| Διάλεξη 11: Υπόσχεσθαι, αγαπητές φίλες και φίλοι. Στις δέκα διαλέξεις οι οποίες προηγήθηκαν στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Θεσμίου Ευρωπαϊκών Λαών πρώτου έτους, συγκρίναμε την ανώτατη εκκλησιαστική εξουσία και τα όργανα που την ασχούν, αφενός μεν στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, αφετέρου δε στην Καθολική Εκκλησία. Πριν προχωρήσουμε να δούμε τις ενδιάμεσες δομές εκκλησιαστικής εξουσίας τόσο στην Καθολική Εκκλησία όσο και στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, ενδιάμεσες δομές μεταξύ της ανώτατης εκκλησιαστικής εξουσίας και των επισκοπών ή άλλων επιμέρους εκκλησιών, θα ήθελα να διατυπώσω ορισμένα συμπεράσματα από τη σύγκριση των δύο μορφών ανώτατης εκκλησιαστικής εξουσίας και των οργάνων που την ασχούν, τόσο στην Καθολική Εκκλησία όσο και στην Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Από τη σύγκριση αυτή προκύπτει ότι οι δυο εκκλησίες έχουν διαφορετικά πολιτεύματα, δηλαδή διαφορετική οργάνωση και διοίκηση. Όσον αφορά την Καθολική Εκκλησία δογματικά και διοικητικά, η ανώτατη εκκλησιαστική εξουσία στα πλαίσια μιας και μοναδικής αυτοκέφαλης εκκλησίας με παγκόσμια δικαιοδοσία όπως είναι η Καθολική Εκκλησία, η ανώτατη εκκλησιαστική εξουσία ασκείται από τον Πάπα, ο οποίος είναι αφενόσμενο επίσκοπος Ρώμης αφετέρου δε επίσκοπος όλης της Καθολικής Εκκλησίας. Δηλαδή όλων των επισκοπών και σε κάθε Καθολική Επισκοπή πλην Ρώμης συντρέχουν δύο επισκοπικές εξουσίες, μία του τοπικού επισκόπου και μία του Πάπα που και οι δύο είναι τακτικές επισκοπικές εξουσίες, αλλά όμως στο οικείο κεφάλαιο που αφορά την επισκοπική εξουσία ορίζεται του Κόδικα Κομνικού Δικαίου της Λατινικής Εκκλησίας, βλέπετε ότι ο Πάπας ασκεί εκτάκτως την τακτική του επισκοπική εξουσία στις επισκοπές της Καθολικής εκτός Ρώμης. Δηλαδή πρωτίο επισκοπικής εξουσίας έναντι των τοπικών επισκόπων. Για την άσκηση της ανώτατης εκκλησιαστικής εξουσίας του στην Καθολική Εκκλησία ο Πάπας χρησιμοποιεί κάποια θεσμοθετημένα όργανα, θεσμοθετημένα από το κανονικό δίκαιο όργανα που είναι η Σύνοδος των Επισκόπων, είναι οι Καρδινάλοι, είναι οι οργανισμοί της Ρωμαϊκής Κουρίας και οι απεσταλμένοι του Πάπα, απεσταλμένοι προς τις επιμέρους εκκλησίες ή και προς τα κράτη ή τους διεθνείς οργανισμούς. Τα όργανα που μετέχουν στην ανώτατη εκκλησιαστική εξουσία της Καθολικής Εκκλησίας δεν έχουν αποφασιστικές αρμοδιότητες, αλλά βρίσκονται όλα υπό την άμεση εξουσία του Πάπα, ο οποίος είναι ο μόνος, ο οποίος έχει αποφασιστική εξουσία. Στα ζητήματα που αφορούν τη διακυβέρνηση της Παγκόσμιας Καθολικής Εκκλησίας. Αντιθέτως, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας δεν είναι παγκόσμια εκκλησία, είναι μια αυτοκέφαλη ορθόδοξη εκκλησία. Η ανώτατη εξουσία στο πλαίσιο αυτής της εκκλησίας δεν αφορά το σύνολο των ορθοδόξων αυτοκεφάλων εκκλησιών, αλλά μόνον αυτή την αυτοκέφαλη εκκλησία εξορισμού. Η ανώτατη εξουσία στην αυτοκέφαλη εκκλησία της Ρωσίας κατανέμεται στα εξής όργανα. Τοπική κληρικολαϊκή σύνοδος είναι ένα όργανο στο οποίο μετέχουν όλοι οι επίσκοποι της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας και εκπρόσωποι των κληρικών και των μοναχών. Και ένα από τα σημαντικότερα έργα που έχει αυτή η τοπική κληρικολαϊκή σύνοδος είναι να εκλέγει τον Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας. Η άλλη σύνοδος είναι η Αρχιερατική Σύνοδος, η οποία έχει τις σπουδαιότερες διοικητικές αρμοδιότητες. Με συνεχεία ο Πατριάρχης Μόσχας και η Ιερά Σύνοδος είναι δυο όργανα της κεντρικής διοίκησης, οργάνωσης και διοίκησης της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας, τα οποία όργανα από κοινού ή ξεχωριστά το καθένα διεξάγουν ένα μεγάλο αριθμό διοικητικών, εκπληρώνουν ένα μεγάλο αριθμό διοικητικών αρμοδιωτήτων της ασκούν, της τρέχουσας διοίκησης. Από τη σύγκριση λοιπόν της ανώτησης εξουσίας στις δύο αυτές εκκλησίες συμπερένουμε ότι και από τις αρμοδιότητες που έχουν τα όργανα που συμμετέχουν στην άσκηση ανώτησης εξουσίας στη μια ή στην άλλη εκκλησία συμπερένουμε ότι το πολίτευμα της Καθολικής Εκκλησίας είναι μοναρχικό σε κεντρικό επίπεδο. Το πολίτευμα της Ροσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι σε επίπεδο τοπικής κληρικολαϊκής συνόδου, περισσότερο δημοκρατικό ενώ σε επίπεδο αρχιερατικής συνόδου, κυρασυνόδου είναι ολιγαρχικό. Στη συνέχεια θα ασχοληθούμε όπως προείπαμε στα πλαίσια της παρούσας ενδέκατης διάλεξης του μεταπτυχιακού των θεσμών Ευρωπαϊκών Λαών Πρωτοέτους καθώς και στην επόμενη δωδέκατη και τελευταία διάλεξη της ίδιας σειράς διαλέξεων με τις εκκλησιαστικές δομές, τις ενδιάμεσες, ανάμεσα στην ανώτατη δομή, στην ανώτατη οργάνωση και στις επισκοπές ή επιμέρους εκκλησίες κατά την ορορογία του καθολικού κανονικού δικαίου. Όταν αφορά την Οθόδοξη εκκλησία της Ρωσίας αυτές οι ενδιάμεσες δομές εκκλησιαστικής διοίκησης είναι οι αυτόνομες εκκλησίες, οι μη αυτόνομες εκκλησίες, οι εξαρχείες, οι μητροπολιτικές περιφέρειες. Ας ξεκινήσουμε με τις αυτόνομες εκκλησίες. Άρθρο ένα του δέκα του κεφαλαίου του καταστατικού χάρτη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι αυτόνομες εκκλησίες που αποτελούν μέρη του Πατριαρχείου Μόσχας θα επιτελούν το έργο τους στη βάση και στην έκταση που προβλέπεται από τον Πατριαρχικό τόμο που εκδίδεται