| : Καλησπέρα. Καλώς ήρθατε στο σημερινό webcast. Το θέμα μας σήμερα είναι το διαζύγιο και οι επιπτώσεις που έχει αυτό στα παιδιά. Ονομάζομαι Φωτίνικο Ζιντοπούλου, είμαι ψυχολόγος σε σπίτι του Συλλόγου. Καλησπέρα και από μένα. Λέγομαι Χαρέφ Ταξιά και είμαι κι εγώ ψυχολόγος σε σπίτι αφηλοξενία στο Συλλόγου του Χαμογελότου Παιδιού. Η αλήθεια είναι ότι σήμερα διαλέξαμε αυτό το θέμα. Γιατί είναι ένα φαινόμενο το οποίο αυξάνεται πάρα πολύ και επίσης έχουμε και πάρα πολλές ερωτήσεις από γονείς, τόσο μέσω της εθνικής τηλεφωνικής γραμμής για τα παιδιά 10-56, οι οποίοι ρωτούν πώς θα το χειριστώ αυτό, τι θα πω στο παιδί μου, πότε είναι η κατάλληλη ώρα. Όπως και επίσης έχουμε κλήσεις και από παιδιά, τα οποία στην προσπάθεια ότως να διαχειριστούν, ζητούν περισσότερο στήριξη από τους επαγγελματίες που υπάρχουν στη γραμμή. Άρα λες με έναν τρόπο ότι υπάρχουν περισσότερες ερωτήσεις και απευθύνονται σε εμάς και από την άλλη είναι δεχομένως όντως και τα διαζύγια έχουν αυξηθεί. Τα τελευταία δεκαετία θα έλεγα, δεν θα έλεγα μόνο τώρα την περίοδο της κρίσης, που ενδεχομένως έχει επηρεάσει, αλλά τελευταία δεκαετία σίγουρα υπάρχει και μια αύξηση του φαινομένου και των ποσοστών των διαζυγίων. Βέβαια. Επίσης, το άλλο που είναι πολύ σημαντικό και όταν σε τη σημερινή μας συζήτηση, είναι το ότι το τελευταίο καιρό υπάρχουν οι άνθρωποι και επαγγελματίες και μη επαγγελματίες που έχουν σκύψει πολύ πάνω σε αυτό το φαινόμενο, έχουν βγει καινούργια πράγματα, πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν τις οικογένειες να διοχειριστούν και νομίζω πως είναι πάρα πολύ σημαντικό να τα συζητήσουμε αυτά και να τα επικοινωνήσουμε σε εσάς, καθότι υπήρχαν κάποιοι μύθοι γύρω από αυτό το φαινόμενο. Τα παιδιά που έχουν προκύψει από μια οικογένεια που έχει πάρει διαζύγιο θεωρούνταν παιδιά από διαλυμένες οικογένειες. Αμέσως αυτό συνδέονταν με δυσλειτουργία στην οικογένεια, με παιδιά που αποκλίνουν. Και νομίζω ότι αυτά είναι μερμύθι με βάση αυτά που ξέρουμε σήμερα και με βάση όλα αυτά που μας όλα αυτά οπιστημονική κοινότητα έχει προσπαθήσει να βρει και να φτιάξει. Οπότε νομίζω ότι τύχει το νόημα να τα συζητήσουμε. Τι από αυτό ισχύει, τι δεν ισχύει και φυσικά περιμένουμε και τις δικές σας ερωτήσεις πάνω σε όλα αυτά. Προσπαθούμε λοιπόν να βάλουμε ένα πλαίσιο σε αυτές τις παλιές δηλώσεις ότι τα παιδιά χωρισμένοι οικογένειόν έχουν σχολικά προβλήματα ή μεγαλύτερες δυσκολίες. Να ξεκινήσουμε λοιπόν να ορίσουμε λίγο και να δούμε γιατί ακριβώς μιλάμε, τι είναι το διαζύγιο. Τι είναι το διαζύγιο που σαφώς σημαίνει και ορίζεται από τον τερματισμό μιας έγκαμης σχέσης, ενός γάμου σημαντικά που τερματίζεται σε νομική διάσταση, δηλαδή χωρίζουμε οικονομικά θέματα, τι γίνεται με την ανατροφή και την εθιμέλεια των παιδιών, βέβαια. Δεν μιλάμε μόνο για γάμους αλλά και για οικογένειες οι οποίες δεν είναι με τη νομική διάσταση αλλά πρόκειται για γονείς που ζουν μαζί, για ανθρώπους που έχουν παιδιά, οπότε ουσιαστικά μιλάμε για έναν χωρισμό ή ένα διαζύγιο. Και στις δύο περιπτώσεις η νομική τυπική διάσταση έχει μια αρχή, μέση, τέλος, κάπου όλη αυτή η διαδικασία δένει προς ένα σημείο. Η συναισθηματική ασθοδιάσταση που νομίζω ότι είναι και η δική μας επικέντρωση σήμερα είναι κάτι που είναι πολύ ευρύτερο, με μεγαλύτερες διαστάσεις και θα προσπαθήσουμε λίγο σήμερα να πλαισιώσουμε και να προσεγγίσουμε. Νομίζω χαρά θέτησα ένα πολύ σημαντικό θέμα. Το κομμάτι του αν υπάρχει νομική υπόσταση και διασύγιο ή το διαζύγιο ουσιαστικά που είναι μια αλλαγή στη δομή της οικογένειας, είτε αυτό συμβαίνει ότι βρίσκεται νομικά σε γαμωβία είτε όχι, οι επιπτώσεις του και η αλλαγή υποσταθεροποίηση που μπορεί να προκαλέσει τόσο στους δυο γονείς όσο και στο παιδί μπορεί να συμβεί είτε πρόκειται για μια σχέση συμβιωτική