| Interviewee Dovas, Stefanos Date interview: 2015 May 04 Geography creation: Greece. Language Greek Extent 1 digital file : MPEG-4. Credit Line United States Holocaust Memorial Museum Collection, courtesy of the Jeff and Toby Herr Foundation: Καλημέρα και πάλι, το όνομα του Κυρίου είναι Νατάν Μπεϊράκ, θα μας πείτε και το δικό σας όνομα, ξανά. Καλημέρα και πάλι, το όνομα του Κυρίου είναι Νατάν Μπεϊράκ, θα μας πείτε και το δικό σας όνομα, ξανά. Καλημέρα και πάλι, το όνομα του Κυρίου είναι Νατάν Μπεϊράκ, θα μας πείτε και το δικό σας όνομα, ξανά. Καλημέρα και πάλι, το όνομα του Κυρίου είναι Νατάν Μπεϊράκ, θα μας πείτε και το δικό σας όνομα, ξανά. Πριν που σας περιγράψαμε το πρόγραμμα, μας είπατε ότι είδατε πολλά πράγματα. Τι είδατε? Πώς πρώτα μας χτύπησαν οι Ιταροί. Όχι, θέλω να μου πείτε σε σχέση με τους Εβραίους, γιατί είπατε πριν ότι εσείς είδατε... Ο Ανήνιος ήταν σαν αδέρυσα, εσύ Εβραίος. Αυτή είχαν όλο μαγαζάει, χτύπησαν άγαμα, μόνο άμα το έκανες τη δευτέρα πριν, μπορείς ένα πράγμα που έχει πινήδες αδερφές να το πάρεις σίγουρος. Ας τελετώ και είναι σιφτέ. Αυτά τα μαγαζιά ήταν στο Πέραμα ή στα Γιάννενα, τα εβραϊκά. Τα εβραϊκά μαγαζιά ήταν στο Πέραμα ή στα Γιάννενα. Πριν μας είπατε ότι είδατε πολλά πράγματα σε σχέση με το τι συνέβη στους Εβραίους στην περίοδο της κατοχής. Τι είδατε εσείς? Είδαμε πώς τους πήραν οι Γερμανοί από τα σπίτια τους, από τα μαγαζιά τους. Τελειώθηκαν στα τοκίνητα, ήρθαν μέρα Σάββατο και χιόντζε 25 Μαρτιού. Και τους πάνε, πού τους πήραν. Εσείς τους είδατε να τους βγάζουν οι Γερμανοί από τα σπίτια τους, πού τους είδατε, είδατε τα φορτηγά, τι είδατε? Στα φορτηγά τους είχαν φορτωμένει. Στα μάτια φάναγκαν ασθούς στο δρόμο, τον κύριο, να πάνε για τη Σαλία. Οι γυναίκες, μικρά παιδιά κλαίγαν. Αυτοί να χιονείς, ήταν 25 Μαρτιού μέρα Σάββατο και χιόντζε. Και αυτοί είχαν τις μουχαμάδες τουλάχιστον έξυπασμενοι, ανοιχτοί μαζευμένοι τις μουχαμάδες από τα τοκίνητα. Εσείς άρα ήσασταν στο Πέραμα εκείνη τη μέρα, εδώ εδώ εδώ. Εσείς πού ήσασταν όταν είδατε τα φορτηγά, πού ήσασταν? Εδώ είμαστε εκεί, κατηδίκαμε κάτω, εκεί που είναι τα πλατάνια τα μεγάλα, από όπου ήταν ο δρόμος, 20 μέτρα, από πέρακα τα τοκίνητα. Αλλά εκεί έκαναν μια στάση οι Γερμανοί και αυτοί και είχαν πίσω, και χιόντζε, και είχαν πίσω στα φορτηγά και δεν είχαν το μουχαμά απάν. Τα είχαν ανοιχτά. Κατεβήκατε μόνο σας ή με τα παιδιά, με τους φίλους