| : Μουσική Γεια σας, παιδιά! Ονομάζομαι Γιώργος Ποταμιάς και είμαι ο δάσκαλός σας σήμερα. Θα κάνουμε το μάθημα της Ιστορίας! Σήμερα, παιδιά, θα δούμε μία από τις πιο τραγικές στιγμές της ελληνικής αρχαίας ιστορίας. Και δεν μιλάω για τίποτα άλλο, παρά για τον πολύ γνωστό μας Πελοποννησιακό Πόλεμο. Καταρχάς, θα πρέπει να δούμε σε τι αναφέρομαστε, στο ιστορικό μας πλαίσιο. Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος είναι ουσιαστικά ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των ελληνικών κρατών, ο οποίος ξεκίνησε λίγα χρόνια μετά τους Περσικούς Πολέμους. Για να δούμε όμως ένα ιστορικό γεγονός κανονικά μέσα στο μάθημα της ιστορίας, θα πρέπει να απαντήσουμε σε κάποια πολύ βασικά ερωτήματα. Τα ερωτήματα αυτά που ίσως πολλοί από εσάς γνωρίζετε είναι τα εξής. Πότε, ποιος, που, γιατί, πώς και τι. Ας πάμε να ξεκινήσουμε να διερευνήσουμε αυτό το ιστορικό γεγονός και πιο συγκεκριμένα σε αυτό το μάθημα, τις αιτίες και τις αφορμές του, μέσα από αυτά τα ερωτήματα. Η πρώτη μας ερώτηση. Πότε έγινε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος? Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος έγινε μεταξύ του 431 και 404 π.Χ. Πότε έγινε λοιπόν ο Πελοποννησιακός Πόλεμος? Έγινε μετά ακριβώς από τους Περσικούς Πολέμους. Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου η Αθήνα ως πολυκράτος είναι πάρα πολύ δυνατή. Πρόκειται για μια αθηναϊκή ηγεμονία, που προέκυψε μετά από μια συνθήκη που έκανε η Αθήνα με τους Πέρσες το 448 π.Χ. Εκτός από την Αθήνα έχουμε και μία άλλη υπερδύναμη στον ελληνικό κόσμο. Η άλλη υπερδύναμη στον ελληνικό κόσμο δεν είναι τίποτα άλλο παρά η πόλη κράτος της Σπάρτης. Βέβαια παιδιά, πίσω από τα ελληνικά κράτη δεν πάβει να υπάρχει και ένας πολύ δυνατός ισχυρός αντίπαλος, που αν και ταπεινωμένος πάντα κεροφυλαχτεί για να πάρει την ευκαιρία και να νικήσει τους Έλληνες. Ποιος είναι αυτός ο αντίπαλος άραγε? Αυτός ο αντίπαλος δεν είναι παρά η μεγάλη Περσική αυτοκρατορία που αν και οι τιμένοι πάντα κεροφυλαχτεί με την διπλωματία να νικήσει. Πριν όμως προχωρήσουμε θα πρέπει να διερευνήσουμε κάποιες πολύ βασικές έννοιες. Καταρχάς, τι σημαίνει αιτία? Αιτία είναι ένα σοβαρός λόγος για να γίνει κάποιο γεγονός. Τι είναι η αφορμή? Αφορμή είναι η δικαιολογία που χρησιμοποιεί κάποιος για να κάνει κάτι. Και εμφύλιος πόλεμος δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας πόλεμος μεταξύ στο εσωτερικό ενός λαού δύο ίδιων κρατών. Δηλαδή στη δική μας περίπτωση μεταξύ των Ελλήνων. Επομένως