είτε πρόκειται ακόμα και για μια σχέση στην οποία ο ένας από των δύο ανθρώπων που μεγαλώνουν έχει δηλογική συγκένεια με το παιδί και όλος είναι απλά ο σύντροφός του. Γιατί μιλάμε για διαφορετικούς τύπους οικογενειών πια. Ακριβώς, έχει εξελιχθεί και αυτό και είναι κάτι που και αυτό έχει αλλάξει η διαφορετική τύπ οικογενειών και το πώς όλο αυτό βιώνεται. Οπότε λοιπόν θέτεις και ένα συμβολικό κομμάτι ότι το διαζύγει πέρα από όλα τα νομικά που πολλές φορές αποσχολούν πολύ τους ενήλικες και είναι μέσα στις προτεραιότητές τους και σίγουρα παίρνουν πολλή ενέργεια για τα παιδιά βιώνεται ως ένα πένθος. Από όλοι είναι μια μεγάλη αλλαγή. Αποσταθερωπή αλλάζει τη ρουτίνα τους με πολλούς τρόπους και ακόμα μόνο και μόνο η ιδέα ότι οικογένεια δεν είναι μαζί όπως την έχει ζήσει και την φαντάζεται είναι κάτι που δυσκολεύεται σίγουρα το παιδί να διαχειριστεί. Είναι ουσιαστικά αυτό που λέμε ότι αλλάζει ζωή τους γιατί το βασικό κομμάτι για τα παιδιά είναι η οικογένειά τους. Όταν λοιπόν ο πυρήνας τους αλλάζει μορφή γιατί δεν διαλύεται ουσιαστικά αλλάζει μορφή και συνεπράγεται μια πολύ μεγάλη αλλαγή στη ζωή τους που μπορούν με να προσαρμοστούν. Χρειάζεται όμως οι γονείς να κάνουν πολλή δουλειά για να καταφέρουμε αυτή η προσαρμογή να είναι όσο το δυνατόν πιο γρήγορη και πιο ομαλή. Γιατί ξεκινώντας από την αρχή αυτό που νομίζω είναι και ο δικός μας στόχος είναι να δώσουμε ότι ένα διαζύγιο είναι με μια υπόδονη και μια επίπονη διαδικασία αλλά όσο καλύτερα οι γονείς διαχειριστούν όλη αυτή τη διαδικασία όσο πιο καλά θα είναι τα αποτελέσματα των παιδιών και θα προκύψουν παιδιά που θα έχουν την παιδική ηλικία που τους αξίζει. Πολύ σημαντικό αυτό. Γιατί οι γονείς είναι γονείς, τα παιδιά πάντα παραμένουν παιδιά. Ωραία. Ας δούμε λοιπόν τι σημαίνει αυτό που ανέφερες κι εσύ ότι όντως το διαζύγιο είναι μια απόλυα, ενδεχομένως η πρώτη απόλυα στη ζωή των παιδιών άρα τι χάνουν. Χάνουν σίγουρα την οικογένεια στη μορφή που την ήξεραν και χάνουν την σχέση και την επαφή στη μορφή που ήξεραν με τον ένα γονέα αλλά αλλάζει πάρα πολύ η καθημερινότητά τους. Αλλάζει ουσιαστικά τα βασικά κομμάτια που τους προσδιορίζουν. Όπως είναι ο τόπος κατοικίας. Δηλαδή ενδεχομένως αν προκύψει ένας χωρισμός ή ένα διαζύγιο τα παιδιά θα χρειάζεται να μετακομίσουν. Να χρειαστεί να βάλουν σε άλλο πλαίσιο το σχολικό τους περιβάλλον. Δηλαδή να αλλάξουν σχολείο ή να αλλάξουν φροντιστήρια ή δραστηριότητες. Ενδεχομένως να πρέπει να είναι πιο ριοθετημένες οι δραστηριότητες τους για να μπορούν να περνούν χρόνο και με τους δύο γονείς. Δηλαδή ενδεχομένως περισσότερες φορές είναι ο μπαμπάς αυτός ο οποίος φεύγει ή τουλάχιστον μέχρι σήμερα έτσι συνέβαινε. Άρα πώς θα περνάω χρόνο μαζί του. Θα πρέπει να είναι αλλιώς δομημένα. Αλλάζουν λοιπόν και η καθημερινότητά τους και ιδιαίτερα για τους εφήβους. Θα έλεγα αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί οι εφήβοι έχουν τη ζωή τους, έχουν την αδομημένη ρουτίνα τους και δεν προτίθεται εύκολα να αλλάξουν όσα θέλουν και ως επιδιώκουν. Έχουν τους φίλους τους που έχουν κυριακοποιηθεί και μια αλλαγή στην κατοικία και είναι ήζη δύσκολη που προσθέτει η απώλεια των φίλων ή η δυσκολία στο να βρίσκονται προσθέτει το γεγονός του διαζυγίου των διεγονέων. Τι σημαίνει λοιπόν αυτό. Γιατί πέρα από το γεγονός ότι όντως καλούνται να προσαρμοστούν σε κάτι που δεν ήταν δική τους απόφαση και δική τους επιλογή μπορούμε να δούμε άμεσες εκδηλώσεις στην περιφορά τους όλων αυτών των αλλαγών που συνεπάγονται δυσκολίες για τα παιδιά. Πριν αρφέρεις το ψυχοσυνθετικό κομμάτι νομίζω στο πλαίσιο του κοινωνικού ακόμα για πολλά παιδιά αλλάζει πραγματικότητά τους επειδή αλλάζει και η οικονομική κατάσταση του ενός εκ των δύο γονέων. Βλέπουμε πόσοι πολλοί παράγοντες έρχονται και