σας, με ποιους κατεβήκατε να δείτε τι γινόταν. Είχαμε πολλά άτομα και τις κρύπαμε από αυτοί που είχαν πίσω τα τοκίνητα. Εμείς με τους βρέους ήμασταν σαν αδέρφια, αυτοί είχαν μαγαζά μέσα για να τύπησαν άγαμα. Τι έλεγες, τι έβρελες, η θρησκεία αλλάζει, εμείς ήμασταν το ίδιο. Δεν ξέρω ποιος ήταν, αλλά ήταν λίγο άνθρωποι που έλυσαν. Όταν έκανε ότι τα τοκίνητα είχαν σταματήσει, όλοι πήγαμε να τα δούμε. Ήταν δύσκολο για εμάς, γιατί ήμασταν κοντά με τους Ιησούς. Ήταν μόνο η θρησκεία που ήταν διαφορετική. Ήμασταν πολύ κοντά, ήμασταν σαν αδέρφια. Είχαν τα κομμάτια και αυτός είναι το μέρος που έκαναν τα πράγματα μας. Πόσο κοντά στα φορτηγά φτάσατε? 20 μέτρα. Μπορείτε να υπολογίσετε πόσα φορτηγά ήταν σταματημένα? Πρέπει να κάνουμε από τα 30 πάνω. Γιατί ήταν πολύ ευρελή εδώ στα Ιάννενα. Μπορείτε λίγο να μου περιγράψετε πώς τους βλέπατε μέσα στα φορτηγά. Ήταν γυναίκες όλες μαζί, ήταν γυναίκες και παιδιά, ήταν και άντρες. Ήταν γερόνια, γυναίκες, άντρες. Τα μαξουμάτια κλαίγαν πίσω και χιόντζε. Και αυτοί τους μουχαμάδες δεν είχαν μαζημένο. Ξέρω ότι ήταν όλοι άντρες, παιδιά, παιδιά, κλάμα, γυναίκες, άντρες, όλοι μαζί. Ήταν πολύ χιόντζε και παιδιά. Πώς ξέρατε ότι ήταν αυτοί οι Εβραίοι μέσα στα φορτηγά. Αναγνωρίσατε κανέναν. Όλοι τους γνωρίζαμε. Δεν ξέραμε πού θα τα βγάλουμε όλοι. Βέβαια ξέρω, γιατί μπορούσα να γνωρίζω τα περισσότερα. Ήταν γνωρίζουμε ποιοι ήταν οι Εβραίοι. Θυμάστε να αναγνωρίσετε κάποιον εσείς που τον ξέρατε με το όνομα. Να τον βλέπετε πάνω στο φορτηγό. Μόνο, όλους. Όλους. Τι ήμουν εγώ τότε, ήμουν 18 χρονών. Εκεί ψινάγαμε όλη μαγαζιά μέσα στα Λιάνινα. Ήμασταν ούτε και αδέρυσα. Ήμουν αδερφή να γνωρίζω πολλούς από αυτούς τους. Δεν γνωρίζω κάποιον συγκεκριμένο, αλλά γνωρίζω πολλούς από αυτούς τους, γιατί αυτοί ήταν οι άνθρωποι που χωρίζονταν τα κομμάτια που θα πήγαμε κάθε μέρα. Θυμάστε κανένα όνομα από τους Εβραίους. Σαμμίκους. Σαμμίκους είναι ένα. Τον έλεγαν ο Μιχαίης. Ήταν ο φτός μου. Το παιδί και ο νοκίστρος. Τώρα στο τελευταίο, πώς λεγόταν. Δεν θυμάμαι εγώ. Εγώ ήμουν μεκρή ηγόνα της. Θυμάστε, εκεί που πηγαίνατε και ψωνίζατε, πώς λεγόταν αυτός που ψωνίζατε από αυτόν. Ναι. Μιχαίης. Μιχαίης είναι ένα όνομα που θυμάστε. Θυμάμαι ότι είναι ο άνθρωπος που θα ψωνίζαμε από. Σαμμίκος είναι ένα άλλο όνομα που θυμάμαι. Υπάρχει ένα άλλο όνομα, αλλά δεν μπορώ να το βάλω. Δεν έρχεται τώρα. Τι ψωνίζατε, Μιχαίης είπε. Μιχαίης, τι