πάμε στο δεύτερο μας ερώτημα. Ποιος πρώτον έχουμε την Αθήνα. Η Αθήνα πια είναι ισχυρή, βλέπετε και στο χάρτη. Είναι πια από συμμαχία μία ηγεμονία που έχει μαζί της όλα σχεδόν τα παραθαλάσια ελληνικά κράτη. Και ουσιαστικά έχει βγει νικημένη μετά από τους περσικούς πολέμους. Η Αθήνα είναι δυνατή. Έχει φτιάξει την Ακρόπολη με τον Παρθενώνα. Πολύ γνωστά έργα. Με αρχηγό τον Περικλή και βασίζει τη δύναμή της Που. Μα βεβαίως το ναυτικό και κυρίως το υπερόπλο που κατείχε εκείνη την εποχή, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η γνωστή μας Τριήρης. Ποιος όμως είναι ο άλλος αντίπαλος, το αντίπαλο δέος που έρχεται να αντιμετωπίσει και να αμφισβητήσει σιγά σιγά αυτή την αθηναϊκή ηγεμονία. Μα βέβαια είναι η πόλη της Σπάρτης. Μια πόλη που με έδρα την Πελοπόννησο, όπως βλέπουμε και στο χάρτη, δεν πάβει να είναι μια υπερδύναμη που βασίζει τη δύναμή της στον στρατό της. Ένα στρατό ο οποίος φτιάχνεται από πολίτες με πλήρη δικαιώματα, οι οποίοι εκπαιδεύονται στην τέχνη της μάχης από πολύ μικρή ηλικία. Όπως είπα και πριν, δεν πρέπει όμως να αγνοήσουμε τη μεγάλη υπερδύναμη της Περσίας. Παιδιά, πίσω από οποιαδήποτε κίνηση των ελληνικών κρατών, κρύβεται και ο Πέρσις, ο οποίος είτε με χρήματα, είτε με τη διπλωματία, προσπαθεί να βρει την αδυναμία κάποιου κράτους για να επέμβει και να δημιουργήσει αυτό το οποίο θα την κάνει δυνατή. Και τι θέλει η Περσία να υπάρχει μεταξύ των Ελλήνων? Μα τίποτα άλλο παρά διχόνια. Πάμε σε ένα πολύ βασικό ερώτημα. Πού έγινε ο Πελοποννησιακός πόλεμος? Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, παιδιά, δεν έγινε μόνο στην Ελλάδα, αλλά έγινε στον ευρύτερο ελληνικό χώρο εκείνης της εποχής, που περιλαμβάνει την Ελλάδα, περιλαμβάνει τη Μικρά Ασία, αλλά περιλαμβάνει και τη Μεγάλη Ελλάδα. Πού βρίσκεται όμως η Μεγάλη Ελλάδα? Η Μεγάλη Ελλάδα βρίσκεται στην Κάτω Ιταλία και πολύ ιδιαίτερα στη Σικελία, με την πολύ γνωστή και δυνατή πόλη των Συρακουσών. Βλέπουμε και εδώ στο χάρτη το πεδίο όπου έγιναν οι σημαντικότερες μάχες. Ο ευρύτερος ελληνικός χώρος εκείνης της εποχής. Ποιες είναι οι αιτίες που ξέσπασε τώρα αυτή η μεγάλη διαμάχη? Οι σχέσεις μεταξύ των πόλεων δεν ήταν καλές. Είχαν διαφορετικά πολιτεύματα, αλλιώτικο τρόπο ζωής. Η μεγάλη δύναμη της Αθήνας ανησυχούσε πολύ τη Σπάρτη. Ο συντηρητικός Σπαρτιάτης δεν έβλεπε με καλομάτι τον φιλελεύθερο Αθηναίο που ήθελε να βάζει παντού το χέρι του. Και κυρίως η Αθήνα με το εμπόριό της ενοχλούσε τον μεγάλο εμπορικό έτερο της Σπάρτης, που δεν είναι