| : [♪ Μουσική bunun previous course. Παρακαλώ να σας ευχαριστώ για την ευκαιρία σας, για την ευκαιρία σας, για την ευκαιρία σας, για την ευκαιρία σας, για την ευκαιρία σας, για την ευκαιρία σας, για την ευκαιρία σας. Εκπρόσωποι των αρχών και εφορέων του τόπου μας, αγαπητά μέλη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Έλληνες της Διασποράς, φίλες και φίλοι, καλησπέρα σας. Ως Πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, επικοινωνώ και πάλι μαζί σας σ' αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες που δημιουργήθηκαν μέσα στο τρέχον έτος λόγω της πανδημίας του COVID-19. Παρ' όλες τις έκτακτε συνθήκες, όλα τα τμήματα της Εταιρείας μας εργάζονται κανονικά, είτε διαζώσεις είτε με τηλεργασία, προκειμένου να εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη λειτουργία της. Προτεραιότητά μας παραμένει πάντοτε η διασφάλιση της δημόσιας υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, όλες οι εκδηλώσεις στους χώρους της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών εκ των Μραγμάτων έχουν ακυρωθεί και έχουν αντικατασταθεί από την ηλεκτρονική επικοινωνία. Όπως γνωρίζετε, η Εταιρεία μας πραγματοποίησε ήδη διαδικτυακά δύο εξαιρετικά πετυχημένες εκδηλώσεις. Η πρώτη, για να τιμηθεί το έτος του 1940 και ο πολιούχος της Θεσσαλονίκης Άγιος Δημήτριος, με κεντρικό ομιλητή τον πρέσβη επιτιμή και ιστορικό κ. Κωνσταντίνο Ελιανώ και η δεύτερη, για να γιορταστεί η ημέρα του μακεδονικού αγώνα, όπως είναι καθιερωμένο να γιορτάζεται από την Εταιρεία μας, με ομιλητή τον κ. Νικόλαο Παπαδάκη, γενικό διευθυντή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος, που εδρεύει στα Χανιά, με θέμα την προσφορά των Γκριτών στον μακεδονικό αγώνα. Εκατοντάδες εταίροι μας και άλλοι πολίτες από τον Ελλαδικό χώρο και την Διασπορά έχουν επισκεφθεί ήδη και συνεχίζουν να επισκέπτονται την ιστοσελίδα μας στο YouTube, προκειμένου να τις παρακολουθήσουν. Με τη σημερινή εκδήλωση, η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών ξεκινά το μεγάλο αφιέρωμά της, στην Εθνικερσία του 1821, δίνοντας μεγάλη έμφαση στην επανάσταση στη Μακεδονία το 1821 και το 1822, πραγματοποιώντας δύο διεθνή συνέδρια, ημερίδες, διαλέξεις μέσω του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Μακεδονίας και άλλες διαδικτυακές εκδηλώσεις εντός του έτους 2021 που είναι αφιερωμένο στα 200 χρόνια της Εθνικής μας Παλιγκεννησίας. Η επανάσταση του 1821, αγαπητά μέλη και φίλοι της Εταιρείας, αποτελεί δίχως καμία αμφιβολία την κορυφαία στιγμή της νεότερης ιστορίας μας. Μετά από περίπου 400 χρόνια σκλαβιάς το υπόδουλο γένος πήρε τα όπλα για να αποτυνάξει την τουρκική τυραννία. Η Παλιγκεννησία των Ολλήνων συγκλώνησε όλο τον πολιτισμένο κόσμο δημιουργώντας σε Ευρώπη και Αμερική ένα τεράστιο κίνημα φιλελληνισμού. Χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο συγκινήθηκαν από τον ευγενή και ηρωικό αγώνα των απογόνων του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Περικλή και του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έσπευσαν να τους βοηθήσουν στέλνοντας ανθρωπιστική βοήθεια ή φθάνοντας στην εξεγερμένη Ελλάδα για να πολεμήσουν κι οι ίδιοι μαζί με τους Έλληνες. Το σύνθημα των Ελλήνων επαναστατών για την πίστη και την πατρίδα το οποίο συμπυκνώνει μέσα του όλες τις αξίες της ελληνικής επανάστασης εξακολουθεί και σήμερα δύο αιώνες μετά να μας συγκινεί και να μας εμπνέει. Η επανάσταση στη Μακεδονία και το Άγιον Όρος υπήρξε μία από τις κύριες συνισθώσες της εθνεγερσίας. Η Φιλική Εταιρεία είχε αναπτύξει ένα πυκνό δίκτυο στελεχών της στον μακεδονικό χώρο το οποίο προετοίμασε την επανάσταση κινητοποιώντας τους κατοίκους και διατηρώντας διάβολους επικοινωνίας με τους υπόλοιπους Έλληνες. Για περίπου δύο χρόνια από την άνοιξη του 1821 έως τα τέλη του 1822 οι Μακεδόνες επαναστάτησαν για να αποτινάξουν την Οθωμανική κυριαρχία. Οι επαναστάσεις στη Χαλκιδική, στον Όλυμπο, στη Νάουσα και στη Δυτική Μακεδονία ήσαν ορισμένα μόνο γεγονότα του εθνικού ξεσηκωμού στα μακεδονικά εδάφη. Μακεδόνες πρόκριτοι και έμποροι, εξέχουσες προσωπικότητες και γόνοι γνωστών μακεδονικών οικογενειών με μεγάλη οικονομική επιφάνεια και επιρροή στην τοπική κοινωνία, όπως ο καπετάν Χάψας, ο Εμμανουήλ Παπάς, ο γέρο Καρατάσος, ο Αγγελής Γκάτσος, ο Νικόλαος Κασομούλης και ο Ζαφυράκης Λογοθέτης συγκαταλέγονται ανάμεσα στους πρωταγωνιστές της εθνικής εποποιίας μαζί με πολλούς άλλους επώνυμους και ανώνυμους μακεδόνες αγωνιστές που συστρατεύθηκαν εξ αρχής στην εθνική υπόθεση. Αγαπητοί αιτέροι, φίλες και φίλοι, σε λίγους μήνες, συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο του 2021, η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών θα φιλοξενήσει το Μεγάλο Διεθνές Συνέδριο που έχει οργανώσει για να τιμήσει την επανάσταση στη Μακεδονία το 1821. Θα συμμετάσχουν σε αυτό περισσότεροι από 20 Έλληνες και ξένοι ειδικοί επιστήμονες και ερευνητές. Το Συνέδριο θα διεξαχθεί και θα μεταδοθεί διαδικτυακά από τις 12 έως τις 14 Φεβρουαρίου 2021. Θα ενημερωθείτε διεξοδικά γι' αυτό σε νεότερη επικοινωνία μας, όπως θα ενημερώνεστε σταδιακά και για όλες τις άλλες εκδηλώσεις της Εταιρείας. Σήμερα ξεκινάει το μεγάλο αφιέρωμα τιμής της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών στην επανάσταση του 1821 στη Μακεδονία με την ημερίδα που έχει τον γενικό τίτλο «Η επανάσταση του 1821 στη Μακεδονία στον ελληνικό και ξένο τύπο». Είναι ιδιαίτερη η συγκίνησή μου γιατί οι ομιλητές είναι υπότροφοι της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, οι οποίοι εδώ και μήνες ανέλαβαν την υλοποίηση του συγκεκριμένου ερευνητικού προγράμματος υπό την καθοδήγηση των καθηγητών του Αριστοτελίου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και αιτέρων μας, των κ. Ιάκωβου Μιχαηλίδη και Χρήστου Αραμπαντζή, τους οποίους ευχαριστώ θερμά. Ήδη ο λόγος δίδεται στους καθηγητές και στους υπότροφους της Εταιρείας μας. Η επανάσταση του 1821 υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις οι οποίες συγκλόνισαν όχι μόνο την βαλκανική αλλά και την ευρωπαϊκή Ήπειρο στις αρχές του 19ου αιώνα. Για την πίστη και την πατρίδα ήταν οι βασικές δύο αρχές με βάση τις οποίες ξεσηκώθηκαν οι πρόγονοί μας δύο αιώνες νωρίτερα. Η επανάσταση στη Μακεδονία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής επανάστασης. Ήδη από τις πρώτες κιόλας ημέρες του αγώνα, σύμφωνα με τις αποφάσεις της ηκεσίας της Φιλικής Εταιρείας, επαναστάτες Μακεδόνες από κοινού με τον ντόπιο μακεδονικό πληθυσμό και τους νότιους Έλληνες αδερφούς τους πήραν τα όπλα κινητοποιούμενοι υπέρ του αγώνα της ελευθερίας. Ο αγώνας για τη Μακεδονία αποτυπώθηκε όπως και η υπόλοιπη ελληνική επανάσταση στα πρωτοσέληδα των μεγάλων ευρωπαϊκών και αμερικανικών εφημερίδων. Μπορεί να μην ήταν τόσο προβεβλημένος όσο κάποια γεγονότα στη Νότια Ελλάδα και υπάρχει εξήγηση γι' αυτό, ωστόσο η θυσία των Μακεδόνων Ελλήνων κινητοποίησε και συγκίνησε πολλούς Ευρωπαίους και Αμερικανούς. Η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, εδώ και δύο χρόνια, υλοποιεί ένα φιλόδοξο ερευνητικό πρόγραμμα προκειμένου να αποτυπώσει τον αγώνα των Μακεδόνων για ελευθερία το 1821 και το 1822 και την αποτύπωσή τους στα πρωτοσέληδα των μεγάλων ευρωπαϊκών και αμερικανικών εφημερίδων. Την υλοποίηση του προγράμματος ανέλαβαν υπότροφοι της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, οι οποίοι εργάστηκαν με πλήρη συνέστηση και αυταπάρνηση για ένα διάστημα δύο περίπου ετών. Ευχαριστούμε τον Πρόεδρο και τον Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών για την τιμή που μας έκανε να μας αναθέσει τη διαχείριση αυτού του προγράμματος. Σε λίγο οι υπότροφοι της Εταιρείας θα ξετυλίξουν μπροστά σας μερικές άγνωστες σελίδες από την ηρωική επανάσταση των Μακεδόνων Ελλήνων το 1821 και το 1822. Η επανάσταση στη Μακεδονία είναι μια μεγάλη στιγμή της ελληνικής επανάστασης και δικαιολογημένα όλοι την αντιμετωπίζουμε με σεβασμό και με μεγάλη συγκίνηση καθώς αναστοχαζόμαστε σήμερα εκείνα τα γεγονότα δύο αιώνες αργότερα. Αξιότιμοι κύριε Πρόεδρε, αγαπητά μέλη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, τα ήθελα και εγώ με τη σειρά μου να εκφράσω τη χαρά και την ικανοποίηση των εποπτευών των καθηγητών για την έρευνα των νέων αυτών επιστημώνων. Οι υπότροφοι της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών που θα παρουσιάσουν σήμερα τα αποτελέσματα, τα πρώτα αποτελέσματα της ερευνάς τους, είναι σίγουρο ότι εργάστηκαν σε πάρα πολύ δύσκολες συνθήκες εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού. Η ικανοποίηση η δική μας είναι πρωτίστως ικανοποίηση για την αγάπη προς την έρευνα και συγχρόνως για την αγάπη προς τη Μακεδονία. Οι νέοι αυτοί οι επιστήμονες είναι τα νέα στελέχη που θα επανδρώσουν επιστημονικές ομάδες που θα ασχοληθούν σε κάποια δεύτερη φάση με θέματα που αφορούν τον πολιτισμό και την ιστορία της Μακεδονίας. Σας ευχαριστούμε που είστε κοντά μας και σας εύχομαι καλά Χριστούγεννα. Καταρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και το διοικητικό της Συμβούλιο για τη σημερινή ημερίδα και για την πρόσκλησή τους να μιλήσουμε για το ερευνητικό πρόγραμμα που υπονούμε στο ερευνητικό κέντρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών σε σχέση με την παρουσίαση της ελληνικής επανάστασης των ξένων τύπων. Σήμερα θα σας μιλήσω για την επανάσταση του 1821 στη Μακεδονία μέσα από τον Αμερικανικό τύπο. Όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση στη Μακεδονία στις 6 με 17 Μαΐου 1821 στον Πολύγυρο της Χαλκιδικής με κεφαλί στον ευπατρίδι έμπορο από τις έρευς Εμανουήλ Παπά, η λέξη Μακεδονία ήταν σχεδόν άγνωση στους Αμερικανούς της εποχής εκείνης εκτός από τους κύκλους των ελληνιστών, οι οποίοι