μπαίνουν σε όλο αυτό το πολύ περίπλοκο φαινόμενο που υπάρχει. Και όχι μόνο τα οικονομικά αλλά ακόμα και αν ένα παιδί θα ζήσει με τον έναν γονέα αυτός ο γονιός μπορεί να έχει περιορισμένο χρόνο πια να φιερώσει σε αυτό το παιδί γιατί έχει 15 υποχρεώσεις εκεί που είχε 5 γιατί θα πρέπει να φροντίσει μόνος του ποια πράγματα που μέχρι τότε έχει τη βοήθεια του άλλου γονέα. Άρα και ο χρόνος είναι πιο περιορισμένος και οι συναισθηματικές δυσκολίες του γονέα μπορεί να τον επιβαρύνουν και γιατί και αυτός. Γιατί η αλήθεια είναι το σημείο που αναφοράς μας είναι τα παιδιά αλλά και οι γονείς μαζί με όλο αυτό γιατί είναι κάτι που επηρεάζει και τους γονείς και τα παιδιά. Βέβαια. Άρα και το οικονομικό κομμάτι και αλλαγές εργασιακού τύπου, σχέσεις με αλλαγές στο ωράριο, με αλλαγές στα οικονομικά και της δουλειάς κάποιου γονέα γιατί μπορεί να δουλεύει παραπάνω ώρες, μπορεί να χρειαστεί να συμπληρώσει και με άλλον τρόπο το εισόδημά του. Γιατί το ένα κομμάτι είναι το οικονομικό το άλλο είναι ο χρόνος που περνάμε με τα παιδιά. Έτσι. Σε πολλοί αδραίες γραμμές νομίζω ότι αναφέραμε κάποιες σημαντικές αλλαγές στη ζωή των παιδιών. Υπάρχουν και επίσης επιπτώσεις που έρχονται, όπως είπες και εσύ πριν, στη συμπεριφορά των παιδιών ή στο συναισθηματικό κομμάτι. Δηλαδή ένα παιδί όταν αποσαθεροποιεί τη ζωή του και του κόσμου στον παιδιό είναι πάρα πολύ μικρός και όταν συμβαίνει κάτι τόσο σημαντικό που τους αλλάζει τη ζωή αυτό μπορεί να τα αποδιεργανώσει. Ένας τρόπος λοιπόν τα παιδιά να μας το δείξουν, ειδικά τα μικρότερα που δεν έχουν αναπτύξει το λόγο, να μπορούν αυτό να το εκφράσουν μέσα από τα λόγια τους, είναι με μια μικρή παλινδρόμηση. Μπορούμε να γυρνούν σε προηγούμενα στάδια τα οποία τα έχουν κατακτήσει στην ανάπτυξή τους, όπως είναι η ενούρηση, για παράδειγμα, όπως είναι να υθετούν συμπεριφορές ενός παιδιού που είναι μικρότερο από την ηλικία που είναι αυτό. Κάποια παιδιά μπορούν να σωτηρικεύουν, να αποσύρωνται, να μην ανοίγονται, να μην απολαμβάνουν τα πράγματα και τις αστυριότητες που απολαμβάνουν πριν. Και νομίζω ότι ακριβώς μιλάς ουσιαστικά για την θλίψη που εκδηλώνεται με προβλήματα πιο ιστορικευμένα, αλλά ακριβώς η θλίψη μπορεί να εκδηλωθεί και με τον αντίστροφο τρόπο, δηλαδή με παιδιά που είναι πιο ευαιρέθητα, πιο επιθετικά, με μείωση στη σχολική επίδοση των παιδιών που παρατηρείται πάρα πολλές φορές και ενδεχομένως θεωρούμε ότι το διαζύγιο είναι η αιτία, ουσιαστικά είναι ένας απλός ασχετισμός. Γιατί υπάρχουν όλα τα λαποκάτω που συνδέονται με τα διαζύγια που έχουν προκαλέσει. Ακριβώς, πάρα πολλοί παράγοντες. Άρα μπορούμε να δούμε αλλαγές και στο σχολικό κομμάτι και στην επιδοσία τους και στις κοινωνικές σχέσεις με τα παιδιά, στις παρέες, όπως είπες να έχουν πιο πολύ άγχος, ενδεχομένως να κλειστούν στον εαυτό τους ή ακριβώς στο αντίθετο και συνήθως σε πιο μικρές ηλικίες αυτό συμβαίνει, να είναι πιο επιθετικά, να κάνουν πιο πολλές εκρήξεις οργής. Στην εφηβεία. Και πιο πριν. Δηλαδή νομίζω και στις τάξεις, αυτό που λέμε δημοτικό, σχολική ηλικία, τα παιδιά εκδηλώνουν προβλήματα συμπεριφοράς. Ενδεχομένως στην εφηβεία να είναι αυτό που λέμε πιο ιστορικαιμένα προβλήματα ή πιο ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Ακριβώς ή το αντίθετο, να μην ακολουθεί τα όρια. Ακριβώς. Είναι πολύ σημαντικό το κομμάτι αυτό του πώς το κάθε παιδί αντιδρά με βάση το αναπτυξιεκό στάδιο στο οποίο βρίσκεται. Έχει ένα πολύ μεγάλο νόημα. Συνήθως τα αγόρια συνήθως τείνουν να εξοτερικεύουν τις συμπεριφορές τους, ενώ τα κορίτσια τείνουν να τις εξοτερικεύουν, αλλά και αυτό δεν είναι απόλυτο. Εξαρτάται πάρα πολύ από το κάθε παιδί, τα χαρακτηριστικά του, την ηλικία στην οποία είναι, το αναπτυξιεκό στάδιο στο οποίο βρίσκεται και πάρα πολλά πράγματα, ακριβώς, συναισθηματική