| : Είμαστε στο Εθνικό Κέντρο για τα Ξαφανισμένα και Υποεκμετάλλευσες Παιδιά, που έχει ο Σύλλογος του Χαμόγελου του Παιδιού, στο Μαρούσι. Για τέταρτη φορά η διαδικτυακή εκπομπή «ΕΡΟΤΟΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ», όπου ψυχολόγοι του Συλλόγου, στους παιδιού του Μαρούσι, δημιουργηθούν το σύλλογο, το σύλλογο του Μαρούσι, το σύλλογο του Μαρούσι, για τέταρτη φορά η διαδικτυακή εκπομπή «ΕΡΟΤΟΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ», όπου ψυχολόγοι του Συλλόγου, είμαστε εδώ στη διάθεσή σας για να απαντήσουμε σε ερωτήσεις που θα μας γράψετε, πάνω σε ένα θέμα που φανταζόμαστε ότι απασχολεί όλους αυτή τη στιγμή. Συγκεκριμένα, εμείς επιλέξαμε αφουδραζόμενη την ανάγκη αυτής της ελληνικής κοινωνίας, όπως την βιώνουμε μέσα από την εθνική γραμμή για τα παιδιά το 1056, την ανάγκη λοιπόν του πώς οι γονείς και γενικά οι άνθρωποι που φροντίζουμε παιδιά, θα μιλήσουμε στα παιδιά μας για αυτό που συμβαίνει αυτές τις μέρες στην ελληνική κοινωνία. Μια κατάσταση δύσκολη και σίγουρα για τους περισσότερους πρωτόγνωροι. Εγώ είμαι ο Παύλος Ασαλίχος, είμαι ψυχολόγος στο Τμήμα Ενημέρωσης της Σχολικής Κοινότητας εδώ στο Σύλλογο του Χαμόγελου του Παιδιού και μαζί μου είναι η συνάδελφος. Καλησπέρα και από εμένα, είμαι ψυχολόγος, ονομάζομαι Ρεγκίνα Καραντινού και είμαι στην εθνική τηλεφωνική γραμμή για τα παιδιά το 1056, που όπως γνωρίζετε μπορεί να είναι καλύτερα όλο το 24 ώρα, είναι δωρεάν και είμαστε ψυχολόγοι και κοινωνική λειτουργή. Ρεγκίνα, συζητάγαμε και πριν ότι στις τελευταίες μέρες από τη Δευτέρα και μετά πάνω στη γραμμή, γιατί εδώ σε αυτό το χώρο, σε αυτό το κτίριο στεγάζεται η γραμμή 1056, έχετε δεχτεί αρκετές κλήσεις από γονείς, που έχουν μια φυσιολογική ανησυχία, ρωτάνε πώς θα μιλήσουν στα παιδιά, έτσι με αυτές τις μέρες, τα παιδιά βλέπουν ουρές στα βενδυνάδικα, ουρές στα ATM, ακούνε τους μεγάλους να μιλάνε σοβαρά, να είναι προσκολημένοι στην τηλεόραση και να ακούνε άλλους μεγάλους τους πολιτικούς, το λέω λίγο όπως το βλέπει ένα παιδί, να μιλάνε σοβαρά και μετά βλέπουν το μπαμπά και τη μαμά να συζητάνε σοβαρά και να μην πολύ καταλαβαίνουν τι γίνεται. Νομίζω έχετε ήδη μια τέτοια τάση. Έχουμε μια εικόνα, ακριβώς όπως την παρουσίασες, δεχόμαστε κλήσεις από γονείς, οι οποίοι μοιράζονται όχι μόνο την εμπειρία τους αυτή, μοιράζονται και την αγωνία τους και γι' αυτό είμαστε σήμερα εδώ για να πούμε πώς μπορούμε λίγο να μιλήσουμε στα παιδιά μας γι' αυτό τα πράγματα. Δεν είναι καθόλου εύκολο, αλλά πιστεύω είναι διαχειρίσιμο. Και αυτό είμαστε σήμερα εδώ να δείξουμε. Ακριβώς. Στο πλαίσιο αυτό να τονίσουμε ότι ως σύλλογος, ως το χαμόδιλ του παιδιού, με μια 20-χρονη παρουσία κοντά στα παιδιά και στις οικογένειές τους, κοντά στα παιδιά που έχουν ανάγκη, περισσότερο από ποτέ δηλώνουμε τη διαθεσιμότητά μας και την παρουσία μας για οποιοδήποτε παιδί έχει κάποια ανάγκη αυτές τις μέρες, αυτό το διάστημα, περισσότερο ενώ από οποιαδήποτε άλλη στιγμή και την οικογένειά του, με όλες τις υπηρεσίες που παρέχουμε πανελλαδικά, πρώτα απ' όλα με την εθνική τηλεφωνική γραμμή για τα παιδιά με το 1056, με τα κέντρα στήριξης που έχουμε σε όλη την ελληνική επικράτεια, με τις υπηρεσίες της ιατρικής φροντίδας, με οτιδήποτε, οτιδήποτε ανάγκη έχει ένα παιδί και οικογένειά του που αυτές τις μέρες πανελαμβάνων μπορεί να είναι πιο έντονη και πιο δύσκολη. Είμαστε εδώ 24 ώρες, σε όλη την Ελλάδα, να σταθούμε δίπλα και να προσπαθήσουμε να κάνουμε ό,τι δυνατόν περισσότερο. Ακριβώς. Από το πιο πρακτικό κομμάτι που μπορεί να είναι η πρώτης ανάγκης, μέχρι και μια συμβουλή που μπορεί να χρειαστεί κάποιος γονιός αυτές τις μέρες. Όλο το 24ο θα το ξαναπούμε αυτό, γιατί είναι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι σημαντικό. Είπαμε να κάνουμε εκτάκτως, αποφασίσαμε αυτή την πέμπτη να μιλήσουμε λοιπόν, να πούμε κάποιες συμβουλές από την εμπειρία μας ως ψυχολόγοι για το πώς μιλάς ένα παιδί, όταν η οικογένεια, να το πούμε καλύτερα, βιώνει μια κρίση. Και πιο συγκεκριμένα, μια κρίση σαν αυτή που ζούμε αυτές τις μέρες. Να πούμε βέβαια και το εξής δεν γίνει, ότι για αρκετές οικογένειες, αυτή η κρίση μπορεί να μην είναι κάτι καινούριο. Δηλαδή κάποιες οικογένειες, εμείς το ξέρουμε πολύ καλά αυτό από τις παρεχόμενες υπηρεσίες και τις δομές που προανέφερα, είναι κάποιες οικογένειες που εδώ και αρκετό καιρό βιώνουν μεγάλη δυσκολία, ένας ή δυο γονείς έχουν χάσει τη δουλειά τους, ίσως αυτή η κατάσταση για αυτούς να είναι απλά μια συνέχεια, μια