα που τοίξα η μαμά μου που δεν πήγε στο σχολείο, δεν μπορώ να το καταλάβω. Αλλά όσα αναφορά τη μνήμη ας επανέλθουμε, δίνει τη δυνατότητα. Το χρόνο, στον εγκέφαλο, κατά τη διάρκεια της νύχτας γίνεται αυτό. Να αξιολογήσει τις πληροφορίες τις οποίες εκτέθηκε, να τις τακτοποιήσει σε κοτάκια, να τις αρχαιοθετήσει για να μπορεί να τις βρει όταν τις χρειάζεται. Δηλαδή μπορεί να φανταστείτε την ημέρα, σαν την εβδομάδα ενός παιδιού, όπου πηγαίνει κάθε μέρος στο δωματιό του και πετάει από ένα πράγμα στο πάτωμα ή πάνω στο τραπέζι του ή έχει την πληροθήκη του ή ένα άνο κάτω. Και όταν έρχεται το χρονί να φτιάξει την τσάντα του δεν μπορεί να τα βρει τα βιβλία. Και τελικά δεν το βρίσκει, πάει έτσι στο σχολείο, δεν προλαβαίνει να διαβάσει, γίνεται η ζωή του ανάκατα. Έρχεται το Σαββατοκύριακο, τρέχει η μαμά, τα τακτοποιεί όλα και βρίσκονται. Δηλαδή, είναι η μαμά μας το Σαββατοκύριακο που τα τακτοποιεί και τα βρίσκουμε τα πράγματα. Και χρειάζεται αυτό το χρόνο, χρειάζεται το εγκέφαλο στον ύπνο, για να τακτοποιήσει τις πληροφορίες τις οποίες εκτέθηκε κατά τη διάρκεια της ημέρας, να την βάλει στα κουτάκια τους, να γράψει τις αισθητικετούλες και να μπορεί να πάει να τα ξαναβρει. Τώρα το σχολείο, εμείς οι γονείς νομίζουμε ότι δεν είναι κουραστικό. Παιδιά, πες θετός τους, είναι αποστημονικά αποδειδημένο ότι το σχολείο είναι πολύ κουραστικό. Ο εγκέφαλος στο σχολείο είναι πάντοτε στο κόκκινο. Και θα σας το δείξω αυτό με το επόμενο διάγραμμα. Εάν πάρουμε και περιγράψουμε τα κύματα, την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου στην ηρεμία, θα δούμε ότι, και μπορεί να σας ζητήσω να το φανταστείτε, σαν μια χαλαρή χορδή κιθάρας, που άμα την τραβήξετε πάνω κάτω θα πάει κάπως έτσι περίπου. Όταν όμως αναφέρουμε στους γονείς, οι μαθητές και οι μαθήτρες συγκεντρώνουν την προσοχή τους για να κατανοήσουν και να αντιληφθούν τις έννοιες, στα μαθηματικά, τη χρησική και τη χημία και τη γλώσσα, τότε σε αυτή την περίπτωση η δραστηριότητα του εγκεφάλου αυξάνεται. Και γίνεται η ηλεκτρική δραστηριότητα μπορεί να περιγραφεί σαν μια πολύ πολύ τεντωμένη χορδή κιθάρας, τόσο πολύ έτοιμη να σπάσει, να κοπεί. Και μετά το σχολείο θα πρέπει οι μαθητές να εξασφαλίζουν για τον εγκέφαλό τους τις κατάλληλες συνθήκες για να χαλαρώνουν και να ξεκουράζονται. Γιατί το σχολείο είναι κουραστικό, γιατί ο εγκέφαλος, παιδιά, αυτό είναι το όργανο, αναλύει έννοιες, αναλύει πληροφορίες, αναλύει ερεθίσματα και αυτό γίνεται στο σχολείο. Πέρα από τις έννοιες στα μαθηματικά, έχετε τις σχέσεις με τους δασκάλους, έχετε τις σχέσεις με τους άλλους μαθητές, έχετε ένα σωρό πράγματα που διακυνηζόσαστε. Δεν είναι εύκολα αυτά, αυτά χρειάζονται ενέργεια, χρειάζονται σκέψη, χρειάζονται προσοχή, να συγκεντρωτεί κάποιος, να σκεφτεί το τι, πώς και γιατί. Και για να το κάνει αυτό κάποιος χρειάζεται ενέργεια, δεν είναι εύκολα τα πράγματα. Και τι τα πρέπει να κάνετε, να κοιμηθείτε ξανά και να μην παρακολουθήσετε τηλεόραση και να μην πείτε στον υπολογιστή όταν επιστρέψετε από το σχολείο σας. Και θα σας εξηγήσω γιατί. Νομίζω αυτό ίσως να είναι το επόμενο γιατί με το... Γιατί