| : Πριν αρχίσω να διαβάζω δύο μικρές παρατηρήσεις. Η πρώτη κάπως την υπενύχτηκε και με την προβολή μιας φωτογραφίας η Τασσούλα χρωστώ και αυτή την ανακοίνωση, μάλλον τις σκέψεις που έκανα γύρω από αυτή την ανακοίνωση στην εμπειρία που είχα να δραματοποιήσω και να σχηνοθετήσω τον Ερωτόκριτο με το Θεατρικό Εργαστήρι του Πανεπιστημίου Κύπρου. Εκεί έπρεπε να αποφασίσω τι απ' το κείμενο είναι αφήγηση που το έκανα χορικό, τι είναι διάλογος που το έκανα θέατρο και τι είναι λιρική ποιήσει που έγιναν τραγούδια. Η δεύτερη παρατηρήση εκτός κειμένου είναι ότι μία πρώτη μορφή πολύ πιο σύντομη μεταφρασμένη στα ιταλικά αυτής της ανακοίνωσης έγινε πριν δύο χρόνια στο Παλέρμο σε συνεργαίο των Ιταλών Συναδέλφων Νεοληνιστών. Εδώ είναι ξαναδουλεμένη και εκτενέστερη. Μια βασική διάκριση που κάνει ο Κορνάρος ως προς τα τραγούδια του ερωτόκριτου είναι ότι άλλο είναι το σύνθεμα του τραγουδιού και άλλο η γλυκότη του σκοπού, άλλο είναι δηλαδή η στήχη των τραγουδιών και άλλο ο σκοπός, δηλαδή το μέλος. Το σύνθεμα του τραγουδιού και του σκοπού η γλυκότη. Την διάκριση αυτή την κάνει πιο έντονη η αρετούσα, όταν ανακαλύπτει στα τετράδια του ερωτόκριτου τους στίχους των ασμάτων που άκουγε κάθε βράδυ απέναντι και κάτω από το παλάτι. Η αρετή, όσο διάβασε του πόθου τα γραμμένα, συλλέγει μ' ανασταναγμούς. «Είντα μου λέγεις, νένα, εκείνον όπου εγείρευγα κι οδήβρισκα ποτέ μου, εφνίδια κι ανεπόλπιστα σήμερον ήλαχέ μου». Και τα τραγούδια και η σκοπή και της αντριάς η χάρη είναι εκείνου όπου μέλλεται η γυναίκα να μη πάρει. Στο κρίσιμο, δηλαδή, σημείο όπου αποκαλύπτεται στην αρετούσα η ταυτότητα του άγνωσου τραγουδιστή, αυτή συνοψίζει σ' ένα στίχο τα τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα του άγνωσου τραγουδιστή, τα οποία την είχαν μαγιέψει. Τα τραγούδια, η σκοπή και της αντριάς η χάρη. Χαρίσματα τα οποία αναλύονται και στην απολογία των σοντάδων προς το ρήγα. «Λέσι του αφέντη κάτεχε, σωτίδαμεν απόψε, αμα σε πέψεις ποιον εκεί την κεφαλή μας κόψε». Κι αυτήν ως ο τραγουδιστής κι αυτός ο Λαγκουτάρης είναι μεγάλης δύναμης, είναι μεγάλης χάρης. Κι ό,τι γλυκότη και ομορφιά εις το τραγούδι δείχνει, τόσο φαρμάκι και φωτιά με το σπαθί του ρίχνει. Ζάχαρη είναι το τραγούδι του και το σπαθί του χάρος. Τις αλήθειες φανερώνομαι και μην το παρεις βάρος. Υπό αυτούς τους όρους είναι σαφές ότι έχουμε εδώ ένα μοντέλο ήρωα το οποίο συνοψίζει τρεις θεμελιακές χάρες. Α του ποιητή, β του μουσικού τραγουδιστή, δηλαδή του τροπαδούρου και τρίτων του αντρίου πολεμιστή. Θα δούμε πιο κάτω σε ποιο αρχαιτυπικό μοντέλο παραπέμπι. Εδώ να πούμε ότι και για τα τρία αυτά στοιχεία η αρετούσα έχει αυτά τεκμήρια. Πρώτον, τα σκόπο τραγουδίσματα που άκουγε κάτω από το παλάτι. Δεύτερον, τα λόγια των τραγουδιών τα οποία απομνημόνευε και κατέγραφε σε δικά