το ρημό, τα πάρα πολλά πράγματα τα οποία μπορούν και επηρεάζουν όλο αυτό. Αυτές, λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι σε πολύ αδρό επίπεδο κάποια πράγματα που περιμένουμε σε μια περίοδο κρίσης, όπως είναι το διαζύγιο, να δούμε ή χρειάζεται να έχουμε ανοιχτές καιρές για να μπορούμε να παρατηρήσουμε στα παιδιά μας. Γιατί όπως ακριβώς αναφερθήκαμε σε δυσκολίες που μπορούμε να δούμε και το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή να δούμε παιδιά που ξαφνικά αναλαμβάνουν πάρα πολλές ευθύνες και φροντίζουν εκεί να τους γονείς αντί να διατηρήσουν παιδικότητά τους και να φροντίσουν οι γονείς τα παιδιά και αυτό θα μπορούσε να μας κινητοποιήσει ότι κάτι συμβαίνει. Παιδιά δηλαδή τα οποία αναλαμβάνουν ευθύνες, τα οποία μέχρι τότε μπορεί να κάνανε σκανταλιές και ξαφνικά όλο αυτό αλλάζει και γίνονται τα καλά παιδιά και εκεί χρειάζεται να δούμε γιατί συμβαίνει αυτό. Γιατί θεωρούν ότι φταίνε, γιατί θεωρούν ότι αν είναι καλά παιδιά θα αλλάξει αυτό που συμβαίνει στην οικογένεια. Γιατί βλέπουν ίσως και ότι ο γονέας δυσκολεύεται και νιώθουν την ανάγκη να τον διορθώσουν όλο αυτό, να προστατέψουν τον γονέα, να μην τον ασθανχωρούν, οπότε λοιπόν και η διεκδηλώση είναι κάτι που σίγουρα δεν είναι τυπικό της ανάπτυξης του παιδιού στη φάση που βρίσκεται και συναντάται έτσι λοιπόν και μας αυτό μας προβληματίζει ιδιαίτερα. Μας προβληματίζει και νομίζω το πρώτο και σημαντικό κάθε γονέα είναι ουσιαστικά να δώσει χώρο στα παιδί να μιλήσει για τα συναισθήματά του, για τις ανησυχίες του, για πράγματα που ενταχωμένως δυσκολεύεται ή τρέπεται να εκφράσει και να μαντέψουμε ή να δώσουμε και χώρο στα παιδιά να πούμε ότι σε μια τόσο μεγάλη δυσκολία και εμείς οι γονείς αισθανόμαστε λυπημένοι, αισθανόμαστε ανήσυχοι, φοβισμένοι, μπορεί αυτό να είναι και ένα δικό σου συνέσθημα και είναι πολύ ok, είναι φυσιολογ να σου νιώθεις έτσι και είμαστε μαζί σε αυτό. Ωραία, οπότε λοιπόν, έρχεσαι λίγο στο πώς το λέμε τώρα, ότι πάντα δεν υπάρχει σωστός τρόπος, θέλω να το πω αυτό, ότι δεν υπάρχει σωστός τρόπος και ότι είναι πάντα δύσκολο. Δεν είναι ποτέ εύκολο για ένα παιδί να ακούσει αυτά τα νέα, γιατί ακριβώς όπως είπε και πριν η έννοια της οικογένειας είναι η πρώτη που σχηματίζεται στο μυαλό του παιδιού, οπότε αυτή η αλλαγή δυσκολεύει πάρα πάρα πολύ. Ξεκινώντας λοιπόν από κάποια, είναι πολύ σημαντικό να ξεκινήσουμε καταρχή από το ποιος πρέπει να το πει, πότε, που. Το πρώτο και πιο βασικό είναι ότι ο γονιός και ο άνθρωπος που φροντίζει, που έχει τη βιβλιογική σχέση που είναι ο γονιός, θα πρέπει ο ίδιος να νιώθει σίγουρος με αυτή την απόφαση. Δηλαδή είναι μια απόφαση που είναι τελεσίβη και που το ζωγάρι έχει μαζί αποφασίσει. Από εκεί και πέρα είναι πάρα πολύ σημαντικό το να γίνεις σε ένα χρόνο όπου το παιδί είναι ηρεμό, ο γονιός είναι ηρεμός. Ακόμα πιο σημαντικό, γιατί πάντα για το γονιό δεν θα υπάρχει ποτέ καλή στιγμή. Η επόμενη μέρα είναι μέρα σχολείου, είναι μέρα γιορτής, είναι απόγευμα, είναι πριν τον ύπνο, πώς θα κοιμηθεί το παιδί. Πάντα δεν υπάρχει κατάλληλη ώρη να συζητήσεις αυτό. Το πιο σημαντικό είναι ο γονιός να νιώθει ηρεμός, να μην μεταφέρεται το άγχος στο παιδί και να το έχει όλο αυτό προετοιμάσει και να το έχει φιλτράρει. Ακόμα πιο σημαντικό και ένδειξη ενότητας είναι το να το κάνει αυτό ο γονιός, να το κάνουν μάλλον και οι δύο γονείς. Γιατί αυτό δίνει το μήνυμα στο παιδί αυτομάτως, από την αρχή κιόλας, ότι εμείς είμαστε μαζί εδώ, είσαι σημαντικό, σημαντική για εμάς και το συζητάμε όλοι μαζί αυτό που συμβαίνει στην οικογένεια. Και συμφωνούμε και οι δύο σε αυτά που λέμε. Ακριβώς, συμφωνούμε και οι δύο. Πολύ σημαντικό. Αυτό δίνει ένα μήνυμα ενότητας που είναι και ασφάλεια. Και πόσο δύσκολο βέβαια είναι αυτό για τους γονείς, όταν μιλάμε