| : [♪ Μουσική Γεια σας, παιδιά μου! Ονομάζομαι Γκαντούνα Ζωή και σήμερα θα κάνουμε Κοινωνική και Πολιτική Αγώγη. Και θα μιλήσουμε για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη. Και το μάθημα αυτό αφορά και στους μαθητές της ε-δημοτικού, αλλά και στους μαθητές της έκτης δημοτικού. Και πέμπτη δηλαδή και έκτη δημοτικού. Πάμε λοιπόν να δούμε τι θα μάθουμε σήμερα. Θα μάθουμε πώς μπορούμε να γνωρίζουμε τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις μας. Δηλαδή από τα δικαιώματα μας, από οριών και υποχρεώσεις μας. Πριν όμως πάμε να δούμε τι γίνεται με όλα αυτά, θα πρέπει να δούμε τι σημαίνει η λέξη δικαίωμα. Τι είναι η λέξη δικαίωμα σίγουρα, λέτε για παράδειγμα στους γονείς σας. Είναι δικαίωμά μου αυτό. Γνωρίζετε όμως τι σημαίνει η λέξη δικαίωμα. Δικαίωμα λοιπόν είναι η ελευθερία που έχουμε για να ικανοποιούμε τις ανάγκες μας. Προσέξτε παιδιά, τις ανάγκες μας. Ποιες είναι οι ανάγκες μας, θα δούμε λίγο παραπάνω, γιατί συχνά τις μπερδεύετε με τις επιθυμίες σας, με τα θέλωσά σας. Από τη στιγμή, παιδιά μου, καλά, που γεννιόμαστε, έχουμε δικαιώματα. Για παράδειγμα, έχουμε το δικαίωμα να έχουμε το όνομά μας, αλλά και την ηθαγένειά μας. Δηλαδή είναι έννοια που έχουν γίνει γνωστές σε προηγούμενα κεφάλαια. Όνομα και ηθαγένεια. Ποιες είναι οι ανάγκες μας. Είναι ανάγκη να αγοράσω ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια, δηλαδή αν δεν έχω αυτά τα αθλητικά παπούτσια δεν μπορώ να ζήσω. Ανάγκη, παιδιά, είναι ότι σου είναι απαραίτητο και χωρίς αυτό δεν μπορείς να ζήσεις. Πάμε λοιπόν, παιδιά μου, καλά, να δούμε μια δραστηριότητα για τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Για παράδειγμα, η τροφή είναι ανάγκη, δηλαδή χρειάζομαι τροφή για να ζήσω, ή απλώς είναι μια επιθυμία μου. Φυσικά, αποτελεί ανάγκη. Η κατοικία είναι το σπίτι μου. Μπορώ χωρίς το σπίτι μου, μπορώ να ζήσω χωρίς το σπίτι μου. Φυσικά και όχι, είναι απόλυτη ανάγκη. Ένα κατοικίδιο ζώο που πραγματικά μου δίνει τρομερή χαρά, αλλά μπορώ να ζήσω και χωρίς κατοικίδιο. Αδελφώς μπορώ και να ζήσω, είναι μια επιθυμία. Ένα πάρτι γενεθλίων, ένα πολύ ωραίο πάρτι γενεθλίων, ναι, μου δίνει τρομερή χαρά, αλλά μπορώ να ζήσω και χωρίς αυτό. Είναι μια επιθυμία. Πόσο ημονερό το νερό που πίνουμε και μας κρατάει φυσικά στη ζωή. Φυσικά και είναι ανάγκη. Ελεκτρονικά παιχνίδια, επιθυμία. Καθαρά επιθυμία. Το καταλάβατε το επονόμενο με τα μάτια μου. Λοιπόν, τώρα θέλουμε να δούμε μια άλλη δραστηριότητα. Σκεφτείτε ότι είμαστε μέσα στην τάξη. Και σας λέω, παιδιά μου, σας δίνω τις έξι αυτές καρτέλες που βλέπετε μπροστά σας. Οι οποίες καρτέλες η μία ονομάζεται παιχνίδι, εκπαίδευση, εργασία, άθληση, υγιεινή διατροφή και υγεία. Και σας λέω, παιδιά μου, καλά, ποιες από τις παρακάτω ανάγκες είναι δικές σας, που είναι και δικές σας. Έχετε το δικαίωμα να τις ικανοποιήσετε και θέλετε πάρα πολύ να τις ικανοποιήσετε. Θέλω να κάνετε επιλογή. Είμαι σίγουρη ότι κάποιοι από εσάς, ξέρω τι θα επιλέγατε. Το παιχνίδι που φυσικά χρειάζεται για να χαλαρώνετε και να