σύμφωνα με τις αποφάσεις της τοπικής συνόδου ή της αρχιερατικής συνόδου. Δηλαδή η ανακήρυξη μιας αυτόνομης εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας γίνεται με Πατριαρχικό τόμο σύμφωνα με σχετική απόφαση είτε της τοπικής συνόδου είτε της αρχιερατικής συνόδου. Άρθρο δύο του δέκα του κεφαλαίου. Οι αποφάσεις για την ίδρυση ή τη διάλυση μιας αυτόνομης εκκλησίας καθώς και για την ορισμό των εδραφικών τους ορίων θα λαμβάνονται από την τοπική συνόδο. Άρθρο τρία. Τα όργανα της εκκλησιαστικής εξουσίας και διοίκησης μιας αυτόνομης εκκλησίας θα είναι η Σύνοδος και η Διαρκής Σύνοδος, οι οποίες προεδρεύονται από τον προκαθήμενο της αυτόνομης εκκλησίας που έχει το βαθμό του Μητροπολίτη ή του Αρχιεπισκόπου. Πρέπει να διευκρινίσω ότι δύο είναι οι αυτόνομες εκκλησίες του Πατριαρχείου Μόσχας. Η αυτόνομη εκκλησία της Ιαπωνίας και η αυτόνομη εκκλησία της Κίνας. Θα πρέπει βέβαιος να υπενθυμίσω ότι οι αυτοκεφαλίες ή οι αυτονομίες που αναγνωρίζει το Πατριαρχείο Μόσχας δεν αναγνωρίζονται από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και τις ορθόδοξες αυτοκέφαλες εκκλησίες που το ακολουθούν, δηλαδή την πλειονότητα. Αντιθέτως, οι αυτοκεφαλίες ή αυτονομίες που αναγνωρίζουν το Πατριαρχείο Μόσχας αναγνωρίζονται από την μειονότητα των ορθοδόξων αυτοκεφάλων εκκλησιών που ακολουθούν σε αυτό το θέμα το Πατριαρχείο Μόσχας, δεδομένου ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν γενικώς αποδεικτή κανόνες των ορθοδόξων αυτοκεφάλων εκκλησιών στο ζήτημα της ανακήρυξης της αυτοκεφαλίας ή της αυτονομίας. Συνεχίζω με το άρθρο 4 του Ιου 10 του Κεφαλαίου του Καθιστρατικού Χάρτη της Ροσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας. «Ο προκαθήμενος της Αυτόνομης Εκκλησίας θα εκλέγεται από τη Σύνοδό του». Άρθρο 5 «Ο προκαθήμενος θα λαμβάνει το αξιωμά του ύστερα από έγκριση του Πατριαρχείου Μόσχας και πάσης Ρωσίας». Δηλαδή ο προκαθήμενος της Αυτόνομης Εκκλησίας, εμπροκειμένου η Ιαπωνία Σκοίνας, εκλέγεται από τη Σύνοδο της Αυτόνομης Εκκλησίας και η εκλογή του εγκρίνεται από τον Πατριαρχείο Μόσχας. Άρθρο 6 «Προκαθήμενος θα είναι ο επαρχιούγος επίσκοπος της επισκοπής του και ο επικεφαλής της Αυτόνομης Εκκλησίας στη βάση των κανόνων του παρόντους καταστρατικού και του καταστρατικού της Αυτόνομης Εκκλησίας». Δηλαδή ο προκαθήμενος θα είναι ο επαρχιούγος επίσκοπος της επισκοπής του και ταυτόχρονος επικεφαλής της Αυτόνομης Εκκλησίας, με βάση τους ιερούς κανόνες, το καταστρατικό χάρτη της Ροσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας και το καταστρατικό της Αυτόνομης Εκκλησίας. Άρθρο 7. «Το όνομα του προκαθημένου θα μνημονεύεται σε