επιδίνωση των ήδη δύσκολων συνθηκών, αντίστοιχα και για τα παιδιά. Όμως αρκετές οικογένειες, άρα και τα παιδιά φανταζόμαστε, σαφνικά αυτή τη εβδομάδα βίωσαν μια κατάσταση πρωτόγνωρη. Και είναι σημαντικό, όπως είπες, είναι δύσκολο να μιλήσουμε στα παιδιά, γιατί είναι δύσκολο μερικές φορές, γιατί είναι δύσκολο όταν και εμείς οι ίδιοι μπορεί καλά να μην έχουμε καταλάβει τι γίνεται. Ακριβώς, ακόμα και εμείς δεν ξέρουμε τι γίνεται, τι συμβαίνει μέρα με τη μέρα, τι θα κάνουμε, πώς, οπότε φανταστώ όλο αυτό να το δώσουμε σε ένα παιδί. Βέβαια. Πρέπει να γίνει με κάποιο τρόπο ψύχραιμο, με μία νεφαλιότητα, και γενικά να μπορέσουμε να στηρίξουμε τα παιδιά μας και να δείξουμε ότι ό,τι και να γίνεται εμείς είμαστε εκεί. Πάνω απ' όλα ψυχραιμία. Αυτό είναι το πιο βασικό, αυτό είναι που λέτε όλοι οι συνάδελφοι, πρώτα απ' όλα στους γονείς και στους ενηλίκους που φροντίζουν παιδιά σε οποιαδήποτε κρίση. Και σε αυτήν την κρίση το ίδιο ισχύει, έτσι για να το βάλουμε και σε ένα πλαίσιο συμβουλευτικά. Και αυτό, όπως είπες, νομίζω αναγκαία συνθήκη για αυτό είναι πρώτα εμείς οι ενήλικες να πάρουμε λίγο χρόνο, να σκεφτούμε λίγο τι γίνεται, να αναγνωρίσουμε μέσα μας το πώς αισθανόμαστε αυτήν την κατάσταση. Το συνέσθημά μας. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να δούμε που είμαστε και εμείς πριν στηρίξουμε τα παιδιά μας. Παίρνουμε και εμείς το χρόνο μας. Και να πούμε και ό,τι είναι και δικαίωμα των παιδιών να ξέρουν τι γίνεται, ανεξαρτήτως έτσι ηλικίας. Φυσικά ανάλογα με την ηλικιακή φάση κάθε παιδιού μπορεί να καταλάβει διαφορετικά πράγματα, αλλά είναι αναφέρετο και αναγνωρισμένο δικαιωμά του να ξέρει τι συμβαίνει γύρω του. Εδώ είναι πάρα πολύ σημαντικό να σταθούμε γιατί πολλοί γονείς αναρωτιούνται καλούν και λένε ότι τι θα πω στο παιδί μου. Οπότε σημασία έχει πώς μιλάνε γενικά στο παιδί τους. Σε ποια φάση είναι, σε ποια ηλικία. Ο κάθε γονιός γνωρίζει το παιδί του καλύτερα από εμένα και από εσένα. Οπότε αυτό είναι πάρα πολύ... χρειάζεται να το έχουμε στο νου μας. Το παιδί είναι σε μια ηλικία και θέλει συγκεκριμένα πράγματα να του πούμε που τα γνωρίζουμε εμείς. Ναι. Επίσης έχοντας υπόψη ότι έχει ήδη δει πράγματα και έχει δει στη τηλεόραση, έχει ήδη καταλάβει μια κατάσταση, έχει ακούσει πράγματα που μπορεί κάποια φορά να μην είναι ακριβώς όπως θέλαμε να τα ακούσει. Άρα έχει σημασία από τους γονείς του πρώτα απ' όλα, από τους σημαντικούς, τους πιο σημαντικούς ενηλίκους, να ακούσει και από αυτούς λίγο την κατάσταση, πιο υπεύθυνα. Και να μην προσπαθήσουμε, είναι κάτι που συχνά πολύ γονείς το φοβούνται αυτό, να μην προσπαθήσουμε να κρύψουμε τα πράγματα και να το κρατήσουμε κάτι σαν ανεμιστικό, κάτι που δεν λέγεται, γιατί αυτό νομίζω είναι και πιο τρομαχτικό τελικά για ένα παιδί, περισσότερο άγχος του δημιουργεί. Βέβαια, σε κάθε παιδί, μάλλον σε κάθε κρίση, θα πρέπει να πούμε στα παιδιά ότι τι γίνεται, τι αλλάζει. Τι αλλάζει καθημερινότητα. Τι θα αλλάξει, τι θα ακολουθήσει, όσο το ξέρουμε και όσο μπορούμε. Δηλαδή, για να μην λέμε πολύ γενικά πράγματα, κάθε άνθρωπος λίγο πολύ είναι η καθημερινότητα στην οικογένειά του κάπως διαμορφωμένη. Αυτές τις μέρες όλοι βιώσαμε κάποιες αλλαγές, ένα παιδί χρειάζεται να ακούσει ποιά είναι τα πράγματα αυτά που αλλάζουν, χωρίς να έχουμε ένα πολύ σαφές γιατί, έτσι καθώς δεν χρειάζεται να, δεν ξέρει να παιδί και ούτε χρειάζεται να καταλάβει τι είναι το Eurogroup και αυτή η ώρα φυσικά. Πάρα πολύ ωραία, ας βγάλουμε λοιπόν όλους αυτούς τους όλους. Μπορούμε να πούμε τι συμβαίνει και τι αντίκτυπο, ποιες είναι οι αλλαγές στην πραγματικότητα, στην καθημερινότητά μας. Ποιες αλλαγές είναι στην ασυλότητα που κάνουμε σαν οικογένεια και αυτό που συμβαίνει στο σπίτι. Αναγνωρίζοντας όπως είπαμε, το ξαναθυμίζω πάντα λίγο γιατί αισθανόμαστε και μια την αγωνία χωρίς να την κρύψουμε ότι και εμείς έχουμε μια αγωνία ως ο μπαμπάς και η μαμά. Αλλά τα πράγματα θα πάνε καλά, καθυσυχάζουμε τα παιδιά τους, περιγράφουμε λίγο την κατάσταση και περιγράφουμε λίγο κάποιες αλλαγές προσπαθώντας πάλι να κρατήσουμε όμως και κάποια πράγματα σταθερά. Ναι, δεν είναι ανάγκη να δώσουμε στο παιδί όλο αυτό που συμβαίνει μεταξύ μας, δηλαδή πολλοί γονείς φτάνουν και στο άλλο σημείο, στο άλλο άκρο, δίνοντας όλη την πραγματικότητα την οικονομική του σπιτιού. Μέχρι εκεί που τα παιδιά μπορούν και καταλαβαίνουν και μπορούν να το διαχειριστούν όλο αυτό. Έχεις πολύ δίκιο. Έχουμε και κάποιες ερωτήσεις και ευχαριστούμε πάρα πολύ τους ανθρώπους