της τετράδια. Και τρίτον, την αντριοσύνη του άγνωσου τραγουδιστή για την οποία μιλούσε πια όλο το παλάτι ύστερα από τη συμπλοκή με τους σορτάδους του βασιλιά πατέρα της. Αυτά τα τρία στοιχεία αποκτούν άλλο νόημα και άλλη συνοχή κατά τη στιγμή που η αρετούσα ανακαλύπτει στα τετράδια του ερωτόκριτου και διαβάζει ξανά τα γραμμένα εκεί μέσα γνωστικά λόγια του έρωτα. Με τη μικρή αυτή εισαγωγή θέλησα να σας προειδεάσω για την ουσία αυτής της ανακοίνωσης αντικείμενο της οποίας είναι μια προσπάθεια να εντοπιστούν μέσα στο κείμενο του ερωτόκριτου τα «χωσμένα» ή «κρουφευγμένα» λόγια. Η στίχη δηλαδή των τραγουδιών με τα οποία ο αμώνυμος ήρωας σαγηνεύει τη 13-χρονη αρετούσα. Τους όρους «χωσμένα» και «κρουφευγμένα» δηλαδή κρυμμένα λόγια τους εισάγει ο ίδιος ο Κορνάρος διαστώματος ερωτόκριτου. Τάχωνα εξεχωστήχανε, τα κρουφεύγα εφανήκαν. Πρόκειται για λόγια που έχουν, μάλλον θα κόψουμε λίγο εδώ. Ένα ερώτημα που με είχε απασχολήσει κατά καιρούς, όπως φαντάζομαι θα έχει απασχολήσει όλους τους μελετητές του ερωτόκριτου, είναι ακριβώς αυτό που αφορά στο ποιοι είναι οι στίχοι αυτών των τραγουδιών, που έγιναν και οι αφορμοί για την «πιστική αγάπη» που είναι το θέμα του έργου. Αν ψάξουμε μέσα στο συνολικό έργο, δεν θα βρούμε πουθενά κάποια απευθείας παράθεση στίχων, των στίχων αυτών των τραγουδιών. Και δεν θεωρώ βεβαίως αναγκαίων να συζητήσουμε εδώ την ίδια ισχολιαστήσα επαρκώς από τον Στυλιανό Αλεξίου, προσθήκει 40 κακό τεχνοστήχων στο εφθανισιακό χειρόγραφο του ερωτόκριτου, που συνιστούν υποτίθεται, κατά το συντάχτη τους, τα λόγια της Καντάδας που ερωτόκριτος τραγουδούσε ανάδεια απ' το παλάτι. Από την άλλη, έχουμε κάποιες μνείες που μας προιδεάζουν για το περιεχόμενο αυτών των στίχων. Πέρα από το ότι υπενίσεται η ίδια ιαρετή, χαρακτηρίζοντας αυτή την πίηση ως λόγια γνωστικά για την αγάπη, υπάρχουν οι ακόλουθες αναφορές στο περιεχόμενο αυτών των τραγουδιών. Πιο κάτω. Ήλεγε και ανεθύβανε της ερωτιάς τα πάθη και πως αγάπη εμπέρδεσε και ψήγει και μαράθει. Στο δύστηχο αυτό που το εκφέρει ο ποιητής-αφηγητής κωδικοποιούνται δύο πράγματα. Αφενός ότι το περιεχόμενο των τραγουδιών αυτών είναι της ερωτιάς τα πάθη, αφετέρου το πως ο ίδιος ο ερωτόκριτος εψήγει και μαράθει από τον πέρδεμά του σε μιαν αγάπη. Τέτοιες μνείες βοηθούν προς την κατεύθυνση του εντοπισμού εκείνων των στίχων που κρύβουν ή φανερώνουν τα λόγια της αγάπης που ο ερωτόκριτος και η αρετούσα κατέγραψαν στα τετράδια τους, υπό διαφορετικούς βέβαια όρους. Ολόκληρη μάλιστα η νοματική ενότητα που περιέχει το δύστηχο αυτό μας δίνει ακόμη κάποιες ενδείξεις για το περιεχόμενο των στίχων που έγραφε ο ερωτόκριτος. Ήλεγε κι ανεθύβανε της ερωτιάς τα πάθη και πως αγάπη εμπέρδεσε και ψήγει και μαράθει. Κάθε καρδιά ανελάμπανε, ανήτος σαν το χιόνι, σέτια γλυκότατη φωνή