μαγαζί είχε, τι ψωνίζατε από εκεί. Πανταγώνω φάρματα. Παίρναμε φάρματα για να φτιάξουμε πόδια και όλα αυτά. Ο άλλος είχε γαλοτσάτσικο. Και ο άλλος είχε μιλκ σοπ. Ο Σαμμίκος είχε γαλοτσάτσικο. Ο Σαμμίκος ήταν ο άνθρωπος με το μιλκ σοπ. Τους μιλήσατε, τους φωνάξατε στα φορτηγά, μπορούσατε να τους μιλήσετε. Μας φωνάζανε, γιατί είπα, μας γνωρίζανε. Τι φωνάζανε. Στέφανε που είχε και εμείς κλαίκαμε από Τσέπρνα. Μας έκρυμανε κρίμα. Αλλά φωνάζανε το όνομά σας, θυμάστε να ακούτε το όνομά σας. Όχι, μη φωνάζανε, που θα τεκίνε, τι γνωρίζανε. Θυμάμαι ότι φωνάζανε το όνομά μου, Στέφανε, Στέφανε, αλλά δεν μπορούσαμε να απαντήσουμε κάτι, όλο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να φωνάζουμε. Γιατί είχαν αφήσει και ήταν τους αδερφούς μας. Υπήρχε κάποιος που φιλούσε τα φορτηγά, υπήρχαν Γερμανοί γύρω από τα φορτηγά. Ποιος ήταν, ποιος πρόσεχε τα φορτηγά που είχαν σταματήσει, μου είπατε ότι ήταν σταματημένοι. Υπήρχαν Γερμανοί που φροντίζανε να μην φύγει κανείς, τι γινότανε. Είχαν σκοπό να πάνε, το καλύτερο για το κίνδυνο ήταν οπλισμένοι, οι Γερμανοί. Είδατε κανέναν από τους στρατιώτες να πηγαίνει γύρω γύρω από τα φορτηγά ή ήταν πάνω στα φορτηγά? Ποιοι? Οι στρατιώτες, οι φύλακες. Οι φύλακες, φυσικά, πάνω στα φορτηγά, με το όπλο, για μη... και έτσι κάθονταν, τους μουσαμάτες στραγμένοι, και μη είχαν κοιμωθεί, τι χιόντ. Ήταν μέρα Σάββατο, 28 Μάρτς, τι χιόντ. Θυμάστε τι φορούσαν οι Εβραίοι μέσα στα φορτηγά, πώς ήταν διμένοι. Όπως είχαν πάνε όλα με σακάτια και έτσι, διμένοι. Κάποιος μας έχει πει κάποιος άλλος ότι οι Εβραίοι είχαν αναγκαστεί να φοράνε το αστέρι. Το θυμάστε εσείς το αστέρι, το κίτρινο αστέρι να το φοράνε. Όχι. Δεν θυμάμαι εγώ να φοράνε αστέρι, για να του χλουρίζουν οι Γερμανοί ότι είναι Εβραίος. Θυμάστε να είδατε μοτοσυκλέτες Γερμανικές γύρω από τη Φάλαγγα. Όχι, είχαν μοτοσυκλέτες μπροστά, όσο ζημός. Ήταν μια μοτοσυκλέτες μπροστά από τη Φάλαγγα. Θυμάστε αν υπήρχε κάποιος Εβραίος που πήδηξε από τα φορτηγά για να γλιτώσει. Ήταν ο οτσινός. Μίλαγε κάτι, οι μύτσοι κρύβανε στα σπίτια. Πήδηξε. Σαν μήκος. Εβραίος. Πήδηξε πολλά όσοι ήταν νοίροι και οι μύτσοι φάσμαναν μέσα σπίτια. Στα υπόγεια κάτσε και πάλεμε ψουμί, νερό, φαγητό, ό,τι είχε. Στον Σαμμίκο ήσαι και σε άλλους. Είδατε κάποιους Εβραίους που πήδηξαν από τα φορτηγά για να γλιτώσει. Εσείς είδατε κάποιον εκείνη την ώρα που περνούσατε να πηδάει ή αυτό το