| : Υπόσχεσαι, κύριέ μου, με τη μάσκα μου, τα καλοκαίρια, το έκανα όσο καλύτερα μπορούσα. Ό,τι κάνουν τα παιδιά, κυνηγούσα τα ψαράκια, ξετρίμωνα τα χταπόδια. Υπόσχεσαι, κύριέ μου, με τη μάσκα μου, τα καλοκαίρια, το έκανα όσο καλύτερα μπορούσα. Ό,τι κάνουν τα παιδιά, κυνηγούσα τα ψαράκια, ξετρίμωνα τα χταπόδια. Υπόσχεσαι, κύριέ μου, με τη μάσκα μου, τα καλοκαίρια, το έκανα όσο καλύτερα μπορούσα. Υπόσχεσαι, κύριέ μου, με τη μάσκα μου, τα καλοκαίρια, το έκανα όσο καλύτερα μπορούσα. Έτσι, λοιπόν, σαν φιδιτής, εκπαιδεύτηκα στην κατάδυση. Και πλέον μπορέσα να πραγματοποιήσω τα παιδικά μου αποθυμένα. Αλλά, βέβαια, και πολύ περισσότερα. Μπορώ να πηγαίνω σε μεγάλα βάθη, εκεί που το φως του ήλιου χάνει τα χρώματά του και κυριαρχεί το μπλε, ή να μπω μέσα σε υποθαλάσσια σπίλε, να εξερευνήσω ναυάγια. Η κατάδυση είναι από τα ωραιότερα πράγματα που έχω κάνει στην ζωή μου. Και εύχομαι σε ότους από εσάς δεν την έχετε δοκιμάσει, μια μέρα να την δοκιμάσετε. Πριν από 21 χρόνια, κάποιοι φίλοι του βυθού εδώ, στα Χανιά, δημιουργήσαμε ένα σύλλογο. Μια οργανωμένη παρέα, ουσιαστικά, που θα μας επέτρεπε να κάνουμε συλλογικά καλύτερα αυτά που θέλαμε να κάνουμε απ' ό,τι ατομικά μόνοι μας. Και κάναμε πολύ ωραία πράγματα όλα αυτά τα χρόνια. Έχουμε εξερευνήσει πολλά όμορφα και μοναδικά μέρη. Ας πούμε να βάγια και άλλα κοιμήλαι της ιστορίας μας. Όπως πριν από τρία χρόνια το φορτίο από αμφορίς που ανακαλύψαμε κάπου στα βόρεια του Κολυμπαρίου και οι αρχαιολόγοι μας είπανε ότι πρόκειται για ένα ρωμαϊκό ξύλινο πλοίο, το οποίο είχε να βαγίσει εκεί πέρα και έχει μείνει μόνο το φορτίο από αμφορίς. Ή όπως το Pierre Luigi, ένα πλοίο το οποίο να βάγισε μέσα στον Γκόλβο Τισούδας στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμα τα μπάρια του περιέχουν τις οβίδες που είχε για φορτίο όταν το βυθίσανε. Ή για παράδειγμα το σπήλο των ελεφάντων, το οποίο είναι έναν εποθαλάσσιο σπήλο που ανακαλύψαμε στο ΒΑΜ. Και κάτω από πολύ όμορφους θαλακτήτες, οι παλαιοντολόγοι ανέσκαψαν παλαιοληθηκά ωστά από ελεφάντες νάνους και άλλα προϊστορικά ζώα που ζούσαν κάποτε εδώ σε αυτόν τον τόπο. Όλα αυτά τα πράγματα που εμείς οι φίλοι του βυθού ανακαλύπτουμε και εξερευνούμε, προσπαθούμε να τα φέρουμε και σε όλους εσάς, στην κοινωνία των χανίων, μέσα από τον τύπο, μέσα από τη διλεόραση, από ομιλίες που κάνουμε. Θέλουμε να είμαστε κατά κάποιο τρόπο τα μάτια, τα μάτια τα δικά σας, όλων εσάς που δεν έρχεστε μαζί μας σε αυτόν τον κοντινό, μένα, αλλά δυσπρόσιτο, είναι η αλήθεια, τόπο. Γιατί πιστεύουμε ότι όλα αυτά, η ομορφιάς του βυθού, η θάλασσα, η ζωή, τα ναυάγια, δεν ανήκουν ούτε σε εμάς που δεν επισκεπτόμαστε, αλλά ούτε στα αλήθεια και σε εσάς ανήκουν. Δεν ανήκουν στην κοινωνία γιατί δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Είμαστε όλοι ένικοι στον χρόνο περαστική και είμαστε εδώ πέρα βαλμένοι, ίσως, από τους προγόνους μας, τα μπορούμε να τα χαρούμε όσο θέλουμε, αρκεί να τα αφήσουμε για τους