ψυχαγωγίστε. Την άθληση που είναι πάρα πολύ καλή, γιατί δεν μπορούμε να διαβάζουμε και συνέχεια. Φυσικά χρειάζεται να κάνουμε αθλητικές δραστηριότητες για να γυμνάζετε και το σώμα μας και φυσικά και το μυαλό μας. Έτσι, να ευρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση. Υγιεινή διατροφή, υγεία και εργασία. Φυσικά, για εργασία δεν μιλάω για μικρά παιδιά. Μιλάω για τους πιο μεγάλους που δουλεύουν και έτσι μπορούν να ανταπεξέληθουν στην καθημερινότητα... και να εξασφαλίζουν στην οικογένειά τους, στους γονείς δηλαδή, να εξασφαλίζουν τροφή, στέγη και όλα αυτά που χρειαζόμαστε. Υγιεινή διατροφή. Το λέω συνέχεια μέσα στην τάξη. Για να είμαστε ψυχικά υγιείς αλλά και σωματικά, θα πρέπει η διατροφή μας να είναι πάρα πολύ σωστή. Σημαντική, λοιπόν, προϋπόθεση για να έχουμε και υγεία είναι η υγιεινή διατροφή. Τρέφουμε σωστά, μεγαλώνω σωστά. Και φυσικά το υπέθοτο αγοθό όλων, η υγεία μας. Πρέπει να είμαστε υγιείς για να τα κάνουμε όλα αυτά, γιατί αν δεν έχουμε υγεία δυστυχώς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Ξέρω όμως ότι από αυτές τις κάρτες ποιες θα διαλέγατε, έτσι είπαμε, το παιχνίδι, την άθληση. Αυτά τα δύο ήταν σίγουρα, γιατί ξέρω ότι σας αρέσει. Και φυσικά, παιδιά μου, η καρτέλη της εκπαίδευσης. Πάρα πολύ σημαντική, ερχόμαστε στο σχολείο όχι μόνο για να μάθουμε γνώσεις, να πάρουμε γνώσεις, αλλά και για πάρα πολλά άλλα πράγματα. Να αναπτύξουμε την κριτική μας ικανότητα. Γιατί αύριο μεθαύριο θα βγούμε στην κοινωνία και θα πρέπει να είμαστε πολίτες, έτοιμοι να κρίνουμε, αλλά και να πράξουμε σωστά. Οπότε, λοιπόν, η εκπαίδευση φυσικά αποτελεί μια ανάγκη και δικαίωμα για τον κάθε πολίτη. Πάμε στην παρακάτω δραστηριότητα. Εδώ, λοιπόν, έχουμε έναν πίνακα για τις ανάγκες και για τα δικαιώματα που αποπωρέων από αυτές τις ανάγκες. Για παράδειγμα, πόσιμο νερό. Δικαίωμα. Έχουν δικαίωμα όλοι οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση σε καθαρό και πόσιμο νερό. Μην κοιτάτε πως αυτό θα συμβαίνει σε πάρα πολλές χώρες. Για πολλούς δεν είναι αυτονόητο ότι έχουν πόσιμο νερό, αλλά είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων. Τροφή. Να έχουν όλοι οι άνθρωποι τη δυνατότητα να έχουν τροφή και να μην πεινούν. Πάλι ξαναλέω, αυτό δεν είναι αυτονόητο για όλους, δυστυχώς. Εκπαίδευση. Και την αναφέραμε και νωρίτερα. Να έχουν όλοι οι άνθρωποι πρόσβαση σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και να μορφώνονται, προσέξτε, δωρεάν. Και τέλος, φυσικά, η υγεία. Να έχουν όλοι οι άνθρωποι υγεία, για να μπορούν να ανταπεξέρχονται στην καθημερινότητα και να κάνουν όλες τις δραστηριότητες που αυτοί συνοδεύεται. Είπαμε στην αρχή ότι κάθε δικαίωμα γεννά και μία υποχρέωση. Πάμε να κάνουμε μία ακόμα δραστηριότητα. Να αντιστοιχίσουμε, δηλαδή, τις κάρτες των δικαιωμάτων με τις υποχρεώσεις που γεννιούνται από αυτά. Για παράδειγμα, εγώ έχω δικαίωμα να με σέβονται και να μην με κοροϊδεύουν. Αλλά όμως, έχω το δικαίωμα αυτό, αλλά απορέκει μία υποχρέωση. Ποια είναι η υποχρέωση, παιδιά μου? Έχω την υποχρέωση