μάθατε μετά. Πήγαιναν να μη βλέπουν σκουπός του Γερμανούς. Εσείς το είδατε, είδατε κάποιον να πηδάει. Βέβαια. Είδατε. Όλο. Ξεκίνησα να βλέπω άνθρωποι βγάλοντας από τα φορτάνια. Ήταν πολύ ασχολημένος ότι δεν θα τους είχε βλέπει ο αστυνομιστής. Και είχε καταφέρει κάποιους αστυνομιστές να τους είχε βλέπει? Όχι. Όχι, ο αστυνομιστής δεν τους είχε βλέπει. Όχι. Ήλεγαν, τι συνέβου θα με θυμάσαι σκουάλα. Ήλεγαν να πηδάει και να κρυφτεί με τους ανθρώπους. Και αυτό ήταν. Και εσείς είδατε κάποιον να πηδάει από το φορτηγό και να έρχεται στην παρέα σας για να κρυφτεί. Πώς, πώς, πώς. Ναι, θυμάμαι. Υπήρχε πολλούς κόσμους, κύριε Στέφανε, που κρύφτηκαν από το φορτηγό. Υπήρχε πολλούς κόσμους, κύριε Στέφανε, που κρύφτηκαν από το φορτηγό. Υπήρχε κόσμος από το χωριό Πολύς, γύρω γύρω από τα φορτηγά. Όχι, ραγέρα. Ήμασταν από την εδώ πλευρά. Από την εδώ πλευρά που να πάνω. Ήσασταν πολλοί. Σαν και εσάς, κατέβηκαν κι άλλοι. Μόνο, μόνο. Ναι, υπήρχαν πολλοί άνθρωποι από το χωριό. Όλοι. Από την άλλη πλευρά από τα φορτηγά. Και παρακολουθούσαν να δουν τι συμβαίνει. Είδατε τον Σαμίκο να πηδάει. Ναι. Τον είδατε να πηδάει. Ξεκίνησα τον Σαμίκο να πηδάει, ναι. Όπου ζμήθηκε, όπου ζμήθηκε. Σκόλασε. Και άρα ο Σαμίκος μετά που πήδηξε στην Πέρονα. Σαματήκαμε καμιά διαφορά με τους Βρεαίους. Ήδιο πρόσωπο, ίδια μαλά, ίδια. Και χριστιανός ή ο Βρεαίος. Το ίδιο. Και άρα ο Σαμίκος μετά που πήδηξε από το φορτηγό, ο Σαμίκος και ανακατεύτηκε μαζί σας. Πήγε σε κάποιο σπίτι. Πώς, τι έγινε μετά. Την ήρθαν ο φράγκα μας. Εσύ. Την ήρθαν τα ίδια μας. Εδώ. Εδώ, εδώ. Α, ο Σαμίκος ήρθε εδώ. Ήταν η οικογένειά μου που τον προστατεύτηκε. Ήταν το φορτηγό του και πραγματικά του έδωσε σπίτι. Για πόσο καιρό έμεινε μαζί σας. Για πόσο καιρό έμεινε εδώ ο Σαμίκος. Ήμεινε ως πόσο είχαν οι Γερμανοί. Άρα τον κρύψατε σε όλη την κατοχή. Βέβαια. Ήταν εδώ για όλη την οικογένεια. Το πέραμε μέχρι που οι Γερμανοί φύγανε. Ήταν ένας με εμάς. Σχολός. Ήταν σαν εμάς. Ήταν ένας μας. Με εμένα. Ήταν... Ήταν ένας μας. Βλέπω. Τι πιστεύετε... Λέω 6 μήνες. Βλέπω. Δεν ήταν επικίνδυνο για εσάς να κρύβετε τον Σαμίκο που ήταν Εβραίος. Ήταν. Οι παιδίς τον αγαπούσαμε και τον κρύβουμε. Βέβαια ήταν δύσκολο. Αλλά ήμασταν κοντά. Άρα τον κρύψαμε. Γιατί κάποιοι μας είπαν ότι υπήρχαν εδώ λόγοι που συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. Εμείς φοβόμασταν περισσότερο από και οι Γιτσέγινες. Ήταν προδότες. Αυτό