| : [♪ Μουσική Γεια σας! Ονομάζομαι Σοφία Παναγιωτοπούλου και είμαι δασκάλα. Σήμερα θα ασχοληθούμε με την ελιά. Ας ξεκινήσουμε με το τι είναι η ελιά. Πολύ ωραία! Η ελιά είναι ένα καρποφόρο δέντρο, που συναντάμε πολύ συχνά στην Ελλάδα. Και εγώ όπως ερχόμουν εδώ πέρα, συνάντησα μία και έκοψα ένα κλαδάκι. Ο καρπός της επίσης λέγεται ελιά. Και είναι αυτός εδώ, θα το δούμε καλύτερα. Και από αυτή την ελιά παίρνουμε το πολύτιμο λάδι, το οποίο συναντάμε στη Μυσογειακή μας διατροφή και μας βοηθάει πάρα πολύ. Όπως είπαμε, η ελιά είναι ένα καρποφόρο δέντρο. Καρποφόρο σημαίνει ότι φέρει καρπούς. Είναι από καρπός και φέρο. Άρα, είναι αυτό που έχει καρπούς. Είναι επίσης αιωνόβιο. Αιωνόβιο προέρχεται από τη λέξη αιώνας και βίος. Ο αιώνας είναι 100 χρόνια και το βίος είναι ζωή. Άρα, είναι το δέντρο που ζει πολλά χρόνια, πάνω από 100. Και τέλος είναι αϊθαλές. Το αϊθαλές προέρχεται από το αϊ που σημαίνει πάντα και το θάλος που σημαίνει ανθίζω. Και είναι το δέντρο που έχει πάντα φύλλα, όλες τις εποχές. Τώρα, θα σας δείξω μία εικόνα από το βιβλίο μας. Να πάμε να μιλήσουμε λίγο, να δούμε λίγο τα μέρη της ελιάς. Λοιπόν, ξεκινάμε με το πάνω μέρος της ελιάς, όπου έχουμε τα κλαδιά. Πάνω στο κλαδί έχουμε τα φύλλα, τα οποία θα δούμε καλύτερα από εδώ πέρα, αλλά πριν πάμε εδώ πέρα θα πάω ξανά στην εικόνα, γιατί εδώ όπως θα δείτε το κλαδάκι μου δεν έχει άνθος και θα ξεκινήσω από το άνθος. Πάνω στα κλαδιά έχουμε τα άνθιοι, τα άνθιοι είναι μικρά, είναι λευκοκύτρινα και φυτρώνουν πολλά μαζί, 15 με 20 και δεν μυρίζουν. Η ελιά ανθίζει τον Απρίλιο-Μάιο και θα πάμε να δούμε τώρα τα φύλλα της. Θα δείξουμε από εδώ που φαίνεται πιο ωραία. Τα φύλλα της ελιάς είναι μικρά και σε σχήμα λόγχυς, δηλαδή κάνουν έτσι. Έχουν μικρό μίσχο, γι' αυτό και δεν το βλέπετε εκεί πολύ καλά ίσως, είναι το κοτσάνιο μίσχος. Η πάνω του επιφάνεια έχει χρώμα ανοιχτό πράσινο, ενώ από την κάτω μεριά είναι σαν ένα σημένιο, όχι ακριβώς περίπου. Τα φύλλα, τα κλαδιά μάλλον φυτρώνουν με αντίθετη φορά το καθένα για να μην σκιάζει το ένα το άλλο. Στη συνέχεια θα περάσουμε στον καρπό που είπαμε ότι είναι η ελιά. Θα κόψουμε εδώ πέρα την ελίτσα μας. Αν την κόψουμε την ελιά, μέσα από εσωτερικά θα δούμε την ψύχα από την οποία βγαίνει και το λάδι. Θα κάνουμε μια προσπάθεια να τη ζωγραφίσουμε, θα είμαστε και λίγο επιεικείς. Εξωτερικά είναι η φλούδα, κάτω από τη φλούδα έχουμε την ψύχα και στο εσωτερικό έχουμε τον πυρήνα που είναι σκληρός και συνήθως το λέμε κουκούτσι. Τώρα πάμε να περάσουμε, έχουμε ολοκληρώσει με το πάνω μέρος της ελιάς και προχωράμε στον κορμό. Ο κορμός της ελιάς είναι χοντρός, ψηλός και διακλαδίζεται απλωτά και φουντώνει η ελίτσα μας. Το ύψος της μπορεί να φτάσει στα 25 με 30 μέτρα και η εξωτερική φλούδα του κορμού όταν είναι μικρός, όταν είναι μικρό το δέντρο είναι ελία, ενώ όσο