που μας βλέπετε γιατί λίγο μας βοηθάτε να κατευθύνουμε λίγο και αυτή τη κουβέντα. Τι μπορούμε να πούμε σε ένα παιδί όταν δεν έχουμε να τους πάρουμε αυτά που μας ζητάνε. Νομίζω ότι αυτό θα τρομήσει να πούμε κάτι που δεν έχει ξεκινήσει αυτές τις μέρες. Είναι σίγουρο ότι πρώτα απ' όλα για να το κανονικοποιήσω λίγο. Είναι σίγουρο και άλλες φορές που έχουμε πει στο παιδί μας ότι δεν μπορούμε να του πάρουμε κάτι που μας ζητάει και του έχουμε βάλει να δίνει αόριο. Άρα όποια τέτοια κουβέντα θα έρθει και θα πατήσει στα γενικότερα αόρια που βάζουμε στα παιδιά και χωρίς να τα τρομάξουμε, μπορούμε να τους πούμε τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να κάνουμε. Φυσικά και έχετε δει και φαντάζομαι ότι αν αισθάνεστε τη δυσκολία ότι ναι τώρα τα πράγματα μπορεί να είναι λίγο πιο δύσκολα και κάτι που μπορούσαμε να το πάρουμε την προηγούμενη βδομάδα ή το προηγούμενο μήνα τώρα δεν μπορούμε. Νομίζω εστιάζοντας το θετικό, στα πράγματα που μπορούμε να πάρουμε, εναλλακτικά στη θέση δηλαδή αυτών, είναι πρώτα απ' όλα μια πρώτη απάντηση. Ακριβώς και όχι μόνο στα πράγματα που μπορούμε να πάρουμε και στα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε χωρίς χρήματα. Δηλαδή δεν είναι μόνο τα υλικά αγαθά, μπορούμε να μείνουμε και στο κομμάτι του ότι τι άλλο μπορώ να δώσω στο παιδί μου, μπορώ να δώσω χρόνο. Γιατί ίσως μέσα και από αυτή την κατάσταση χάνουμε λίγο την επαφή και με το παιδί μας με το χρόνο που περνούσαμε. Και μπορεί ένα παιδί ρωτώντας αυτό, αυτό που ζητάει περισσότερο να είναι, πιάνει και την αδειόρατη ανησυχία μας, λίγο περισσότερο χρόνο, λίγο περισσότερο νιάξιμο, που αυτό αν δώσουμε τελικά το συγκεκριμένο αγαθό που θα του λείψει, που πιθανώνει και να γκρινιάξει, ok, δεν λέμε όχι, μπορεί να μην είναι τελικά το πιο σημαντικό, δηλαδή περισσότερο εμείς να φοβόμαστε την όποια ματέωση του που λέμε εμείς οι ψυχολόγοι, την όποια γκρινιά του, αλλά στην πραγματικότητα να μην είναι τόσο πολλά πράγματα, απλά το παιδί να μας θέλει λίγο περισσότερο κοντά του. Λίγο περισσότερο κοντά του και, όπως είπες πριν, μπορεί να είναι κάτι το οποίο ούτως ή άλλως θα το έκανε, να είναι δηλαδή μέσα στα λογικά πλαίσια του τι μπορώ να δώσω εγώ στο παιδί μου ως γονιός και κάποια άλλη στιγμή θα έχουμε αρνηθεί. Έτσι, ακριβώς. Επίσης είναι ευκαιρία να συμπληρώσουμε σε αυτό. Μπορεί να γίνει, όσο και να ακουστεί λίγο παράδοξο, ένα αύστημα για μια πολύ ωραία κουβέντα αυτό, μια τέτοια δηλαδή αλλαγή. Κάτι που ένα παιδί, κάτι που θα αναγκαστούμε να αρνηθούμε στην υπάρχουσα κατάσταση στο παιδί μας είναι μια ευκαιρία να συζητήσουμε για την αξία των πραγμάτων. Και ότι τα πράγματα δεν είναι μόνο αυτά που μπορούμε να αγοράσουμε, αλλά υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούν να αγοραστούν και είναι εξίσου και ίσως και περισσότερο. Και περισσότερο πουλίτιμα, όπως η αγάπη μεταξύ όλων. Με την εικογένεια πρώτα απ' όλα, έτσι αυτό θα πουτουνήσουμε στο παιδί, αλλά και για όλους τους ανθρώπους. Όπως είναι η φιλία, το να έχει το παιδί μας στους φίλους του και να νιώθει καλά με αυτούς, όπως είναι ο σεβασμός, ένα σωρό αξίες δηλαδή που είναι σημαντικές και δεν αγοράζονται με χρήματα. Ναι, ακριβώς. Εδώ θέλω να φέρω και ένα παράδειγμα. Μας κάλεσε αυτές τις μέρες γονιός και μοιράστηκε το εξής. Ήταν περισσότερο σαν περιστατικό. Πήγε το πιτσιρίκι του, το οποίο ήταν αρκετά μικρούλι, ήταν πέντε χρονών και πήγε με τον κουμπαρά του. Η ουσία δεν ήταν ότι ήθελε το παιδί να δώσει χρήματα στη μαμά και στον παπά ή είχε καταλάβει τι γίνεται αυτές τις μέρες απόλυτα. Η ουσία ήταν ότι έβλεπε τον παπά και τη μαμά σε μια ανησυχία διαρκή. Και αυτό που του ζήτησες στο τέλος είναι ότι αντί να χάνετε χρόνο εκεί πέρα, εκεί στα ETM λοιπόν, μπορώ να σας δώσω εγώ τα χρήματα μου γιατί θέλω να πάμε να παίξουμε. Απίστευτο. Τα παιδιά έχουν πάντα με τον τρόπο τους να μας μαθαίνουν πράγματα, τα οποία φυσικά, το λέω τώρα, στους γονιός δεν είναι πάντα πολύ εύκολο να τους δώσουμε το χρόνο που χρειάζεται για την προσοχή, αλλά όταν καταφέρνουμε και το κάνουμε αυτό, το λέω έτσι πολύ ανθρώπινα, έχουν να μας μάθουν πολλά και να μας βοηθήσουν, μπορώ να το ατολμήσω να πω, ακόμα περισσότερο και εμάς τους ίδιους το πώς ζούμε τις καταστάσεις. Κάνετε πολύ σημαντικές ερωτήσεις. Ένας εδώ φίλος ρωτάει για το... ο κύριος Γιώργος Ζουμπουρλής, δεν ξέρω αν το τονίζω καλά, ρωτάει τι γίνεται σε ένα πολύ μικρό παιδί, σε ένα παιδί 4 ετών που δεν κατέχει ακόμα την νέα του χρήματος, αν μπορούμε να