όλους τους ναούσους της Αυτόνομης Εκκλησίας, ύστερα από το όνομα του Πατριάρχη Μόσχας». Άρθρο 8. «Οι επίσκοποι της Αυτόνομης Εκκλησίας θα εκλέγονται από τη Σύνοδο της Αυτόνομης». Άρθρο 9. «Οι επίσκοποι της Αυτόνομης Εκκλησίας θα είναι μέλη της Τοπικής Συνόδου και της Αρχιερατικής Συνόδου της Ροσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας και θα συμμετέχουν στις εργασίες τους σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του καταστρατικού χάρτης Ροσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Θα μετέχουν επίσης στις συνεντριάσεις της Ιερά Συνόδου του Πατριαρχείου Μόσχας». Οι αποφάσεις κατά το άρθρο 10 του 10 του κεφαλαίου, οι αποφάσεις του Τοπική Συνόδου και της Αρχιερατικής Συνόδου της Ροσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς και της Ιερά Συνόδου της Ροσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας, θα είναι δεσμευτικές για την Αυτόνομη Εκκλησία. Ποια θα είναι τώρα τα δικαστήρια της τελευταίας έθεσης για την Αυτόνομη Εκκλησία. Το Γενικό Εκκλησιαστικό Δικαστήριο και το Δικαστήριο της Αρχιερατικής Συνόδου της Ροσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας, θα είναι τα δικαστήρια της τελευταίας έθεσης για την Αυτόνομη Εκκλησία. Για το καταστατικό της Αυτόνομης Εκκλησίας προβλέπει το άρθρο 12 του 10 του κεφαλαίου. Η Σύνοδος Αυτόνομης Εκκλησίας θα ιωθείται το καταστατικό που διέπει τη διοίκηση της Εκκλησίας, στη βάση και στην έκταση που προβλέπεται από τον Πατριαρχικό Τόμο. Το σχέδιο καταστατικού της Αυτόνομης Εκκλησίας θα συμφωνείται εν γράφος με τον Πατριάρχη Μόσχας. Αρμώνει λοιπόν όργανο για την ιωθέτηση, για τη λήψη απόφασης επί του καταστατικού της Αυτόνομης Εκκλησίας είναι η Σύνοδος της Αυτόνομης. Το καταστατικό θα πρέπει να βασίζεται στον Πατριαρχικό Τόμο Ανακήρυξης της Αυτονομίας. Και το σχέδιο του καταστατικού, δηλαδή πριν να ιωθετηθεί από τη Σύνοδο, θα συμφωνείται εν γράφος με τον Πατριαρχη Μόσχας. Άρθρο 13. Η Σύνοδος και η Διαρκή Σύνοδος της Αυτόνομης Εκκλησίας θα ενεργούν μέσα στα όρια που ορίζονται από τον Πατριαρχικό Τόμο και το παρόν καταστατικό που αφορούν τη διοίκηση της Αυτόνομης Εκκλησίας. Τα όρια λοιπόν ενεργίας της Συνοδού και της Διαρκού Συνοδού της Αυτόνομης Εκκλησίας καθορίζονται από τον Πατριαρχικό Τόμο και από το καταστατικό της Αυτόνομης. Άρθρο 14 που αφορά τη λήψη του Αγίου Μύρου. Η Αυτόνομη Εκκλησία θα αναβάνει τον Αγιο Μύρο από τον Πατριαρχη Μόσχας. Και το άρθρο 15 ορίζει ποιες είναι οι Αυτόνομες Εκκλησίες. Οι Αυτόνομες Εκκλησίες είναι οι ακόλουθες, η Κιναιζική Ορθόδοξη Εκκλησία ή η Ιαπωνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Στη