επόμενους. Αυτό είναι το καθήκον μας και θα κριθούμε ως ανθρώπινη αξία, η γενιά μας θα κριθεί από αυτό. Τα νέα, λοιπόν, που έχω να σας πω σήμερα από το βυθό, δεν είναι καλά. Δωμάδα τη βδομάδα, μήνα με το μήνα, χρόνο με το χρόνο, όποτε σκαταβίωμαι, βλέπω σαν σε αργή κίνηση μπροστά στα μάτια μου μια τραγωδία για τη ζωή της θάλασσας. Ψάρια γνώριμα που τριγυρίζουνε στα λιμέρια τους για χρόνια, κάποια στιγμή τα χάνω. Κοπάδια ψαριών που τριγύριζανε πάνω σε υποβρύχια λιβάδια, σήμερα δεν τα βλέπω. Τρύπες που πέρσι φιλοξενούσανε χταπόδια, στακούς, κολοχτύπες, φέτος είναι άδεια. Και δεν είμαι μόνο εγώ. Σε όλα τα χανιά, όταν μιλάω με ψαράδες, μου λένε το ίδιο πράγμα. Τέλειωσε η θάλασσα, μου λένε. Και μετά μου διηγούνται τις παλιές ψαριές και πώς κάποτε οι τράτες και ο δυναμίτης από άγνοια και απληστία κατέστρεψαν τη θάλασσα του τόπου τους. Πριν από ένα περίπου μήνα η WWF, η γνωστή οικολογική οργάνωση, έβασε στη δημοσιότητα μια πολύ μεγάλη μελέτη που αφορά τη ζωή της θάλασσας σε όλον τον πλανήτη. Τα συμπεράσματα από αυτή τη μελέτη είναι πολύ αποκαρδιωτικά. Συλλογικά η ανθρωπότητα, η γενιά μας, κακομεταχειρίζεται τη θάλασσα σε σημείο κατάρευσης. Ακούστε αυτό. Από το 1970, τότε που γεννήθηκα, μέχρι σήμερα, η ζωή στη θάλασσα σε όλο τον πλανήτη έχει μειωθεί στο μισό. Στο μισό. Σε όλο τον πλανήτη μέσα σε 40 και κάτι χρόνια. Μπορούμε να αντιστρέψουμε αυτή την καταστροφή. Να διορθώσουμε τη ζημιά. Θα σας πω σύντομα την πρόσφατη ιστορία του πιο πλούσιου ψαρότοπου του πλανήτη μας. Στις ακτές του Καναδά στον Ατλαντικό Κιανό, για εκατοντάδες χιλιόμετρα από την ακτή, τα νερά είναι ριχά, μέχρι 100 μέτρα βάθος. Και εκεί πέρα ζούσανε τεράστια κοπάδια από βακαλάους. Σε τέτοιες ποσότητες που τα θεωρούσαμε ενεξάνδλητα. Οι άνθρωποι αυτών των περιοχών δε για αιώνες ψάρευαν το βακαλάο και ζούσαν από αυτό. Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ψαράδες όλου του κόσμου άρχισαν να μεγαλώνουν τα σκάφη τους, να τα εξοπλίζουν με δυνατότερες μηχανές, με τεράστια ψυγεία, με σώναρ, με πολύ μεγάλα δίχτυα. Και σε όλον τον κόσμο, οι ψαριές όπως καταλαβαίνετε ανέβηκαν πάρα πολύ. Ανάπτυξη, το λέγαν αυτό. Ξέσεις εργασίας, επενδύσεις, όλα αυτά τα πράγματα. Και πραγματικά στο βόρειο ατλαντικό, ψαράδες από όλες τις χώρες και από τον Καναδά συγκεντρώνονταν εκεί στις ανατολικές ακτές του Καναδά και ψάρευαν βακαλάου. Και δείτε εδώ πέρα, πόσο βακαλάου πιάναμε από το 1850 μέχρι σήμερα. Βλέπετε μετά το 50 με όλα αυτά τα τεράστια πλοία και τα σύγχρονα μέσα, πόσο οι ψαριές ανέβηκαν δύο και τρεις φορές. Αλλά μετά από 20 χρόνια, το 1970, σιγά σιγά, οι ψαριές άρχισαν να λιγοσταύουν. Πολλοί. Οι Καναδοί θορυβήθηκαν, πήραν μέτρα. Αρχίσαν να παρακολουθούν προσεκτικά τα αποθέματα, βάλανε όρια στο ψάρεμα, κλπ. Και με όλα αυτά τα μέτρα, για περίπου 15 χρόνια μέχρι το 1990, οι ψαριές ανέβαιναν. Έφτασαν να διπλασιαστούν και όλοι λέγανε ότι πάμε καλά. Είμαστε βιώσιμοι, όπως λέμε. Το 1991, η ψαριά ήταν