σηκήσουμε εκεί. Νομίζω πως μπορούμε να συζητήσουμε κύριε Ζουμπουρλή, δεν χρειάζεται έτσι καλλιώς να ξέρει το παιδί ακριβώς πώς λειτουργεί το χρήμα, ήδη όμως μια εικόνα ακόμα σε αυτήν την ηλικία έχει ότι πηγαίνουμε σε ένα κατάστημα και τα πράγματα δεν είναι εκεί, απλά και πάμε και τα παίρνουμε και όπως είναι το σπίτι μας. Μπορούμε δηλαδή να μιλήσουμε για την έννοια του μπορώ ή δεν μπορώ να έχω κάτι, χωρίς να καταλάβει το παιδί την ανταλλακτική αξία τελος πάντων αυτό, με την έννοια της κάλυψης μιας ανάγκης. Μπορεί να γίνει η κουβέντα να πάει προς τα εκεί, ποια είναι η ανάγκη που έχουμε να καλύψουμε και με ποιον τρόπο μπορούμε να την καλύψουμε. Θες να συμπληρώσεις κάτι σε αυτό, να πούμε σε μια... Όχι, έρχεται πραγματικά σε αυτό που λέμε ότι μας καλούν αγωνίες, γεμάτη αγωνία για συγκεκριμένες ηλικίες. Είναι αυτό που είπαμε και στην αρχή, ότι ο κάθε αγωνιός ξέρει πώς το έχει δώσει το παιδί του, ξέρει λοιπόν αν στο τετράχρονο ο παιδί του έχει μιλήσει για την αξία των χρημάτων, αν το έχει δώσει με κάποιον άλλο τρόπο, αν όταν πάτε σε ένα κατάστημα λοιπόν το παιδί σας γνωρίζει ότι θα δώσετε κάτι για να πάρετε κάτι άλλο. Άρα, το καταλαβαίνουμε ότι μπορούμε και έχουμε τους δικούς μας τρόπους ως οικογένεια να το περάσουμε στο παιδί. Πολύ σημαντικό που το νίζω ότι αυτά τα πράγματα είναι σημαντικά, είναι πάρα πολύ βοηθητικό να λειτουργήσουμε ως ομάδα ως οικογένεια. Ως ομάδα, τριβώς ως ένα οικογενειακό σύστημα. Και ανεξάρτητα αν είναι και οι δυο γονείς μαζί, αλλά αυτοί που είμαστε μαζί τους πάντων, είναι σημαντικό να λειτουργήσουμε ως ενότητα. Λέει και ο κύριος Μιχαλακόπουλος Αλέξης, το κάνει λίγο πιο δύσκολο και πολύ ρεαλιστικά. Θα το κάνουμε κι άλλο δύσκολο. Τι να πούμε όταν δεν έχουμε να τα στείλουμε τα παιδιά στην εκδρομή στο σχολείο και το παιδί είναι τόσο ανυπόμονο να πάει. Πόσες φορές το έχουμε συναντήσει αυτό και καθημερινά, να πω κι εγώ από την εμπειρία μου από στα σχολεία που βρισκόμαστε ενημερώνοντας τα παιδιά και τους γονείς για διάφορα θέματα. Είναι δύσκολη κατάσταση αυτό. Καθόλου εύκολο. Δεν έχουμε μόνο σημαντική απλή απάντηση. Αν το πούμε δεν θα πάρει στην εκδρομή και δεν τρέχει τίποτα. Όσο και να ακουστεί γενικό, κύριε Μιχαλακόπουλε, είναι σημαντικό να έχουμε το θάρρος και να πούμε στο παιδί την αλήθεια τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να κάνουμε. Λέω στο σενάριο ότι όντως δεν υπάρχει δυνατότητα. Δεν υπάρχει κάτι κάπως με ένα τρόπο να καταφέρουμε να το βολέψουμε όταν το πράγμα είναι τελειωμένο και δεν μπορεί το παιδί να του παρέχουμε τη συγκεκριμένη δράση. Να είμαστε δίπλα του και να παρακολουθήσουμε και να είμαστε κοντά στο συναισθημά του. Αυτό το θυμό που θα βγάλει και στη λύπη του και στην κρίνια του. Ας μην το ενοχοποιήσουμε το παιδί βέβαια. Μπράβο. Πάρα πολύ σημαντικό. Εδώ η έννοια κλειδί είναι πώς μπορούμε να σταθούμε στο παιδί μας δίπλα συναισθηματικά και αυτό σημαίνει με την δική μας αλήθεια, με το δικό μας αληθινό συνέστημα, χωρίς όμως όπως πολύ σωστά λες εκείνα να το ενοχοποιήσουμε το παιδί. Να του πούμε ότι για κάποιο λόγο φταίσαι εσύ που δεν θα πας. Ή μην κρινιάζεις. Δεν γίνεται να σταματάμε το συνέστημα του παιδιού. Γι' αυτό είμαστε εκεί, όταν θα στερήσουμε κάτι από το παιδί που πρέπει να το στερήσουμε, θα πρέπει να δώσουμε και το γιατί μας. Γιατί, γι' αυτό το λόγο. Όταν παίρνουμε κάτι από ένα παιδί δεν γίνεται να μην μπούμε με τα για ποιό λόγο και απλά σταμάτα. Και είναι σημαντικό, εφόσον δώσουμε τον χρόνο και τον χρόνο στο παιδί να εκφραστεί και να... Μπορούμε, μπορεί όχι ακριβώς στο ιδιόντα, να υποκαταστήσουμε αυτή την ανάγκη, τη συγκεκριμένη ότι δεν πήγε η εκδρομή, αλλά μπορούμε να βρούμε κάτι άλλο που μπορεί να γίνει τις επόμενες μέρες. Δηλαδή, δεν μπορέσε να πάει στην εκδρομή, αλλά ξέρεις τι, εγώ θέλω πάρα πολύ και θα πάμε μαζί το Σαββατοκύριαγο να κάνουμε την τάση δραστηριότητα μαζί. Δηλαδή, να έχουμε το νου μας και την έγνοια να καλύψουμε αυτή την ανάγκη του παιδιού σε σύντομο χρονικό διάστημα με έναν τρόπο διαφορετικό που μπορεί να ανέξουμε και να μπορούμε να τον σηκώσουμε. Σίγουρα είναι ευκαιρία, συνεχίζει ο κύριος Ζουμπουρλής, να μιλήσουμε γενικά γι' αυτό το βάλαμε στο πλαίσιο για καταστάσεις δύσκολες τα παιδιά. Βέβαια, όχι όλα στην ίδια κουβέντα. Εδώ θέλω λίγο προσοχή. Με αφορμή λοιπόν, τα παιδιά έχουν ένα ερέθημα, έτσι. Βλέπουν τις ουρές, είδαν αυτή τη στιγμή τις ουρές στα ITM, είδαν το παπά και τη μαμά είπαμε να συζητάνε σοβαρά, βλέπουν τηλεόραση κτλ. Λοιπόν, θα