θαύμαζαν τα κατορθώματα του Μ. Αλεξάνδρου και μετέφραζαν τα αρχαία κείμενα στα κολέγια της πρώτης σύγχρονης δημοκρατίας του κόσμου, της ΗΠΑ. Αντίστοιχα και η Ελλάδα της εποχής εκείνης ήταν σε γενικές γραμμές άγνωσης στο ευρύ Αμερικανικό κοινό. Οι πρώτες επαφές των Αμερικανών με τον ελληνικό χώρο χρονολογούνται στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου. Αυτές εντοπίζονταν κυρίως στους ναυτικούς και στους εμπόρους των ΗΠΑ που επαιδείοκαν να διερεστηροποιηθούν στη Μεσόγειο. Οι ΗΠΑ, ήδη από τη συζήτηση του Ναυτικού Νόμου του 1794, όπως μας πληροφορεί ο Στέφαν Λάραμπη, ο συγγραφέας του έργου «Alas Observed, the American Experience of Greece, 1775-1865», θεωρούσαν το εμπόριο της Μεσογείως μία πλειτοπαραγωγική πηγή για το Αμερικανικό έθνος. Συνεπώς, δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός πως οι Αμερικανοί προσπάθησαν, ήδη από την πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα, να ιδρύσουν προξενείο στο μεγάλο λιμάνι της Ανατολής της Μύρνη. Παράλληλα, ο Αμερικανικός στόλος της Μεσογειού, δραστηριοποιούμενος στο Αιγαίο πέλαγος, εγγενίασε τις επαφές των Αμερικανών με τα πλούσια νησιά των Αρχιπελάγους, όπως και με το έτερο μεγάλο λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου, τη Θεσσαλονίκη. Οι αφηγήσεις των ναυτικών και των εμπόρων που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή, αποτελούσαν μία από τις κύριες πηγές πληροφόρησης των εκδοτών των Αμερικανικών εφημερίδων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέλει ο Λάραμπι, ελάχιστοι ήταν οι Αμερικανοί που βρισκόταν στην Ανατολική Μεσόγειο τα χρόνια εκείνα. Και όπως κανείς σχεδόν δεν νοιαζόταν να δει δημοσιευμένες τις εντυπώσεις του, οι σκέψεις και οι αντιδράσεις τους γύρω από την εκεί ζωή σπάνια ξεπέρασαν το οικογενειακό και εμπορικό τους περιβάλλον. Έτσι, που και η πιο ασήμαντη πληροφορία που θα έπεφτε από καθαρή τύχη στα χέρια ενός εκδότη θα έβρισκε πάντα διψασμένο στους αναγνώστες. Εκτός από τους εμπόρους που υπηρετούσαν στον Αμερικανικό Στόλο της Μεσογείου, ο οποίος μετά την εγκαθίδριση της Ειρήνης στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο το 1815 με το συνέδριο της Βιέννης, επισκέπτονταν σε αιτήσια βάση τα μεγάλα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου. Οι Αμερικανοί περιηγητές που επισκέφτηκαν τη χώρα λίγα μόλις χρόνια πριν την έναρξη της Επανάστασης, αποτελούσαν άλλη μία πηγή πληροφόρησης για τη σύγχρονη εικόνα της Ελλάδας. Σε αυτή την κατηγορία ξεχωρίζει η προσωπικότητα του Edward Everett, ο οποίος κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης έγινε ένας από τους ηγέτες του Αμερικανικού Φιλελληνισμού στη γενέτειρά του, την Βορστόνη, και ένθερμος υποστηριχτής του ελληνικού ζητήματος, στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, καθώς ο ίδιος ήταν γερουσιαστής. Αξίζει να σταθούμε λίγο στην περίπτωση του Edward Everett, ο οποίος με τον ιατρό και ένθερμο φιλέλληνα Samuel Gridley Howe και τον Daniel Webster, βουλευτή της Βουλής των Αντιπροσώπων κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης και Υπουργός Εξωτερικών των Ε.Π. κατά τη διετία 1850-1852, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως η τριανδρεία της προώθησης ελληνικής υπόθεσης στη ΣΥΠΑ κατά τη διάρκεια του αγώνου. Ο Everett, λοιπόν, επισκέπτηκε την Ελλάδα στα 1818. Επισκέπτηκε την αυλή του Αλή Πασά στα Ιωάννινα, πέρασε από τη Δυτική Ελλάδα και κατέληξε στην Αθήνα. Μάλιστα, όπως ομολογεί και ο ίδιος, η πρώτη σκέψη του όταν έφτασε στην Αθήνα ήταν να επισκεφθεί την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα. Μια επίσκεψη που αποτελούσε για τον ίδιο προσωπικά ένα στόχο ζωής. Έχοντας σπουδάσει αρχαία ελληνική φιλολογία και όντας καθηγητής ελληνικών στο κολέγιο του Harvard στη Βοστόνη, αυτός ο Αμερικανός ελληνιστής εξελήθηκε σε ένα από τους καλύτερους πρεσβευτές και υποστηρικτές των ελληνικών θεμάτων στη ΣΥΠΑ. Ολοκληρώνοντας την σύντομη αναφορά στις πρώτες επαφές των Αμερικανών με τον ελληνικό χώρο στην προεπαναστατική περίοδο, θα πρέπει να σημειώσουμε και την παρουσία των Αμερικανών ιεραποστόλων στην Ανατολική Λεκάνη της Μεσογείου. Μια παρουσία η οποία θα συνεχιστεί μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα. Μόλις το 1810 είχε ιδρυθεί από τους αποφύτους του φημισμένου κολεγίου Williams της Μασχουσέτης το American Board of Commissioners for Foreign Mission, η πρώτη ιεραπολιστολική οργάνωση των ΗΠΑ. Ήδη από το 1819 είχαν φτάσει στη Χίο δύο Αμερικανοί ιεραπόστολοι, μέλη της προαναφερθήσας οργάνωσης, οι οποίοι επισκέφτηκαν τη φημισμένη Βιβλιοθήκη του νησιού. Τα επόμενα χρόνια και άλλοι Αμερικανοί ιεραπόστολοι με εξέχονται τον εδεσιμότατο Pliny Fisk, ο οποίος θα βοηθήσει στα χρόνια του αγώνα στη διάθεση των ορφανών από τη σφαγή της Χίου και θα φροντίσει σε συνεργασία και με άλλους Αμερικανούς φιλέλληνες για τη μεταφορά τους, η ΣΥΠΑ. Αυτές ήταν, εν συντομία, οι πρώτες επαφές των παιών Αμερικανών με τον ευρύτερο ελληνικό χώρο στα χρόνια που προηγήθηκαν της Εθναιγερσίας. Η έκρηξη της οποίας, στα τέλη του Φεβρουαρίου του 1821, προκάλεσε έναν φιλελληνικό πυρετό, όπως έχει χαρακτηρισθεί και από τους ιστορικούς, στις ΗΠΑ. Ο ρόλος του Αμερικανικού τύπου, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, στη διαμόρφωση της εικόνας των Ελλήνων στη ΣΥΠΑ και στην ανάπτυξη του εκείφυλλου ελληνικού κινήματος, ήταν καταλυτικός. Ο τεράστιος όγκος των δημοσιευμάτων για τα τεκτενόμενα στην Ελλάδα, η δημοσίευση επιστολών επιφανών Αμερικανών που ταξίδεψαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να βοηθήσουν τον αγώνα των Ελλήνων, όπως ο George Jarvis, ο πρώτος Φιλεέλληνας που έλαβε μέρος στην Επανάσταση του 1821, ο ιατρός Samuel Gradley Howe, ο οποίος προσέφερε πλούση ανθρωπιστική βοήθεια στη χώρα, και ο βετεράνος του Αμερικανο-βρετανικού πολέμου του 1812, Jonathan Peckman Miller, ο οποίος έλαβε μέρος σε σειρά μαχών κατά των τουρκικών δυνάμεων, τροφοδοτούσαν το φιλεελληνικό ρεύμα στη ΣΥΠΑ. Στα πρώτα έτη της Επανάστασης το οποίο οργανώθηκε το φιλεελληνικό ρεύμα μέσα από επιτροπές για την προώθηση του ελληνικού ζητήματος, όπως εκείνες της Βοστόνης, της Νέας Ιόρκης και της Φιλαδέλφιας. Οι επιτροπές αυτές συγκέντρουν χρηματικά ποσά και προμήθειες με σκοπό την αποστολή τους στην Ελλάδα, ενώ προωθούσαν φιλεελληνικού χαρακτήρα δημοσιεύματα στον Αμερικανικό τύπο, με σκοπό την περιτέρευη αισθητοποίηση του Αμερικανικού κοινού στον αγώνα των Ελλήνων. Μάλιστα, στόχος των Αμερικανικών φιλεελληνικών επιτροπών που οργανώθηκαν, αντίστοιχα με τις φιλεελληνικές επιτροπές του Λονδίνου και του Παρισίου στην Ευρώπη, ήταν η άσκηση πίεσης στην επίσημη Αμερικανική κυβέρνηση ώστε να παρέβει στο ελληνικό ζήτημα. Με προεξάρχοντες στο δίδυμο Εβερετ Βεμπστερ, η αρογή προς τα επαναστατημένους Έλληνες έφτασε μέχρι το Κογκρέσο. Μάλιστα, η συζήτηση της ελληνικής υπόθεσης στο Κογκρέσο, που ξεκίνησε σε 7 Δεκεμβρίου 1823, με την εισήγηση του θέματος από τον Daniel Webster, δήρκησε πάνω από δύο εβδομάδες. Ο καταληκτικός λόγος του Αμερικανού φιλεελλήνα, στις 19 Ιανουαρίου 1824, έμεινε στην κοινοβουλευτική ιστορία τον ΕΠΑ ως ένα μνημείο κατάθεσης των φιλελεύθερων αξιών της Αμερικανικής Δημοκρατίας και της υποχρέωσής της να σταθεί αρογός στους αγωνιζόμενους για την ελευθερία Έλληνες. Ωστόσο, η διακήρυξη της μη επέμβασης στα ζητήματα του παλαιού κόσμου από τον πέμπτο Πρόεδρο των Ε.Π. Τζέιμς Μονρόε, στη στιγμή του Δεκεμβρίου 1823, είναι το γνωστό δόγμα Μονρόε, σε συνδυασμό με τις φιλοδοξίες των εμπορικών και επιχειματικών κύκλων των ΕΠΑ για την επέκταση του αμερικανικού εμπορίου στην Ανατολική Μεσόγειο και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, συγκράτησαν την επίσημη αμερικανική κυβέρνηση από μια ανοικτή και έμπρακτη παρέμβαση υπέρ των Ελλήνων. Η επίσημη θέση των ΕΠΑ στο ελληνικό ζήτημα περιορίστηκε σε μια δήλωση συμπάθειας του Πρόεδρου Μονρόε, στον επαναστατημένο λαό της Ελλάδας, μία κίνηση που προκάλεσε αντιδράσεις του αμερικανικού τύπου στις πολιτείες εκείνες που δρούσαν ισχυρές φιλελληνικές επιτροπές. Ποια ήταν όμως εκείνα τα στοιχεία που προκάλεσαν τον φιλελληνικό πήρετο στις ΗΠΑ και κινητοποίησαν τον αμερικανικό τύπο να προσπαθείς να μεταφέρει τα γεγονότα που λάβα έναν χώρα σε μια περιοχή η οποία βρισκόταν χιλιάδες μιλιά μακριά από τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα μας βοηθήσει και στην κατανόηση των γεγονότων που προβάλλονταν στον αμερικανικό τύπο σχετικά με την πορεία της επανάστασης στη Μακεδονία και τις ιδιαιτερότητες των ιδίσεων αυτών σε σχέση με τις ιδίσεις που παρουσιαζόντουσαν από το κεντρικό θέατρο του ελληνικού εθνικοπελευθερωτικού πολέμου, την Στερεά, την Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου. Το αμερικανικό ενδιαφέρον για την ελληνική επανάσταση οφείλεται σε ένα συνδυασμό αιτιών που εφάπλονται στο χαρακτήρα της νεοπαγούς αμερικανικής δημοκρατίας. Η ανάπτυξη του κλασικισμού στη ΣΥΠΑ την περίοδο εκείνη και η επιρροή του κινήματος αυτού στη σελίτη της χώρας αποτελούσε ένας από τους βασικότερους λόγους για τη σενάριο υποστήριξης της ελληνικής επανάστασης στην αμερικανική κοινωνία. Την περίοδο που ξεσπάει η ελληνική επανάσταση η ΥΠΑ βιώνει μια άνθηση των ελληνικών γραμμάτων. Στα κολέγια της χώρας ιδρύονται έδρες ελληνικών σπουδών. Αντίστοιχα στη Βοστόνη, στην πρωτεύουσα Ουάνσιγκτον, αλλά και στη Φιλαδέλφια αναγύρονται κτίρια σε νεοκλασικό ρυθμό. Μάλιστα στη Φιλαδέλφια ο νεοκλασικός ρυθμός στο κτίριο ήταν τόσο έντονος ώστε η πόλη να χαρακτηριστεί ως η Αθήνα των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα οι Αμερικανοί ήταν έθερμοι υποστηρικτές των επαναστατικών κινήσεων τόσο στην Αμερικανική Ήπειρο όσο και στην Ευρώπη. Τα