για ένα διαζύγιο και σίγουρα δεν είναι μόνο καλά. Συνήθως τα διαζύγια είναι κάτι το οποίο δυσκολεύει τους γονείς, άρα έχουν συγκρουσιακά συναισθήματα κι εκείνοι, είναι θυμωμένοι, δεν μιλάμε πάντα για διαζύγια που είναι κοινή συναινέση. Αλλά ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις που είναι δύσκολα διαζύγια, δύσκολες σχέσεις και μπορεί να έχουν συμβεί και λόγοι που να έχουν θυμώσει τον έναν γονιός προς τον άλλον, πόσο σημαντικό είναι αυτό που λες. Δηλαδή να έχουν συμφωνήσει, να έχουν επιλέξει τον τρόπο που θα μιλήσουν στα παιδιά για να τα μεταφέρουν τελικά. Βέβαια. Και αυτό είναι και μια υπέρεφαση που κάνουν οι ενήλικες και εκεί αποδεικνύουν κιόλας ότι είναι αυτοί που πρέπει να παίρνουν τις αποφάσεις για τα παιδιά, όπου έχουν τον έλεγχο και ότι θα πρέπει να παραμερίζουν τις δυσκολίες και τις εντάσεις που υπάρχουν προς όφωλος των παιδιών. Οπότε είναι μια πολύ σημαντική, όσο δύσκολο και να είναι που μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο, είναι ένα πολύ σημαντικό μήνυμα που παίρνουν τα παιδιά. Τώρα σε σχέση με το πότε είναι κατάλληλη στιγμή και χρονικά, αυτό νομίζω χαρά, έχει να κάνει και με αναπτυξιακά ζητήματα των παιδιών. Ποια είναι η ηλικία τους που είναι πολύ σημαντικό κομμάτι. Το ποια είναι η ηλικία τους, γιατί ουσιαστικά το πότε έχει να κάνει με την αντίληψη του χρόνου. Και η αντίληψη του χρόνου σχετίζεται με το τι ηλικία έχει το παιδί. Αν λοιπόν το δούμε ένα παιδάκι το οποίο είναι μικρό που δεν καταλαβαίνει ακριβώς τι σημαίνει μία, δυο εβδομάδες, το να το πούμε ένα μήνα πριν είναι σαν να είναι χαωτικό γι' αυτό. Και μπορεί να δημιουργήσει ανησυχία με πότε τελικά θα συμβεί. Έχει καλή προσμονή για να πει ότι δεν καταλαβαίνει πότε τελειώνει λοφτό και πότε λάζει. Ακριβώς. Και είναι σαν να λέμε ότι τελικά πέρασε ο καιρός, άρα οι γονείς μου θα χωρίσουν. Άρα σίγουρα για τις πιο μικρές ηλικίες, δυο εβδομάδες πριν, ακόμα και κάποιες μέρες, αν πρόκειται για βρέφη ή για νύπια, μπορεί να είναι μία εβδομάδα να είναι επαρκής χρόνος. Όσο μεγαλώνει βέβαια το παιδί και καταλαβαίνει τι σημαίνει χρόνος, χρειάζεται ένα επαρκή χρονικό διάστημα για να προετοιμαστεί. Δηλαδή, στους εφήβους, νομίζω δύο μήνες είναι αρκετά για να βάλουν και εκείνη τη δική τους ζωή και να τη δουν από άλλη οπτική γωνία και το τι αλλάγεση συνεπάγεται. Να προετοιμαστούν, να ακουστεί γνώμη τους για το τι μπορεί να ληφθεί υπόψη από τους γονείς για να δρομολογηθεί η καθημερινότητά του. Άρα, όσο μιλάμε για πιο μικρά παιδιά, μία εβδομάδα είναι το μήνυμα ανάλογο με την ηλικία, όσο προχωράμε στο δημοτικό, περίπου μία, δύο εβδομάδες, θα έλεγα, είναι καλύτερα, αλλά στην εφηβεία χρειάζεται να έχουν το χρόνο να επεξαργαστούν και αυτό που συνέβη. Σίγουρα, ένα με δύο μήνες, γιατί και με αυτόν τον τρόπο τους δείχνεις ότι τους έδεσε και την επηρεάζεται και η δικιά τους η ζωή. Έχουν δικαιώματα τα παιδιά αναφίβολα, οπότε λοιπόν αυτόν τον τρόπο τα βάζεις στο μέτρο που τις αναλογεί σε αυτή την διαδικασία, δείχνεις ότι σέβεσαι όλη τη δυσκολία που υπάρχει, όλη την αναταραχή που έχει υποκληθεί και γι' αυτό δίνε το κατάλληλος χρόνος για να μπορέσουν να ανεπιλήσουν και εκείνα, να κάνουν τις προσομογές τους και να το διαχειριστούν όλο αυτό. Σε αυτό που λες, πολλές φορές μπορεί να υπάρχουν απορίες γιατί ναι, το παιδί θα αποφασίσει ή μπορεί να μου πει κάτι και εγώ να μην μπορώ να το κάνω. Σωστό είναι αυτό οι αγωνίες των αγωνιών, γι' αυτό είναι και σημαντικό να το μεταφέρουν και στα παιδιά με έναν τρόπο ότι εγώ ακούω αυτό που μου λες, είναι σημαντική η απόψή σου, παρ' όλ' αυτά, τελικά εγώ θα πρέπει να μετρήσω τις αντικειμενικές συνθήκες και να πάρω τελικά την απόφαση και το πώς συμβούν τα πράγματα. Εγώ εμείς τέλος πάντων σαν γονείς. Βέβαια. Και νομίζω εδώ πέρα