λέει. Τι φοβόμασταν κυρίως ήταν οι πραγματοί. Ήταν οι Γερμανοί που φοβόμασταν κυρίως. Δεν ήταν οι Γερμανοί. Μπορείτε να μας πείτε λίγο για αυτούς τους προδότες. Υπήρχαν στο πέραμα άνθρωποι που ήταν προδότες. Από εδώ. Ήταν... Ήταν οι Γερμανοί που συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. Κατά διότι εμείς φοβόμασταν περισσότερο από και οι Έλληνες. Μην μας προδόσουν και μας από τις φράγκα μας. Βέβαια. Τι φοβόμασταν κυρίως ήταν οι Γερμανοί. Οι Γερμανοί. Αλλά έκανε και ένα καλό οι Γερμανοί. Ήταν από ένα κοντά στους Γερμανούς για να φύγουν. Ξεκίνησαν όλους. Εσύ δεν ήσουν καλός για την πατρίδα σου. Να σου βάξεις σημαίνει τώρα. Γιατί πρώτα μπήκαν οι Ρώσοι. Στο Βιουλίνο. Μισόλυτο να τα μεταφράζω. Είμαστε κυρίως φοβοί των ελληνικών αδερφών. Είμαστε φοβοί ότι θα μας δώσουν. Επειδή μας σκέφτηκαν. Αλλά δεν το έκαναν. Οι Γερμανοί έκαναν ένα καλό πράγμα. Πριν να φύγουν. Έκαναν σίγουρο ότι όποιος δουλεύει μαζί τους. Δημιουργήθηκαν. Γιατί σκέφτηκαν. Αν δεν ήσουν αλήθεια και καλή για την χώρα τους. Πώς θα ήσουν αλήθεια και καλή για εμένα. Οπότε καλύτερας τους έκαναν. Πώς γνωρίζατε για την εκδοχή των ελληνικών αδερφών. Εσείς πότε μάθατε ότι οι Γερμανοί τους σκοτώσανε τους καταδότες. Πριν φύγουν τους σκοτώσανε. Όχι, όχι. Πάσανε κάμως κοντά και ήθελαν να πάνε και στην Γερμανία. Και οι Γερμανοί δεν ήσουν καλύτερας και μπατρίδες. Αυτό δεν έγινε πριν οι Γερμανοί έφυγαν. Οι ελληνικοί, αν θέλετε, οι συνεργατές, ξεκίνησαν να φύγουν από την Ιάννενα με τους Γερμανούς. Και είχαμε ακούσει ότι έκανε. Ο Μίχος, είπατε, έμεινε εδώ μέχρι την ελευθερία. Σα Μίχος. Και τότε, τι έκανε? Όταν απελευθερώθηκε και έκανε τα Ιάννενα, ο Σα Μίχος ήταν εδώ μέχρι να φύγουν οι Γερμανοί. Μετά τι έκανε ο Σα Μίχος? Είσαι στη μαγαζή με τα Ιάννενα. Είσαι δικό του. Και παρέμεινε στα Ιάννενα μετά, συνέχισε να δείχνει... Μόνο, μόνο παρέμεινε. Όχι. Είχε αξίματα δικά τους. Ήμασταν ένας με το ωραίο συνέχιση. Ναι, αλλά ο Σα Μίχος, μετά που φύγαν οι Γερμανοί, έμεινε στα Ιάννενα. Μόνο, μόνο. Στους σπίτες, στους μαγαζίες, όλα. Και εσείς κρατήσατε επαφή με τον Σα Μίχο? Μόνο, μόνο. Πηγαίνατε στο μαγαζί τον, βλέπατε... Στο μαγαζί, εκεί ψινάγκαμα, εκεί όλα. Ναι, κρατήσαμε επαφή με τον Σα Μίχο και τον έβλεπα μετά την εμπόδια. Λοιπόν, πάμε στο τρακ. Μπορείτε να υπολογίσετε πόσο ώρα καθίσατε εκεί στα φορτιγά να τα βλέπετε? Περιμένατε να ξεκινήσουν ή φύγατε κάποια