συνέχεια θα ασχοληθούμε με τις ημιαυτόνομες Εκκλησίες που ρυθμίζονται στο κεφάλαιο 11. του Καταστατικού Χάρτη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Άρθρο 1. Οι Αυτόνομες Εκκλησίες από τις οποίες αποτελείται το Πατριαρχείο Μόσχας, οι ημιαυτόνομες από τις οποίες αποτελείται το Πατριαρχείο Μόσχας, ασκούν τις δραστηριοτητές τους στη βάση του Πατριαρχικού Τόμου, που εκδίδεται σύμφωνα με τις αποφάσεις του Ομπικής Κληρικολαϊκής Συνόδου ή της Αρχιερατικής Συνόδου και μέσα στα όρια προβλέπονται από αυτά. Τα όρια, λοιπόν, των δραστηριοτήτων των ημιαυτόνομων εκκλησιών προλέπονται από τον Πατριαρχικό Τόμο Ανακήρυξης της Ημιαυτονομίας τους, ο οποίος Πατριαρχικός Τόμος εκδίδεται σύμφωνα με τις αποφάσεις είτε της Τοπικής Κληρικολαϊκής Συνόδου είτε της Αρχιερατικής Συνόδου. Στο άρθρο 2 ορίζεται ότι η απόφαση για την ίδρυση ή την κατάργηση της ημιαυτόνομης εκκλησίας και για τον ορισμό των εγραφικών ορίων της λαμβάνεται από την Αρχιερατική Σύνοδο. Άρθρο 3 η Κληρικολαϊκή Σύνοδος και η Σύνοδος της Ημιαυτόνομης Εκκλησίας, των οποίων προίσταται ο προκαθήμανός της με βαθμό Μητροπολίτη Αρχιεπισκόπου είναι τα όργανα της εκκλησιαστικής εξουσίας και διοίκησης της Ημιαυτόνομης Εκκλησίας. Τώρα να λοιπόν της εκκλησιαστικής διοίκησης της Ημιαυτόνομης Εκκλησίας είναι η Κληρικολαϊκή Σύνοδος και η Σύνοδος της Ημιαυτόνομης Εκκλησίας. Άρθρο 4 ο προκαθήμανός της Αυτόνομης Εκκλησίας εκλέγεται από την Κληρικολαϊκή Σύνοδο της μεταξύ των υποψηφίων που εγκρίνονται από τον Πατριάρχη Μόσχα σκεπάσης Ρωσίας και την Ιερά Σύνοδο. Η εκλογή λοιπόν του προκαθημένου της Ημιαυτόνομης Εκκλησίας γίνεται από την Κληρικολαϊκή Σύνοδο της μεταξύ των υποψηφίων που εγκρίνονται από τον Πατριάρχη Μόσχα σκεπάσης Ρωσίας και από την Ιερά Σύνοδο. Άρθρο 5 ο προκαθήμανός θα αναβάνει τα καθήκοντά του από την επικύρωση της εκλογής του από τον Πατριάρχη Μόσχα σκεπάσης Ρωσίας. Δεν αρκεί η εκλογή του από την Κληρικολαϊκή Σύνοδο του προκαθημένου μιας Ημιαυτόνομης αλλά χρειάζεται και επικύρωση της εκλογής του από τον Πατριάρχη Μόσχα. Άρθρο 6 ο προκαθήμανός είναι ο επαρχιούχος αρχιερέας της επαρχίας του και προίσταται της Ημιαυτόνομης Εκκλησίας στη βάση των κανόνων του παρόνδοσης καταστατικού της Ημιαυτόνομης Εκκλησίας. Πριν προχωρήσω στην εξήγηση του άρθρο 6 θα ήθελα να διευχρυνήσω ότι ο όρος που μεταφράζω σαν Κληρικολαϊκή Σύνοδος είναι «council» στο αγγλικό κείμενο και ο όρος που μεταφράζω σαν Σύνοδος είναι «synod». Έτσι είχα αντιληφθεί την έννοια αυτών των όρων όταν μεταφράσα το καταστατικό χάρτη της Ρωσικής Εκκλησίας στην ελληνική γλώσσα. Αλλά εντωμεταξύ έχω μεταβάρει γνώμη ως προς την απόδοση