ερχόμαστε στο πώς το λέμε αυτό το πράγμα. Εγώ θέλω να σας πω ότι δεν υπάρχει σωστός και λαθός τρόπος για να ακουστεί κάτι τέτοιο. Και όσο το έχετε κάνει διαφορετικά από αυτό που θα πούμε εμείς, δεν είναι κάτι που έχει γίνει που δεν ανατρέπεται, αυτό που θα πούμε τώρα είναι η χρυσή αλήθεια. Δεν υπάρχει χρυσή αλήθεια. Το πιο βασικό είναι να νιώθει ο γονιός ήρεμος την ώρα που κάνει την ανακοίνωση, να έχει βρει τις λέξεις θα πει και να δίνει στο παιδί ένα αίσθημα ότι το ακούει, κάτι το οποίο του παρέχει ασφάλεια. Από εκεί και πέρα τα πιο συχνά σημεία που ένας γονιός θα πρέπει να δώσει έμφαση σε αναξαρτήτως ηλικίας του κάθε παιδιού, είναι το ότι η μαμά και ο μπαμπά σας έχουν πάρει μία απόφαση. Αυτή είναι το να ζήσουν σε διαφορετικά σπίτια. Θα μπορούσαν να εξηγήσουν σε μικρότερες ηλικίες, οι οποίες όπως είπε πριν δεν μπορούν να τελειφθούν πολλές λεπτομέρειες να διαχειριστούν. Σε μεγαλύκοντα παιδιά θα μπορούσε όλο αυτό να ανοίματοδοτηθεί με έναν τρόπο το ότι, στο τελευταίο καιρό η μαμά και ο μπαμπά σας έχουν κάποια προβλήματα που προσποθούν να λύσουν. Ένας τρόπος να λυθούν αυτά είναι το να μείνουμε χωριστά. Το ξέρω ότι αυτό που λέμε σε στεναχωρεί, σου είναι δυσάρεστο και εμείς στεναχωριόμαστε που έρχεσαι σε μια τέτοια θέση, αλλά πιστεύουμε ότι είναι το καλύτερο για την οικογένειά μας. Το ότι χωρίζουν η μαμά και ο μπαμπάς, τι σημαίνει ότι χωρίζουν από σένα, χωρίζουν μεταξύ τους. Είναι πάρα πολύ σημαντικό αυτό, να καταλάβω το παιδί ότι η μαμά και ο μπαμπάς χωρίζουν, και ότι αυτό, αν και φυσικά έχει κάτι σημείωση στη σχέση ακόμα και στην ποσότητα, δεν έχει επίπτωση στο συναισθηματικό το κομμάτι και στη διάθεση του γονιού, σε σχέση με το παιδί και την αγάπη που υπάρχει. Γιατί ουσιαστικά η αγάπη παραμένει ίδια. Ακριβώς. Και αυτό νομίζω ότι είναι από τα πρώτα πράγματα που νιώθουν την ανάγκη τα παιδιά να διασφαλίσουν, ότι ανεξάρτητα από το γεγονός ότι οι γονείς μου χωρίζουν ουσιαστικά ως ίζυγοι, ως σύντροφοι, αγαπάει ο ένας τον άλλο ως μπαμπά, ως μαμά αντίστοιχα, και το κυριότερο είναι ότι η αγάπη των γονιών ως προς τα παιδιά δεν αλλάζει ποτέ. Έτσι είναι. Δεν αλλάζει όσο κακό παιδί σε ισαγωγικά κι αν είμαι, και αν συμβεί στην οικογένειά μου, πάντα αυτοί οι άνθρωποι θα είναι και για μένα. Και νομίζω ότι και ένα βασικό κομμάτι που έτσι τα παιδιά, ειδικά προσχολικής ηλικίας, εκφράζουν σαν αγωνία πολλές φορές είναι αν φταίω εγώ, αν είναι δικό μου λάθος. Και το πιο σημαντικό σε αυτή την περίπτωση είναι να βάλουν και οι γονείς στο πλαίσιο ότι σίγουρα δεν φταίσεις εσύ, ή με τσακομούς που είχαμε το μπαμπά για σένα, είναι προβλήματα που αποφορούν εμάς, εμάς τους μεγάλους. Σίγουρα είναι δυσάρεστα, αλλά μπορούμε να τα διαχειριστούμε. Και μπορούμε να φροντίσουμε εμείς οι μεγάλοι τους εαυτούς μας. Ναι, είμαστε λυπημένοι, αλλά μπορούμε να το χειριστούμε όλο αυτό και να είμαστε πάντα δίπλα και για σένα. Πολύ σημαντικό λοιπόν ότι δεν έχεις κάνει κάτι εσύ να το έχεις προκαλέσει αυτό. Ότι δεν υπάρχει κάτι που θα μπορούσες να κάνεις για να το αλλάξεις. Και το ότι η μαμά και ο μπαμπάς είναι χωριστά, θα μένουν χωριστά, δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να αγαπάς και τους δύο. Γιατί πολλές φορές τα παιδιά νιώθουν ότι πρέπει να επιλέξουν από ένα σημείο και μετά. Και αυτό τα βάζει σε πολύ δύσκολη θέση, και συναισθηματικά και πρακτικά και δεν είναι και πολύ ωφελός τους. Οπότε αυτό, αυτό το μήνυμα ενότητας, ακόμα και το ότι κάθονται και το λένε και οι δύο γονείς στο παιδί, είναι πάρα πολύ σημαντικό. Και το μήνυμα ενότητας έχει νόημα να δοθεί και με έναν πολύ σκληφμένο τρόπο. Δηλαδή τα παιδιά χρειάζονται να ξέρουν τι συνεπάγεται, ότι η μαμά και ο μπαμπάς δεν θα μένουν μαζί. Δηλαδή για τη δική τους τη ζωή τι σημαίνει. Και εδώ έρχεται σε χαρά στο