φιλελεύθερα αυτά επαναστατικά κινήματα στρέφονταν εναντίον συντηρητικών ανακτοβουλίων της γηρίας Ήπειρου. Άλλωστε, οι Αμερικανοί διεκδίξαν πενήντα χρόνια νωρίτερα την ανεξαρτησία τους έναντι μιας συντηρητικής δύναμης της Ευρώπης στην Μεγάλη Βρετανία. Ωστόσο, το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ελληνικής Επανάστασης σε σχέση με τις υπόλοιπες σύγχρονες τις επαναστατικές κινήσεις ήταν το γεγονός ότι οι Έλληνες δεν μάχονταν μόνο υπέρ της απελευθέρωσης της πατρίδας τους, αλλά και υπέρ της χριστιανικής πίστης έναντι σε έναν μουσουλμάνο δυνάστη. Από το κοστογενογονότος αυτό ήταν ότι ο εθνικός αγώνας των Ελλήνων εμφανίζονταν στον Αμερικανικό τύπο και ως ένας είδος ιερού πολέμου ανάντι των μουσουλμάνων που καταναδίστευαν τους χριστιανούς. Αυτό το τελευταίο χαρακτηριστικό εμφανίζεται έντονα στα δημοσιεύματα για την πορεία της Επανάστασης στη Μακεδονία. Τα αντίπεινα των Τούρκων εναντίον των Χριστιανών στην περιοχή της κεντρικής Μακεδονίας, η καταστροφή δεκάδων χωριών στη Χαλκιδική, οι σφαγές των Ελλήνων στη Θεσσαλονίκη, καθώς και η μετέπειτα καταστροφή της Νάωσης από τις Τουρκικές δυνάμεις εμφανίζονται σε σειρά δημοσιευμάτων του Αμερικανικού τύπου, στα οποία τονίζεται ο βάρβαρος τρόπος μεταχείρισης των αμάχων από τους Τούρκους και υπόλυση των γυναικόπεδων από τις μαρτυρικές περιοχές στα σκλαβοπάζαρα της Αυτοκρατορίας. Μάλιστα, σε δημοσιεύματα του Αμερικανικού τύπου, οι ελληνικές επιτροπές καλούν σε εράνους με σκοπό την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στους Έλληνες και τη διάσωση αυτών των ορφανών και των γυναικών από τα σκλαβοπάζαρα της Θεσσαλονίκης, της Μύρνης και της ίδια της Κωνσταντινούπολης, όπου μεταφέρονται ως λάφυρα πολέμου εκατοντάδες Έλληνες από τη Μακεδονία. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να τονίσουμε κάποιες ιδιαιτερότητες των δημοσιευμάτων που αφορούν την επανάσταση στη Μακεδονία. Καταρχάς, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των δημοσιευμάτων αποτελούν αναδημοσιεύσεις από βρετανικές και γαλλικές εφημερίδες. Οι τελευταίες αποτελούσαν μια βασική πηγή πληροφοριών για τις εξελίξεις σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση, καθώς όχι μόνο παρακολουθούσαν τα τεκτενόμενα από πολύ μικρότερη απόσταση, αλλά τόσο στο Λονδίνο όσο και στο Παρίσι, πόλεις που αποτελούσαν τα σημαντικότερα κέντρα του ευρωπαϊκού φιλελληνισμού, ενώ στο Μεσογειακό λιμάν της Μασαλίας έγινε ο τρόπος αποστολής των ευρωπαίων φιλελλήνων στους επαναστατημένους Έλληνες. Ωστόσο, όσον αφορά την περίπτωση της Μακεδονίας, αυτή η πηγή πληροφοριών ήταν η μοναδική για τους Αμερικανούς φιλελλήνες. Η σύντομη διάρκεια της επανάστασης στη Μακεδονία δεν επέτρεψε σε Αμερικανούς φιλελλήνες να επισκεφτούν την περιοχή, σε αντίθεση με τη Νότιο Ελλάδα, στην οποία, όπως αναφέρα, μεδρούσαν το 1823 Αμερικανοί, οι οποίοι τροφοδοτούσαν τον Αμερικανικό τύπο με επιστολές για την κατάσταση που κρατούσε στη Νότιο Ελλάδα και για την πορεία της επανάστασης εκεί. Συνεπώς, σε πολλές περιπτώσεις, εκτός της χρονικής καθυστέρησης μεταξύ του περιγραφέντος συμβάντος και της δημοσίευσης του, γεγονός απόλυτα δικαιολογημένο, αν αναλογιστεί κανείς πως σε ιδανικές συνθήκες ένα πλοίο μπορούσε να ταξιδέψε από την Ανατολική Μεσόγειο στις ανατολικές ακτές των Ίπα σε 50 ημέρες, η έλλειψη πληροφοριών οδηγούσε τον εκδότη ή τον αρθογράφο σε λαθασμένη παρουσίαση στο γεγονό του. Σε γενικές γραμμές, όσον αφορά την περίπτωση της Μακεδονίας, τα άθρα που δημοσιεύονται στον αμερικανικό τύπο κατακεραυνώνουν την τουρκική βαρβαρότητα, ενώ αποθεώνουν τις ελληνικές νίκες, οι οποίες αποντυπώνονται, όπως προαναφέραμε, με χαρακτηριστική καθυστέρηση, όταν πλέον στο πεδίο της μάχης η Πλάστηγκα έγινε υπέρ των τουρκικών δυνάμων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τέτοιου δημοσιεύματος αποτελεί το άρθρο της 5ης Δεκεμβρίου 1821 της εφημερίδας της Βορειού Καρολίνας, The Healdsburg Recorder, όπου δημοσιεύεται μια ανταπόκριση από τον Λονδίνο. Ανοίγουμε εισαγωγικά. «Γράμματα έχουν φτάσει από τους εμπορικούς οίκους του Λονδίνου, όπου φαίνεται να επιβεβαιώνεται η πληροφορία μιας νίκης των Ελλήνων και των Θεσσαλονικαίων εναντίον του στρατού κάτω από τη διοίκηση του Πασάτης Θεσσαλονίκης. Η μάχη, η οποία φαίνεται ότι ήταν αιματηρή, έλαβε χώρα στην περιοχή της Κασσάνδρας. Όλοι οι μοναχοί του Αγίου Όρους συμμετείχαν κουβαλώντας σταυρούς και εμψυχώνοντας τους επαναστάτες με τις φωνές τους και τις χειρονομίες τους. Οι Τούρκοι ητήθηκαν ολοκληρωτικά». Σε ένα άλλο δημοσίδημα σχετικά με την έναρξη της επανάστασης στη Μακεδονία, η εφημερίδα Western Carolina, την 1η Ιανουαρίου 1822, τονίζει και τον ιερό χαρακτήρα της επανάστασης κατά των Τούρκων και τη συμβολή της εκκλησίας αυτή. Ανοίγουμε εισαγωγικά. «Αυτό ήταν το σύνθημα για την έναρξη της επανάστασης σε αυτή την πλούσια περιοχή, η οποία ξέσπασε στις 20 Ιουνίου στις τρεις χερσονήσους. Τις τρεις χερσόνησης της Κασσάνδρας, της Τωρώνης και του Άθω, οι οποίες ενώνονται με την Εδωχώρα στη Θεσσαλονίκη, περιέχουν 80 κομμοπόλεις, χωριά και μοναστήρια, στα οποία οι επίσκοποι της Ιερισσού, του Αδραμερίου και της Κασσανδρίας και οι μοναχοί του Αγίου Όντρου έχουν μεγάλη δύναμη, επιρροή και έχουν σημαντική προσωπική εμπλοκή. Γι' αυτό, όταν ήρθε η μέρα της Επανάστασης, οι μοναχοί κάλεσαν τον κόσμο στα όπλα. Η Επανάσταση έγινε ολοκληρωτική. Οι μοναχοί εξοπλίστηκαν με όπλα, πυρομαχικά και πιστόλια. Και ήδη στις 25 Ιουνίου η Θεσσαλονίκη περικυκλώθηκε από τους επισκόπους, τους μοναχούς και τους Θεσσαλούς ηγέτες, ενώ ταυτόχρονο ο στόλος των κυκλάδων τοποθετήθηκε κοντά στο λιμάνι. Η επίκληση του θρησκευτικού συναισθήματος δεν ήταν τυχαία, καθώς αποτελούσε ένα από τα χαρακτηριστικά του Αμερικανικού Φιλελληνισμού. Ο πόλεμος των Ελλήνων δεν ήταν απλώς ένας ακόμα απελευθερωτικός πόλεμος εναντίον της Συρραννίας, αλλά και μια μάχη για την επιβίωση των Χριστιανών στην περιοχή εναντίον των Μουσουλμάν. Το χαρακτηριστικό αυτό μπορούσε να κινητοποιήσει ακόμα περισσότερο την κοινή γνώμη των Ε.Π. υπέρ του αγώνα των Ελλήνων. Και αποτέλεσε, μετά την επιβολή του δόγματος Μονρόε και του αποκλεισμού μιας ενδεχόμενης επίσης συμπαρέμβασης των ΕΕΠΑ στο ελληνικό ζήτημα, μια διέξοδο για τις Φιλελληνικές Επιτροπές. Οι τελευταίες, μέσω των ιεραποστολικών οργανώσεων και επικαλούμενες στο θρησκευτικό χαρακτήρα του αγώνα των Ελλήνων, συνέλεγαν χρηματικά ποσά και προμήθειες που αποστελώνταν στην Ελλάδα. Στην προσπάθεια αυτή βοηθούσαν και τα δημοσιεύματα εκείνα που εξέθαν την βαρβαρότα των Τούρκων έναντι των Χριστιανών, καθώς οι περιγραφές των Τουρκικών αντιπίνων εναντίον των Ελλήνων κατά την επανάσταση των τελευταίων στην Μακεδονία προκαλούσαν ρήγη συγκίνησης. Πρωταγωνιστικό ρόλος στις περιγραφές αυτές παίζει η Θεσσαλονίκη, η οποία έγινε το κέντρο του μαρτυρίου δεκάδων χιλιάδων Χριστιανών αμάχων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου δημοσιεύματος αποτελεί το άρθρο της εφημερίδας Νέας Υόρκης, The Evening Post, το οποίο δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 1ης Αυγούστου 1823. Η κατάσταση των Ελλήνων στη Θεσσαλονίκη είναι πραγματικά αξιοθρίνητη. Ο Πασάς είχε διατάξει να σκαφτούν βαθιά χαντάκια για την καταδίκη των Ελλήνων, Εβραίων, ακόμα και Τούρκων, οι οποίοι θεωρούνταν φιλικοί προς την ανεξαρτησία της Ελλάδας και οι οποίοι καταδικάζονταν σε θάνατο και θα εκτελούνταν μέσα στη νύχτα. Οι βαρβαρότητες σαν αυτοί δεν αποτυγχάνουν να αυξήσουν τους εχθρούς της πύλης και να αυξήσουν τους αγωνιστές των Ελλήνων ανάμεσα σε εκείνους οι οποίοι ποτέ δεν σκέφτηκαν να αντισταθούν ενάντια στους Τούρκους. Στο ίγιος μήκος κύματος κινούνταν και το δημοσίευμα της 20 Φεβρουαρίου 1822 της εφημερίδας της Πενσιλβάνια, Gettysburg Compiler, στο οποίο γίνεται λόγο για τις φαγιές στις οποίες προχώρησε ο Παραστάτης της Θεσσαλονίκης ο περίφημος Μεχμέτεμιν, γνωστός ως Abulabut, ο ρωπαλοφόρος γνωστός για τις φαγιές και την οικονομική αφέμα της ελληνικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. Στο δημοσίευμα, λοιπόν, αναφέρεται χαρακτηριστικά πώς στις 12 Νοεμβρίου οι Τούρκοι κατάφεραν να καταλάβουν την Κασσανδρεία. Ο Abulabut, Πασάς, ο οποίος έκανε την επίθεση, σκότωσε ο ίδιος 18 επαναστάτες. Πολλές γυναίκες έπεσαν στα χέρια των Τούρκων, 4.000 από τις οποίες τέθηκαν σε πόληση στους υψηλότερους πλειοδότες. Μάλιστα, η ίδια εφημερίδα, τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 31 Μαΐου 1826, αναφέρεται στο πρόσωπο του τρομερού Πασάτη Θεσσαλονίκης και τη συνεργασία του με τον Ιμπραήμ Πασά, τονίζοντας πως «Σύμφωνα με τις πληροφορίες από το στρατόπεδο του Ιμπραήμ Πασά, μαθαίνουμε και την άφυξη του τρομερού Abulabut Πασά, του τέρατος που το 1823 έδεσε τη γυναίκα του καπετάνιου Τάσου μέσα σε ένα σακί με φίδια και του οποίου οι βιαιώτες ερήμωσαν τη Θεσσαλονίκη. Στάλθηκε λέγεται από τον Τιβάνη για να επιβλέψει την εκτέλεση των χριστιανών οι οποίοι έπεσαν στα χέρια των Τούρκων». Οι αναφορές στην επανάσταση στη Μακεδονία αρχίζουν να χθύνουν μετά το 1824, δικαιολογημένο, αφού η επανάσταση στην ιερή μακεδονική γη βρισκόταν σε ύφεση. Τα επόμενα χρόνια στις εφημερίδες των ΕΥΠΑ εμφανίζονταν σποραδικά ιδήσεις σχετικά με τη Μακεδονία, οι οποίες αφορούσαν κυρίως την τύχη των γυναικόπαιδων που είχαν διασπαρήσει στα σκλαβοζοπάζαρα των μεγάλων αστικών κέντρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, οι Φιλελληνικές Επιτροπές, στις είπαμε, προεξάρχουσαν τη δυναμικότερη εξ' αυτών εκείνη της Βοστώνης, την πολιτεία της Μασαχουσέτης, συνέχιζαν τον αγώνα τους για τη συγκέντρωση τροφίμων, ρουχισμού και χρημάτων. Κι αυτό, γιατί παρά το γεγονός που η επανάσταση της Μακεδονίας έχει πνιγίσει στο αίμα, ο αγώνας στη Νότια Ελλάδα συνεχίστηκε