στιγμή? Όχι, όχι. Μέχρι τι? Μέχρι να ξεκινήσουν. Είδατε όλα τα φορτιγά να περνάνε? Ναι. Ναι, είδα όλα τα φορτιγά. Όλα. Και ήμουν 18 χρονών. Ήμουν 18 χρονών. Ήμουν μέσα μέχρι όλα τα φορτιγά. Μπορείτε να ξεκινήσετε κάτι άλλο που δεν μας είπατε όταν παρακολουθήσατε τα φορτιγά? Υπάρχει κάτι άλλο που δεν ρωτήσαμε ή που θα θέλατε εσείς να μας πείτε? Άρα καθίσατε αρκετή ώρα και βλέπατε τα φορτιγά. Τι άλλο μπορείτε να θυμηθείτε? Τι άλλο σας έκανε έτσι εντύπωση? Έτσι bluetooth! Αυτές οι γερμανοί πήγαζαν στον κόμμα τα Γερμαν Chainz. Τα στοίχαζαν και είχαμε αυτή τη πλ Πήγατε σε ένα σκόμα στις Γερμανίες, πήγατε σε πλάκα, Ιούδας, Ιούδας έτσι, Ιούδας έτσι λέγανε οι Γερμανίες τους βρεοί. Όχι, όχι, χριστιανίμου, χριστιανίμου, έκανε το σαπράδιο. Θυμάμαι ότι οι Γερμανίες προσπαθούσαν να κατασκευάσουν στο σκόμα έναν παιδί από Πέραμα, έναν Γερμανίος με έναν παιδί. Είχα το αίσθημα ότι αυτό ήταν μια τύχη που έκαναν οι Γερμανίες. Και είπαν, Ιούδεν, Ιούδεν, και ο μικρός παιδί ήταν φοβερός και ξεκίνησε να κάνει το σκόμα του και να λέει, όχι, χριστιανίμου, χριστιανίμου. Αλλά είχα το αίσθημα ότι αυτό ήταν μια τύχη για τους Γερμανίους. Θυμάσανε ότι θα πάρουν και εκείνον, αλλά δεν το έκαναν. Θυμάμαι ότι παίχτηκαν εκεί για λίγο, μέχρι όλα τα τράξια φύγανε. Εμείς ήμασταν σοβαραίοι σαν αδέρφια. Θέλετε να δείτε κάτι, όχι, να μην είδε. Αλέκος, μια ερώτηση. Ναι, έχεις. Δύο ερωτήσεις. Για πες. Το γάλα, εσείς είχατε γελάδια και το γάλα σε ποιον το πηγαίνατε πριν από τον πόλεμο ή μέσα στην Κατουχή. Σε ποιον το όνομα, το θυμάσαι σε ποιον, ποιος σας έπαιρνε το γάλα, Ιβραίος, πώς τον έλεγα. Λέγονταν αριθέλης, σαμίχους. Α, το είπες. Τους σαμίχους, τους είχαν τριθέλης αρπηγοί σαν αδερφίς, τους είχαν υπιώ, τους σαμίχους. Είχαν τον Καλακτοπουλίου. Εκτός από σένα, κρύφτηκε και στους Δαρκαλείς εδώ, βέρα. Ε, εδώ ο σαμίχος κρύφτηκε και στους Δαρκαλείς. Ναι, ναι, πώς, όλοι, όποιοι κατέβηκαν εδώ, εμείς τσαήσαμε, εμείς στάνταμε. Ποιες ήταν οι οικουγένεις που έκρυψαν τους σαμίχους, να πεις τα ονόματα. Ε, ποιες ήταν οι οικουγένεις που έκρυψαν τους σαμίχους, να μας πεις τα ονόματα. Ήταν ο... Η διάση οικουγένεια, πώς λεγόταν η οικουγένεια η διάση. Ε, ο... ο Δαρκαλείς ο Θουμάς, ήταν ο... ο μίχος ο Τσίκας, και κλειβανάς, και αυτοί. Ήταν ο άνθρωπος ή ο σαμίχος πήγαινε και εκεί. Ό,τι μπορούγαμε μόνο φοβόμασαν να μη σφροδάσει κανένας. Ναι, απλά να καταλάβω κύριε Στέφανε, ο