να μην προσβάλλω κανέναν και να μην κοροϊδεύω κανέναν. Δηλαδή, δεν γίνεται να τα θέλω και τον εαυτό μου, αλλά να τα κάνω στους άλλους. Τι λέει μια γνωστή παρμία, μην κάνεις στους άλλους αυτά που δεν θέλουν να σου κάνουν. Θα πρέπει, λοιπόν, να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Έχω δικαίωμα να λέω ελεύθερα τη γνώμη μου. Στον δημοκρατικό πολίτευμα, όπως γνωρίζετε πολύ καλά, ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει τη γνώμη του. Γι' αυτό, ερχόμαστε άλλωστε και στο σχολείο, για να μαθαίνουμε να επιχειρηματολογούμε, να εκφράζουμε τη γνώμη μας. Έχουμε, όμως, και την υποχρέωση να ακούμε τη γνώμη του άλλου, έστω κι αν διαφωνώμε μαζί του. Αφήνουμε τον άλλο να τελειώσει και μετά επανερχόμαστε με το δικό μας λόγο, με τη δική μας άποψη. Επίσης, έχω το δικαίωμα να προστατεύεται η οικογένειά μου, το σπίτι μου και αυτά που σκέφτομαι. Δηλαδή, έχω την υποχρέωση να σέβομαι την ιδιωτική ζωή των άλλων. Αυτά, λοιπόν, τα τρία είναι πάρα πολύ σημαντικά. Έχω το δικαίωμα να πω την άποψή μου, αλλά πρέπει να ακούω και την άποψη των άλλων. Κάτι που, δυστυχώς, και είναι σημείο των καιρών, δεν γίνεται. Προσπαθούμε, παιδιά, να πούμε αυτά που θέλουμε να πούμε, και δυστυχώς δεν ακούμε τι μας λέει ο άλλος, γιατί θέλουμε να απαντήσουμε πάλι σε αυτό που θέλουμε να πούμε εμείς. Πολύ κακό αυτό. Λοιπόν, μιλάμε τόση ώρα για τα δικαιώματα, που είναι οι ανάγκες μας που θέλουμε να τις εξασφαλίσουμε κτλ. Όμως, τα δικαιώματα υπάρχει ένας διαχωρισμός. Το Σύνταγμα, παιδιά μου, που είναι ο ανώτερος νόμος του κράτους, κατοχυρώνει τα ατομικά δικαιώματα, τα κοινωνικά δικαιώματα και τα πολιτικά δικαιώματα των πολιτών. Αλλά ταυτόχρονα, Συνάμα δηλαδή, καθορίζει και τις υποχρεώσεις του. Πάμε να δούμε τι είναι τα ατομικά δικαιώματα. Τα ατομικά δικαιώματα, παιδιά, είναι αυτά που εξασφαλίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη, της προσωπικότητας του κάθε ατόμου. Δηλαδή, την προσωπική του ελευθερία. Είμαστε όλοι ελεύθεροι. Την προσωπική του ασφάλεια. Πρέπει να αισθάνομαι ασφαλής. Το άσυλο της κατοικίας του. Ότι στην κατοικία του δεν μπορεί να πάει οποιοςδήποτε και να κάνει οποιαδήποτε ζημιά, για παράδειγμα. Ισότητα. Όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίσοι. Η θρησκευτική ελευθερία. Σας υπενθυμίζω ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε ελεύθεροι να πιστεύουμε ό,τι θέλουμε. Όποια θρησκεία θέλουμε. Αυτό, σας υπενθυμίζω, ότι κάναμε και μια ιδιαίτερη αναφορά στην ιστορία μας, όταν μιλήσαμε για το διάταγμα των μεδιωλάνων, το διάταγμα της ανεξιδρυσκίας. Η ατομική ιδιοκτησία και η ελευθερία του τύπου. Έχω το δικαίωμα λοιπόν να λέω την άποψή μου, να εκφράζω και να γράφω. Τα κοινωνικά δικαιώματα. Ποια είναι αυτά τα κοινωνικά δικαιώματα? Είναι όλες οι παροχές που είναι υποχρεωμένη η πολιτεία να εξασφαλίζει τους πολίτες της, έτσι ώστε αυτοί να απολαμβάνουν να γεύονται τα στοιχειώδη αγαθά. Για παράδειγμα, δικαίωμα στην εκπαίδευση. Δωρεάν εκπαίδευση για όλους, δωρεάν δημόσια εκπαίδευση. Δικαίωμα στην