καμιά άλλη πόλη παρά η Κόρινθος. Να μην ξεχνάμε ότι η Σπάρτη δεν έκανε καθόλου εμπόριο. Τα όπλα της και όλη της οικονομία ήταν δημιούργημα της Κορίνθου. Έτσι λοιπόν έχουμε τις δύο πόλεις. Όπως βλέπουμε, η Αθήνα με τη Δημοκρατία, η Σπάρτη με την Ολυγαρχία, εμπόριο η Αθήνα, στρατό η Σπάρτη, ναυτικό η Αθήνα, πειθαρχία η Σπάρτη, οικονομία η Αθήνα, καθαρά πολεμική η Σπάρτη και κάτι το οποίο δεν θα πρέπει να γνώουμε. Οι γυναίκες στην Αθήνα δεν είχαν σχεδόν καθόλου ελευθερίες. Αντίθετα στη Σπάρτη, οι γυναίκες ήταν τόσο ελεύθερες που κάποιοι κατηγορούσαν τη Σπάρτη ότι είχε γυναικοκρατία. Αντίπαλοι, επομένως, στην οντροπία και τον τρόπο ζωής. Πιο συγκεκριμένα, όταν η Αθήνα θέλησε να πουλήσει τα προϊόντα της στη Δυτική Ελλάδα και στην Ιταλία, η Κόρινθος ταρακούνισε τη Σπάρτη και προσπάθησε σιγά σιγά να αντιβάλει σε μια πολεμική αναμέτρηση με την Αθήνα. Και ποια ήταν η αφορμή? Οι Κερκυραίοι, που είχαν διαφορές με τους Κορίνθιους, ζήτησαν βοήθεια από τους Αθηναίους. Οι Αθηναίοι που θέλησαν να κάνουν εμπόριο στην Δυτική Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Ιταλία επενέβησαν. Τότε οι δύο συγκρούστηκαν στη Μακεδονία και πιο συγκεκριμένα στην πόλη της Ποτίδεας. Έγινε μάχη. Οι Αθηναίοι νίκησαν τους Κορίνθιους. Τα πράγματα είχαν πάρει πια μία άσχημη τροπή. Και ποια ήταν η αρχή του πολέμου? Μάχη Κορίνθου με Αθήνας, η Πελοποννησιακή Συμμαχία, η Σπάρτη. Δεν μπορούσε να μείνει με σταυρωμένα τα χέρια. Επομένως αγαπητά μου παιδιά, δυστυχώς φτάνουμε σε ένα σημείο που αυτοί οι δύο αντίπαλες πόλεις τι θα κάνουν. Θα δώσουν τόπο στις διαφορές τους και θα κοιτάξουν το κοινό καλό ή θα κοιτάξει η καθεμία των συμφέρον της. Οι αντιπρόσωποι της Πελοποννησιακής Συμμαχίας μαζεύτηκαν πια. Συγκεντρώθηκαν στη Σπάρτη και προσπάθησαν να αποφασίσουν τι θα γίνει. Μακάρι να μην είχαμε πόλεμο. Ο Μελήσιππος, απεσταλμένος του βασιλιά της Σπάρτης, προσπάθησε να πείσει τους Αθηναίους να μην υπάρχει σύγκροση. Έβλεπε ότι τα πράγματα είχαν πάρει μια πολύ άσχημη τροπή. Θα σας ρωτήσω και μετά για τα λόγια του, γιατί συγκεκριμένα είπε, «Αυτή η μέρα θα γίνει η αρχή μεγάλης συμφοράς για όλους τους Έλληνες». Ήταν από εκείνες τις φωνές που δεν θέλανε διαμάχη, δεν θέλανε πόλεμο. Όμως τα πράγματα είχαν πάρει μια πολύ άσχημη τροπή. Όπως γράφηκε ο Θουκυδίδης στην ιστορία του, όταν ξεκίνησε αυτός ο πολύ κακός και αδελφοκτόνος πόλεμος, στον Πελοποννησιακό πόλεμο όποιος φερόταν σκληρά στους αντιπάλους του, σε αυτόν όλοι έδιναν εμπιστοσύνη. Όποιος κοίταζε να είναι