να μην παρακολουθήσετε τηλεόραση να μην πείτε στον υπολογιστή. Επειδή αυτά τα δύο πράγματα δεν προσφέρουν χαλάρωση. Ο οργανισμός τα διαβάζει σαν στρες. Γιατί, γιατί ο εγκέφαλος συνεχίζει να εργάζεται. Προσπαθούμε έναν μαθητή να είναι στον υπολογιστή. Στο Facebook για παράδειγμα, εντάξει. Ξαφνικά του γράφει ένας άλλος συμμαθητής του. Ένας συμμαθητής, δύο συμμαθητές, τρεις συμμαθητές. Συγχρόνως βλέπει ένα βίντεο στον υπολογιστή. Έρχεται ένα μήνυμα, έρχεται ένα pop-up window που αντεβαίνει από πάνω. Και το μυαλό του τρέχει από τη μια εικόνα στην άλλη, από τη νέα. Διαβάζεται ότι έχω ένας, απαντάει σύγχρονο στον άλλο. Και συγχρόνως έχουν και τη τηλεόραση ανοιχτή και το βιβλίο μπροστά και το πιάτο δίπλα. Και αν βλέπουν εκδεβαί και τηλεόραση, δηλαδή αναλύουν πολύπλοκες εικόνες, πολύπλοκα αρχητικά ερευθύσματα, αλλά και πολύπλοκες συναισθηματικές και ψυχολογικές καταστάσεις, αυτό δεν είναι ξεκούραση. Ο καθένας το καταλαβαίνει, αυτό δεν είναι ξεκούραση. Επιπλέον, μερικές φορές λέμε, ακόμα εμείς προχωράμε από τη δουλειά μας, θα καθίσει μπροστά στη τηλεόραση να χαλαρώσει λιγάκι. Λέω τώρα για τους μεγάλους, για εμάς, δεν χαλαρώνουμε. Επίσης είναι stress. Γιατί είναι stress? Γιατί όταν βλέπουμε κάποιον να κάνει κάτι, μέσα στον εγκέφαλό μας έχουμε κάτι που, έχουμε καθρέφτες. Έχουμε ενευρώνες που λέγονται καθρευτικοί, γι' αυτό τους δώσαμε αυτό το δίπλο. Που, βλέπετε εμένα που κάνουμε μια κίνηση τώρα, αυτή η κίνηση την κάνουμε μέσα στον εγκέφαλό σας σε συγκεκριμένες περιοχές. Δηλαδή η περιοχή που κινεί τα δικά μου τα χέρια για να κάνει αυτή την κίνηση, ενεργοποιείται και στο δικό σας τον εγκέφαλο. Και αυτός είναι ο τρόπος, ένας από τους τρόπους που μαθαίνουμε, η μίμηση. Πώς καταφέρνουμε και μιμούμαστε την κίνηση κάποιου. Γιατί όταν αυτός ο κάποιος κάνει μια κίνηση, αυτή καθρευτίζεται στον εγκέφαλό του και την κάνει κι αυτός μέσα του. Δηλαδή πάλι δουλεύει ο εγκέφαλος, δηλαδή βλέπουμε κάποιον να κάνει κάτι που το βλέπουμε στην τηλεόραση, επίσης το ενεργοποιεί τη δική μας περιοχή. Επίσης, όταν βλέπουμε ένα έργο, αν είναι ένα δράμα, θα βάλουμε θα λυπηθούμε, θα χαρούμε, θα κλάψουμε, θα θυμώσουμε. Δηλαδή ο εγκέφαλος στην πραγματικότητα δεν ξεκουράζεται, δεν χαλαρώνει, συνεχίζει να δουλεύει. Το καλύτερο πράγμα που θα είναι για τους μαθητές είναι να τους πω, μετά που θα είναι αρκετό, γιατί πρέπει να τρώτε πάρα πολύ καλά. Τι πρέπει να κάνετε, αν θέλετε να χαλαρώσετε και να ξεκουραστείτε, κοιμηθείτε μισή ώρα. Μετά σηκωθείτε, πέστε για μισή ώρα στον υπολογιστή, αν θέλετε πρώτα αυτό να κάνετε. Και μετά διάβασμα. Αυτό που θέλω να περάσει είναι το εξής, μην νομίζετε ότι με τον υπολογιστή και με τη τηλεόραση ξεκουραζόσαστε. Ιδιαίτερα μετά το σχολείο, απλά εξαντλείται τελείως την ενέργεια του εγκεφάλου. Τελείως. Δεν αφήνετε τίποτα μέσα. Καθόλου με μισή. Τώρα ο εγκέφαλος, εκτός από τη γλυκόζη που έχουμε, έχει ανάγκη και από διανοητική τροφή. Γιατί είναι ένα όργανο που του αρέσει να σκέφτεται και να μαθαίνει το εγκεφάλου. Αυτό είναι αυτό το όργανο, αυτό είναι η δουλειά του. Και τα προγράμματα, τιμώς της τηλεόρασης, η ερώτηση