κοντά τσισιμώνι. Εμέρωνε όλα τ' άγρια, τα δυνατά απαλένα, στο νου τ' ανθρώπου τι λέγε με λύπηση από μένα. Εμήλια παραπόνεσες που τσι καρδιές σφάζαν, το μάρμαρον εσπούσανε, το κρούσταλον εβράζαν. Τα τραγούδια του ερωτόκριτου μιλούσαν για παραπόνεσες, παράπονα δηλαδή για τον έρωτο. Δεύτερον ο κορονάρος διακρίνει τα αποτελέσματα του μέλους από τα αποτελέσματα του λόγου. Αφενός το μέλος και η γλυκίδητα της φωνής κάνουν κάθε καρδιά να αναλαμπάνει, τα άγρια να ημερεύουν και τα δυνατά να γίνονται απαλά. Αφετέρου τα λόγια των στίχων, ό,τι ήλεγε, δημιουργούσαν μια συμπάθεια σ' εκείνους που τον άκουγαν. Στο νου του ανθρώπου, ό,τι λέγε, με λύπηση από μένα. Μνίες στο περιεχόμενο των τραγουδιών, αυτόν, στους στίχους δηλαδή των τραγουδιών, υπάρχουν και σε άλλα σημεία του έργου. Για παράδειγμα, σαν τραγουδήσω και να πω τον πόνο που με κρίνει, μου φαίνεται πως είναι ρό και τη φωτιά μου σβήνει. Ακόμη τέτοιες αναφορές έχουμε και από τη μεριά του Ρήγα και Ιράκλη και της Σαρτέμητας. Και ο Ρήγας με τη Ρήγησσα πολύ χαρά ανεπέρναν να του γρυπούν να τραγουδάει και έτσι γλυκιά να λέγει του έρωτα τσι πονηριές, τσι πράξεις του να ψέγει. Αλλά και σε άλλες αντιδράσεις του Ιράκλη, ο Ρήγας μια από τις πολλές ή θέλησε να μάθει ποιος είναι αυτός που τραγουδεί της ερωτιάς τα πάθη. Και λόγιασε με τους πολλούς όπου σ' αγκαλεσμένη πως να έρθει και ο τραγουδιστής εκείνος ο ανημένη όπου τη νύχτα έτσι γλυκιά τα βάσα να του λέγει, όπου τον άνθρωπο κοινά με το σκοπό να κλέγει. Βλέπουμε λοιπόν με βάση τις ποικίλες αναφορές στο περιεχόμενο των στίχων ότι αυτός προσδιορίζεται με βάση τις ακόλουθες, θα μπορούσαμε να πούμε κατά κάποιον τρόπο, τυτλοφορήσεις του έρωτα τα πάθη, της ερωτιάς τα πάθη του έρωτα οι πονηριές τα βάσανα του έρωτα. Αυτά λοιπόν τα τραγούδια που είναι αφιερωμένα στα πάθη, στα βάσανα, στις πονηριές και στις αδικίες του έρωτα που στην πραγματικότητα ορίζουν μια θεματική που σαφώς παραπέμπει στην πετραρχική πίηση. Μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι καταρχήν αποτελούν εντεχνή προσωπική πίηση και δεν τα έχει αντλήσει ο ποιητής και ο ερωτόκριτος ως ήρωας από την δημοτική παράδοση και αυτό είναι κάτι που το έχει ξεκαθαρίσει ο David Horton. Η παρατήρηση αυτή στηρίζεται και ενδοκιμενικώς ότι πρόκειται για πρωτότυπα η γραφή του ήρωα ερωτόκριτου από την ακόλουθη εκτίμηση της ίδιας της αρετούσας η οποία αυτοσυστήνεται καθώς θα δούμε παρακάτω ως δεινή και φανατική αναγνώστρια από τα μικράτα της και αυτό παραπέμπει σε άλλο λογοτεχνικό μοντέλο καθώς θα δούμε. Όμως αυτά τα τραγούδια δεν τα διάβασαι ποτέ της πουθενά. Τα λόγια του τα γνωστικά κάθουμε και λογιάζω, γραμμένα τα έχω και συχνιά κλαίγοντας τα διαβάζω και αλλού ποθές δεν τα άκουσα. Μη δείδα τα γραμμένα, κατέχωτο γνωρίζωτο πως ήσανε για μένα. Και από