πολύ κακός απέναντι στον άλλο, αυτόν θεωρούσαν έξυπνο. Όποιοι όμως ανήκανε στην ίδια παράταξη, τους θεωρούσαν καλύτερους και από συγγενείς. Ειδικά αυτή η τελευταία πρόταση τι μας λέει, τι μας δείχνει. Το να θεωρήσω κάποιον, επειδή είναι στη δικιά μου παράταξη, καλύτερα από το συγγενεί μου, τι να σημαίνει άργιε. Ότι πια προχωράμε σε έναν αδελφοκτόνο πόλεμο. Και θα δούμε και αργότερα ότι οι παρατάξεις και τα πρόσωπα αλλάζαν εύκολα. Από τη μία πλευρά στην άλλη. Οπότε αφού είδαμε τις αιτίες και τις αφορμές αυτού του πολέμου, μπορούμε να προχωρήσουμε και σε κάποιες ερωτήσεις αξιολόγησης, για να δούμε αν καταλάβαμε τα σημαντικότερα σημεία αυτού του κεφαλαίου της αρχαίας ελληνικής ιστορίας. Θα ήθελα να προσέξετε αυτές τις ερωτήσεις. Θα σας δώσω λίγο χρόνο να τις απαντήσετε. Και μετά θα σας δίνω τη σωστή απάντηση. Πάμε στην πρώτη μας ερώτηση. Αφορμή του πολέμου. Αφορμή του πολέμου ήταν πρώτον. Οι Κερκυραίοι ζήτησαν βοήθεια από την Αθήνα. Οι Αθηναίοι παίρνουν το μέρος των Ιταλών. Είδαμε ότι μάχες θα γίνουν και στην Κάτω Ιταλία. Οι Κορίνθοι προσπάθησαν να βλάψουν τους Σπαρτιάτες. Οι αντιπρόσωποι της Πελοποννησιακής Συμμαχίας να μην γίνει πόλεμος. Ποια πιστεύετε ότι είναι η απάντηση? Η απάντηση είναι ότι οι Κερκυραίοι βεβαίως ζήτησαν βοήθεια από την Αθήνα. Οπότε η Αθήνα μπαίνει σιγά σιγά στο ζωτικό οικονομικό χώρο της πόλης της Κορίνθου. Της πόλης της Κορίνθου, η οποία στη Σπάρτη παρέχει όλες εκείνες τις προμήθειες, ώστε να είναι μια αποτελεσματική πολεμική μηχανή. Η Σπάρτη δεν μπορεί παρά να μην αντιδράσει για τους οικονομικούς της φίλους. Και προχωράμε στη δεύτερη ερώτηση αυτοαξιολόγησης. Κοιτώντας τους δύο αντιπάλους, Σπάρτη και Αθήνα. Οι δύο αυτές υπερδυνάμεις του ελληνικού χώρου εκείνη την εποχή. Είχαν τα ίδια σύνορα, διαφορετικά πολιτεύματα και άλλο τρόπο ζωής. Άλλο τρόπο ζωής που αφορά την ένδυση ή άλλους θεούς. Ποια πιστεύετε ότι είναι η σωστή απάντηση? Η σωστή απάντηση είναι ότι βεβαίως είχαν διαφορετικά πολιτεύματα. Η Αθήνα βασιζόταν στη δημοκρατία. Η Σπάρτη, αντίθετα, ήταν πιο ολιγαρχική, πιο συντηρητική. Πολλές φορές, όταν ένα Σπαρτιάτης συναντούσε έναν Αθηναίο, δεν άντεχε την πολυλογία του, δεν άντεχε τη φιλοσοφία του. Είχαν έναν πολύ διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της φιλοσοφίας της ζωής. Γι' αυτό η σωστή απάντηση είναι ότι είχαν διαφορετικά πολιτεύματα και άλλο τρόπο ζωής. Προχωράμε επομένως στην επόμενή μας ερώτηση. Στην πιο βασική και σημαντική που θα πρέπει να κρατήσουμε σήμερα, γιατί