μιλήσουμε για το παιδί μας, για αυτό που συμβαίνει τώρα. Δεν χρειάζεται να το μιλήσουμε γενικά για την οικονομική κρίση, γενικά για το τι θα γίνει, αν τα πράγματα γίνουν ακόμα χειρότερο, αλλά είναι η αρχή, μπορούμε να το δούμε σαν μια αρχή για να μιλήσουμε στο παιδί μας για κάποια πράγματα που σπάει κανονικότητα και τα πράγματα λίγο δυσκολεύουν. Χωρίς όμως να γίνει σε μια κουβέντα, με αυτό λίγο να τονίσουμε. Αυτό μπορεί να γίνει, είναι η αρχή μιας τέτοιας συζήτησης που μπορεί να εξελιχθεί και σε άλλες φάσεις. Να μην γενικεύουμε δηλαδή. Να μην γενικεύουμε ναι. Και να προσπαθήσουμε να δείμαστε δικιά μας αγωνία, να καλύψουμε όλες τις απορίες και όλη την ανησυχία του παιδιού, έτσι σε μια κουβέντα, σε μια μέρα ας πούμε. Είναι κάτι που όπως συνεχίζεται, όπως και εμείς ανθρώπινα έχουμε αυτή την αγωνία και θα συνεχίσουμε την έχουμε, κάπως έτσι λίγο πολύ λογικό ενισθάνεται και το παιδί. Και Παύλο αξίζει να πούμε εδώ ότι μπορεί και εμείς να μην είμαστε σε θέση να σηκώσουμε τέτοιες συζητήσεις. Δηλαδή κάποιες φορές ναι. Μέχρι εκεί που μπορούμε και μέχρι εκεί που φτάνει και το δικό μας συνέστημα. Βέβαια. Αυτό είναι και το πιο δύσκολο έγινε. Αυτό είναι το πως εμείς βάζοντας τον εαυτό μας μπροστά, γιατί με αυτό με την αλήθεια τη δικιά μας να μιλήσουμε, στους ανθρώπους που αγαπάμε και μας έχουν πολύ ανάγκη, να μιλήσουμε τη δικιά μας την αλήθεια. Και η κυρία Παλαιολόγου την εμπειρία πως τρόμαξαν τα παιδιά. Τα παιδιά τρόμαξαν. Έχει δυο παιδιά οχτώ και έξι ετών. Πως τρόμαξαν όταν άκουσαν ότι είναι κλειστές οι τράπεζες. Γιατί τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία έχετε πολύ δίκιο. Καταλαβαίνουν ότι κάτι τρέχει. Τι σημαίνει ότι είναι κλειστές οι τράπεζες. Ξέρουν ότι στην τράπεζα πηγαίνει ο μπαμπάς και η μαμά οι μεγάλοι και παίρνουν χρήματα και με αυτά τα χρήματα αγοράζουν τα πράγματα που είναι απαραίτητα. Άρα μόνο και μόνο αυτή την πληροφορία τα παιδιά σίγουρα τα θορύβησε. Τους δώσατε εξηγήσεις λέτε αλλά δεν ξέρετε αν πραγματικά το κατάλαβατε. Πιθανόν με βάση αυτά που σας έχουμε πει μέχρι τώρα να μην τα κατάλαβαν όλα τα παιδιά. Μόνο και μόνο όμως κυρία Παλαιολόγο ότι σταθήκατε δίπλα τους και τους μιλήσατε και τους δώσατε τον χρόνο και τον χρόνο να κάνετε αυτή την κουβέντα και είμαι σίγουρος και συναισθηματικά είσασταν παρόντες σε αυτό. Η πραγματική ανάγκη του παιδιού σε αυτή τη φάση καλύπτει. Το λέω με πολύ σίγουρο για αυτός ψυχολόγος γιατί ουσιαστικά αυτό είναι πρώτα απ' όλα. Είναι να δει ότι του δίνεις αξία στην αγωνία του, στην απορία του και στέκεσαι δίπλα χωρίς να σημαίνει ότι πάντα μπορείς να δώσεις μια αμεσή λύση. Δεν είναι το θέμα νομίζω η λύση γιατί αυτή τη στιγμή είμαστε και σε μια κατάσταση που δεν είμαστε έτοιμοι να δώσουμε κάποια λύση. Απλά αυτό που έχει σημασία ίσως να πούμε στους γονείς είναι να αποφύγουν τις υπερβολές. Δηλαδή φαντάσου πόσες ήδη φράσεις ακούνε τα παιδιά οι οποίες μπορεί να είναι τρομακτικές και μπορεί να είναι υπερβολικές. Όλο αυτό εμείς θα πρέπει λίγο να το αποφύγουμε να είσαι στο σπίτι και να το λεύουμε. Έχεις πολύ δίκιο. Εννοείται όταν μιλάμε μεταξύ μας ενήλικες, όχι πέρα από το παιδί, μας ακούει το παιδί να μιλάμε τώρα. Μας ακούει να έχουμε και αυτό στο νου μας, ότι ένα παιδί μπορεί να μην είναι μπροστά αλλά μπορεί να ακούει. Ακριβώς. Ή να νομίζουμε ότι δεν ακούει και να ακούει 100% και να χρησιμοποιούμε εμείς εκφράσεις λίγο πάνω στη φόρτισή μας, βαρύγδοπες και υπερβολικές, όχι απλά βαρύγδοπες. Θα πεθάνουμε, θα μας τελειώσανε, μας κάναν, τι θα κάνουμε, θα πεινάσουμε. Αυτός θα φτιαν ως παιδιού αυτή την υπερβολή. Εμείς οι μεγάλοι ενήλικες κατανοούμε την έννοια της υπερβολής. Ένα παιδί μπορεί να μην καταλαβαίνει και να μην βγάλει κανένα σε ευσταγωγικά να πω σύμπτωμα εκείνη τη στιγμή, αλλά ακούγοντας αυτή τη φράση από το μπαμπά και τη μαμά, που συμπολίττουν την ασφάλεια, που συνειστούν αυτό που λέμε φωλιά στο σπίτι και σταθερότητα, ακούγοντας να μιλήσουν έτσι τα λόγια μπορεί να τους δημιουργηθεί πολύ μεγάλο στρες. Και αυτό το στρες ανάλογα με την ηλικία εκδηλώνεται διαφορετικά. Διαφορετικούς τρόπους, ακριβώς. Και σε αυτό πρέπει να είμαστε λίγο κοντά, να δούμε λοιπόν τι γίνεται, τι παρατηρούμε, αλλαγές που παρατηρούμε στα παιδιά μας. Είναι μέσα σε αυτά τα πλαίσια, είναι κάτι άλλο. Δεν φτάσουμε βέβαια στο σημείο της υπερβολής, να αρχίσουμε να παρατηρούμε τα παιδιά με αυτόν τον τρόπο, αλλά θα πρέπει να είμαστε κοντά και να είμαστε μαζί τους όλο αυτό που συμβαίνει. Έχουμε κάποια