ερώτημα, μας κάνουν πολύ φίλη ερώτηση, το ότι το παιδί μου έχει ρωτήσει πού θα μένω από εδώ και πέρα. Πολλές φορές τα παιδιά αγχώνονται, μετά τις ανακοινώσεις, το τι σημαίνει αυτό για τη ζωή μου, πού θα μένω από εδώ και πέρα. Και είναι και δικαιώμα τους να ξέρουν, δηλαδή στην ανακοίνωση του διαζυγίου, ουσιαστικά, της λύσης μίας σχέσης, οι γονείς οφείλουν στα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας να έχουν μεταξύ τους συνενοηθεί και καταλήξει πού θα μένουν τα παιδιά. Και πρέπει να τα μερώσουν εκεί όλα σε έξω. Επίσης, στην ανακοίνωση του διαζυγίου, αυτό είναι ένα βασικό κομμάτι για τα μεγαλύτερα παιδιά. Οπότε, λοιπόν, ανακοινώνουμε τις αλλαγές που θα γίνουν, εφόσον δεν ξέρουν. Υπάρχουν και περιπτώσεις που οι γονείς μπορούν να μην ξέρουν τι θα γίνει μετά. Αυτό που μπορούν να πούμε στα παιδιά είναι «δεν ξέρω». Δεν έχουμε αποφασίσει ακόμα αυτό που θέλω να ξέρεις, είναι ότι θα βλέπεις τη μητέρα σου ή τον πατέρα σου ότι θα είσαι εκεί. Θα δώσουμε κάποιες ασφαλιστικές δικλείδες στα παιδιά, σίγουρα μη πούμε κάτι που δεν το ξέρουμε ή που δεν είναι αλήθεια. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Γιατί αυτό θα πληγώσει περιτέρω την εμπιστοσύνη και τη σχέση που υπάρχει. Σε μια περίοδο που κλειδωνίζεται η εμπιστοσύνη. Ακριβώς σε μια περίοδο που ήδη είναι το ταμένα τα πράγματα. Έτσι. Και νομίζω ότι και μια διαπίστωση από τους γονείς ότι και εμείς στενεχωριόμαστε που συμβαίνει κάτι τέτοιο στην οικογένειά μας, προσπαθήσαμε αλλά δεν τα καταφέραμε, δίνει και ένα διαπιστευτήριο στο συνέστημα του παιδιού ότι είναι στενεχωριέμες. Βέβαια, βέβαια. Όπως και σε συνέχεια αυτού ότι μη φοβάσαι να μας πεις πώς νιώθεις. Το πνεχοποίημα. Η πνεχοποίηση είναι πολύ σημαντική. Το παιδί νιώθει ότι δεν πρέπει να νιώθει άσχημα, ότι δεν πρέπει να το πει στους γονείς, ότι πρέπει να φροντίσει τους γονείς, ότι πρέπει να διαλέξει. Άλλη σεχνή ερώτηση επίσης των παιδιών. Είναι το εάν το ξέρει κανείς άλλος, στον οποίον μπορώ να το πω. Και πολλές φορές αυτό είναι πολύ σημαντικό εάν υπάρχουν αδέρφια και εκεί νομίζω ότι θα πρέπει λίγο να διευκρινίσουμε ότι αν υπάρχουν αδέρφια διαφορετικών ηλικιών, είναι σημαντικό η ανακοίνωση να γίνει σε όλα τα παιδιά. Να μην αισθάνεται δηλαδή το μεγαλύτερο παιδί ότι εγώ φέρω το βάρος και δεν θα το πω ή θα το πω στα υπόλοιπα παιδιά. Ναι, είναι πολύ σημαντικό λοιπόν καταρχάς όσον αφορά τα αδέρφια να γίνει κοινή ανακοίνωση από τους γονείς. Ακόμα και αν υπάρχει μεγάλη διαφορά ηλικίας, είναι σημαντικό πέρα από την κοινή ανακοίνωση, μετά να πλησιάσουν οι γονείς στο μεγαλύτερο παιδί, να τους συζητήσουν σε πιο οριμή ή με πιο λεπτομέρειες μια συζήτηση. Που και εκεί αυτό που αν νιώσουν ότι το παιδί θα μεταφέρει θα είναι βάρος πράγματα που θα του πούν και εκεί χρειάζεται να με το συζηγήσουν και ενταχωμένως να το κάνουν σε ύστερο χρόνο. Και να δώσουν τις πληροφορίες που τα παιδιά μπορούν να διαχειριστούν. Δεν είναι όλες οι πληροφορίες διαχειρίσεις μας, πρέπει να δώσουμε συγκεκριμένες πληροφορίες και λιτά πράγματα. Γιατί καμιά φορά μας πιάνει να είμαστε ειλικρινής. Ειλικρινής δεν σημαίνει ότι δίνω υπερβολικές πληροφορίες, ειλικρινής σημαίνει ότι δίνω σοφείς απαντήσεις και ακριβείς και σύντομες. Και εκεί χρειάζεται να διαχωρίσουμε τα δικά μας συναισθήματα, δηλαδή δίνω πληροφορίες για τα παιδιά ή για να εκπράσω τα δικά μου συναισθήματα. Ακριβώς, δεν μπορώ να διαχειριστεί αυτό το παιδί, οπότε το φορτώνουμε ακόμα περισσότερο με άγκη ενσυχίες. Νομίζω ότι αυτό που το λέω έχει να κάνει και εμένα με μία ένδειξη, εάν αυτό που μου συμβαίνει και είναι πολύ βαρύ μπορώ να το συζητήσω και με κάποιον άλλον. Είναι καλό να μην παροτρύνεται το παιδί, να το κρατήσει μυστικό. Έχετε ξεασφαλίσει ότι το έχετε συζητήσει με τους σημαντικούς άλλους του