μεγαλώνει γίνεται ξερή και με εξογκώματα. Τέλος, η ελιά έχει ρίζες οι οποίες απλώνονται βαθιά μέσα στο έδαφος ώστε να βρει τροφή και πρέπει να υπάρχει υγρασία και έχει τόσο δύναμη που ισχωρεί ανάμεσα σε πέτρες και κρατάει το δέντρο σταθερό σε ό,τι εμπόδιο κι αν συναντήσει. Τώρα, στο βιβλίο της 4ης Δημοτικούς στη Γλώσσα έχει μια πολύ ωραία άσκηση με τα μέρη της ελιάς. Από τις ελιές παίρνουμε το λάδι που έχουμε φέρει και εδώ μαζί μας, ενώ από κάποιες άλλες ελιές που έχουμε είναι μόνο για να τις φάμε όπως είναι οι καλαμών και οι αμφίσεις. Εδώ βλέπουμε την Μεσσινία στην οποία παράγουν ελιές. Επίσης δεν το έχουμε μαζί μας αλλά στην Λέσβο έχουμε ελιές, στην Γρήτη και σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Μιας και η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα που παράγει λάδι. Μετά είναι πρώτη η Ιταλία και η Ισπανία και στη συνέχεια είμαστε εμείς. Όπως θα δούμε και η Ιταλία και η Ισπανία και η Ελλάδα που παράγουν λάδι βρίσκονται βρέχοντα από τη Μεσόγειο θάλασσα. Εξού και το λάδι είναι συστατικό της Μισογειακής διατροφής μας και τα μέρη που σας είπα πριν της Ελλάδας είναι και αυτά παραθαλάσσια ή νησιά. Έχουν ήπιο και μαλακό κλίμα γιατί η ελιά θέλει ζέστη και λίγο κρύο το χειμώνα για να ανθίσει και να καρπαφορήσει την επόμενη χρονιά. Οι ελιές υπάρχουν σε πολλά μέρη της πατρίδας μας, εμείς ενδεικτικά αναφέραμε κάποια και έχουν και πάρα πολλά είδικα επικοιλίες. Τώρα θα πάμε λίγο σε μία εικόνα από το βιβλίο της μελέτης. Βρίσκεται σελίδα 59 όποιο παιδάκι θέλει να πάει. Και θα πάμε να συζητήσουμε. Θα παρατηρήσετε λίγο τις εικόνες θέλω και θα συζητήσουμε μαζί πώς γίνεται η συγκομιδή του καρπού της ελιάς. Συγκομιδή είναι το μάζεμα. Στην εικόνα Γ, Δ βλέπουμε το μάζεμα που ξεκινάει από το Σεπτέμβριο για τις ελιές που τρώμε και τις λέμε βρώσιμες. Είναι πράσινες και τελειώνει το Φεβρουάριο με Μάρτιο για τις ελιές που δίνουν το λάδι. Η συγκομιδή της ελιάς γίνεται με διάφορους τρόπους και ίσως έχει να κάνει και ανάλογο με την επικοιλία. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος είναι οι καλλιεργητές απλώνουν ειδικά πανιά που λέγονται λιόπανά κάτω από τα δέντρα. Τα χτυπούν με ραβδί που δείχνει εδώ με τα παιδάκια που το κάνουν και στην εικόνα οι άνθρωποι που ραβδίζουν τα κλαδιά για να πέσουν οι καρπού πάνω στα πανιά που έχουμε απλώσει. Σήμερα σε πολλά μέρη της Ελλάδας τα ραβδιά έχουν αντικατασταθεί με καινούργια εργαλεία όπως είναι το χτένι που βοηθούν ταχύτερα να αποσπαστεί ο καρπός της ελιάς να πέσει και ίσως και λίγο πιο εύκολα. Και επίσης υπάρχουν και ειδικά μηχανήματα τα οποία πιάνουν τα κλαδιά, τα τυνάζουν και πέφτουν οι ελιές. Οι δονίσεις φτάουν τις 600 με 800 το λεπτό και πέφτουν πάλι πάνω στα λιόπανα οι καρπού και αυτός ίσως είναι και πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος. Τέλος