η χαμηλότερη στην ιστορία αιώνων. Τέταρτο από ότι ήταν 100 χρόνια πριν. Και το 1992, την άνοιξη, οι χιλιάδες ψαρόμαρκες που βγήκαν, γύρισαν όλες άδειες. Μηδέν. Από τη μια μέρα στην άλλη, 35.000 ψαράδες και εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι στις περιοχές εκείνες του Καναδά, έμειναν άνεργοι. Καταστράφηκαν οικονομικά. Χωριά και μικρές πόλεις ερήμωσαν. Οι Καναδοί πήραν δραστικά μέτρα. Πλήρη απαγόρευση του ψαρέματος σε όλη τη Ναός του Καναδά στον Ατλαντικό. Πλήρης απαγόρευση. Μορατόριο. Προσπαθούσα να δώσω στη θάλασσα την ευκαιρία να ξαναδημιουργήσει αυτό που είχε καταστραφεί. Να καταλάβουν και οι ίδιοι πώς είχε γίνει η ζημιά. Από το 1992 μέχρι σήμερα, έχουν περάσει 23 χρόνια. Η ζημιά δεν έχει διορθωθεί και κανείς δεν ξέρει αν θα διορθωθεί ποτέ. Πόσο εμείς οι άνθρωποι καταστρέφουμε τη θάλασσα. Με τα πυρούνια μας και με τα σκουπίδια μας. Ο παγκόσμιος ελευτικός τόλος εκτιμάται ότι είναι δύο με τρεις φορές μεγαλύτερος από ότι μπορεί ο πλανήτης να αντέξει. Εξαιτίας αυτού, οι ψαράδες κατευθύνονται συνεχώς σε νέες περιοχές. Βαθύτερα νερά, πιο μακριά από την ακτή, με λιγότερη ζωή. Για να παραμείνει αυτή η δραστηριότητα οικονομικά βιώσιμη, πολλές κυβερνήσεις όλων τον κόσμο, ειδικά οι δυτικές όπως εμείς, επιδοτούμε αυτού τη βίστοψάρεμα. Αλλά εκτός από αυτή την υπεραλίευση κάνουμε και κάτι άλλο πολύ καταστροφικό. Πετάμε στη θάλασσα απίστευτες ποσότητες πλαστικών κάθε χρόνο. Θα σας πω έναν νούμερο. 15 μεγάλες ακούλες κουπιδιών κάθε χρόνο, γεμάτες πλαστικό, για κάθε μέτρο, ακτογραμμής του πλανήτη. Τα πλαστικά αυτά δεν καταστρέφονται ποτέ. Δεν διασπούνται ποτέ. Απλά με τον χρόνο κόμονται σε μικρότερα κομματάκια. Φτάνουν μέχρι μέγεθος κόκκου. Τα ονομάζουμε μικροπλαστικά. Τα ψάρια, τα θαλασσοπούλια, οι θαλάσσες χελώνες, τα θαλάσσια τλαστικά τα τρώνε. Αυτά τα πλαστικά όμως συγκεντρώνουν πάνω τους σαν σπουγγάρια, βαριά μέταλα, βενζόλικες ενώσεις και άλλα τοξικά. Σε συγκεντρώνσεις εκατοντάδες φορές μεγαλύτερες από τα όρια ανοχής. Με άλλα λόγια γίνονται δηλητηριασμένα χάπια. Χάπια από δηλητήριο. Την ίδια λοιπόν ώρα που υπεραλληεύουμε τόσο καταστροφικά τη θαλάσσια ζωή, την δηλητηριάζουμε με το χειρότερο τρόπο. Και βέβαια μετά την ύβρη, ξέρουμε εμείς οι Έλληνες ότι έρχεται η νέμεση. Μέσα από την τροφική αλυσίδα καθαλήγουμε να τρώμε τα ίδια μας τα σκουπίδια. Εδώ στα Χανιά, τι γίνεται θα μου ερωτήσετε για το θέμα αυτό των σκουπιδιών. Καλώς το καλοκαίρι τον Ιούλιο είχε πολλούς βοριάδες για όσους παρακολουθείτε τον καιρό. Ποτέ δεν έχω ξαναδεί τον καλαθά τόσο γεμάτο όπως σκουπίδια και πλαστικά. Αλλά και τα τελευταία χρόνια, το χειμώνα που κατάδύομαι οι μέρες με βοριά, βλέπω μέσα στο νερό σε βάθος 5-10 μέτρων κάτω από την επιφάνεια, να πλέουν πολλά μεγάλα κομμάτια πλαστικού. Τι μπορεί να φταίει, δεν είμαι σίγουρος. Αλλά ξέρω ότι κάθε κρουαζιερό πλοίο σε ταξίδι μίας εβδομάδος παράγει 8 τόνους κουπίδια. Τα πιο πολλά καταλήμουν στη θάλασσα. Επίσης ξέρω