| : Υπόσχεσαι με την πίηση και πότε καταλάβετε τι θέλετε να κάνετε αυτό που βγάζει από μέσα σας. Ξεκίνησα να γράφω από εννιά χρονών με βοηθούσα η γηγιά μου, η Αθηνά Λάμπα, να μπορούμε να βρούμε μία μοιοκαταληξία. Γράφουμε λοιπά δουσιαστικά πείωματα και πατριοκητικά πείωματα. Υπόσχεσαι με την πίηση και πότε καταλάβετε τι θέλετε να κάνετε αυτό που βγάζει από μέσα σας. Ξεκίνησα να γράφω από εννιά χρονών με βοηθούσα η γηγιά μου, η Αθηνά Λάμπα, να μπορούμε να βρούμε μία μοιοκαταληξία. Γράφουμε λοιπά δουσιαστικά πείωματα και πατριοκητικά πείωματα. Δεν σταμάτησα από τότε να γράφω μέχρι τώρα. Συνεχώς, συνεχώς. Πιστεύετε ότι υπάρχει εξέλιξη στην ελληνική πίηση. Η ελληνική πίηση ξεκινάει από τον όνειρο και έχει μία συνεχή και διακύρωή μέχρι τώρα. Και τώρα και από γυναίκες η γενιά του 70 έχει βάλει εξαιρετικές ποιητές. Κάτι ακόμα που θα θέλαμε να ρωτήσω. Πιστεύετε ότι σε έδωνα συναισθήματα όπως η χαρά, ο έρωτας, κάποια πόλια, ο οποίητής και ο κάθε καλλιτέχνης βρίσκει την τροφή μέσα σε εισαγωγικά για τα έργα του. Η Παϊπίης είναι ένα συναισθηματικό τρόπο. Ανάμετα από τα συναισθήματα είναι και μερικές στιγμές που κοιτάς στο δρόμο κάτι. Αλλά και αυτό είναι συναισθημα. Σου αρέσει. Κυνηγάς με έναν τρόπο συναστηματικό. Εγώ αυτό βλέπω. Αν και όμως εξελίσσομαι βλέπω ότι με ενδιαφέρουν πάρα πολύ και κάποιες ιδέες. Για το τελευταίο βιβλίο που θα βγει τώρα το Γαβριλίδι έχει ιστορικά στοιχεία μέσα. Ίσως είναι από τον πατέρα μου κατάληγον. Πρώτη φορά που παίρνω ιστορικά στοιχεία. Ο πατέρας σας υπήρξε ένας πολύ σημαντικός άνθρωπος για την πόλη μας. Ποια είναι η δική σας σχέση με τη Λιβαδιά? Αγαπώ πάρα πολύ την Αθήνα για την μεγάλη. Σε σεμία Αθήνα που παίζαμε στον δρόμο. Δηλαδή ανάβαμε φωτιές στο Αγιανιού και με τα Στυφάνια σε κεντρικούς δρόμους της Αθήνας. Η Λιβαδιά όμως έχει μία άλλη διάσταση μέσα μου. Έναν όμως πολύ με την, παρόλο ότι ήμασταν πολύ δεμένη οικογένεια, ερχόμασταν εδώ Πάσχα. Πώς να το πω το ρε, η Λιβαδιά είναι πολύ ιδιαίτερο μέρος για μένα. Ίσως γιατί είναι η επαρχία που πρώτη φορά γνώρισα. Οι χαθιούς, οι χαθιές, τώρα οι περισσότεροι έχουν μεθάνει και οι γονείς μου. Οι γονείς μου είναι θαμμένοι εδώ και ένας από τους λόγους που έρχομαι είναι αυτός. Και έχω γνωρίσει ένα ζευγάρι, φίλων έχω και δυο-τρεις ανθρώπους μόνο από τη Λιβαδιά. Αλλά η Λιβαδιά παραμένει για μένα, ειδικά η Κρία, ένας τόπος πολύ ιδιαίτερος, πολύ ιδιαίτερος. Τι είναι για εσάς η πίηση και γιατί την προτιμήσατε από τα ΛΟΜΑ ΤΕΧΜΙΑΣ. Δεν την προτίμησα, δεν μπορώ να γράψω το ΖΟΝ. Δεν ξέρω πώς γράφεται το ΖΟΝ. Δεν την προτίμησα και η πίηση είναι για μένα έτους τρόπους να εκφράζομαι εκβαθέων όμως. Όταν γράφεις πίηση εκτίθεσαι. Αν δεν εκτίθεσαι δεν είναι πραγματική η πίηση. Εκτίθεσαι από αυτά που γράφεις. Όταν έπρεπε να διαβάζω πείηματα δύσκολα μερικές φορές και ως γυναίκα εκτίθενα. Αλλά αυτό δεν με ενδιαφέρει. Πρέπει να πω αυτό που θέλω. Τι είστε σε ποινιά για να γράψω τα πάντα. Τα