αναφερόμαστε σε έναν εμφύλιο πόλεμο. Η ιστορία πάντα μας δίνει μαθήματα για το μέλλον. Είναι ένα μάθημα το οποίο μας διδάσκει πράγματα, τα οποία εμείς δεν πρέπει να επαναλάβουμε. Και ο εμφύλιος, όπως είδαμε και όπως είπε και ο Μελήσιππος, είναι πολύ κακός γιατί έχουμε τέσσερις απαντήσεις. Γιατί προκαλεί κακό μεταξύ του ίδιου του λαού. Είναι αδελφοκτόνος πόλεμος. Βλάπτει τους πάντες, δηλαδή και την μία παράταξη των Σπαρτιατών, και την άλλη παράταξη των Αθηναίων. Ή τελικά αυτός ο πόλεμος έβλαψε τους πάντες. Όπως πολύ σωστά θα έχετε καταλάβει οι περισσότεροι, η απάντηση είναι όλα τα παραπάνω. Ένας εμφύλιος πόλεμος όποτε συμβαίνει σε οποιαδήποτε χώρα, σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, τα αποτελέσματά του είναι πάρα πολύ καταστροφικά. Το ίδιο συνέβη και με αυτόν τον πόλεμο, παιδιά. Και αυτό είναι που θα πρέπει να κρατήσουμε στο μυαλό μας. Προχωράμε επομένως και στην επόμενη και τελευταία μας ερώτηση. Είδαμε όταν έγινε η συγκέντρωση της Πελοποννησιακής Συμμαχίας με τους αντιπροσώπους Αθηναίων και Πελοπονησίων, υπήρχαν φωνές της λογικής. Ο Μελήσιππος ήταν εναντίον της μάχης, εναντίον της διαμάχης, εναντίον των πολέμων. Ήθελε μέχρι τελευταία στιγμή να κρατήσει τους Έλληνες ενωμένους. Γιατί ήξερε ότι πίσω από όλα τα γεγονότα κρύβονταν οι Πέρσες. Γι' αυτό και ο Μελήσιππος είπε, έχουμε τέσσερις επιλογές, Αυτή η μέρα θα γίνει αρχή μεγάλης συμφοράς για τους Έλληνες. Αυτή η μέρα θα γίνει αρχή μεγάλης χαράς. Αυτή η μέρα θα γίνει αρχή μεγάλης αγάπης. Ή ότι θα γίνει μια μέρα γιορτής. Η προφανής απάντηση σε αυτό είναι η πρώτη, το κόκκινο χρώμα. Αυτή η μέρα θα είναι μια μέρα μεγάλης συμφοράς για όλους τους Έλληνες. Ουσιαστικά, όταν θα κοιτάξουμε και τις πορείες και τις φάσεις αυτού του πολέμου, στο τέλος αυτού του πολέμου, νικητής θα είναι μόνο η καταστροφή, μόνο ο θάνατος. Ουσιαστικά, αποδυναμωμένοι θα είναι οι Έλληνες. Και πάντα όπως τόνισα και από την αρχή, πίσω από τα παρασκήνια θα βρίσκεται ο Πέρσις βασιλιάς, ο οποίος αυτό το οποίο δεν είχε καταφέρει κοντά 100 χρόνια πριν, με τους περσικούς πολέμους και με τις χιλιάδες των νεκρών σταδιωτών του, δηλαδή την υποταγή και το χωρισμό των Ελλήνων, θα το καταφέρει πια με τη διπλωματία και την οικονομία. Σε αυτό το σημείο, παιδιά, ολοκληρώνεται και το μάθημά μας, που αφορά τις αιτίες και τις αφορμές αυτού του μεγάλου καταστροφικού πολέμου. Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ που παρακολουθήσατε αυτό το μάθημα. Και σας εύχομαι μια καλή συνέχεια. |