ότι τα τελευταία χρόνια στο λιμάνι του Πειραιά έχουν αυξηθεί κατακόρυφα οι κινήσεις των εμπορικών πλοίων. Και αυτά όλα τα διαβάζω στις εφημερίδες ως καλά νέα, ως τα θετικά σημάδια για την οικονομία μας, αυτά που ελπίζουμε ότι θα μας βγάλουν από την κρίση. Για να ρωτιέμαι. Για αυτό λοιπόν σας τα λέω αυτά σήμερα. Θέλω να φανταστείτε μαζί μου όλα αυτά τα οποία δεν βλέπετε εσείς, που δεν έρχεστε μαζί μας στον κόσμο του βιθού, επειδή θέλω να αλλάξουμε. Είναι καθήκον μας να αλλάξουμε, να σταματήσουμε, να καταστρέφουμε αυτό το όμορφο κομμάτι της δημιουργίας. Να μην κυριθούμε μια μέρα ως μια ανάξια γενιά στην ανθρώπινη ιστορία, αυτοί που καταστρέψανε τη ζωή στην θάλασσα. Για αυτό λοιπόν εμείς οι φίλοι του βιθού προσπαθούμε να αφυπνήσουμε την κοινή γνώμη, κάνουμε μιλίες, δίνουμε συνεντέξεις, γράφουμε στις εφημερίδες, προσπαθούμε να αφυπνήσουμε τα παιδιά σας σχολεία, τους φαράδες, τους επιχειρηματίες, τους πολιτικούς. Γι' αυτό οργανώνουμε διαμαρτυρίες για την υπεραλίευση και για την ρίπανση. Γι' αυτό κάνουμε προτάσεις όπως το να δημιουργηθούν ελειευτικά καταφύγια και καταδυτικά πάρκα εδώ στα Χανιά, που μέσα τους θα προστατεύεται η θαλάσσια ζωή. Και παραπιπτόντος θα έχουμε και οικονομικά ωφέλεια από αυτό. Ξέρετε, όταν πρωτοπροτείναμε πριν από 10 χρόνια, το 2005, να δημιουργηθεί καταδυτικό πάρκο εδώ στα Χανιά, αντιμετωπίσαμε αδιαφορία και επιφλακτικότητα. Οι περισσότεροι δεν καταλάβαιναν παιδί να σε πρόκειτο και κάποιοι, όπως οι ψαράδες, φοβόντουσαν ότι θα μειωθεί το εισόδημά τους ή κάποιοι πολιτικοί ανησυχούσαν για τυχόν πολιτικό κόστος. Αλλά σιγά-σιγά με ενημέρωση, με κουβέντες, με εκδηλώσεις που οργανώσαμε, με προσωπικές επαφές, καταφέραμε και αλλάξαμε τον κόσμο. Δηλαδή, ο κόσμος πλέον άρχισε να καταλαβαίνει τα οφέλη. Σήμερα που μιλάμε, οι πολιτικοί, οι ψαράδες, οι επιχειρηματίες του τουρισμού, οι κοινοί γνώμοι γενικά επιθυμεί να γίνουν καταδυτικά πάρκα. Έτσι λοιπόν αυτό που εμείς οι φίλοι του βυθού είχαμε φανταστεί πριν από 10 χρόνια, σήμερα εδώ στα Χανιά το φαντάζονται πάρα πολύ άνθρωποι. Θέλω λοιπόν σήμερα να φανταστούμε μαζί ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο. Θέλω να φανταστούμε τη ζωή μας όπου τα ψάρια που θα τρώμε θα προέρχονται μόνο από εχθείοκαλλιέργεια. Να σταματήσουμε να τρώμε άγρια ψάρια, όπως κάποτε σταματήσαμε να τρώμε άγρια ζώα από κυνήγη. Θέλω να φανταστούμε τη ρύπανση της θάλασσας ως βαρβαρότητα τόσο ατιμοτική όσο και το να καταστρέψει κάποιος τον Παρθενώνα ή την αρχαία Παλμύρα και οι ρυπαντές να αντιμετωπίζονται με την ίδια απαξίωση που σήμερα δείχνουμε για τους βαρβάρους του Άησης. Θέλω να φανταστούμε τα παιδιά των παιδιών μας να ζουν μια μέρα πάνω στον πλε πλανήτη μας σε ισορροπία με τα πλάσματα της θάλασσας. Ξέρω ότι τα προβλήματα αυτά φαντάζουν δισθεώρητα και οι λύσεις ουτοπικές. Αλλά ελπίζω ότι οι άνθρωποι που μπορούν να φανταστούν να αλλάξουν τον κόσμο είναι και αυτοί που θα το καταφέρουν. Σας ευχαριστώ. |