σε κάποιες περιοχές αφήνουν τα λιόπανα κάτω από τις ελιές και περιμένουν μέχρι να πέσουν μόνοις τους. Αυτό ίσως είναι και ακόμα πιο ξεκούραστο από το μηχάνημα. Οι καρπού στη συνέχεια τοποθετούνται σε τσουβάλια για να μπορούν να μεταφερθούν στο ελωτριβείο για να βγάλουμε το λάδι. Πριν συνεχίσουμε για το πώς βγάζουμε το λάδι σήμερα, θα πάμε στην εικόνα σίγμα τάφ για να δούμε πώς έβγαζαν παλιότερα το λάδι από την ελιά. Όπως βλέπετε εδώ πέρα, παλιότερα είχαν δύο μεγάλες πέτρες συνδεδεμένες μεταξύ τους με έναν άξονα και αυτόν τον περιέστρεφαν ώστε να πατάει τις ελιές. Αυτό το περιέστρεφαν είτε οι άνθρωποι, είτε χρησιμοποιούσαν ζώα όπως τα γαϊδούρια. Αν ποτέ πάτε σε ένα παραδοσιακό ελωτριβείο, είναι πάρα πολύ ωραίο να το επισκεφτείτε και να το δείτε πώς γινότανε. Εμείς τώρα θα περάσουμε στον σύγχρονο τρόπο και θα περάσουμε λίγο στο βιβλίο της Τετάρτης Δημοτικούς στη Γλώσσα και συγκεκριμένα στο Τετράδιο Εργασιών που μας έχει πάλι έξι εικονίτσες. Θα τις βάλω εδώ πάνω για να φαίνονται καλύτερα. Λοιπόν, η άσκηση μας ζητάει να περιγράψουμε τις εικόνες με τη σειρά μας. Είναι έξι εικόνες. Στην πρώτη εικόνα βλέπουμε το ράβδισμα που μόλις περιγράψαμε και έχουν απλώσει τα ειδικά πανιά που είπαμε. Θυμόμαστε πώς τα λέμε? Λιόπανα. Πολύ ωραία. Και ο τρόπος, ράβδισμα. Πάρα πολύ ωραία. Οι καρπί λοιπόν πέφτουν στα μεγάλα δίκτυα που είπαμε, τα οποία μαζεύουν και ξεχωρίζουν κάποια μεγάλα κλαδιά που μπορεί να υπάρχουν. Τα συσκευάζουν σε σάκους που πάλι το είπαμε, γιατί είναι στη διαδικασία του μαζέματος αυτές οι δυο εικόνες οι πρώτοι. Και πάμε στο ελεωτριβείο που μας ενδιαφέρει και είναι και το καινούργιο που θα πούμε αυτή τη στιγμή. Όταν μεταφέρονται στο ελεωτριβείο, ζυγίζονται και περνάνε από αυτή την κλιλιόμενη ταινία που βλέπετε. Είναι σαν την ταινία που μπορεί να έχετε δει στα σούπερ μάρκετ που προχωράει τα προϊόντα. Και εδώ αυτό βοηθάει στο να φύγουν μικρές πέτρες, κλαδάκια, να καθαριστούν οι ελιές, να απομακρυνθούν από τα φύλλα για να περάσουμε στην τέταρτη μας εικόνα. Όπου στην τέταρτη εικόνα, εφόσον έχουν καθαριστεί από αυτά τα κλαδιά που είπαμε, πάνε σε ειδικές δεξαμενές που πλένονται με καθαρό νερό. Και περνάνε προς το πιεστήριο αφού έχουν καθαριστεί. Το μηχάνημα αυτό προέρχεται από τη λέξη ελιά και πιεστήριο που είπαμε και λέγεται... Πολύ ωραία. Έλα ο πιεστήριο εκεί, το μηχάνημα αυτό πιέζει την ελιά και ο καρπός γίνεται... Πολτός. Πολύ ωραία. Θα προχωρήσουμε με την εικόνα 6. Έχουμε πια τον πολτό μας. Ο πολτός συνεχίζει και μπαίνει σε μηχανήματα. Είναι αρκετά μεγάλο, εδώ βλέπουμε ενδεικτικά εικόνες. Και εκεί θερμένεται και καθαρίζεται πάλι. Και στο τέλος της διαδικασίας εξάγεται με έναν σωλήνα το λάδι... για να συσκευαστεί και να μεταφερθεί στα ράφια των καταστημάτων από τα οποία παίρνουμε. Να σας πω ότι πολλές φορές τα παίρνουμε και