άλλη ρώτηση? Νομίζω είναι σημαντικό αυτό που διαπερνά λίγο αυτή την κουβέντα μας, ότι τα βασικά εφόδια που έχουμε και αυτά έχουμε λίγο να δώσουμε στα παιδιά και αυτά μας δείχνουν και τα παιδιά στη συμπεριφορά τους. Είναι οι σχέσεις που έχουμε, πρώτα απ' όλα μέσα στην οικογένεια, γενικά σχέσεις, που όσο πιο ζωντανές, όσο πιο ζεστές, όσο πιο αληθινές, τόσο πιο πολύ τα θωρακίζουμε χωρίς να τα αποκόπτουμε την πραγματικότητα, τα κάνουμε όμως να είναι πιο ανθηκτικά. Τα βασικά τους εφόδια. Ακριβώς. Και τη δημιουργικότητά μας. Είναι πολύ ενδιαφέρον, το λέγαμε και πριν, όσοι έχουν μεγαλών παιδιά ή όσοι έχουν δουλέψει με παιδιά, το έχουν δει πόσο δημιουργικά είναι τα παιδιά, όταν τους δώσεις έτσι το βήμα, όταν τους δώσεις το χώρο και το χρόνο και να σου πουν ιδέες για πράγματα που τα αποσχολούν, δηλαδή μια δραστηριότητα του σπιτιού, που μπορεί και εμείς οι μεγάλοι να μην έχουμε σκεφτεί, όχι τώρα αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε πια, δεν έχουμε οικονομική δυνατότητα, τι θα κάνουμε στη θέση του, μπορεί το ίδιο το παιδί να τα ακούσουμε, να έχει να μας προτείνει κάτι που να είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον και να μην έχουμε σκεφτεί και αυτό να μας θρέψει όπως λέμε σαν οικογένεια όλους πάρα πολύ καλά, να μας θρέψει το ενώ συναισθηματικά. Όντως και τα παιδιά αυτές τις μέρες έχουμε ακούσει και εμείς μέσα από κλήσεις γονιών ότι είναι πάρα πολύ δημιουργικά και όντως δίνουν λύσεις. Πολλοί γονείς δεν είναι έτοιμοι να ακούσουν, πολλοί γονείς έχουν την αγωνία τους, αλλά αν μείνουν εκεί ζωγραφιές, πάρα πολύ ωραίο, έχουμε ακούσει παραδείγματα για παιδιά που έχουν ζωγραφίσει στην κατάσταση και έχουν δώσει μια αισιόδοξη νότα. Πραγματικά μπορείτε να το κρατήσετε αυτό. Έτσι ακριβώς, είναι πολλοί τρόποι, πολλά κανάλια που μπορεί να εκφραστεί η δημιουργικότητα των παιδιών άμα τους δώσουμε το χώρο. Μια πολύ ωραία ερώτηση από την κυρία Γουσταπασίδου Μάρτα, μια ακόμα ερώτηση, είναι 7 χρονών η κόρη της και ζητάει επίμονα να έχει δικά της χρήματα, αν το θεωρούμε απαραίτητο. Κοιτάξτε, αυτό πάλι βγαίνει λίγο από την κουβέρνη αυτή τώρα, τη συγκεκριμένη δύσκολη κατάσταση της παρούσης. Είναι κάτι που έχει να κάνουμε τη γενικότερη παιδαγωγική κατεύθυνση που έχουμε με τον παιδί μας. Ναι, μπορεί σε αυτή την ηλικία, συγγνώμη, ένα παιδί να έχει νόημα παιδαγωγικά, να έχει λίγα χρήματα για να τα διαχειρίζεται, για να μαθαίνει κάθε αυτή τη διαχείρισή τους. Νομίζω ότι είναι καλό να το βγάλουμε από το κρίσιμο αυτής της περιόδου. Μπορεί να έχει αυτή τη στιγμή λιγότερα. Έτσι και αλλιώς και να μην υπήρχε αυτή η κατάσταση. Σε ένα παιδί 7 χρονών δεν είναι και το πιο χρήσιμο να δώσει πολλά χρήματα. Συμβολικά είναι για να μάθει λίγο τα μετρά ή να διαχειρίζεται λίγο αυτή την έννοια της ανταλλακτικής αξίας του χρήματος. Δηλαδή, αν δεν ξέρω αν σας αρκεί αυτή η απάντηση, σε έναν παθμό είναι απαραίτητο χωρίς όμως να σημαίνει ότι πρέπει να αγχωθούμε γι' αυτό και να είναι κάποιο συγκεκριμένο ποσό κτλ. Υπάρχουν όλα αυτά τα πράγματα που έρχονται να πατήσουν, καλώς και κακώς, σε μια υπάρχουσα κατάσταση που υπάρχουμε στο σπίτι μας. Το λέω καλώς και κακώς γιατί κάποια πράγματα μπορεί να μας έχουν ξεφύγει, κάποια όρια λίγο να τα έχουμε αφήσει να σεχυλώσουν και όπως όμως τα αφήσαμε έτσι μπορούμε να τα ξαναμαζέψουμε και να βάλουμε σε μια σειρά μια χαρά. Ρωτάει η κυρία Παλαιολόγου για τα πολλά ψώνια στον Σούπερ Μάρκετ τι μπορούμε να πούμε για τις σουρές εκεί. Νομίζω αυτό όντως είναι μια κατάσταση αρκετά πρωτόγνωρη για πολλούς και έναν παιδί αυτές τις μέρες σίγουρα θα του έχει δημιουργήσει την απορία το λιγότερο. Μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά ότι ξέρεις τι μερικές φορές και εμείς οι μεγάλοι, επειδή φοβόμαστε, επειδή και εμείς αγχωνόμαστε, προσπαθούμε να κάνουμε κάποια πράγματα για να είμαστε πιο ασφαλείς. Γιατί κάπως έτσι λίγο εμείς το εξηγούμε αυτό, δεν κρίνουμε κανέναν. Ένα αποτέλεσμα αυτό είναι αυτό που μπορεί να βλέπει το παιδί μας όταν πήγαμε στο supermarket και αντί να περιμένουμε ένα τέταρτο όπως συνήθως περιμέναμε τελικά μια ώρα και. Αλλά έχει να κάνει εμείς με τι φωνή θα το πούμε, με τι τόνο φωνής και εμείς ως συμπεριφορά θα το περάσουμε στο παιδί. Μπορεί δίπλα τα πράγματα να είναι λίγο πιο τεταμένα. Αν όμως εμείς ως γονείς είμαστε εκεί ψύχραιμοι αυτό είναι που πραγματικά θα μετρήσει στο παιδί και όχι τόσο δίπλα αν δει ή ακούσει μια λίγο μεγαλύτερη ένταση νομίζω. Και να του το δώσουμε όλο αυτό ακόμα