την πρώτη εργατεινή που πέξε το λαγούτο ελόγιασα το κύπατο, για μέναν ήταν τούτο. Από την άλλη βέβαια τίποτε δεν αποκλεί αυτή η αντεχνη προσωπική ποιήσει να κουμπά ως ένα βαθμό και στη λαϊκή ποιήσει ή καλύτερα στην πλούσια παράδοση της προφορικής ποιήσεις στην ιδιαίτερη πατρίδα του ποιητή του ερωτοκρίτου. Ιδίως όταν μαθαίνουμε διαστώματος φροσύνης ότι από τεχνική άποψη η στίχη των τραγουδιών του ερωτόκριτου είναι λαϊκότροπη, γραμμένη δηλαδή σε ρήμα. Είντα μεγάλων ήτανε ανύβρεσης τ' αρμάρι τραγούδια και ο ερωτόκριτος κατέχει και ρημάρι. Είναι ένα δηλαδή αντιθέτως προς την αρετούσα που έχει σε μεγάλη εκτίμηση την ποιότητα της ποιήσεις του ερωτόκριτου, προσπαθεί να την υποπαθμίσει σε κατώτερο είδος, το οποίο μάλιστα φαίνεται ότι ευδοκιμεί περισσότερο στο χώρο κατώτερων λαϊκών στρωμάτων. Και πόσοι κακορίζικοι, πόσοι φτωχοί ψωριάροι του τραγουδιού έχουν μάθηση και του σκοπού τη χάρη. Θα μπορούσαμε εδώ να προσθέσουμε ότι την άποψη της Νένας στηρίζει μια συγκριτική μελέτη στίχων του ερωτόκριτου με ανώνυμες παλές ματινάτες, όπως για παράδειγμα αυτές που έχει θησαυρίσει η Μαρία Λιουδάκη. Μελέτη η οποία δείχνει τη στενή συγγένεια αρκετών στίχων του ερωτόκριτου με κείμενα της λαϊκής παραδοσιακής μουσας. Αλλά πιστρέψτε μου να μην πω εδώ στο ακανθόντες πρόβλημα της προτεραιότητας, μόνον ότι θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Μια μαντινάδα του βιβλιοτήτου Λιουδάκη. «Εσύ είσαι μια βασίλισσα κι όλο τον κόσμο ρίζεις και θέλεις παίρνεις τις ψυχές και θέλεις τις χαρίζεις». Είναι ένας τον ερωτόκριτο. «Εσύ είσαι βασιλειόν παιδί και τον λαόν ορίζεις, μπορείς να παίρνεις τη ζωή και να την εχαρίζεις». Είπαμε όμως ότι δεν θα ασχοληθούμε εδώ με αυτό το μεγάλο θέμα της σχέσης του ερωτόκριτου με την λαϊκή παραδοσιακή ποιήση της Κρήτης. Αυτό που στοχεύει η δική μου εργασία είναι να εντοπίσω εκείνους τους στίχους που θεωρώ ότι προϋποθέτουν τα γνωστικά λόγια των τραγουδιών του ερωτόκριτου, τα οποία η 13-χρονη Αρετούσα πρώτα αποστηθίζει, μετά καταγράφει και εν συνεχεία τα μελετά, στηρίζοντας στο περιεχόμενό τους, πιστεύω, τη ρήξη με την κοινωνική της τάξη. Αργότερα μάλιστα θα τα ταυτοποιήσει ανακαλύπτοντας το συντάχτη στα χαρτιά που βρήκε στην κάμαρα του ερωτόκριτου. Θα διαβάσω μόνο τους τελευταίους υπογραμμισμένους στίχους. «Οτι τραγούδια κάθε αργά, ήκουγε του ερωτάρι, όλα γραμμένα τα βρήκε ο σύννεξαν τ' αρμάρι, σπουδακτικά τα διάβασε, και πάλι εκεί τα αφήνει, βγαίνει όξω, δείχνει πως πονεί και αποκουμπάς την κλίνη». Στο σημείο αυτό θα προτείνω να ακούσουμε κάποιους από τους στίχους που διάβασε η Αρετούσα σ' αυτά τα τετράδια, όπως ακριβώς τώρα θα βάλουμε το φιτιάκι, όπως θα τραγουδάει η Χριστίνα Ιπιερή «Δεν είναι κόρη μου ούτε συγγενής μου, είναι απλώς ταυτόσιμο το ποιος εις τον κόσμο εφάνικη». Παράσταση