σε τενεκέδες από παραγωγούς. Όταν συσκευαστεί και πάει στα καταστήματα, όπως και αν συσκευαστεί βασικά, έχουμε κάποιες βασικές πληροφορίες τις οποίες πρέπει να αναγράφονται. Και πάμε να μάθουμε πώς θα βρίσκουμε αυτές τις βασικές πληροφορίες. Τα παιδάκια που πάνε τρίτη μπορούν να κάνουν αυτή την άσκηση από το τετράδιο εργασιών... ή να την κάνουν και πρώτη φορά στο τετράδιο τους να φτιάξουν μια ετικέτα. Οι μεγαλύτεροι και εμείς θα προχωρήσουμε στην άσκηση από τη γλώσσα της Τετάρτης Δημοτικού. Εδώ βλέπουμε μια ετικέτα και πάμε να δούμε τα βασικά στοιχεία που πρέπει να αναγράφονται... και θέλουμε να έχει και η ετικέτα που θα φτιάξουμε και εμείς. Έχουμε την ονομασία του προϊόντος που εδώ είναι το ελαιόλαδο. Στη συνέχεια, συνήθως δεν είναι απαραίτητο, μπορούμε να φτιάξουμε μια ελιά. Όποιος ζωγραφίζει ωραία είναι ωραίο να το κάνουν. Το επόμενο βασικό μας στοιχείο είναι οι πληροφορίες για την κατηγορία του ελαιόλαδου. Γιατί όπως είπαμε υπάρχουν διάφορες ελιές και διάφορες κατηγορίες ελαιόλαδου που παράγουμε. Εδώ μας λέει εξαιρετικά παρθένω. Στη συνέχεια, η επόμενη πληροφορία μας είναι ο παρασκευαστής ή ο συσκευαστής. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ποιος είναι ο παρασκευαστής ή συσκευαστής. Ωραία, το βρήκατε. Ελσιβήσε. Μπερδευτήκαμε. Πάμε στο επόμενο στοιχείο μας, που είναι η καθαρή ποσότητα του περιεχομένου. Πρέπει να λέμε τι ποσότητα είναι. Εδώ τι ποσότητα έχουμε. Πολύ ωραία, το περιεχόμενό μας είναι ένα λίτρο. Επόμενο στοιχείο μας, που βρίσκεται και προς τα κάτω, είναι οι συνθήκες διατήρησης. Καταρχήν λέμε ότι είναι ελληνικό προϊόν και διατηρείται σε μέρος σκοτεινό. Επίσης, σε ένα προϊόν πρέπει οπωσδήποτε να αναγράφεται η ημερομνία λήξης. Μπορεί να βρίσκεται στην ετικέτα μας, όμως πολλές φορές μπορεί να βρίσκεται στη συσκευασία πάνω σε άλλα σημεία. Πάντως πάντα υπάρχει και η ημερομνία λήξης. Εδώ πέρα η ημερομνία μας λήξης είναι το 12 του 2018. Εσείς κάπως καταλαβαίνετε το βιβλίο είναι τυπωμένο πιο παλιά και η ημερομνία μπορεί να έχει περάσει. Τώρα δίπλα εδώ μας έχει ένα μπουκαλάκι λάδι και εδώ πέρα μπορείτε να φτιάξετε τη δική σας ετικέτα. Είναι πολύ ωραία δραστηριότητα να την κάνετε. Πάμε να δούμε τώρα εμείς ποια είναι τα προϊόντα που παίρνουμε από την ελιά. Θα σβήσω λίγο για να βάλουμε λίγο τα προϊόντα μας. Ήδη εσείς θα σκέφτεστε ποια προϊόντα θα γράψουμε. Μερικά προϊόντα είναι πολύ εύκολα και μας έρχονται πολύ γρήγορα στο νου. Ποιο μας ήρθε το πρώτο και βασικό. Τις ελιές που τρώμε, πάρα πολύ ωραία. Θυμάστε πώς τις είπα αυτές τις ελιές που τρώμε, έχουν όνομα. Πολύ ωραία, λέγονται βρώσιμες. Υπάρχουν όμως και οι ελιές που τις χρησιμοποιούμε για να κάνουμε τι. Άρα το λάδι είναι το επόμενο προϊόν που παίρνουμε και το λέμε και ελαιόλαδο, γιατί προέρχεται από το λάδι. Και τις ελιές που τρώμε και το