είναι, είναι η σωστή διανοητική τροφή. Πιθανά θα απαντήσω εδώ ότι τα περισσότερα όχι. Άρα, κατά συνέπεια, στο σύνολο των περιπτώσεων ο εγκέφαλος δεν είναι ευχαριστημένος. Δηλαδή, είναι σαν να πηγαίνετε σε ένα πάρτι για να περάσετε καλά, γι' αυτό ανοίγεται τη τηλεόραση, να περάσετε καλά, να δείτε, να χαρείτε, και τελικά να μην περνάτε καλά. Καταλαβαίνετε, αυτό δηλαδή είναι που γίνεται. Ο εγκέφαλος δεν είναι ευχαριστημένος από τη τηλεόραση. Τώρα, ο εγκέφαλός μας, λοιπόν, μας καλεί συνεχώς να του δώσουμε τη σωστή διανοητική τροφή, να το κάνουμε περισσότερο έξυπνο. Πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό? Μπορούμε να το κάνουμε με την μελέτη, με τις τραστηριότητες και την ενασχόλησή μας με έξυπνα πράγματα και με το να εξασκούμε τα ταλέντα μας. Αυτός είναι ο τρόπος για να είναι ο εγκέφαλός μας ευχαριστημένος. Και όταν ο εγκέφαλός μας είναι ευχαριστημένος, να το ξέρει ότι είμαστε και εμείς ευχαριστημένοι. Η τροφή του εγκεφάλου είναι αυτά ακριβώς εδώ που βλέπετε. Γιατί τέτοιο είναι το όρνα. Θέλει να λύνει πάσος, θέλει να λύνει γρήφους, θέλει να λύνει ασκήσεις μαθηματικών, θέλει να σκέφτεται. Αυτή είναι η δουλειά του, να σκέφτεται. Είναι η δουλειά του να κινεί τους μυς, να μας κάνει να πητάμε ψηλά. Θέλει και αυτό την προπόνησή του. Ο εγκέφαλος όμως είναι για να σκεφτόμαστε. Και θα πρέπει να το προπονούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Τώρα, υπάρχουν σχετικές δημοσιεύσεις πάρα πολύ καλά περιοδικά και αν θέλετε βάλτε αυτή εδώ την έκφραση. Google is making us stupid. Πάτε το στο ίντερνετ, στο Google, να δείτε τι άρθρα θα βγάλετε που γράφουν και λένε ότι πραγματικά το Google δεν μας κάνει έξυπνος. Και θα το βάτε το και στο wikipedia. Ουσιαστικά, δηλαδή αυτό όπως σας είπα πριν, ιδιαίτερα εάν οι μαθητές μένουν πάρα πολλές και συνεχείς ώρες στον υπολογιστή. Επειδή είναι κουραστικό αυτό το πράγμα, είχαν πολλές πολύπλοκες εικόνες, πολύ πληροφορία, πολλά διαφορετικά ερεθίσματα που έρχονται με μεγάλη ταχύτητα και πρέπει να συγκεντρώνε το εγκέφαλος για να θανάλει, τον εξατλούμε την ενέργεια του κεφάλου. Δεν απομένει τίποτα εκεί μέσα για να δουλέψει ο εγκέφαλος και να κάνει τίποτα άλλο πια. Δεν μπορεί να σκεφτεί ο μαθητής κατά από αυτές τις συνθήκες. Δεν μπορεί να αποδώσει στα μαθήματά του. Όχι για κανένα άλλο λόγο, αλλά δεν έχει ενέργεια. Δηλαδή τι να κάνουμε, να μην βλέπουμε τηλεόραση, να μην παίρνουμε στον επιλογιστή. Θα πρέπει να κάνετε μια επιλογή, παιδιά, όπως μια επιλογή θα πρέπει να κάνουμε με όλα τα πράγματα, παν μέτρων άριστον. Λοιπόν, τι μας έχει αποδείξει, τι μας έχει πει ο Ιπποκράτης πριν από 2,5 χιλιάδες χρόνια, που δεν ξέρω πώς κατέληξες αυτό το συμπέρασμα, αυτό που ξέρω, όμως, είναι ότι έχει αποδειχτεί σήμερα με τις νεότερες έρευνες, ότι όλα τα διανοητικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου προέρχονται από τη δραστηριότητα του εγκεφάλου. Και θέλω να σας μεταφέρω ότι η κατανόηση της λειτουργίας του θα αλλάξει ριζικά τα εκπαιδευτικά συστήματα, αλλά και την ηθική των μελλοντικών κοινωνιών. Και με αυτό, τελείωσα τη σημερινή μάθηση. Ευχαριστούμε. |