και την ένταση που θα δει μπορεί να καταλάβει το παιδί ότι δεν είμαστε ολίδιοι, δεν είμαστε ολίδιοι στις καταστάσεις, δεν έχουμε την ίδια διαχείριση. Οπότε πάρα πολύ ωραίο το είπες ότι θα δώσουμε το συνέστημά μας. Ότι και εμείς οι μεγάλοι πολλές φορές είμαστε μπροστά σε όλο αυτό χωρίς ψυχραιμία. Μοιραστείτε το συνέστημα. Ή και το θάνατο μπορεί να μην είναι και χωρίς ψυχραιμία γιατί το λέω δεν κρίνουμε κανέναν. Ο τρόπος μας για να διασφαλίσουμε κάποια πράγματα στην οικογένειά μας μπορεί να είναι αυτός. Εντάξει. Σημασία έχει όμως όχι μόνο το τι κάνουμε αλλά πώς το κάνουμε και πώς το περνάμε στο παιδί μας. Ρωτάει ο κύριος Μιχαλακόπουλος όταν έχεις ελάχιστο ελεύθερο χρόνο με το παιδί σου και κατά τη στιγμή που σε ρωτάει, μαμά, μπαμπά γιατί πας στη δουλειά, εγώ τι πρέπει να απαντήσω. Νομίζω και αυτό κύριε Μιχαλακόπουλο και αυτό εντάστηση σε μια γενικότερη καθημερινότητα που το λέτε πολύ ρεαλιστικά, είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα. Στην ίδια κοινωνία ζούμε όλοι, πολύ είναι οι άνθρωποι, οι συμπολίτες μας και εμείς που αναγκαζόμαστε μερικές φορές να δουλεύουμε πάρα πολλές ώρες και να μην είμαστε κοντά στην οικογένειά μας και είναι μια πραγματικότητα αυτό. Όσο πετριμένο και να ακουστεί, σημασία έχει ότι όταν θα βρεθούμε κοντά στα παιδιά μας, με ποιον τρόπο θα βρεθούμε. Θα βρεθούμε, μ' αρέσει να το λέω, ολόκληροι, θα βρεθούμε παρόντες, ποιοτικά, όσο πιο ποιοτικά μπορούμε, φυσικά με την κουρασία μας και με τη δυσκολία μας, δεν λέει κανείς ότι αυτά θα εξαφανιστούν, αλλά έχει πολύ σημασία αυτό. Έχει σημασία πως οργανωνόμαστε έχοντας μια άξιμο, ότι μπορείτες, λέω ένα απλό παράδειγμα, την καθημερινή να μην έκανα κάποια άλλα πράγματα με το παιδί μου, αλλά την τάδε μέρα, το Σαφατοκύδακο, το έχω φροντίσει και θα κάνω κάποια πράγματα. Είναι ωραίο πιστεύεις να περιμένουν τα παιδιά? Νομίζω ότι όταν αυτό που περιμένουμε τους έχουμε τάξει, μπορούμε να το στηρίξουμε, είναι και ωραίο και μπορεί να είναι και παιδαγωγικό αυτό. Ακριβώς. Οπότε σκεφτείτε το λίγο, το πώς μπορείτε να το οργανώσετε, αυτό σίγουρα η καθημερινότητα είναι δύσκολη, πολλές οι ώρες της δουλειάς, αλλά ποιοτικός χρόνος, μπορεί να μην είναι ποσοτικό, μπορεί να είναι ποιοτικό. Και να έχουν τα παιδιά να περιμένουν μια μέρα που θα έχουμε λίγο πιο ελεύθεροι, ότι εκεί θα περάσω χρόνο με τη μαμά, με τον παπά, θα κάνω κάτι. Χωρίς να σημαίνει, έτσι για να μην το ξεχνάμε αυτό που επανερχόμαστε εμείς συνέχεια, ότι δεν έχει δικαίωμα να στενοχωρηθεί και ότι η δυσκολία πάλι θα πω είναι να είμαστε εκεί και να αντέξουμε σε εισαγωγικά αυτή του τη στενοχωρία και τη δυσκολία. Χωρίς να φορτωθούμε ενοχές, αυτή είναι η πραγματικότητά μας, αυτό χρειάζεται να κάνουμε για να στηρίξουμε την οικογένειά μας, χωρίς ενοχές να ακούσουμε λίγο και το θυμό του και τη στενοχωρία του, γιατί είναι αληθινά. Είναι για πρώτη φορά ότι θα εκπαιδεύσουμε τα παιδιά και σε ένα αρνητικό συνέστημα, τους φαίνεται έτσι πολύ περίεργο, αλλά είναι και απελευθερωτικό, γιατί όπως μαθαίνουμε στα παιδιά να είναι χαρούμενα, ευτυχισμένα και μας είναι τόσο εύκολο αυτό, έτσι το ίδιο ωραίο είναι να μπορέσουμε να ακουμπήσουμε, μάλλον να ξέρουν ότι θα ακουμπήσουν και το αρνητικό τους συνέστημα πάνω μας. Και όχι μόνο πάνω μας, να μπορούν και τα ίδια να το διαχειριστούν. Πρωτάει λοιπόν, είναι σχετικό τώρα με αυτή την κουβέντα, έχει λίγο έτσι ανάψει κουβέντα γύρω από τα συναισθήματα. Είναι κακό, λέει η κυρία Παλαιολόγου, να δει το παιδί μας την αδυναμία ή το φόβο μας ή καλύτερα να βάλουμε μάσκα χαλής διάθεσης. Νομίζουμε ότι όχι τη μάσκα, αυτό νομίζω το έχουμε τονίσει αρκετά, να βάλουμε μια μάσκα μπροστά στο παιδί μας, σίγουρα θα βοηθήσει και τα παιδιά, το ξέρετε επίσης και καλύτερα από εμένα για τα παιδιά σας σίγουρα, ότι μπορούν να δουν πολύ καλά ποιος από τις μάσκες που φοράμε. Χωρίς να μπορούν βέβαια να καταλάβουν ακριβώς τι γίνεται και αυτό το κάνει μερικές φορές πιο δύσκολο. Καταλαβαίνει ότι ο μπαμπάς και η μαμά κάτι τους συμβαίνει, δεν το δείχνει, αλλά αυτού μπορεί να τον τρομάζει και περισσότερο. Χωρίς όμως να σημαίνει ότι όλο μας τον φόβο και όλη την αδυναμία θα πάμε να την φορτώσουμε στο παιδί. Εκεί είναι λίγο το δύσκολο, όσο τώρα είναι αλήθεια ότι είναι δύσκολο, να καταλάβουμε πόσο αναλογεί σε αυτή την κουβέντια με το παιδί μέχρι τι μπορώ να πω. Όχι τι μπορώ να δείξω, θα δείξω τον εαυτό μου, την πραγματικότητά μου, αλλά τα λόγια που θα πω πόσο χρειάζεται να καταλάβει. Μπορεί να μην χρειάζεται να