του Θεπά, να κλείσουμε το φως. Μπορούμε να κλείσουμε το φως? Δεν έχουμε ήχο. Δεν έχουμε ήχο. Πάμε, το χάσαμε. Παρακαλώ. Λοιπόν, στίχοι όπως αυτοί που τους ακούσατε τραγουδισμένους, από το θεατρικό εργαστήρι και την κορυφαία εκεί, την Χριστίνα Ιπιερή, πιστεύω ότι είναι στίχοι καταρχήσης τους οποίους αναπτύσσεται μια σχετικά όρημη θεωρία περί έρωτος και τις συναντούμε πιο συχνά στην επιχειρηματολογία της αρετούσας προς την Νένα, είτε του ερωτόκριτου προς τον φίλο του και οι δύο προσπαθούν να πείσουν τους δύο αντιπάλους στον λόγο υπέρ του έρωτα ότι είναι αδύνατο να αντισταθούν στον έρωτα και καταγράφουν τη δύναμή του και τα πάθη και τις ισοδύνες που τους δίνουν. Ναι, έχω τρία λεπτά, εντάξει. Να πάμε, λοιπόν, προς την κατακλήδα. Προεκτείνοντας, λοιπόν, όσα από αυτά που ήθελα να σας πω έως εδώ, θα έλεγα ότι θεωρώ περίπου αυτονόητο ότι ενδιαφέρουσες θεωρίες περί έρωτα που η αρετούσα αναπτύσσει σε υπέροχους στίχους στις διαλογικές σκηνές με την Νένα είναι αδύνατο να μην απηχούν τους στίχους τους οποίους ο ερωτόκριτος έντισε με μουσική και τους τραγούδισε πολλές φορές κάτω από το παλάτι. Μοιάζει, δηλαδή, αδύνατο να έχει αρετούσα απομνημονεύσει τα ερωτικά αυτά τραγούδια, τα οποία εκτίμησε ως γνωστική ποιήση, να τα έχει καταγράψει, να τα διαβάζει και να τα μελετά και μετά να μην αποτελούν αυτά, έστω εν μέρη, την βάση της επιχειρηματολογίας της προς την Νένα. Να μην βρίσκονται, δηλαδή, εσωματωμένα στα δικά της λόγια ως προς τις αρετές του έρωτα. Άλλωστε, η πιο νοπή πεδία της αρετούσας γύρω από το θέμα της δύναμης του έρωτα είναι η συγκινημένη άσκησή της απομνημόνευση, την καταγραφή και τη συχνή ανάγνωση της γνωστικής ποιήσης του ερωτόκριτου. Το ίδιο σκεπτικό ισχύει και για τις θεωρίες περί έρωτος που ο ερωτόκριτος αναπτύσσει στον Πολύδωρο. Αν έχουμε δίκιο με όσα είπαμε ως εδώ, τότε τα λόγια των τραγουδιών του ερωτόκριτου ως λόγια κρυμμένα μέσα στα λόγια του ποιητή εμφανίζουν ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία επιβάλλουν την διερεύνηση των προηγουών που προϋποθέτουν. Θα σταθώ και δυστυχώς μόνο θα εντελώς συνθηματολογικά θα αναφέρω σε δύο κύριες πηγές, τον πετραρχισμό σε μια ειδική εκδοχή του και βεβαίως την προϋπόθεση του ΝΤΕ. Με το μοντέλο του πετραρχισμού ο ερωτόκριτος συνδέεται ως τροπαδούρος ποιητής και τραγουδιστής με ορισμένα σωστώς οριζικές αποκλήσεις. Η συγκρότηση αυτού του μοντέλου προϋποθέτει ορισμένους ενδιάμεσους, πιο ισχυρός μοιάζει να είναι ο μακιαβελισμός, ο οποίος καθιερώνει τον ήρωα που παράλληλα προς την ικανότητα στις μονομαχίες και στον πόλεμο, διακρίνεται και για την ικανότητα στα γράμματα και στις τέχνες, επομένως γίνεται άξιος να πάρει τη μοίρα στα κέρια του και να κερδίσει την αγαπημένη του παρά τις διάφορες δυσκολίες. Με αυτό το μοντέλο ήρωα συνδέεται