πάντα. Από το Σύμπαρ μέχρι έναν δρόμο πίσω από την Αθήνα στην αγορά της Αθήνας. Έχω μία μεγάλη σχέση με το Ουρανό και με το Σύμπαρ και όσο περνάει ο καιρός πλησιάζω ακόμα πιο κοντά σε αυτό. Υπάρχουν κάποια θέματα που θα λάβατε ότι κυρίαρχουν στους πίσεις σας. Το αντικείμενο. Το καθημερινό αντικείμενο. Οι πρόσφυγες που δεν είναι σαφές πρέπει να το προσεχίσεις με ένα τρόπο για να το καταλάβεις. Τελευταία. Ξέρετε η πίηση είναι ανατροπή. Είναι ανατροπή της γλώσσας και ανατροπή συναισθημάτων. Αν δεν γίνει αυτό θα είναι κάτι πολύ κοινό. Είναι έφλεκτο πράγμα η πίηση. Είναι έφλεκτο, τουλάχιστον σε μένα, είναι έφλεκτη από τότε που συνήθισα να γράφω μέχρι τώρα. Υπάρχει ένα πάθος. Δεν ξέρω να το λαμπάω να πω ότι δεν μπορεί να ζήσω στην πίηση. Είναι υφασμένη, εσωτερικά μέσα. Τι είναι ελαπημένη στις ποιητές που ίσως σας επηρέασαν στον τρόπο. Είναι ο Λιβαδίτης, είναι ο Ελλήτης και ξένη η Σίλβια Πλάθ. Υπάρχει η αρχαία, οι Έλληνες όλοι. Ξέρετε, στην πίηση πρέπει να διαβάζεις. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς μπορείς να πάρεις ένα χαρτί και ένα μολύνι και να γράψεις. Πρέπει να διαβάζεις και όσο περνάει ο καιρός, τόσο πιο πολύ διαβάζω και όταν διαβάζω και φιλοσοφία πολύ. Και μερικές φορές λέω, καλύτερα να χασποντάς φιλοσοφία. Αλλά η βάση μου είναι η πίηση. Η βάση της ζωής μου και της ψυχής μου. Και μια ακόμη ερώτηση, εάν είστε ιδιαίτερα περήφανοι για κάποιο έργο σας. Περήφανοι δεν είμαι, πιστεύω ότι όμως έχω γράψει πολλά και με πολλά θέματα. Δεν είναι θέμα περηφάνειας, είναι θέμα ζωής ύπαξης. Υπάρχω μέσα από αυτό το πράγμα. Δεν μπορώ να μην υπάρχω χωρίς αυτό. Ίσως είναι πολύ αυτό που λέω, αλλά έτσι νιώθω, έτσι νιώθω. Και σε αυτό βέβαια με βοήθησε πάρα πολύ ο πατέρας μου. Και αυτό προσπαθώ να δίνω και στη μικρή καλλιεργότητα φαντασία της. Είναι αυτές οι αναντροπές που γίνονται και στη φαντασία και στη γλώσσα και στην έκφραση. Δεν μπορεί να μην είναι αναντροπή. Τι να κάτσω, να γράψω τώρα κοινά πράγματα, δεν είναι πίηση. Πώς επιβιώνει οικονομικά ένα σύγχρονο σπίτις? Πάντα οι πιητές είχαν ένα πρόβλημα οικονομικό. Επειδή η πίηση και όσο περνά τα χρόνια γίνεται λιγότερο οι άνθρωποι διαβάζουν. Γιατί έχει αλλάξει και μια μορφή ακφρασίας. Είναι υποχρεωμένο να δουλεύουν. Εκτός αν τους ζει κάποιος. Το αιλίτης ας πούμε του είχαν δώσει κάποια χρήματα. Επειδή ήταν οικογένεια λεπουδέλη και είχαν πολλά οχρήματα. Αλλά και εκείνος δεν έχει πολλά. Ή κάποιος πρέπει να τον ζει ή πρέπει να δουλεύει. Και οι περισσότεροι δουλεύουν. Εγώ έζησα ως δημοσιογράφος. Δεν μπορούσα διαφορετικά. Μπορείτε να μας μιλήσετε για τις σύγχρονες ποιήτριας μας. Υπάρχει μια γενιά από τη γενιά του 70 και ακόμα οι νεότερες. Οι οποίες είναι πάρα πολύ καλές ποιήτριας. Και θεωρώ ότι είναι πολύ καλύτερες από τους άνδρες αυτής της εποχής. Επειδή φέρνουν πολύ καινούργια πράγματα. Είναι τρόποι εκφραστικοί, διαφορετικοί. Τώρα μπορώ να πω και πιο εσωτερικοί. Και πιο εσωτερικοί. Ποια είναι