πούμε όλη την αγωνία και τον φόβο όπως θα μιλήσουμε σε έναν άλλο ενήλικο. Έχει λίγο τη σημασία του αυτό. Ρωτάει ο κύριος Ζουμπουρλής, σε περίπτωση ρωτάει που η οικονομική κρίση δεν σε έχει επηρεάσει οικονομικά για οποιοδήποτε λόγο, αν υπάρχει λόγος να αναφερθείς αυτό στο γεγονός της κρίσης γενικά. Κοιτάξτε, εμένα να πω, Ρενκίνα, προσωπικά και πολύ ενδιαφέρος ερώτης, υπάρχει λόγος να αναφερθείς γιατί ζεις σε έναν κοινωνικό περιβάλλον που θα το συναντήσεις. Συμβαίνει, το ακούμε, το βλέπουμε. Θα το παίξει από ένας συμμαθητής του αν πηγαίνει σχολείο, θα το δει κάπως στη γειτονιά, θα δει μια κατάσταση που έχει να κάνει δηλαδή με δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Και είναι σημαντικό επειδή, όπως λέγαμε και πριν, πολλά μπορεί να έχει ακούσει και από τη τηλόραση, πολλά μπορεί να έχει ακούσει από συζητήσεις. Έχει πολύ σημασία και θα ακούσει και από μας τους βασικούς ενηλίκους της ζωής του για τα θέματα που το απασχολούν, τι απάντηση θα ακούσει και τι κουβάτια θα ακούσει από μας. Έχει λοιπόν σημασία να έχουμε εμείς να αναφερθείς αυτό. Λίγο πολύ με τους άξιονες που είπαμε, με ψυχραιμία, στη γλώσσα που καταλαβαίνει και να πούμε κάποια βασικά πράγματα, ανεξάρτητα αν η οικογένειά μας ζει αυτή την κατάσταση. Είναι λίγο, να το πω, σαν πρόληψη. Σαν πρόληψη και είναι σαν να βάζουμε το παιδί ξαφνικά μέσα σε ένα γυάλινο κόσμο. Άμα δεν του εξηγήσουμε και τι γίνεται γύρω του. Το παιδί ζει, έχει και άλλα πλαίσια. Έχει το σχολείο του, έχει τη γειτονιά του, έχει τις δραστηριότητες του, δεν θα είναι μόνο του προφανώς. Κάποια στιγμή κάτι θα ακούσει, κάτι θα ψυχάνε μυστή. Είναι λοιπόν η απάντηση σαν να έρθει το παιδί σου και να σου πει γιατί δεν μου είπες, τι συμβαίνει, γιατί βλέπω ουραία. Η άλλη πλευρά δηλαδή σε όλο αυτό. Οπότε, ανοιχτή. Να είμαστε ανοιχτοί και να είμαστε ειλικρινείς στο πλαίσιο που όπως είπαμε και πριν, μπορούμε να δώσουμε και να καταλάβουν και τα παιδιά μας φυσικά. Ευχαριστούμε και για τα καλά σας λόγια κυρία Παλαιολόγου και σας κυρία Ζουμπουρλή. Να θυμίσουμε άλλη μια φορά, νομίζω είναι ευκαιρία, ότι η γραμμή 1056 είναι 24 ώρες και για οποιοδήποτε από τις ανάγκες που είπαμε πριν και που αυτό το καιρό, αυτές οι μέρες μπορούν να ενταθούν, μη διστάσετε να μας καλέσετε. Άνθρωποι όπως εμείς, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, είναι πάντα εκεί και θα σας κατευθύνουν σε όποια ανάγκη χρειαστεί, ανάλογα με τις δομές και τις υπηρεσίες που παρέχει το Σύλλογό μας στο χαμόγελο του παιδιού, σε όλη την ελληνική επικράτεια, το θυμίζω. Να κάνουμε παρένθεση, δεν είναι μόνο για τους γονείς, είναι και για τα παιδιά. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να πούμε ότι και να δώσουμε ένα βήμα και στα παιδιά μας να μιλήσουν και να εκφραστούν. Αν έχετε κάποιο άγχος, αν δεν ξέρετε οι ίδιοι πραγματικά πώς να τοποθετηθείτε, όμως και είπαμε, χρειάζεται όλο αυτό μια νηφαλιότητα και από εκεί και πέρα η ειλικρίνεια είναι βασικός σύμβουλος. Από εκεί και πέρα, λοιπόν, μπορούμε να δώσουμε αυτό και στα παιδιά μας, τη δυνατότητα λοιπόν να μιλήσουν και είναι ωραίο γιατί θα ξεκινήσουμε λοιπόν και να τα ανοίγουμε με κάποιο τρόπο. Μπορεί να γίνει ένα έναυσμα για μια κουβέντα, για αξίες με τα παιδιά, για συμπεριφορές, για πράγματα που μέχρι τότε όντως η καθημερινότητα δεν τα έχει φέρει στο προσκύλιο για να συζητήσουμε. Ακριβώς. Και πολλές φορές και τα παιδιά μας ντρέπονται, δηλαδή μπορεί να τους είναι πολύ πιο εύκολο και το συναντάμε και το βλέπουμε στη γραμμή ότι τα παιδιά καλούν πολύ πιο εύκολα ανώνυμα λοιπόν, λένε αν θέλουν το όνομά τους, μπορεί και να μην το πούνε λοιπόν και παίρνουν και ζητάνε διάφορα, ζητάνε συμβουλές, βοήθεια, απόψεις, οπότε δώστε τους και αυτή τη δυνατότητα. Τέλος να πούμε ότι τη διαδικτακή αυτή έχουν μπει ρότα το χαμόγελο, είπαμε σήμερα ήταν μια έκτακτη λόγω των συνθηκών που ζούμε και των εξελίξεων αυτής της εβδομάδας στη χώρα μας. Είναι κάθε δεύτερη πέμπτη με θέματα που προκύπτουν πρώτα απ' όλα από την εμπειρία μας έτσι από τα τηλεφωνήματα στο 1056, και όπως μας έχετε ακούσει και τις άλλες φορές να σας καλούμε και από θέματα που μας προτείνετε εσείς μέσα από το σάιτ μας, να επικοινωνείτε το σάιτ μας, μέσα από το facebook ή το twitter, από τα social media, θέματα που σας απασχολούν σε σχέση με τα παιδιά σας και μπορούμε εμείς να κάποτε τρόπο πιστεύετε να συντράμουμε. Ωραία. Ευχαριστούμε πάρα πολύ, να είστε καλά και είμαστε κοντά σας σε ό,τι χρειαστείτε. Ευχαριστούμε πάρα πολύ. |