ελαιόλαδο, αυτά ανήκουν στη διατροφή μας, τρεφόμαστε από αυτά. Εκτός όμως από αυτά, από τις ελιές παίρνουμε και άλλα προϊόντα. Ένα από αυτά είναι το ξύλο της και το κουκούτσι της. Το ξύλο μπορεί να μας έρχεται πιο εύκολα, το κουκούτσι ίσως λίγο πιο δύσκολα, αλλά χρησιμοποιείται και αυτό. Και το ξύλο και το κουκούτσι ξέρετε γιατί τα χρησιμοποιούμε. Το ξύλο καίγεται για πολλές ώρες και το ίδιο και το κουκούτσι συμβαίνει ότι καίγεται και παράγει πολύ μεγάλη θερμότητα. Άρα αυτά εδώ τα δύο τα χρησιμοποιούμε για να ζεστανόμαστε. Το χειμώνα, το ξύλο είτε στο τζάκι, με το κουκούτσι έχουν ειδικές σόμπες που βάζουν και καίγεται. Και με τα δύο παράγουμε ζέστη και ζεστανόμαστε. Τώρα, εκτός από αυτά, την ελιά και το λάδι, μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για την παρασκευή σαπουνιού. Έχουμε φέρει και ένα σαπουνάκι εδώ μαζί μας που έχει ιστατικό το λάδι και την ελιά φυσικά μαζί με το λάδι. Μπορεί να είναι και καλλιντικά. Σε πολλά καλλιντικά θα δείτε να υπάρχει το στοιχείο του ελαιόλαδου. Το σαπουνι και τα καλλιντικά τα χρησιμοποιούμε για τη φροντίδα του σώματος μας. Και επίσης το ξύλο της ελιάς το χρησιμοποιούμε για να κατασκευάσουμε αντικείμενα όπως τραπέζια, καρέκλες. Και άλλα. Παλιά, όταν δεν είχε ανακαλευτεί ακόμη ο ηλεκτρισμός, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν στα σπίτια τους λιχνάρια, καντήλια, στα οποία μέσα έβαζαν ελαιόλαδο και τοποθετούσαν ένα φυτίλι το οποίο καθώς και εγώ, όταν φώτιζε το δωμάτιο. Επίσης το λάδι το χρησιμοποιούν και οι ορθόδοξοι χριστιανοί στο μυστήριο της βάφτισης, όπου ο ιερέας αλείφει με λάδι το σώμα του παιδιού και σχηματίζει ένα σταυρό στο κεφάλι. Ένα άλλο μυστήριο της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας είναι και το ευχαίλαιο στο οποίο πάλι χρησιμοποιούμε το λάδι. Το ιερέας σχηματίζει με το λάδι στο μέτωπο ένα σταυρό στα μάγουλα και στις σπαλάμες των πιστών. Να πούμε ότι το λάδι ονομάζεται αλλιώς ξέρετε και πώς. Πολύ ωραία! Ονομάζεται υγρό χρυσάφι γιατί είναι ένα πολύτιμο δώρο της φύσης. Η αξία του είναι ανεκτίμητη στη διατροφή μας, στην υγεία και στον πολιτισμό μας. Τέλος να αναφέρουμε ότι υπάρχουν πολλοί μύθοι γύρω από την ελιά, τους οποίους μπορείτε να βρείτε πάλι στο βιβλίο της Γλώσσας. Έχει αρκετούς. Νομίζω και έναν μύθο θα τον ξέρετε σίγουρα όλοι. Πολύ ωραία! Το μύθο με τη Θεά Αθηνά. Η ελιά ήταν το δώρο της και έτσι πήρε και το όνομα η πόλη της Αθήνας. Έχουμε την ελιά του Πλάτωνα και πάρα πάρα πολλά άλλα πράγματα ωραία που μπορείτε να ψάξετε, να διαβάσετε και να μάθετε για την ελιά. Θα ήθελα όπως έχουμε ολοκληρώσει να θυμόμαστε για την ελιά τι είναι η ελιά, τι δέντρο είναι, να θυμόμαστε τα μέρη που είπαμε της ελιάς, τα προϊόντα που παράχουμε και τη διαδικασία όπου η ελιά μετατρέπεται σε λάδι. Σας ευχαριστώ πολύ, να είστε καλά, καλή συνέχεια! |