παιδιού, όπως είναι δασκάλες των σχολείων, θα υπάρξουν τέτοιες αλλαγές, όπως είναι η γιαγιά ένας παππούς, άτομα του οικογενικού περιβάλλοντος που έχουν αλληλεπίδραση με το παιδί, ώστε το παιδί να μην νιώθει ότι κάνει κάτι κακό που το κρατάει κρυφό, να μην μπαίνει στην διαδικασία του μυστικού και να έχει μπας περιπτώσει και μία βίωδα να επεξαργαστεί και να συζητήσει ότι το αποσχολεί και τι μπορεί μετά από μια τέτοια ανακοίνωση ένα παιδί να μην αντιτράσει καθόλου ή να πει ότι θέλω να πάω να παίξω ή μπορεί να θέλει περισσότερο χρόνο. Και νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό σε αυτό ότι γνωστικά ή λογικά όντως μπορούν να το φωμιώσουν εύκολα, συναισθηματικά όμως αυτό μπορεί να πάρει πάρα πολύ καιρό. Και γι' αυτό χρειάζεται και να είμαστε δίπλα τους και να έχουμε εξασφαλίσει ότι ακόμα και σε εμάς αν θέλουν να εκφραστούν για τους λόγους που μπορεί να μας νιώθουν υπεύθυνους, μπορεί να τους έχουμε στεναχωρήσει να είναι θυμωμένοι, να έχουν τουλάχιστον με έναν άνθρωπο που νιώθουν εμπιστοσύνη να μπορούν να εκφραστούν, είτε ακριβώς είναι ένας άνθρωπος του κοντινού δικτύου τους. Είναι σημαντικό οι γονείς να δώσουν έμφαση στο παιδί ότι δεν φταίει εκείνος κάτι, δεν έχει κάνει κάτι που το προκάλεσε αυτό ή θα μπορούσε να το διορθώσει και να το αλλάξει όλο αυτό, ότι είναι μια απόφαση που την παίρνει μεγάλοι. Το ότι θα είμαστε πάντα γονείς σου και θα είσαι πάντα το παιδί μας. Το παιδί μπορεί να νομίζει ότι όπως χωρίζουν γονείς μεταξύ τους θα χωρίσουν και από μένα. Πρέπει να το δώσουν αυτός τα παιδιά να το καταλάβουν. Ένα ακόμα είναι το ότι μπορεί να είναι πολύ δύσκολο για εσένα να φανταστείς πως όλο αυτό θα επηρεάσει την οικογένειά μας, αλλά όλοι μαζί θα τα καταφέρουμε. Θα σας φροντίζουμε όλους και θα κάνουμε τα πάντα και ό,τι μπορούμε για να ξασφαλίσουμε ότι θα συνηθίσουμε όλοι σε αυτή την αλλαγή. Και φυσικά είναι πολύ σημαντικό κομμάτι, μην φοβηθείς να μας πεις πως νιώθεις, τι σκέφτεσαι, κρατήστε την επικοινωνία με το παιδί ανοιχτή, προσκαλέστε το σε δεύτερη συνάντηση και δώστε του χρόνο. Μην περιμένετε ότι αμέσως αυτό θα μπορεί να το καταλάβει και να το διαχειριστεί. Και αυτό που λες μπορεί να έχουν να κάνουν ερωτήσεις. Είναι πολύ σημαντικό. Ό,τι ερώτηση κι αν έχεις να κάνεις είναι το για σένα. Βαρένουμε με δικές μας ερωτήσεις και να λέμε μήπως θες να ρωτήσεις αυτό. Γιατί πάνω στην αγωνία μας μπορούμε να το κάνουμε και αυτό. Αλλά να είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε οποιαδήποτε απορία όσο παράξενη και περίεργη αν είναι. Και πολλές φορές να συμπληρώσω σε αυτό τα παιδιά, όταν τους λέμε κάτι τέτοιο, μπορεί να πουν, ωραία τελειώσατε, θέλω να φύγω τώρα. Και εμείς να υποθέσουμε διάφορα. Μπορεί να χρειάζεται λοιπόν να επανέλθουμε στο δεύτερο χρόνο, όταν είναι πιο ήρεμο. Μπορεί να μην μπορούν να τρεχυριστούν συναισθηματικά. Όπως και να έχει είναι σίγουρα ένα θέμα που έχει απασχολήσει και θα απασχολήσει πολύ και στο μέλλον. Προτιμάτε καλά τη συζήτηση με το παιδί. Πάρα πολύ σημαντικό. Συγκεντρώσα τις απεραίτητες πληροφορίες, η ειρεμία και η καλή συνεργασία νομίζω είναι αμφίβολη. Καλή σχέση μεταξύ των ανθρώπων αυτών, που έχουν επιλέξει να χωρίσουν τις ζωές τους, αλλά εξεκολουθούν να μένουν με τη γονική τους ιδιότητα, σε σχέση με το παιδί. Και φυσικά, επειδή είναι ένα θέμα που απασχολεί και θα απασχολήσει και που εγείρει πολλοί συναισθηματικές επιδράσεις ιδιαίτερες, φυσικά υπάρχει δυνατότητα να επιθυμθείτε και στους αν και στην εθνική τηλεφωνική γραμμή για τα παιδιά καλύτερα στη 1056, όπου μπορείτε να λάβετε την στήριξη που χρειάζεστε. Ευχαριστούμε πάρα πολύ για τη συμμετοχή σας σήμερα, για τις ερωτήσεις που μας κάνατε. Θα σας ευχαριστούμε πολύ. Και θα σας δούμε στο επόμενο webcast. Ναι, είστε καλά. Γεια σας. |