εργασία. Η πολιτεία είναι υποχρεωμένη να εξασφαλίζει θέσεις εργασίας στους πολίτες της, έτσι ώστε αυτοί να δουλεύουν, να εργάζονται, για να ζουν αξιοπρεπώς. Προστασία της μητρότητας, της υγείας μας, αλλά και του περιβάλλοντος. Κάτι πολύ σημαντικό που όλοι επανέρχεται αυτό το θέμα και πρέπει να προσέχουμε πάρα πολύ όλοι πως προσέχουμε το σπίτι μας, το περιβάλλον μας. Δικαίωμα για κοινωνική ασφάλιση. Όλοι είμαστε ασφαλισμένοι, έτσι ώστε να έχουμε όλες αυτές τις παροχές. Και τέλος, παιδιά, τα πολιτικά δικαιώματα είναι αυτά που εξασφαλίζουν τη συμμετοχή των πολιτών στην άσκηση της κρατικής εξουσίας. Δηλαδή, τι σημαίνει? Ο καθένας από εμάς έχει το δικαίωμα να εκλέγει τους αντιπροσώπους του. Δηλαδή, να εκλέγει τους βουλευτές, τους ευρωβουλευτές, να ψηφίζει για δήμο. Βυσικά, εσείς όχι ακόμα, αλλά όταν ολοκληρώσετε την ηλικία των 17 ετών, έχετε το δικαίωμα να ασκείτε αυτό το εκλογικό δικαίωμα. Επίσης, έχετε δικαίωμα, και έχουμε όλοι δικαίωμα, να εκλεγόμαστε σε αυτά τα όργανα, στη Βουλή, στην Ευρωβουλή, γιατί να γίνουμε εμείς οι ίδιοι κάποια στιγμή βουλευτές. Επίσης, το δικαίωμα να ιδρύουμε ή να συμμετέχουμε σε πολιτικά κόμματα, να κάνουμε δηλαδή το δικό μας πολιτικό κόμμα. Μάλιστα, τέτοια συζήτηση είχα τις προάλλες με τους μαθητές μου, και ένας μαθητής μου εξέφρασε αυτή την επιθυμία του, θα ήθελε και αυτός να ιδρύσει το δικό του πολιτικό κόμμα. Και φυσικά, να είμαστε ένωρκοι στα δικαστήρια, δηλαδή να παρευρισκόμαστε στα δικαστήρια και να παίρνουμε αποφάσεις. Λοιπόν, εδώ λοιπόν έχουμε μία ακόμα δραστηριότητα που δείχνει ακριβώς τα δικαίωματα και τις υποχρεώσεις και χωρίζει τις υποχρεώσεις στην ατομική υποχρεώση και την κρατική υποχρεώση. Λέει τι υποχρεώση έχει το άτομο και τι υποχρεώση έχει η πολιτεία, το κράτος. Ισότητα. Να μην αποκλείω κανέναν από την εργασία. Κανένας και για οποιοδήποτε λόγο δεν αποκλείται από την εργασία, από το να δουλέψει. Είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων. Όλοι όμως είμαστε ίσοι απέναντι στους νόμους. Δηλαδή για να μην υπάρχουν αδικίες. Προσωπική ελευθερία. Να μην εμποδίζω την ελευθερία των άλλων ανθρώπων. Να είμαι εγώ ελεύθερος, αλλά το δικαίωμά μου να φτάνει μέχρι τη στιγμή που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Και όλοι οι άνθρωποι είμαστε ελεύθεροι. Εργασία. Να σέβομαι το δικαίωμα των ανθρώπων να εργάζονται σε οποιαδήποτε εργασία. Όλες οι εργασίες δεν πρέπει κανένας να τρέπεται για την εργασία φυσικά που κάνει. Πρέπει να σεβόμαστε τις εργασίες όλων των ανθρώπων. Και φυσικά όλοι οι άνθρωποι να έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται, να υπάρχουν θέσεις εργασίας. Και να εκλέγει τους αντιπροσώπους του. Εδώ αφορά στα πολιτικά του δικαιώματα. Δηλαδή η ισότητα και η προσωπική ελευθερία αφορούσε στα ατομικά δικαιώματα. Η εργασία στα κοινωνικά δικαιώματα. Και να εκλέγει τους αντιπροσώπους του στα πολιτικά δικαιώματα. Να μην επηρεάσω κανέναν σχετικά με το τι θα ψηφίσει, που είναι πάρα πολύ σημαντικό. Ο καθένας έχει την άποψή του, γι' αυτό έρχομαι