αυτών των όρων. Και μεταβάλα τη γνώμη βλέποντας το σχετικό βίντεο από την εκλογή του νέου Μητροπολίτη Ουκρανίας και Ευουκεπάς Ουκρανίας, ο Νούφριου. Για την εκλογή του δεν ψήφισε κάποια κληρικολαϊκή σύνοδος, αλλά ψήφισε μόνον ιεραρχία, ολόκληρη ιεραρχία, η Σύνοδος της Ιεραρχίας της Μηαυτόνομης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Συνεπώς έχω μεταβάλει άποψη για τη σημασία από τότε που μετέφρασα το καθεστατικό χάρτη της Ρωσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ελληνική. Έχω μεταβάλει άποψη και πλέον θεωρώ ότι αντί του όρου κληρικολαϊκή σύνοδος θα πρέπει να αποδίδομαι με αυτόν τον όρο τη λέξη σύνοδος, «κάνσιλ» ως σύνοδος και «σύνο» να την αποδίδομαι ως διαρχή σύνοδος. Συνεχίζω τώρα με την εξήγηση του άρθρο 6 του κεφαλαίου 11 για τις Μηαυτόνομες Εκκλησίες. Ο προκαθήμνος λοιπόν μιας Μηαυτόνομης Εκκλησίας είναι ο επαρχιούχος αρχιερέας της επαρχίας του και ταυτόχρονος είναι ο επικεφαλής της Μηαυτόνομης Εκκλησίας, της οποίας προίσταται με βάση τους κανόνες το εσωτερικό καταστατικό της Ρωσκής Ορθόδοξης Εκκλησίας και το καταστατικό της Μηαυτόνομης Εκκλησίας. Άρθρο 7 «Το όνομα του προκαθημένου μνημονεύεται σε όλους τους ναούς της Μηαυτόνομης Εκκλησίας μετά το όνομα του Πατριάρχη Μόσχας». Άρθρο 8 «Η απόφαση για την ίδρυση και την κατάργηση των επαρχιών που απαρτίζουν την Μηαυτόνομη Εκκλησία και για τον ορισμό των εδαφικών ορίων τους λαμβάνονται από τον Πατριάρχη Μόσχας και την Ιερά Σύνοδο, ύστερα από πρόταση της Συνόδου της Μηαυτόνομης Εκκλησίας». Δηλαδή, η Σύνοδος της Μηαυτόνομης Εκκλησίας, δηλαδή η Διαρκή Σύνοδος, σύμφωνα με τη νέα εξήγηση των όρων, η Διαρκή Σύνοδος της Μηαυτόνομης Εκκλησίας προτείνει στον Πατριάρχη Μόσχας και την Ιερά Σύνοδο, την ίδρυση και κατάργηση των επαρχιών που απαρτίζουν την Μηαυτόνομη Εκκλησία, καθώς και τον ορισμό των εδαφικών ορίων, αλλά η απόφαση λαμβάνεται από τον Πατριάρχη Μόσχας και την Ιερά Σύνοδο. Η εκλογή τώρα των αρχιερέων της Μηαυτόνομης Εκκλησίας γίνεται από την Διαρκή Ιερά Σύνοδο, μεταξύ των υποψηφίων που εγκρίνονται από τον Πατριάρχη Μόσχας και από την Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου Μόσχας, δηλαδή οι αρχιερείς της Μηαυτόνομης Εκκλησίας εκλέγονται από την Διαρκή Ιερά Σύνοδο της Μηαυτόνομης, μεταξύ των υποψηφίων που εγκρίνονται από τον Πατριάρχη Μόσχας και από την Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου Μόσχας. Στο σημείο αυτό πρέπει να σταματήσουμε, διότι παρήλθει ο χρόνος της ενδέκατης διάλεξης του μεταπτυχιακού των θεσμών Ευρωπαϊκών Ναών. Θα επανέλθουμε στη δωδέκατη και τελευταία. Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας. |