η σχέση σας με την Σοφία Μαύρα και τον Παπαδάκη? Ήταν πεθερά μου. Ήταν φιλόλογος εξαιρετική. Μια αγωνιζόταν πραγματικά. Όσο αριστερεί και με τον άνδρε της πεθερα πάρα πολύ. Και χάρη σε αυτή κάναμε μαθήματα όχι τεχνικές της ποιήσης. Αλλά μαζί της έμαθα πάρα πολλούς αρχαίους Έλληνες ποιητές. Και όμοιρο. Ήταν μια γυναίκα εξαιρετική. Ήταν μια γυναίκα που έγραψε τον ύμνο του Ελλάς. Μια αριστερή που δεν βλήτωσε ούτω ο ανδραστητής που ήταν καταδικασμένος σε στάνατο. Το βλήτωσαν βέβαια. Και ούτε εκείνοι να μη μπορεί να βρει δουλειά σε δημόσια σχολεία. Πολλοί άνθρωποι υπήρχαν έτσι ποιητές. Μαγαλυπίτες ήταν εξώριστοι. Ο Ρίτσος ο Λιβαδίτης. Με τι όλα έχετε ασχοληθεί εκτός από την ποιήση. Έχω γράψει και βιβλία για παιδιά. Είναι κάτι που με ενδιαφέρει πολύ και με ενδιέφερε πολύ. Αλλά ως ποιήτρια αυτά που έγραφα είχαν στοιχεία ποιήσης μέσα. Άρα χρειαζόντουσαν βοήθεια από τους γονείς και από το σχολείο. Όταν βγάζεις ένα βιβλίο που λέει «ο ήλιος κρυώνει» είναι ένα σύμφωλο. Είναι ο άνθρωπος ο εκκρεκτικός. Που αν είναι εκκρεκτικός δεν τον πλησιάζουν εύκολα. Και ήταν μια ολόκληρη ιστορία. Επίσης έχω κάνει εκπομπές στο ραδιόφωνο. Με παιδιά που κάναν πήματα. Ήταν ο Καμπανέλης τότε και με βοήθησε πολύ σε αυτό. Και έχω βγάλει και ένα βιβλίο με παραμύθια παιδιών και μου ζωγραφίζανε και ήταν καταπληκτικό. Αλλά δεν νομίζω ότι πουλώνται αυτά τα βιβλία. Γιατί είναι πολύ ποιητικά. Αλλά αν βοηθήσεις ένα παιδί όλα τα καταλαβαίνουν τα παιδιά. Όλα, όλα, όλα. Τώρα έχω επανέλθει και γράφω μικρές ιστορίες για την εγγονή μου. Είναι 4 χρονών. Και η οποία μπορεί να της αλλάξει. Αυτό περιμένω. Να μου της αλλάξει. Καλλιεργώ δηλαδή την φαντασία της μικρής. Έχω γράψει να έχω. Θα ήθελα πάλι αλλά αυτός είναι ο τρόπος μου να γράφω. Δεν ξέρω πες ότι αυτά είναι πεζά, αλλά μέσα είναι... Υπάρχουν στοιχεία πίησης που έρευνται ό,τι συμβαίνω με αυτόν τον τρόπο. Πώς πιστεύατε ότι μπορεί να προφηθεί η ελληνική πίηση στο εξωτερικό και... Υπάρχει με μεγάλη προσπάθεια. Από τη Δαλλία είναι ο Βόλκοδιτς. Που έχει κάνει πολύ καλές μεταφράσεις σε όλους τους ποιητές. Και εμένα. Και πιλητρείς. Πολλές. Στη Γανία. Γερμανία. Αγγλία. Κόνολι. Υπάρχει μια προσπάθεια μεγάλη και σε φεστιβάλ που μας καλούν. Καλούν τους Έλληνες έξω. Γιατί έχουμε μια πολύ καλεφήμη ως ποιητές. Γιατί η Ελλάδα, επιμένω ότι από τον Ομυρωμέτου τώρα, συνεχίζει να γράφει πίηση. Δεν σταμάτησε ποτέ. Και καλή ποιήση. Πιστεύετε, ας πούμε, ότι χάνει η ελληνική γλώσσα κάτι από μια μεταφράση. Νομίζω ότι κάθε γλώσσα χάνει. Εγώ δεν θα μπορούσα να μεταφράσω. Δεν το θυμάμαι να μεταφράσω κάτι. Η ελληνική γλώσσα είναι πολύ διάστατη. Πολύ σημαντική. Και δεν ξέρω αυτή η ιδιαιτερότητα που έχει τις έννοιες. Είναι εννοιολογική γλώσσα. Κάθε λέξη έχει έννοια μέσα. Δεν ξέρω αν μπορεί να μεταφραστεί. Και δεν μπορώ να το λέξω. Δεν ξέρω τόσο καλά αγγλικά, γερμανικά, αγγλικά. Δεν ξέρω. Νομίζω όμως ότι γίνεται πολύ μεγάλη προσπάθεια. Γίνεται προσπάθεια. |