στο σχολείο, για να μπορούμε να έχουμε εμπειριστατημένη άποψη, να μπορούμε να κρίνουμε σωστά και αργότερα, ως έτοιμοι πολίτες πλέον, να μπορούμε να πούμε την άποψή μας με τη μορφή της ψήφου μας. Και όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα να ψηφίζουν όποιον θεωρούν ικανότερο να τους εκπροσωπίσει. Λοιπόν, τι γίνεται τώρα. Είμαι σίγουρη, παιδιά, ότι έχετε ακούσει τους όρους συνήγορος του πολίτη και συνήγορος του παιδιού. Τι είναι τώρα, λοιπόν, αυτοί οι δυο όροι. Συνήγορος του πολίτη και συνήγορος του παιδιού. Συνήγορος του πολίτη, παιδιά μου, είναι μια ανεξάρτητη αρχή, η οποία ελέγχεται από τη Βουλή των Ελλήνων. Και τι κάνει, μεσολαβεί μεταξύ της διοίκησης του κράτους και των πολιτών. Δηλαδή, ελέγχει αν όλα γίνονται νόμιμα, αλλά είναι όμως λίγο με το μέρος των πολιτών. Δηλαδή, προστατεύει τα δικαιώματα όλων των πολιτών. Είναι ο συνήγορος του πολίτη. Για παράδειγμα, το πολύ σημαντικό προσφέρεται δωρεάν. Δεν χρειάζεται να πληρώσεις για να έχεις κάποιον συνήγορο, κάποιον βοηθό σε μια δύσκολη κατάσταση. Για παράδειγμα, είμαι πολίτης εγώ μιας περιοχής ενός δήμου και έχω δει ότι δεν μου αρέσει το πεζοδρόμιο πάρα πολύ. Μπορώ να απευθυνθώ στον συνήγορο του πολίτη και αυτός αργότερα να απευθυνθεί στο δήμο και στις αρμόδιες αρχές, στο Υπουργείο Υποδερμών και Μεταφορών, για να γίνουν καλύτερα έργα, καλύτερα πεζοδρόμια, για να μην υπάρχουν ατυχήματα με τους πολίτες. Μπορούμε λοιπόν, και να το ξέρετε αυτό ότι έχετε το δικαίωμα αυτό, εσείς στον συνήγορο του παιδιού και οι πιο μεγάλοι στον συνήγορο του πολίτη, να ζητάμε βοήθεια και είναι δωρεάν. Και φυσικά υπάρχει και ο συνήγορος του παιδιού που είναι ένα υποτμήμα, ένα από τα τμήματα μάλλον του συνήγορου του πολίτη, που υπερασπίζεται τα δικαιώματα των ανήλικων παιδιών, δηλαδή των παιδιών κάτω των 18 ετών. Και που μπορούμε να το βρούμε στον συνήγορο του παιδιού. Ο συνήγορος του παιδιού μπορεί, κάνει επισκέψεις και στα σχολεία, ενημερώνεται, συμμουλεύει, καταγράφει και φυσικά μπορούμε να ζητήσουμε τη βοήθειά του ανά πάσα στιγμή. Εκτός από αυτά που αναφέραμε, δηλαδή τα ατομικά, τα κοινωνικά και τα πολιτικά δικαιώματα, υπάρχουν και τα πνευματικά δικαιώματα. Πολλές φορές σας έχω κάνει αναφορά και εγώ μέσα στην τάξη. Θα το δούμε όμως σε επόμενη νότα απλά σας αναφέρω ότι τα πνευματικά δικαιώματα είναι τα δικαιώματα που κατοχυρώνουν την πνευματική ιδιοκτησία ενός δημιουργού, ενός καλλιτέχνη, ενός ποιητή, ενός ανθρώπου που έχει δημιουργήσει ένα έργο, ένα κείμενο. Ότι αυτό το κείμενο, αυτό το έργο είναι δικό του και κανένας άλλος δεν μπορεί να το παρουσιάσει ως δικό του. Είναι πολύ σημαντική κατηγορία η οποία θα εξηγηθεί σε επόμενες ενότητες. Κλείνοντας, παιδιά μου, θέλω να σας πω και να μείνουμε με αυτό και να το θυμόμαστε, ότι είναι υποχρέωση όλων των ανθρώπων να υπερασπίζονται την τήρηση του συντάγματος και των νόμων και έτσι να υπερασπίζεται το δημοκρατικό μας πολίτευμα. Κρατάμε αυτό που είναι πάρα πολύ σημαντικό και θα τα πούμε την επόμενη φορά. Σας ευχαριστώ πολύ. |