σαμίχος έμενε, τον κρύβατε εσείς στο σπίτι. Ναι. Και μετά κάποιες, κάποιες μέρες πήγαινε και στο Ζαρκαλεί, ο ίδιος άνθρωπος ή άλλοι κρυφόντουσαν. Άλλοι, άλλοι, άλλοι. Το σημασίσμα είναι από δύο άλλα οικογένειά που πλήγανε τους Ιησούς στην περιοχή, η οικογένεια της Ζαρκαλείς και η οικογένεια του μίχου. Ήταν πολύ σκληρό για μας να καταλήξουμε αυτές τις άνθρωποι, γιατί ήμασταν συνεχώς φοβεύτες ότι οι Έλληνες θα μας δίνουν. Αλλά, ό,τι μπορούσαμε, το έκαναμε. Εσείς ξέρατε ότι ο Ζαρκαλής κρύβει κόσμο την περίοδο του πολέμου ή το μάθατε μετά τον πόλεμο ότι έκρυβε και αυτός? Όχι, εκείνοι το ξέραμε. Το ξέραμε. Τι είχαμε μοιρασμένοι. Λέγει ένας, λέει άλλος, λέει τσέιζε ο άντρας, γιατί όλοι σε ένα σπίτι δεν μπορούσαν. Γιατί ήταν περισσότερο από έναν άνθρωπο, δεν μπορούσαν να μένουν σε ένα σπίτι, οπότε κινούσαν μέσα από αυτές τις σπίτι. Ξέρετε τα όνομα των άλλων Εβραίων που κρυβόντουσαν στον Ζαρκαλή, θυμάστε πώς λεγόταν αυτός που κρυβόταν εκεί? Σαμίκου, Σερυθέλης, Μιχέλης. Αυτή είναι όμως που πηδήξαν από τα φορτηγά. Ναι, ναι, βέβαια. Και ο Μιχέλης πηδήξαν από τα φορτηγά δηλαδή. Πηδήξαν από τα φορτηγά και με σφάγαμα. Ο Μιχέλης είναι ένας όνομα και ο άλλος, Ροφέλ, δεν είμαι σίγουρη τι σημαίνει το μέλλον. Θα θέλαμε να ρωτήσουμε, ευχαριστώ. Υπήρχε κάποιος Χριστιανός από το Πέραμα που τον φοβόσασταν μη σας προδόσει. Υπήρχε κάποιος Περαμνιώτης που δούλευε με τους Γερμανούς που τον φοβόσασταν και κρυβόσασταν από αυτόν πιο πολύ. Βέβαια, ήταν προδόλης, ήταν πάνε κοντά με τους Γερμανούς. Υπήρχε όμως και κάποιος από το Πέραμα που τον ξέρατε εσείς που είχε τέτοιες περίεργες δουλειές με τους Γερμανούς. Ήταν, ήταν. Θα μου πείτε το όνομα? Ε, πεθανένος τώρα. Ε, για αυτό δεν πειράζει, ας το πούμε το όνομα. Ο φτώσης, ο Μιχέλης. Πώς το τελειώνει εκείνον που γνώριζε ο Παρπαγιώρης, πώς το τελειώνει εκείνον, τον Ευραίο εκείνον. Δεν πειράζει, εντάξει, δεν θυμόμαστε. Θέλουμε να σας ευχαριστήσουμε πάρα πολύ για το χρόνο και για αυτά που μας είπατε και έχει να σας ζητήσει δύο πράγματα. Η πρώτη παράκληση που έχει είναι αν μπορούμε αυτή τη συνέντευξη που βράψαμε σήμερα, να την χρησιμοποιήσουμε στο αρχείο του Μουσείου, εάν θα μας δώσετε την άδεια να την χρησιμοποιήσουμε. Μόνο, ευχαριστούμε πάρα πολύ, εκατό φορές, όχι μία. Επιπλέον, χρειάζοντας τη χρησιμοποίησή σας, θα προετοιμάσουμε την άδεια να τη χρησιμοποιήσει και μετά θα σας ρωτήσω τη δεύτερη. |