και επιβίωσε όλων των δυσκολιών που προκλήθηκαν, τόσο από τις ανηλαιείς επιθέσεις των Τούρκων, που έβλεπα την ελληνική επανάσταση ως μια ανταρσία των υποταγμένων ραγιάδων, όσο και από τις εμφύλιες σειράξεις που έθεσαν σε σοβαρό κίνδυνο την ίδια την επιβίωση του αγώνα. Θα πρέπει να αναφερθεί επίσης πως οι εμφύλιες διαμάχες των Ελλήνων κυλίδωσαν την ιδεαλιστική εικόνα που με κόπο φιλοκτέχνησαν, σησήπα, οι Φιλελληνικές Επιτροπές. Γεγονός που μαρτυρείται σε δημοσιεύματα και πιστολές εκείνων των Αμερικανών που έζησαν από κοντά την εμφύλια σειράξη των επαναστατημένων Ελλήνων, όπως ο ιατρός Σάμουλ Γρίδελ Ιχάου και ο στρατιωτικός Τζόναθαν Μίλιαρ, οι οποίοι εξέφραζαν πλέον ανοιχτά τις αφιβολίες τους για τη δυνατότητα των Ελλήνων να ιδρύσουν μια οργανωμένη και ευνοούμενη πολιτεία. Τέλος, στην πτώση του φιλελληνικού πυρετού σεισήπα συνέβαλε αποφασιστικά και η επιλογή σε εισαγωγικά της μοναρχίας ως πολιτεύματος του ελληνικού κράτους. Η διάψευση των φιλελεύθερων αξιών παντοκατροπτρίζονταν στα προεπαναστατικά συντάγματα του αγώνα και είχαν ενθουσιάσει τους Αμερικανούς φιλέλληνες, οδήγησαν στην απογοήτευσή τους για την τελική κατάληξη του αγώνα της ανεξαρτησίας όταν επιβλήθηκε η βασιλεία στη χώρα. Κλείνοντας αυτή την παρουσίαση και προχωρώντας σε μια γενική αποτύπωση του ρόλου του Αμερικανικού τύπου, στην παρουσίαση των γεγονόν της επανάσεις του 1821, οφείλουμε να καταθέσουμε πως ο Αμερικανικός τύπος στην πλειοψηφία του στάθηκε θετικός και ένθερμος υποστηρικτής του αγώνα των Ελλήνων. Φυσικά, βασικό ρόλο σε αυτή τη θετική στάση του Αμερικανικού τύπου στη ΣΥΠΑ έπαιξαν οι Φιλελληνικές Επιτροπές, οι οποίες διαμόρφουσαν μια ισχυρή φιλελληνική στάση στην Αμερικανική κοινωνία, αναγκάζοντας σε μερικές περιπτώσεις και τις ίδιες εφημερίδες να αφυγραμμιστούμε το λεγόμενο λαϊκό αίσθημα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως οι ισχυρότερες Φιλελληνικές Επιτροπές οργανώθηκαν και ισχυροποιήθηκαν στις πολιτείες εκείνες που κατά τη διάρκεια της Αμερικανικής Επανάστασης αποτέλεσαν προπύρια των Αμερικανών επαναστατών. Αναφερόμαστε στη Νέα Υόρκη, τη Βοστόνη και τη Φιλαδέλφια, όπου και υπογράφηκε η διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαπτυσίας. Όσον αφορά την παρουσίαση των γεγονότων της Επανάστασης στη Μακεδονία στον Αμερικανητικό τύπο, μπορούμε να διατυπώσουμε την άποψη πως αυτά αποτελούσαν μικρό μονομέρος των γενικότερων δημοσιευμάτων που σχετίζονταν με την Παλιγενεσία των Ελλήνων, κυρίως λόγω της έλλειψης των πληροφοριών. Ωστόσο, όπως έχει ήδη αναφερθεί, οι διαιότητες και οι εισφαγές των Τούρκων στην Κεντρική Μακεδονία απασχόλησαν τον Αμερικανικό τύπο, προβάλλοντας τον βάρβαρο χαρακτήρα των Τούρκων και τονώνοντας ακόμη περισσότερο το φιλελληνικό έσυμα στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Κυρίες και κύριοι, καλημέρα σας. Ονομάζομαι Αλεξάνδρα Περχανίδου. Είμαι απόφυτος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας και απόφυτη μεταπτυχιακή του Διεθνού Πανεπιστημίου και υπότροφος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Με τη σειρά μου θα ήθελα να ευχαριστήσω την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, τον Πρόεδρο της κ. Βασίλειου Πάπα και όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου για την αρρογή και τη στήριξή της στο ερευνητικό μας έργο. Ευχαριστώ επίσης τον καθηγητή μας κ. Ιάκωβο Μιχαηλίδη για την επιστημονική καθοδήγηση και τη βοήθεια που μας δίνει απλόχερα στην επιστημονική μας πορεία. Μέρος της δικής μου έρευνας αποτέλεσε η αναζήτηση, η καταγραφή και η παρουσίαση της ελληνικής επανάστασης μέσα από τις βρετανικές εφημερίδες κατά την περίοδο 1821-1830 και ο τρόπος με τον οποίο ο βρετανικός τύπος παρουσίαζε τα γεγονότα της επανάστασης στο κοινό. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πρώτα τη στάση την οποία κράτησε ο βρετανικός τύπος την περίοδο αυτή, στάση η οποία είχε διαμορφωθεί μετά το τέλος Συνεδρίου της Βιέννης το 1815, που διαμόρφωσε το καθεστώς της μεταναπολεόντιας Ευρώπης. Μόνον έτσι θερμηνεύσουμε τη μεταστροφή λίγα χρόνια αργότερα, τόσο της βρετανικής διπλωματίας όσο και του βρετανικού τύπου υπέρ της ελληνικής επανάστασης, τόσο στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στη Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη. Επομένως έχουμε μια εικόνα του χρόνου, ο οποίος συνήθως μεσολαβούσε από τη συγγραφή και αποστολή οποιασδήποτε πληροφορίας για την ελληνική επανάσταση, μέχρι την έκδοση στις βρετανικές εφημερίδες. Επιπλέον, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι οι εφημερίδες μετέφεραν τον παλμό της εποχής και πως αρκετές φορές οι αντίστοιχοι αρθρογράφοι καταφέρονται είτε υπέρ, είτε κατά της ελληνικής επανάστασης με σθένος ή με συγκινησιακά φορτισμένη γραφή, ενώ δεν λείπει αρκετές φορές και η κατακραυγή των μεγάλων δυνάμεων και τα δυνάτα όπου υπέμειναν οι Έλληνες. Οι μεγάλες δυνάμεις του 11ου αιώνα χειρίζονταν σε διπλωματικό επίπεδο την ανάγκη της επικράτησης της παλινόρθωσης, όπως αυτή είχε αποκλειθεί μετά το τέλος του Συναιδείου της Βιέννης το 1815, η αποκατάσταση δηλαδή των μοναρχικών καθεστώτων της Ευρώπης. Οι μεγάλες δυναμικές προσεγγίσεις που ζητούσαν μια πιο δυναμική παρέμβαση. Στο πλαίσιο αυτό, Κακελάωρης της Αυστρίας Μέτερνιχ και ο στενός του σύμβουλος Φρυντιχ Γέντς υποστήριζαν ότι οι μεγάλες δυνάμες είχαν το δικαίωμα να λάβουν μέτρα κατά των επαναστατών, παρεβαίνοντας ακόμη και ένοπλα για την καταστολή οποιοσδήποτε εξεργαίσιο συμμεριζόταν και ο τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος I. Η λεύτερη άποψη προέρχόταν από τον υπουργό εξωτερικών της Μ. Βρετανίας Κάστονδρα, ο οποίος είχε δηλώσει σε δημόσιο μιλία του, με ημερομηνία 19 Ιωναρίου 1821, ότι οι μεγάλες δυνάμες διατηρούσαν το δικαίωμα να παρέμβουν όταν η δική τους άμεση ασφάλεια ή ουσιαστικός συμφέρον τους διέθρεχε σοβαρό κίνδυνο από τις ουτερικές αναδεμορφώσεις του άλλου κράτους και όχι ως μία αδιάκριτη εφαρμογή σκληρών μέτρων σε όλα τα επαναστατικά κινήματα. Η τρίτη προσέγγιση ήταν μια πιο ειρηνική διαμεσολάβηση. Αυτό μπορεί να διακριθεί στις πρωτοβουλίες εξωτερικής πολιτικής των δυο κύριων αντιπάλων του Μέτερνιχ, στην ευρωπαϊκή σκηνή, δηλαδή το Ιωάννη Καποδίστρια από την πλευρά της Αρρικής Ρωσίας και του Τζόρτς Κάνιγκ ως υπουργού εξωτερικών της Μεγάλας Βρετανίας. Γενικά η περίδοση κατά την οποία έλαβε χώρα ελληνική επανάσταση δεν θα μπορούσε να είναι πιντισμενέστερη, ιδιαίτερα σε διπλωματικό επίπεδο. Ωστόσο παρά το δυσμενές διεθνές κλίμα και την αντίθεση σημαντικών Ελλήνων, όπως ήταν και ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο Αδεμαντός Κοραής, δηλαδή πως θα έπρεπε πρώτα να προηγηθεί μια πνευματική αφύπνηση του γένους και μετά να ακολουθήσει η επανάσταση, τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά, καθώς ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διέβη τον ποταμό Προύθος της 21 Φεβρουαρίου του 1821. Ωστόσο η ελληνική επανάσταση δεν ήταν μια κοινωνικοπολιτική επανάσταση, είχε ξεκάθαρο εθνικό απαιλευθερωτικό χαρακτήρα, ήταν ένας αγώνας ενός καταπιεσμένου χριστιανικού λαού, απέναντι σε έναν αλλοθρησκό δυνάστη. Παρά την αποτυχία της επανάστασης της Παραδουνάβης ηγεμονίες, η εξάπλωση του αγώνα στην υπόλοιπη Ελλάδα, από την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, μέχρι τη Μακεδονία, τη Θεσσαλονίκη, τη Χαλκιδική, κατέπληξε την Ευρώπη, ενώ οι μεγάλες δυνάμεις άλλες έσπεψαν να την αποκηρύξουν, ή, όπως στην περίπτωση της Μ. Βρετανίας, να διατηρήσουν μια στάση ουδετερότητας. Η αποτύπωση της ελληνικής επανάστασης βρετανικές εφημερίδες ξεκίνησε ήδη από τα τέλη του Μαρτίου 1821. Προκειμένου να γίνει περισσότερο κατανοητή η μεταβολή του βρετανικού τύπου υπέρ του αγώνα των Ελλήνων, η περίοδος διαιρέθηκε σε δύο υποπεριόδους 1821-1824 και 1824-1830. Ξεκινώ με την περίοδο συγκεκριμένα 1821-1824. Στις αγγλικές εφημερίδες υπάρχουν αρκετές αναφορές στην ελληνική επανάσταση. Αναφορές ειδικότερες υπάρχουν και για την επανάσταση στη Μακεδονία, με ιδιαίτερη αναφορά στα γεγονότα της Θεσσαλονίκης. Γενικά η στάση των βρετανικών εφημερίδων, ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο, διακρινόταν σπανιότερα από αντικειμενικότητα, αλλά τις περισσότερες φορές η αποτύπωση των γεγονότων ήταν μερολυπτική σε βάρος των Ελλήνων επαναστατών. Συνήθως οι στήλες των εφημερίδων καλύπτονταν με μικρές αναφορές στα θύματα ή σε επιτυχίες των ελληνικών πλοίων και των αγωνιστών στη Χαλκιδική, τη Θεσσαλονίκη και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Ειδικότερα η Times, η παλαιότερη εφημερίδα της χώρας, μετέφερε τα νέα μέσο επιστολών ή αναδημοσίευε ειδήσεις από γερμανικές εφημερίδες ή οι πηγές των πληροφοριών σχετικά με την ελληνική επανάσταση ήταν είτε επιστολές που είχαν ταχυδρομηθεί από τη Θεσσαλονίκη είτε ανατυπώσεις άλλων δημοσιευμάτων, ειδικά για γεγονότων όπως επανάσταση στη Μορδοβλαχία. Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκε και η Guardian, η οποία δημοσιεύε ειδήσεις από τη Μακεδονία που περιλαμβάνονταν είτε σε αναφορές του Βρετανού προξένου στη Θεσσαλονίκη είτε περιέχονταν σε γράμματα ιδιωτών. Σας αναφέρω μερικά αποσπάσματα μεταφρασμένα στα ελληνικά για να μπορέσετε να καταλάβετε το πλαίσιο στο οποίο κινήθηκαν οι φημερίδες. Γράμμα από τον πρόξενο της Θεσσαλονίκης. Αναφέρει ότι ο κυβερνήτης έχει αποκρουστεί τρεις φορές από τους Έλληνες στο νισθμό της Κασσάνδρας οι οποίοι έχουν ενισχυθεί με μία δύναμη 20.000 ανδρών. Είχε αποχωρήσει από τη Θεσσαλονίκη με σκοπό να αιγηθεί μιας τέταρτης επίθεσης στην οποία ανέμεναν με αγωνία οι Τούρκοι της Θεσσαλονίκης οι οποίοι πολύ εκνευρισμένοι από την αντίσταση των Ελλήνων την οποία δεν περίμεναν, απίλεσαν ότι θα καταστρέψουν όλους τους χριστιανούς κατοίκους εκτός αν ο κυβερνήτης γυρνούσε πίσω ο νικητής. Σε άλλο απόσπασμα από την ίδια εφημερίδα. Μαρτυρίες από τη Μακεδονία με η ημερομηνία 22 Αυγούστου αναφέρονται στα μέσα Αυγούστου ο Πασάς της Θεσσαλονίκης, ο οποίος είχε συγκεντρώσει όλους τους στρατιωτικές δυνάμεις, συγκρούστηκε στην περιοχή της Κασσάνδρας με τους νικητές Έλληνες. Και παρακάτω στο ίδιο άρθρο. Περίπου 3.000 Θεσσαλείοι έφτασαν στην Κασσάνδρα και δημιούργησαν ένα πολεμικό σώμα με τους Έλληνες του όρους Άθος. Η ενωμένη δύναμη των Χριστιανών ήταν περίπου 20.000 άνδρες και αυξήθηκε από τις δράσεις των κατοίκων αυτής της περιοχής. Οι μοναχοί κατέβηκαν από το όρος Άθος, φέροντας το σταυρό μπροστά τους, αυξάντας τον θεσσασμό των Ελλήνων και οι Τούρκοι τράπηκαν σε φυγή. Αυτά όλα είναι αποσπάσματα. Και ένα χρόνο αργότερα οι βιώτης κατά των κατοίκων περιοχών γύρω από τη Θεσσαλονίκη δεν σταματούν, όπως φανερώναται και από αυτή την πολύ μικρή αναφορά πάλι από την Guardian, η ημερομηνία 5 Ιουνίου 1821. Οι Τούρκοι έχουν εξολοθρέψει αρκετά χωριά στη γειτονιά της Θεσσαλονίκης ως αντίπινα στην άρνηση των κατοίκων να αφοπλιστούν. Οι Έλληνες, εκπληρώντας συγκεκρισίες των γυναικών και των κορών τους, τις σκόδωσαν με τέτοια τους τα χέρια για να μην κακοποιηθούν από τους βαρβάρους. Το βαρβάρους στήθεται εδώ με κεφαλαίο. 10.000 γυναικόπαιδα που λήθηκαν ως σκλάβοι για 10 και 15 πιάστρες στο κεφάλι. Λέγεται ότι το τυβάνι, αυτή είναι μια άλλη ονομασία για την υψηλή πύλη, είχε εκδόσει αρκετές διαταγές για την εξολόθρευση των Ελλήνων. Η εφημερίδα Examiner πάλι δημοσιεύε άρθρας τα οποία με σχεδόν καυστικό ύφος κατέκρινε τον κλήρο ο οποίος προσπαθούσε να καθυσυχάσει τον χριστιανικό πληθυσμό ενάντια στις βιώτιες των Τούρκων. Γενικά η εφημερίδα υποστήριζε τους Έλληνες αγωνιστές. Μαζί μάλιστα με την ελλανδική εφημερίδα The Irishman υπήρξαν οι δύο βρετανικές εφημερίδες που ήδη από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης στάθηκαν φιλικά διακείμενες απέναντι στους Έλληνες. Ειδικά ο Irishman, ήδη από τα τέλη του 1821 και με περισσότερο εκτενή άρθρα από το 1824, περιέγραφε λεπτομερό στις κινήσεις των Ελλήνων και των Οθωμανών, αφιερώντας σχεδόν δύο στήλες σε κάθε φύλο του. Μάλιστα από το 1822 στην εφημερίδα δημοσιεύτηκαν επικριτικά άρθρα και για τη στάση του μεγάλο δυνάμου απέναντι στους Έλληνες. Στις βρετανικές εφημερίδες υπάρχουν εκτενείς αναφορές στις κινήσεις του Οθωμανικού στρατού και των Ελλήνων αγωνιστών στη Μακεδονία. Η γεωπολιτική θέση της Θεσσαλονίκης ως διαμετακομιστικού σημείου και η συμμετοχή του Αγίου Όρους στην επανάσταση στο πλευρό του Εμμανουήλ Παπά παρουσιάζονται εκτενώς. Έτσι, όταν ο Εμμανουήλ Παπάς κήρυξε την επανάσταση στις καριές του Αγίου Όρους και στον Πολύγυρο Χαλκιδική στις 18 Μαΐου του 1821, οι βρετανικές εφημερίδες άρχισαν να εξιστορούν το χρονικό του αγώνα. Μάλιστα, συνέχισαν τις αναφορές στη Θεσσαλονίκη, αν και πάρα πολύ περιορισμένα, έως το 1829. Απόσπισμα από άρθρο της Guardian, με η ημερομηνία 10 Ιουλίου του 1824, αναφέρει χαρακτηριστικά. Ο καπετάνιος Πασάς, αντί να κινηθεί παραλίως των ακτών μας, κατευθύνθηκε προς το θερμαϊκό κόλπο για να επιτεθεί κατά της σκιάθου, σύμφωνα με αυτόπτυ μάρτυρα των καπετάνιων του αυστριακού πλοίου. Όστος, οι Έλληνες τον ανέμεναν. Αγνώντας αυτές τις πληροφορίες, πυροβόλησε πάνω από 7.000 όπλα και αποβίβασε πολυάριθμιστριακές δυνάμεις. Οι Έλληνες επιτέθηκαν με οργή και μόνος ο καπετάν Πασάς το έσκασε με γόνδολα. Φτάνοντας το πλοίο του έσπευσε προς τη Θεσσαλονίκη, όπου με μεγάλη ντροπή παρουσιάστηκε, καθώς στρατιωτικές δυνάμεις, τις οποίες θυσίασε, αποτελούνταν από Τούρκους, τους οποίους είχε στρατολογήσει από τις περιοχές της Κασανδρίας, της Νάουσας και της Μακεδονίας. Η καταστροφή της Χίου, τον Απρίλιο του 1822, συγκλώνησε πολύ περισσότερο από τον απαγχονισμό του οικουμενικού πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως από τους Οθωμανούς ένα χρόνο νωρίτερα. Οι βρετανικές εφημερίδες περιέγραψαν και με σε πολύ συγκρατημένο ύφος την καταστροφή του νησιού, ενώ η εφημερίδα Guardian αναφέρθηκε και σε βιοπραγίες σε βάρους βρετανών υπικών και αξιωματικών, οι οποίοι βρίσκονταν στο νησί αλλά φτυχώς είχαν προλάβει να δραπετεύσουν πριν από την απόβαση των Οθωμανών στο νησί. Δεν είναι πάρα πολύ περιληπτικά. Πιθανότατα από τα δημοσιεύματα αυτά να άσκησαν πίεση και στον υπουργό εξωτερικών της Μ. Βρετανίας Κάστουρα, ο οποίος με οι δε βήματά του προς την υψηλή πύλη κατηγορούσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία για συμπεριφορά, η οποία δεν άρμοζε σε πολιτισμένο κράτος, διατηρώντας ωστόσο γραμμί οδετερότητας απέναντι στην ελληνική επανάσταση. Κατά τη δεύτερη περίοδο 1824-1830, ξεκίνησε η βαθμία μεταβολή της τάσης του βρετανικού τύπου υπέρ του ελληνικού αγώνα. Η μεταστροφή αυτή οφείλεται στους εξής παράγοντες. Στην ανάδυση του αξιώματος του υπουργού εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, τον Τζόρτ Σκάνιγκ, ο οποίος ανέλαβε το αξίωμα μετά το θάνοδο του Κάστουρα, στο θάνοδο του Λορδου Βύρωνα και στην ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου. Ο θυσιασμός τον οποίο είχε προκαλέσει στην Ευρώπη η ελληνική επανάσταση, δεν άφησε διάφορο τον Γιώργιο Κάνιγκ, ο οποίος είχε γίνει ήδη γνωστός για τη μετριοπαθή τάση των πέντους καταπιασμένους λόγους της Λατινικής Αμερικής και της Ευρώπης και ο ίδιος έβλεπε με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Η στόχη του όσον αφορά το ελληνικό ζήτημα βασίζονταν στους εξής πυλώνες. Να προωθήσει τα βρετανικά συμφέροντα στην περιοχή, να μην επιτρέψει τη Ρωσία ως ομόδοξο προς τους Έλληνες κράτους να αναλάβει άρκως αθέση στο ελληνικό ζήτημα, να μην επιτρέψει την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, να μην επιτρέψει μια γαλλορουσική συμμαχία καθώς αυτό θα επηρέσει τα συμφέροντα της Μ. Βρετανίας στην περιοχή της Μεσογείου και να ευνοήσει τη δημιουργία ενός ελληνικού κράτους το οποίο θα ήταν κοντά στα γεωπολιτικά συμφέροντα της Μ. Βρετανίας. Ο Γιώργιος Κάνηξ εγκαταλέχτηκε στους Φιλέλληνες, αν και δεν έβλεπε την ελληνική επανάσταση με ρωμαντισμό, αλλά την προσέγγιζε με τα ψυχρά μάτια της διπλωματίας. Λαβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω δεν είναι περίεργο όταν στα τέ από τα τέλη του 1823 και ιδιαίτερα από τις αρχές του 1824, οι βρετανικές εφημιρίδες αλλάζουν τόσο το ύφος, όσο και την ερμηνεία των γεγονότων που λάβανε χώρα στην ελληνική Χερσόνησο. Τώρα τα δημοσιεύματά τους είναι ενθουσιώδη. Οι Έλληνες αγωνιστές παρομοιάζονται με τους αρχαίους προγόνους τους οι οποίοι νίκησαν τους Πέρσες, ενώ γίνονται εκτενείς αναφορές στις οργανώσεις οι οποίες δημιουργήθηκαν τόσο στη Μεγάλη Βρετανία όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και διουργάνονταν εράνους για να βοηθήσουν τους Έλληνες. Ξεκίνησαν επίσης να δημοσιεύονται περιγετικά κείμενα ατόμων, τα οποία είχαν ταξιδέψει στην Πελοπόννησο και υμνούσαν τη χώρα του Λονίδα και του Περικλή. Εφημερίδες όπως η Guardian, η Examiner, η Times, η Irishman, The Observer, The Morning Post και The Standard δίνουν λεπτομερές αναφορές και εξελίξεις σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση τους πρωταγωνιστές και κατηγορούν τους Οθωμανούς ως, σε εισαγωγικά τίθεται αυτό, βάρβαρους, οι οποίοι δεν έχουν θέση στον, πάλι σε εισαγωγικά, πολιτισμένο κόσμο. Σε αρχές του 1824, μια σημαντική είδηση ήρθε να προκαλέσει νέο ενδιαφέρον για το ελληνικό ζήτημα. Ο Λόρδος Μπάιρον, το είδωλο της λογοτεχνικής Ευρώπης και Αμερικής, έφτασε στο Μεσολόγγι τον Ιανουάριο του 1824, εμπνεώντας ρομαντικούς σβηρονιστές σε όλη την Ευρώπη να τον ακολουθήσουν. Η υψηλή πύλη είχε ζητήσει από τον Κάνινγκ να μην επιτρέψει την είσοδο του Λόρδου στην επαναστατημένη Ελλάδα, αλλά δεν έλαβα πάντα σε ποτέ από τον ίδιο. Μάλιστα μετά από το επικίνδυνο ταξίδι με πλοίο, το οποίο έκανε από τα Ιόνια νησιά, ο Μπάιρον, φορώντας ερυθρή στρατιωτική στολή, αποδυβάστηκε στο Μεσολόγγι όπου του επιφυλάχθηκαν τιμές ήρω από ένα θουσιώδες πλήθος. Σύντομα ο Μπάιρον τέθηκε επί κεφαλής του ελληνικού και φιλελληνικού στρατού στη Δυτική Ελλάδα, δομωστή και ως ταξιαρχία του Βύρωνα. Ητερόκληη η ταξιαρχία του δεν είδε καμία στρατιωτική δράση, αλλά έστω και απλή παρουσία της συγκίνησης τους Έλληνες, ενώ ενήργησε ως φυλαχτό δεθνός. Εκείνο όμως το οποίο σκανδάλισε αν επιτρέπεται τις εφημερίδες της εποχής, ήταν η οικονομική συνησφορά του Μπάιρον στην αγώνα. Ο ίδιος πούλησε ένα πολύ μεγάλο μέρος της περιουσίας του συγκεντρώνοντας το ποσό των 20 χιλιάδων στερλίνων, ποσό το οποίο με τα σημερινά δεδομένα ήταν υπέροχο. Ωστόσο το γεγονός που συντάραξε την Ευρώπη και καταγράφηκε με πρωτοσέληδα δημοσιεύματα στο διεθνή τύπο, ήταν ο θάνατος του τον Απρίλιο του 1824. Η είδηση του θανάτου φαίνεται για πρώτη φορά και φτάνει με καθυστέρηση ενός μήνα στη Μεγάλη Βρετανία, δημοσιεύτηκε στην The Derby Mercury με ημερομηνή έκδοση της εφημερίδας 19 Μαΐου του 1824. Η ίδια συγκίνηση προκλήθηκε και δύο χρόνια αργότερα, όταν έγινε γνωστή έξοδος του Μεσολογείου. Ιδιαίτερη δημοσιότητα δόθηκε και στην αυμαχία του Ναυαρίνου, η οποία προκάλεσε ενθουσιασμό στις βρετανικές εφημερίδες. Έκδοξε το ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στην Ελλάδα, άρχισε σταδιακά να μειώνεται. Υπάρχουν κάποιες αναφορές στις επιδημίες που αποδεκάτσουν τον στρατό του Ιμπραήμ, καθώς και στον πρώτο κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. Ενδεικτικό είναι ένα άρθρο των Times το Μάιο του 1829, το οποίο έκανε εκτεταμένη αναφορά στον Κερκυραίο Κόμι για την αναδιάρθρωση της επανεστατημένης Ελλάδας. Τέλος, το Μάιο του 1830, η εφημερίδα Times δημοσίευσε μία επιστολή, στην οποία περιλαμβανόταν η προκαταρτική απάντηση στο πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830, το οποίο αφορούσε την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Ελλάδας σαν εξάρτητο κράτος, και οι αντιδράσεις υψηλής πύλης σε σχέση με την υπογραφή του. Τέλος, γνωρίζω πως οι εφημερίδες ακολουθούσαν τα γεγονότα της εποχής και πως ο τρόπος με τον οποίο τα μετέειδαν μπορεί να μην περιβαλλόταν από την πρέπος αντικειμενικότητα, ελπίζω ότι με την παρούσα ανακοίνωση να κατάφερα να διαφωτίσουμε τη δική μου σειρά, τον τρόπο με τον οποίο η ξένη δησιογραφή της εποχής και ιδιαίτερα της Μεγάλης Βρετανίας αντιμετώπισε την ελληνική επανάσταση τόσο στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στη Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη. Σας ευχα Καλησπέρα σας. Η Ελληνική Πανάσταση του 1821 δεν άφησα διάφορους ανθρώπους εποχής της, όπως είδαμε και στις προηγούμενες παρουσιάσεις. Αποτέλεσε καθοριστικό γεγονός, πεντάστηται στη μακρά αλυσίδα εξεγέρησεων στην εποχή των επαναστάσεων. Η ελληνική επανάσταση όμως δεν έγινε να αντιληπτεί από το συγχρόνισης μόνος μία ακόμη επαναστατική κίνηση εποχής. Συνδυασμός φαραγόντων και ογγεγονότων με κυριότερα την πρόζυλο της αρχαιότητας εκείνη την εποχή στο πνεύμα του ρωμαντισμού και του διαφαντισμού σε συνάρτηση με σπαγές αμάχων όπως αυτή η στοιχείο ή τα ψάδα προκάλεσε ένα τεράστιο φιλελληνικό κίνημα που καθόρισαν πολύ σχετική τη μοίρα της επανάστασης. Το αν φτάσουν όμως τα νέα από την απόλυξη της βολκανικής χερσονίδας στο Παρίσι, στη Βιέννη ή στο Βαρολίνο ήταν έργο του τύπου της εποχής. Στο πλαίσιο της έρευνας για τον τύπο και την αποτύπωση της επανάστασης στη Μακεδονία ασχολήθηκε με το γαλλικό και αφιστεριακό τύπο στο βαθμό που ήταν ψηφιοποιημένοι και προσβάσιμοι ηλεκτρονικά. Αντίθετο, λόγω του χαμηλού βαθμού ψηφιοποίησης του γερμανικού επτύπου όταν γινόταν η έρευνα δεν ήταν δυνατόν να συναχθούν συμπεράσματα έστω και πρωτόλια. Η έρευνα έγινε με τη χρήση λέξεων κλειδιών όπως Θεσσαλονίκη, Μακεδονία, Κασσάνδρα, Αθωμανική Αυτοκρατορία, Έλληνες και Τουρκία καθώς συναντάται έτσι συχνά η Αυτοκρατορία στον τύπο της εποχής. Δεν ήταν όλοι οι όροι αναζήτησης εξίσου παραπογγιγί καθώς συχνά ορισμένοι εξ' αυτόν όπως οι όροι Μακεδονία και Έλληνες δεν οδηγούσαν στο τότο παρόν αλλά στο αρχείο παρελθόν. Λόγω αυτού δεν είναι δυνατόν να υποθεί μεσαφήμια ο αριθμός των φύλων που μελετήθηκαν αν και σίγουρα πρόκειται για μερικές χιλιάδες. Το παραπάνω υποδηλώνεται πολύ κτωτά με έναν ενδιαφέρον του γαλλικού και αυστριακού τύπου που μεταδίδουν από τον ελλαδικό χώρο αλλά και από τις εθνείς εξελίξεις του αγώνα. Ο τρόπος με τον οποίο μεταδίδουν τα γεγονότα βρίσκεται σε άμεση συναρτήση με τις προσβάσεις που έχουν, τις θέσεις που εκπροσωπούν, τα συμφέροντα των κρατών τους και με τις εκτιμήσεις τους για την πορεία του. Ήδη, από το ξέσμα της επανάστασης στην Μοδοβλαχία, ο ξένος τύπος κάνει αναφορά στην εξέγερση εκεί, αν και οι πληροφορίες που φτάνουν είναι συγκεκριμένες και αρκετά ασφαίες τουλάχιστον της πρώτης εβδομάδας. Αυτό όμως που είναι εμφανές εξ αρχής είναι η αρνητική στάση του αυστριακού τύπου. Καθόλου τη διάρκεια της επανάστασης, τόσο ο γαλλικός όσο και ο αυστριακός τύπος παρακολουθούν την πορεία της. Αυτό που ξεχωρίζει ευρύτερα ενώ τη δίνουν εμφανιστικές αστρατιωτικά, παύλα δικλωματικά γεγονότα, όπως η κατάληψη της Τρυπολιτσάς, αλλά και η διαπραγματεύση για αυτονομία στην Αγία Πεδροπολή, αλλά αυτό που φαίνεται να τους συγκλονίζει είναι η τύχη των αμμάχων και τα μαζικά αντίπεινα, όπως αυτά στη χείο και στα ψαρά. Η παραπάνω τάση είναι ακόμα πιο χαρακτηριστική ως αυστριακό τύπο, που αν και διάκειται από επιβλακτικά έως αρνητικά απέναντι στην επανάσταση, αναφέρεται συχνά στους αμάχους και τη δίχη τους. Όπως εύκολα συμπερένεται, από όλα τα παραπάνω η επανάσταση στη Μακεδονία δεν πέρασε παρατήρηση. Τόσο τέτοια τα οικογεγονότα, όσο και τα αγιοστρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα των αυστριακών και των μεγάλων, σε συνάρτηση με την έντονη γαλλική παρουσία στη Θελονίκη, δημιούργησαν ένα έντονο ενδιαφέρον για την εξέλιξη των αγών στην περιοχή. Τα νέα για την πορεία της επανάστασης στον μακεδονικό χώρο ξεκινούν από το καλοκαίρι του 1821, βρίσκον την κορύφωσή τους το 1822 και τις αρχές του 1823 και στην ουσία σβήνουν το 1825 με 1826. Η μόνη πληροφορία για τις ενέργειες της οθωμανικής κυβέρνησης είναι ότι θα εκδικηθεί τους ένα πουλους Έλληνες που αντισταίκονται μέσω των ελλήνων που έχει στο χέρι της. Αυτός είναι έως τη Θελονίκη, την πρωτεύουσα της Μακεδανίας, ο παπασάς έχει κριώξει αρκετούς Έλληνες και τους καταδείκνει στη θάνατο. Ο φόβος έχει κυριέξει τις σκέψεις υπολών και η μόνη ελπίδα των χριστιανών βρίσκεται στην πορεία των ανταδοτών του Μωριά και της Σαλβανίας, οι οποίοι κατά τον δρόμο τους έχουν ήδη πάρει στο μέρος του Σταφάλ σαρλά και τη Λάρισα. Όλη η Μακεδονία λέγεται ότι είναι έτοιμο να αναποτινάξει το τουρκικό ζηγό. Αυτή είναι η πρώτη είδηση που μεταδίδει η γαλλική φλελεύθερη εφημερίδα, λέει Constitutionelle, που αφορά την επανάσταση της Μακεδονίας στις 23 Ιουνίου του 1821. Στις 19 Ιουνίου του 1821, η Leipziger Zeitung περιέγραφε το αθωμανικά αντίπινα στην Θεσσαλονίκη, μπεμφόμενη παράλληλα όταν υψηλάνται, ότι προσπαθεί να εξεφατήσει τα πλήθη με την υποτιθέμενη ελπίδα υποστήριξης από τη Ρωσία. Όπως ο Φέντρος πρέπει να αναφερθεί στις σημερινές ενομονίες, τα νεα δεν φτάνουν αμέσως στην κυριακή Ευρώπη, αλλά μεσολαβούσε ένα εύλογο χρονικό διάστημα και ήταν εβδομάδα. Κύρια που είχε πληροφόρης αποτελούσαν τα γράμματα και τα καραβάνια τα οποία ταξίδευαν από περιοχές αθωμανικής αυτοκρατορίας και μετέφεραν τα νεα, κάποιες φορές διεσταλμένα ή παραποιημένα. Τα νεα αυτά έφταγαν στις εφημερίδες είτε μέσω τον Ιονίου Ιωαννίσο, είτε μέσω του Σεμβουλίνου, του Βελγραδίου, της Τεργίας και του Μοναστηρίου. Είναι χαρακτηριστικό, άλλωστε, ότι οι ίδιες εφημερίδες αναφέρουν συχνά είτε ότι δεν έκτασε κάποιο πράγμα από τη Θεσσαλονίκη, άρα δεν έχουν νέα, είτε μεταφέρουν νέα από τους αφηγούνται καραβάνια τα οποία διάχονται την βαλκανική νοδοχώρα. Συχνά παρατηρεί κανείς ανακριβείς ή ψευδείς ειδήσεις που δημοσιεύονται κυρίως στον αυστριακό τύπο, όπως νέα για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους επαναστάτες ή εκτιμήση του καλοκαιριού του 1822 ότι η επανάσταση έχει βρει το πικρό της τέλος όπως ήταν εξαρχής το αναμενόμενο. Ειδικά το πρώτο χρόνο της επανάστασης είναι συχνό φαινόμενο πιθανών, είτε λόγω εσφαλμένων εκτιμήσεων, λάθος πληροφοριών, φημών και ένα πολύ σπροιών και τις μεγάλες διάρκειες του ταξίδιού τους μέχρι να φτάσουν στις εφημερίδες, ενώ δεν αποκλείεται να αποτελούν και το αποτέλεσμα μιας ευρύτερης στρατήγης ή έκφραση ευσεβών πόθων όπως αυτή. Η τύχη των Ελλήνων είναι πολύ σκληρή και σχεδόν φάνηκε να διαλύεται. Οι περισσότεροι από τους σημαντικούς, ο υψηλός κλήρος και αυτοί που χαρακτηρίζονταν από πλούτο και ταλέντο, έχουν ήδη σκοτωθεί από τους Τούρκους και αν δεν συμβούν άλλα γεγονότα θα εκπληγωθεί η εκπεφρασμένη επιθυμία των Οθωμανών εξοντώσουν τους Έλληνες για αιώνες. Οι νησιώτες κάτοικοι του Αρχιπαλάγουσσου ήταν αποφασισμένοι να μεταναστεύσουν στην Αμερική με ταπολιά αριθμοφύλια τους με γυναίκες και παιδιά αν ο σκοπός τους αποτύχει. Αυτοί άτοικοι δεν έχουν άλλη επιλογή αφού όλα καταστάθηκαν και θα καταστραφούν όταν αποκατασταθεί η Τουρκική κυριαρχία. Οι εκπαιδευτικές και ανορθωτικές δραστηριότητες στη Μακεδονία, το Μοριά και την Ήβερο, δεν θα αποκαταστωθούν ποτέ υπό την Τουρκική κυριαρχία και όλοι επιζώνται σε Έλληνες σε αποταχθόν στους Τούρκους κυβερνώντες ως κλάβους. Όσον αφορά τις Γαλλικές, αυτή που ξεχωρίζει είναι η εφημερίδα Αλληκονστιτουσιονέλη και αποτελεί και την κύρια πηγή από την οποία μπορούμε να αγγλίσουμε πληροφορίες για την επανάσταση στη Μακεδονία από το γαλλικό τύπο. Πρόκειται για μια εφημερίδα που χαρακτηρίζεται από φιλελεύθερες, αντικληρικές και πωναπαρτιστικές ιδέες. Χαρακτηρίζεται από έντονα ενδιαφέρον για την επανάσταση και διάκειται θετικά απέναντί της. Το ενδιαφέρον της κυρίως περιστρέχεται γύρω από τις κεντρικές εξελίξεις του αγώνα, όπως τις τελευτατικές παύλα πολιτικές και δεν αναφέρατε τόσο πολύ στη Μακεδονία ή τη Θεσσαλονίκη. Η εφημερίδα αυτή παρήχε σχεδόν καθημερινά πληροφορίες για την επανάσταση στην πωρία της, ενώ αντλούσε ιδέσεις και από άλλες αναφορές εν Ευρωπαϊκό τύπο της εποχής. Οι αναφορές της στην περιοχή συχνά συνοδεύονται από σχόλια και ιδίσεις για την κατάσταση της Φραγκολευαντίνικης κοινότητας της Θεσσαλονίκη και την Γαλλική παρουσία στην περιοχή, όπως η αναφορά για μετακίνηση στρατηγμάτων από τη Συμμείρνη Στή Θεσσαλονίκη, ύστερα από ένα αίτημα των ξένων προς τους ξένων, ώστε να προστατευθούν οι ξένες περιουσίες. Οι αυστριακές εφημερίδες που, κατά κύριο λόγο, παρέχουν πληροφορίες για την κατάσταση στον βόρειο Ελλαδικό χώρο είναι η Leipziger Zeitung und die Kleigenfurter Zeitung και σε ένα βαθμό και ώστε Reisebelle Wachter. Κατά βάση, οι αυστριακές εφημερίδες ασχολούνται αρκετά με τις ροδευτικές εξελίξεις για τις αντιδράσεις της Οθωμαρικής Αυτοκρατορίας και τα αντίπληκα των αμάχων. Οι Leipziger Zeitung και οι Kleigenfurter Zeitung δείχνουν ενδιαφέρον για τις δράσεις των επαναστατημένων ενώ αναφέρονται συχνά και τις συγκινήσεις τους με τα τιμήτα και την διάλυση των στρατιωτικών τους σωμάτων στη Μακεδονία. Φαίνεται να γνωρίζουν καλά τα πρόσωπα που συμμετέχουν στη επανάσταση, τις δραστηριότητές τους και τις δραστηριότητές τους. Παράλληλα, συχνές αναφορές κάνουν και σε εμπορικές δραστηριότητες στην περιοχή και πώς αυτές επηρεάστηκαν από τη επανάσταση. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα της Leipziger Zeitung από τις 24 Απριλίου του 1822. Στη Μακεδονία, σύμφωνα με τις τελευταίες εμπορικές επιστασίες από τη Θεσσαλονίκη, υπήρχε ηρεμία. Δεν υπήρχαν ελληνικά πολεμικά πλοία στον Κόλπο και η σύνδεση με τη θάλασσα ήταν επομένως ελεύθερη. Το εμπόριο, ωστόσο, ήταν αμειωμένο επειδή, λόγω της αβεβαιότητας των κυαβανότων, δεν μπορούν να γίνουν εικασίες και συμφωνίες. Ενώ η ίδια εφημερίδα, στις 29 Ιανουαρίου του 1825, ανέφερε την ίδιση. Μέσω των «επιβατών με ένας καραβανιού» μαθαίνουμε ότι οι κατάστατες στη Θεσσαλονίκη είναι επιφερτοί, αν και το εμπόριο έχει σταματήσει εντελώς και, λάχιστα, ήχοι θυμίζουν την παλιά αναπτυσσόμενη πόλη. Όπως έχει ήδη αναφερθεί τόσο στο γαλλικό όσο και στον αστριακό τύπο, οι βιοπραγίες ένοιτο να μάθουν σημαντική σημαντική παράμετρος της ίδιης εποχής. Ενδεικτικές είναι οι περιγραφές για τις σφαγές στη Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι του 1822. Τα γράμματα από τη Θεσσαλονίκη, στις 24 Αβουδούστων, ακοινώνουν ότι μετά από τα γεγονότα της Κασσάνδρας, όλοι οι Έλληνες έμποροι της Θεσσαλονίκης φιλακίστηκαν με δολοί του Πασά. Η ελληνική συνεική εγκαταλήφθηκε στους Τουρκούς και στους Οβρεούς, οι οποίοι εισήλθαν στις εκκλησίες, όπου έβλεπαν και κατέστρεψαν όλα τα ιερά αντικείμενα, πούλησαν τα κύπελα από χρυσό και αργιρό, για τα οποία κατέβαλαν ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό στον Πασά. Τότε άσκησαν όλοι τους τεγδίκες εναντίον των Λίων. Είχαμε ακόμη και πυρκαγιές σε κάποιους δρόμους. Ο Ρώσος Πρόξανος είχε προηγουμένως καταφύγει σε ένα πλοίο. Το καραβάνι που έφτασε στο Βλικράδι έφερα πολλά από τα πολύτιμα αντικείμενα κλεμένα από τις εκκλησίες της Θεσσαλονίκης για να πουληθούν. Μιλάμε για κινήσεις που έλαβαν χώρα στη Σερβία. Τόσο στο Γαλλικό όσο και στο Αυστρικό τύπος συναντάμε επίσης συχνά ανάφορες και για μικρότερες πόλεις της Μακεδονίας από Σιβέριο και Νάουσα. Ο Πασάς της Θεσσαλονίκης εξολόδευσε όλους καιρός στην πόλη της Νάουσας. Πέντε χιλιάδες οικογένειες μετακινήθηκαν εξαιτίας του μένους του Τούρκου. Ο Ζαφυράκης, Έλληνας αρχηγός, πριν αποχωρήσει έδωσε εντολή να σκοτωθούν οι γυναίκες και τα παιδιά για να μη σκλαβωθούν από τους Τούρκους. Οι παραπάνω περιγραφές και εικόνες συνειστούν καθοριστικά στοιχεία των αφηγησιών τους. Πέρα από στρατιωτικά και διπλωματικά γεγονότα στην περιοχή, οι εφημερίδες παραγγεγράφουν ελεύθερο τρόπο της σφαγές. Συχνά οι αριθμοί των θυμάτων παρουσιάζονται φυσικομένου. Τα δισεμοσιεύματα όμως αυτά είναι καθαριστικά τόσο ως γεγονότα αλλά και ως τον τρόπο μετάδοσης καθώς τα κείμενα μπορεί κανείς να διακρίνει μια έντονη χρησιμοκρατική διάσταση, ενός πολέμου του χριστιανισμού απέναντι στο Ισλάμ, αλλά και οργανικαλιστικές απεικονίες της οθωμανικής ατοπιοτορίας, καθώς ο οθωμανικός τακτικός στάτος κάποιες φορές χαρακτηρίζεται ως ασιατικές ορδές. Σοβαρό ζήτημα αποτελούν και οι εμφύλες αναπαραστάσεις και πώς τον λύζεται η βία την οποία υφίστανται γυναίκες και παιδιά που είναι θύματα των αντιπείων, στην διαστολή με τον ηρωισμό των ανδρών Ελλήνων πολεμιστών. Συνοψίζοντας, μπορεί να υποχθεί ότι ο αυστριακός και ο γαλλικός τύπος δείχνουν έντονα ενδιαφέρον για την επανάσταση στη Μακεδονία, σε συνάρτηση όμως με τα συμφέροντα και την παρουσία της περιοχής, ενώ η μοίρα των αμάχων και οθωμανικές αντιδράσεις συνειστούν βασικά στοιχεία των κειμένων τους. Παράλληλα, οι φημερίδες αυτές μας δείχνουν τη διασύνδεσή της περιοχής, μάλιστα περιοχές σε αυτά τα Βαλκάνια, στη Μαθαμανική Αυτοκρατορία αλλά και στην Κοινωνική Ευρώπη, με βάση τα δίκτυα πληροφοριών αλλά και τη σημασία που είχε η επανάσταση για τους εγχρόνους της. Σας ευχαριστώ πολύ. Κυρίες και κύριοι, αν και οι συνθήκες των εποχών μας απαγορεύουν τη διαζώση, επικοινωνία και διαξαγωγή της σημερινής εκδήλωσης, οφείλαμε να παρουσιάσουμε, με τα μέσα που μας προσφέρονται, την έρευνά μας για τον τρόπο με τον οποίο αποτύπωσε τον εορτασμό της Εθνικής Επανάστασης, ο έντυπος τύπος του 20ου αιώνα. Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου και η συμπλήρωση των 200 ετών της Επανάστασης, λοιπόν, μεταφέρουν παράλληλα και τα μηνύματα που σήμερα γίνονται πιο διαχρονικά που ποτέ. Συλλογικότητα στην αντιμετώπιση των κρίσεων, προστασία και διεκδίκηση των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, διεκδίκηση των υψηλών ιδανικών της ελευθερίας και της αυτοδιάθεσης των ανθρώπων και των λαών. Τα μηνύματα αυτά αναπαράγει κάθε χρόνο ελληνικός τύπος με επαιτειακά αφιερώματα, άρθρα, εκτείνει ρεπορτάζ, μηνύματα πολιτικών και σχολιασμούς. Η δική μας έρευνα, που εγγένει αφορά τον τρόπο με τον οποίο προβλήθηκε η Επανάσταση των ελληνικών τύπο, επικεντρώθηκε στη συλλογή και επεξαργασία τέτοιων δημοσιευμάτων από πέντε μεγάλες εφημερίδες της Θεσσαλονίκης. Μακεδονία, Ελληνικός Βορράς, Θεσσαλονίκη, Νέα Αλήθεια, Εσπερινή Ώρα. Συνολικά έχουν συλλεχθεί χιλιάδες δημοσιεύματα και έχουν επιλεγεί για συμβολικό λόγο περίπου 200 τέτοια δημοσιεύματα περχόμενα από την περίοδο 1940-1980. Αρχικός σκοπός της αρευνάς μας ήταν να ανακτήσουμε το σύνολο των δημοσιευμάτων με αναφορές στην Ελληνική Επανάσταση στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Όμως, για την επίτευξη του εγχειρήματος θα απαιτούνταν πολύ περισσότερος χρόνος και μεγαλύτερο ανθρώπινο δυναμικό, ενώ ανασταλτικώς παράγοντας την πορεία της αρευνάς μας αποτελούσαν οι νέες συνθήκες της πανδημίας. Ωστόσο, ο χρονικός και χωρικός περιορισμός του πεδίου της αρευνάς μας έδωσε τη δυνατότητα να εντοπίσουμε τις ιδιαιτερότητες της προβολής της Επανάστασης από τον τοπικό τύπο, αλλά και να αναδείξουμε τον τρόπο και τα πρόσωπα που ασχολήθηκαν και ερεύνησαν το ζήτημα της ελληνικής Απανάστασης. Η επιλογή της χρονικής περίοδου της αέρευνας 1940 με 1980 επίσης δεν αποτέλεσε τυχαίο γεγονός, διότι επρόκειτο για μια μεταπολεμική περίοδο με συνεχής κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις που άφησαν το αποτύπωμά τους στον τύπο της εποχής. Έτσι, τα ευρύματα και τα συμπεράσματά μας διαμορφώνονται ως εξής. Στην δεκαετία του 1940, τα δημοσιεύματα τα οποία ερευνήσαμε αποτελούν κυρίως καταγραφή των γεγονότων της παρέλασης και των λοιπόν εκδηλώσεων της 25ης Μαρτίου. Οι σχετικές αναφορές είχαν μεγάλη έκταση και συνήθως κάλυπταν το σύνολο της σελίδας και, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία 1, αποτελούσαν λοιπόν απλή καταγραφή των γεγονότων που παράλληλα εγκωμιάζουν τον ελληνικό και επαναστατικό μεγαλείο. Όσο μάλιστα μιλάμε για την περίοδο αυτή, οφείλουμε να πούμε πως οι πραγματικές ειδησογραφικές και ιστορικές πηγές που θα μας επέτρεπαν να αντλήσουμε πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο τα πρόσωπα και η κοινή γνώμη αντιλαμβάνονταν το φαινόμενο της επανάστασης, δεν παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Ελάχιστα είναι τα εν υπόγραφα άρθρα που εκφράζουν τη γνώμη κάποιοι πραγματογνώμονα, πραγματικού, ιστορικού ή συγγραφέα ή εκθέτουν κάποια έρευνα. Άλλωστε μέχρι τότε η υπογραφή κάποιου άρθρου δεν ανήκει απαραίτητα στον συγγραφέα αλλά στη συντακτική ομάδα της εφημερίδας ή ακόμα στον ιδιοκτήτη ή διευθυντή της εφημερίδας. Ενδεικτικά εντοπίσαμε το άρθρο της Εφημερίδας Μακεδονίας που σε έκδοση της το 1940 φιλοξενεί άρθρο του ιστορικού ασπρέα με τίτλο «Το Δραγατσάνι» που τονίζεται η σημασία της μάχης αυτής και άλλες λεπτομέρειες. Προβάλλει τη σπουδαίωτητα της μάχης και τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν. Μέσα στις επόμενες χρονιές η κυκλοφορία των εφημερίδων περιορίζεται ή σταματάει εντελώς λόγω της γερμανικής κατοχής. Τη μετέπειτα περίοδο οι εφημερίδες στην αιτήση επέτειό τους θυμούν το ενορτασμό της 25ης Μαρτίου παρουσιάζοντας στην επιφελίδα τους συνήθως ένα σημείωμα που αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ του γεγονότος της επανάστασης του 1821 και της σύγχρονης εποχής. Όπως αυτή της εφημερίδας «Ελληνικός Βοράς» της 25 Μαρτίου 1957 με τίτλο «Ελευθερία» που παρουσιάζει την ελευθερία σαν ιδεόδες, σαν διαχρονική αξία που αποτέλεσε αντικείμενο διεκδίκησης όλων των σύγχρονων κοινωνιών. Η έρευνά μας στη δεκαετία του 1950 διαπίστευσε ότι σταδιακά οι εκδόσεις των εφημερίδων εμπλουτίζονταν ολοένα και περισσότερο με άρθρα γνώμης. Σε όλα σχεδόν τις αναφορές, στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων αυτής της περιόδου, λόγω των γεγονότων που εκτιλήσονταν στη μεταπολεμική Ελλάδα και την Κύπρο, επιχειρείται μια σύνδεση αξιών και ιδανικών της εποχής με τις αξίες της επανάστασης του 1821. Επισμένει κυρίως το χρέος της νέας γενιάς και των νεοελλήνων γενικότερα, έναντι της γενναιότητας και της προσήλωσης της εθνικές αξίες των Ελλήνων κατά την επανάσταση. Αυτού του είδους τα μηνύματα εμπεριέχονται στα διαγγέλματα των πολιτικών αρχηγών της κάθε περιόδου ή προσώπου της εκκλησίας και του στρατού. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το πρωτοσέλιδο που αποτυπώνει το διάγγελμα και τις ευχές του βασιλιά του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμαλή το 1962. Λίγα χρόνια αργότερα, μετά το 1975, τα πανηγυρικά μηνύματα του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κύριου Δημητρίου Τσάτσου, με τίτλο Τσάτσος Καραμαλής, καλούν σε αγωνιστική αιτημότητα, στοχεύουν στο κάλασμα των Ελλήνων για εγρήγορση πάντα με οδηγό της αξιακές καταβολές της παλιγενεσίας του 1821. Κρίνουμε επίσης σημαντικό να αναφέρουμε πως οι εφημερίδες δεν παρέλειπαν να δημοσιεύσουν το πλήθος των εορταστικών μηνυμάτων όλων των πολιτικών κομμάτων. Συναντάμε επίσης συχνά λόγους και διαγγέλματα αρχιεπισκόπων, όπως το αρχιεπισκόπου Μακαρίου, στα οποία ταιωνίζεται πέρα από τον εορθνικό ορτασμό και η εθνική ιορτή του Ευαγγελισμού. Σκοπός αυτών των συνδέσεων θεωρούμε ότι είναι η πενθύμηση του ρόλου που διαδραμάτησε η Εκκλησία, τόσο στη διατήρηση της ελληνικής συνείδησης μεταξύ των υποδούλων Ελλήνων, όσο και η εμφανής ή αφανής εμπλοκή της στην Επανάσταση. Τέλος, σε καμία περίπτωση και σε καμία χρονιά δεν βρήκαμε από τις εφημερίδες που ενευρίσαμε να έχει μειωμένη την προβολή των εορτασμών και των τιμητικών εκδηλώσεων για πρόσωπα και εγγονότα. Ακόμα και εφημερίδες όπως η Θεσσαλονίκη, μια ξεκάθαρα πολιτική εφημερίδα, δεν παρέλειπε έστω και σε μικρότερη έκταση και ανάλυση να αναφερθεί στο γεγονός του εορτασμού της Επαιτείου. Είναι εντυπωσιακό πως ο ελληνικός τύπος, στην περίοδο αυτή που μονοπολούσε την ενημέρωση, έδειχνε αμίωτο ενδιαφέρον για τους ήρωες της ελληνικής Επανάστασης, τα ανδραγαθήματά τους, την κοινωνική και πολιτική τους διάσταση. Όσον αφορά τη θεματική τους ποικιλία, φαίνεται πως οι εφημερίδες που μιλατήσαμε από το 1950 μέχρι το 1965 κυρίως, αρέσκονται να δημοσιεύουν διηγήσεις για τους ήρωες του 1921. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Γιώργιος Καραϊσκάκης, ο οποίος σε μια προσπάθεια σε αγράφιση της προσωπικότητάς του, περιγράφεται ο ήρωας του 1921 που είχε κοντά του στο πεδίο της μάχης στη Μαριό. Μια βαφτισμένη τουρκοπούλα, η οποία αν και ιστορικά δεν αναφέρεται πουθενά, φρόντιζε τον Καραϊσκάκη και εκείνος σε ανταπόδοση της άφησα ένα μέρος της περιουσίας του, όταν είδε το τέλος ότι να έρχεται. Στο ίδιο πλαίσιο συγκλονιστική παρουσιάζεται και εξειστώρις του Θεόδωρου Κολοκοτρών και του στρατηγού Μακριγιάννη, που αναδημοσίευσε η εφημερίδα Ελληνικός Βοράς από τα απομνημονεύματά του το 1978. Η ίδια εφημερίδα είχε δημοσιεύσει επίσης το 1953 βιογραφικά στοιχεία για τον Ρήγα Φεραίο, ονοστοποιώντας μάλιστα μια σύγκρουση που είχε με τον Μουσταφάς Φλεημάν. Μια ακόμα περίπτωση προσωπικότητας της ελληνικής επανάστησης που προβλήθηκε στον τύπο είναι αυτή της Μπουμπουλίνος το 1954, όπου προβάλλεται η δική της υλική και ηθική υποστήριξη στον απελευθερωτικό αγώνα της παλιγενεσίας. Μέσω από αυτά τα λίγα δεδομένα που επελεκτικά αναφέραμε, διαφαίνεται μια προσπάθεια των ελληνικών εφημερίδων να αναλύσουν τη σύνθετη εικόνα που πιθανόν να είχε ο σύγχρονος λαός για τους ήρωες της επανάστασης. Πολλές φορές η προσφυγή σε παρασκηνικές λεπτομέρειες για τις μάχες και τα πρόσωπα του αγώνα προσυδιάζει σε αυτό που σήμερα καλούμε «δοκιμαντέρ» η βιογραφία, πράγμα που τότε μόνο ο τύπος μπορούσε κάπως να προβάλει. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τα πρότυπα αυτά που πολλές φορές εξιδανικεύονται και νοούνται ως κάτι μακρινό και απρόσιτο να γίνονται πιο οικεία με την ψυχοσύνθεση του απλού ανθρώπου. Μια άλλη γραμμή που συνηθίζουν να ακολουθούν οι εφημερίδες στην θεματολογία τους είναι ο φιλελληνισμός, με την προβολή του οποίου ενισχύει το αυτοσεβασμός των Ελλήνων από το θαυμασμό που εκδήλωναν οι άλλοι λαοί, κυρίως της Ευρώπης, για τα κατορθώματα των Ελλήνων στην επανάσταση του 1821. Μέσα από δημοσιεύματα του τύπου κοινοποιούνται στο ευρύ κοινό σημαντικές ενέργειες ή εκτιμίσεις ανθρώπων που αγαπούσαν την Ελλάδα και στήριξαν έμπρακτα τον ελληνικό αγώνα όπως ο Λόρντος Βίρων. Δεν παραλείπεται να σημειωθεί σε μια ιδιαίτερα αμφίσιμα εποχή για τα πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα η συμμετοχή Αμερικανών φιλελλήνων στον επαναστατικό αγώνα όπως ο Αμερικανός γιατρός Σάμουιλ Χάου αλλά και ο Αμερικανός στρατηγός που υπηρέτησε για πολλά χρόνια στο πλευρό των Ελλήνων, Τζονάθαν Μίλλερ. Φιλοξενούνται επίσης γνώμεις σύγχρονων αναλυτών και ακαδημαϊκών του εξωτερικού, οι οποίοι αναγνωρίζουν τα πολεμικά καταρθώματα των ειρών της Επανάστασης συνδέοντας τα με τις διαχρονικές αξίες που διέκουν το ελληνικό γένος από την αρχαιότητα. Παράλληλα βλέπουμε και μια γενικότερη τάση των εφημερίδων που ερευνήσαμε να δείχνουν ενδιαφέρον για τη Φιλική Εταιρεία, τα πρόσωπα που έδρασαν σε αυτή και τις απαρχές του απελευθερωτικού αγώνα στην Οδυσσό. Στόχευση των δημοσιευμάτων αυτών είναι να τονιστούν τα ιδανικά των φιλικών που οδήγησαν στην επιτυχία της Επανάστασης, ο τρόπος δράσης και οι λαοί που ευεργετήθηκαν πρώτοι από αυτό το εγχείρημα. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσιεύμα με τίτλο «Πρώτη επαναστατική προκήρυξης του αγώνα» το 1954 στην εφημερίδα «Νέα Αλήθεια», όπου πλέον οι επαναστατημένοι Έλληνες γνωστοποιούν στους λόγους της Ευρώπης το δικό τους κατόρθωμα για την ελευθερία του τόπου. Κεντρικός στόχος της έρευνάς μας υπήρξαν και τα δημοσιεύματα που επικεντρώνονται στη Μακεδονία και την Επανάσταση του 1821 και αποτυμπώνουν τα συμβάντα στη Μακεδονία τη στιγμή που η φωτιά του ξεσηκωμού διέρχεται τον κορμό του ελληνισμού, τις παραδουνάβιες περιοχές και την Πελοπόννησο. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, πως ο τύπος της Θεσσαλονίκης, κάθε χρόνο και ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1956, μεταφέρει το γεγονός της επανάστασης σε τοπικό επίπεδο και προβάλλει αθέα τις πτυχές του εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα στη Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη. Στυχεία σαν και αυτά, ελάχιστη προβολή γνώριζαν μέχρι το 1940, όπως φαίνεται μέσα από τα δημοσιεύματα. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι καταγραφές αυτές για μικρότερες επαναστάσεις και επαναστατικά κινήματα δεν δημοσιεύονταν με σκοπό να αποφευθεί ο ρεθισμός των τουρκικών αρχών που ακόμα είχαν τον έλεγχο στη Μακεδονία. Σε πολλά σημεία, μάλιστα, τολίζεται πως ο υποδουλωμένος Βοράς θυσίασε την ελευθερία του για να απελευθερωθούν πρώτες οι περιοχές της Νότιας Αλλάδας. Ακόμη, δεν παραλείπεται να αναφερθεί ο ρόλος Μακεδόνων αγωνιστών στο πλευρό των υπόλοιπων Ελλήνων που με αυταπάρνηση συνέδραμα στην επανάσταση. Στα δημοσιεύματα του 1940 και μετά, όταν πλέον οι απειλές γύρω από την ελληνικότητα της Μακεδονίας έγιναν πιο σοβαρές, αρχίζει να τονίζεται με ιδιαίτερο τρόπο η συμμετοχή των Μακεδόνων στην εθνική επανάσταση του 1821. Προβάλλεται, παραδείγματος χάρη, πως οι κάτοικοι της Χαλκιδικής εξεγέρθηκαν κατά των Τούρκων παρά τα ευνοϊκά προεινόμια που απολάμβαναν σε σχέση με άλλες περιοχές. Όπως περιγράφεται, επρόκειτο για μια πολύ αιματηρή εξέγερση που καταπνίγηκε κοντά στο μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας του 1821. Παράλληλα, τονίζεται ότι στη Θεσσαλονίκη το 1821 καταγράφηκαν φοβερές σφαγές όταν ξεκίνησαν να γίνονται γνωστές συνέργειες των Ελλήνων στη Χαλκιδική. Υπολογίζεται ότι μέχρι το Μάι του 1821 είχαν σφαγεστεί στη Θεσσαλονίκη τρεις χιλιάδες Έλληνες. Παράλληλα, υπάρχουν εκτενείς αναφορές για το κίνημα του Αιμανούλη Παπά στη Χαλκιδική, τον ξεσηκωμό στη Νάουσα, τη συμβολή των κατοίκων των ομών Πέλλας και Αιμαθέως τον επαναστατικό αγώνα, δημιουργώντας έτσι την εικόνα μιας ελληνικής επανάστασης που δεν θα γνώριζε επιτυχία χωρίς τη συμβολή των αγωνιστών από τη Μακεδονία. Χαρακτηριστικό κεφάλαιο αλλά και εξίσου αξιοπρόσεκτο είναι η αναφορά των εφημερίδων μετά τη μεταπολίτευση σε παράλληλα γεγονότα που συνέβησαν στην Κύπρο το 1821. Συχνά το γεγονός της επανάστασης του 1821 την παραλυλίζεται με τους αγώνες και το ηρωικό φρόνημα των σύγχρονων Κύπριων κατά των Τούρκων. Σημειώνεται λοιπόν πως λόγω της στεναρής υποστήριξης που έδειχναν οι Κύπροι αγωνιστές στην ελληνική επανάσταση του 1821, αποτέλεξε και για αυτούς μια χρονιά σφαγών και διωγμών. Περίπου 300 Κύπροι συμμετείχαν στον απελευθερωτικό αγώνα στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και εκατοντάδες άλλοι συνέλαβαν υλικά και χρηματικά προς την υποστήριξη του αγώνα. Αναφορέσαν και αυτές πιθανολογούμε πως εισάγονται στον τύπο με σκοπό την αναπτέρωση του ηθικού και του τονισμού του ηρωισμού των Κυπρίων, οι οποίοι λίγα χρόνια πριν, το 1974, είχαν βιώσει ξανά την εισβολή των Τούρκων στον έθαφός τους. Συνοψίζοντας από τα δημοσιεύματα που εντοπίσαμε μέχρι τώρα, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο αποτυπώνεται ως κυρίαρχος συμπέρασμα η συμβολή της Μακεδονίας στην Επανάσταση το 1821. Ειδικά μετά το 1940, τονίζεται μέσω δημοσιευμάτων τόσο η σημασία της εθνικής επανάστασης του 1821 στην δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους, όσο και η συμμετοχή Μακεδόνα στην προετοιμασία του ξεσηκομού και η ένταξη πολλών επιφανών και προκρίτων της Αισαλονίκης και άλλων πόλων. Εμφανικά, μάλιστα, σημειώνεται κυρίως η θυσία τους που λειτούργησε εν τέλειος ανάχωμα έναντι στις θρετιές των Οθωμανών για να πετύχει τελικά η Επανάσταση στην Πελοπόννησο. Σας ευχαριστώ. Αγαπητοί αιτέροι, φίλες και φίλοι, ως Πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών θέλω να εκφράσω εκ μέρους του Δικητικού Συμβουλίου και προσωπικά τις ευχαριστίες μου στην ερευνητική ομάδα, αλλά και την χαρά και την ικανοποίησή μου, γιατί παρόλου στους δύσκολα οικονομικούς καιρούς η Εταιρεία μας δεν δίστασε και δεν διστάζει να ενισχύει με την παροχή υποτροφιών τη νέα επιστημονική γενιά της πατρίδος μας, η οποία από τα επόμενα χρόνια ευχόμαστε και ελπίζουμε να αναλάβει από τους καθηγητές της τη σκητάλη της έρευνας και του αγώνα για την επιστημονική υπεράσπιση της Μακεδονίας μας. Το αποτέλεσμα της ερευνητικής τους δράσης, που περιποιεί, τιμεί και αναδεικνύει το επιστημονικό έργο της Εταιρείας, θα δημοσιευθεί στη σειρά των επαιτειακών εκδόσεων της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών για το 1821. Εκπρόσωποι των αρχών και εφορέων του τόπου μας, αγαπητά μέλη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Έλληνες της Διασποράς, φίλες και φίλοι, μαζί με τις θερμότερες ευχές του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας μας και τις προσωπικές μου για ευλογημένα και ειρηνικά Χριστούγεννα σε εσάς και τις οικογένειές σας. Θα ήθελα να σας ζητήσω να παραμείνετε, να παραμείνουμε όλοι ασφαλείς, με την ελπίδα σύντομα να τα ξαναπούμε από κοντά. Σας ευχαριστώ. |