συχνά και το θέμα της μυστικότητας, η κρυφή δηλαδή σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον τροβαδούρο και στην κυρά του, συχνά εξαιτίας της διαφοράς στην κοινωνική θέση των δύων. Στον ερωτόκριτο, οι αγαπημένοι είναι ανώτεροι κοινωνικά, η σχέση μένει μυστική για ένα μεγάλο διάστημα και επισφραγίζεται με συμβολικούς τρόπους και πάντως καταλήγει σε γάμο αφού οι ήρωες αποδεικνύουν την αξία τους μέσω δοκιμασιών. Το δεύτερο μοντέλο που πιστεύω ότι προϋποθέτει ο Κορνάρος είναι αυτό της Φραντζέσκας του Ντάντε και σχετίζεται με τον τρόπο που κατασκευάζει το πρόσωπο της αρετούσας. Είναι η Ροίδα, το ξέρουμε όλοι είναι γνωστό από το πέμπτο άσμα της Κολάσεως, εκεί την έχει ο Ντάντε η οποία ερωτεύεται διαβάζοντας λογοτεχνία. Όπως είπαμε και πριν η αρετούσα αυτοπαρουσιάζεται ως μια κόρη η οποία έχει από πολύ μικρή ηλικία όντες ακρομεγάλωσα μια σύνθετη σχέση με την ανάγνωση η οποία της έβαζε λογισμούς που αφορούσαν την αγάπη με ράψιμο, με γράμματα και με κοντή λινένα, σ' αγάπες και ψιλότητες οι λογισμοί μου εμπέμναν. Η αναγνωστική αυτή εμπειρία εφανίζεται κάποτε ως ανακουφιστική αλλά συχνότερα ως βασανιστική εμπειρία αφού φέρνει την ηρωίδα σε κατάσταση παιδομείς αλλά και στο όριο του εφιάλτη. Τόσο που είναι ένα σεχνιά που παραμάνιζες και ήλεγες πως σε κάνω να βάλεις τα βιβλία μου ή στη φωτιά να πάνω. Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι κοντά στα πετραρχικά χωρεία του ερωτόκριτου που έχει ήδη υποδείξει ο Λασιθειοτάκης και τώρα τελευταίως και νεότεροι μελετητές μπορούμε οπωσδήποτε να προσθέσουμε όσα χωρεία, τα έχω αποδερτιώσει όλα δεν μπορούμε να τα παρουσιάσουμε εδώ, συνιστούν με βάση τα όσα υποστηρίζω εδώ τα κρυμμένα τραγούδια του ερωτόκριτου. Πετραρχικές δηλαδή απειχήσεις υπάρχουν κατά την κρίση μου σε όλα τα χωρεία όπου κρύβονται τα λόγια, οι στίχοι των τραγουδιών, οι ρήμες της αγάπης του ερωτόκριτου. Καταλήγοντας δίνω μια απάντηση στο αρχικό μου ερώτημα, ποια είναι τα λόγια των τραγουδιών του ερωτόκριτου. Τα λόγια αυτά βρίσκονται μέσα στο κείμενο, ο ίδιος μας έχει πει ότι είναι καταγραμμένα στα χαρτιά του ερωτόκριτου και εδώ πρόκειται για την πρωτογενή εμπνεσμένη γραφή τους, αλλά μέσα στο κείμενο μαθαίνουμε ότι ξανακαταγράφονται στα τετράδια της αρετού σας. Αφού λοιπόν ο Κορνάρος φρόντισε να αναφερθεί δύο φορές στην υλική υπόσταση της γραμμένης σε χαρτί εντεχνησποίησης του ερωτόκριτου, δεν θεώρησε φυσικά, έτσι μεγάλος μάστορας που ήταν, ότι υπήρχε από χρόνι καλλιτεχνικός λόγος να δώσει στον αναγνώστη του με άλλο πιο ρητό τρόπο αυτούς τους στίχους. Είναι δηλαδή όσο ανακλείνει το μάτι στον αναγνώστη και του λέει, «Αν είσαι καλός αναγνώστης βρες τους». Τα πολυτραγωδισμένα και διπλογραμμένα λόγια της αγάπης του ερωτόκριτου βρίσκονται διάφανα κρυμμένα μέσα στο κείμενο. |
