| : [♪ Μουσική Τώρα θα μιλήσουμε για τις οικογένειες λέξεων μέσα από την παραγωγή και τη σύνθεση. Σημαντικό όμως είναι πρώτα να δούμε και να θυμηθούμε κάποια πράγματα, όπως τι είναι το ουσιαστικό, το επίθετο, το ρήμα. Πάμε λοιπόν. Ουσιαστικό είναι αυτό που φανερώνει πρόσωπο, ζώο, πράγμα ή κατάσταση. Για παράδειγμα, ο ποντικός είναι ουσιαστικό, γένους αρσενικού, φανερώνει ζώο. Η μητέρα είναι ουσιαστικό, γένους θηλυκού, φανερώνει πρόσωπο. Το θρανείο είναι ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, φανερώνει πράγμα. Πάμε τώρα και στο επίθετο. Επίθετο είναι αυτό που χαρακτηρίζει το ουσιαστικό. Δεν ξεχνώ ότι τα επίθετα γίνονται και στα τρία γένη. Για παράδειγμα, φωτεινός, φωτεινή, φωτεινό. Το φωτεινό δωμάτιο. Το επίθετο φωτεινό είναι αυτό που χαρακτηρίζει το ουσιαστικό δωμάτιο. Πάμε τώρα και στα ρήματα. Ρήμα είναι αυτό που δείχνει ότι κάτι κάνω ή βρίσκομαι σε μια κατάσταση. Παραδείγματος χάρη, τρέχω, κοιμάμαι. Ένα παράδειγμα, το παιδί τρέχει. Το ουσιαστικό παιδί κάτι κάνει, τρέχει. Τρέχει είναι το ρήμα. Νομίζω τώρα μπορούμε να μιλήσουμε για τις οικογένειες λέξεων. Είναι οι λέξεις που παράγονται από μία λέξη, όπως βράδυ, βραδιάζω, βραδιά, βραδινός. Και οι σύνθετες λέξεις, όπως σάββατο και βράδυ, σαββατόβραδο. Οι λέξεις που παράγονται από την ίδια μητέρα αποτελούν μία οικογένεια λέξεων. Σε μία οικογένεια λέξεων μπορούμε να βρούμε ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα. Πολλές από αυτές τις λέξεις, παιδιά, είναι σύνθετες. Δεν το ξεχνώ αυτό. Ας δούμε μερικά παραδείγματα. Να σβήσουμε καλά τον πίνακα. Στην ίδια οικογένεια με το νερό έχουμε τις λέξεις νεροχύτης, νεροκανάτα, νερόφιδο, νεροποντί, νερόνο, νερουλός. Συνεχίζουμε. Νεροπότυρο, νερόμυλος, νερομπογιά, νεροβραστός, νεροτσουλήθρα. Είδατε πόσες σύνθετες λέξεις βρήκαμε. Ας πάμε σε μία άλλη λέξη. Μισό λεπτό να τα σβήσω. Στην ίδια οικογένεια με το γράφο, με το ρήμα γράφω, μπορούμε να βάλουμε τις λέξεις γράμμα, γραπτός, γραφείο, καθαρόγράφο, γραφικός, γραφή. Συνεχίζουμε. Γράψιμο, περιγράφω, αντιγραφή, ορθογραφία, υπογράφο, ηχογραφό. Και εδώ βλέπουμε πολλές σύνθετες λέξεις, παιδιά. Τώρα θα φτιάξουμε κι άλλες οικογένειες λέξεων. Και θα βάλουμε τη μητέρα λέξη στη σκεπή. Ξεκινάμε από τη θάλασσα. Λοιπόν, στην ίδια οικογένεια μπορούμε να βάλουμε το επίθετο θαλασσινός, παραθαλάσεως, θαλασσόλικος, όπως αποκαλούμε τους ναυτικούς που έχουν ζήσει πολλές φουρτούνες, θαλασσοταραχή, λιμνοθάλασσα, θαλασσοπούλη, θαλασσοπόρος, λαοθάλασσα, θα βάλουμε άλλη μία, υποθαλάσεως. Παρατηρούμε ότι όλες οι λέξεις έχουν δύο σίγμα, όπως ακριβώς και η μητέρα λέξη θάλασσα, αφού ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Πάμε σε μία άλλη λέξη, το χιόνι. Εδώ μπορούμε να βάλουμε το ρήμα χιονίζει, χιονάνθρωπος, χιόνοδρομικό, χιόνοθύελλα, χιονώνερο, χιόνονιφάδα, χιονόπτωση, χιονόβροχο, χιονόβροχο και χιονόνερο είναι το ίδιο πράγμα. Εκχιονιστικό. Πάω το σχουγγάρι από εδώ. Ωραία. Και πάμε και στο παιδί. Εδώ μπορούμε να βάλουμε το επίθετο παιδικός. Το ρήμα παιδιαρίζω. Το ουσιαστικό παιδικότητα. Παιδότοπος. Παιδιατρός. Μοναχοπαίδι. Παιδαγωγός. Είδαμε, λοιπόν, παιδιά, πώς δημιουργούμε μια οικογένεια λέξεων μέσα από την παραγωγή και τη σύνθεση. Παρατηρούμε ότι οι λέξεις που θα γράψουμε έχουν κοινά στοιχεία με τη μητέρα λέξη. Βλέπουμε εδώ ότι όλες αυτές οι λέξεις έχουν δύο σύγμα όπως η μητέρα λέξη θάλασσα. Σε αυτή την οικογένεια όλες οι λέξεις έχουν το ίδιο θέμα με τη λέξη χιόνι. Και εδώ όλες οι λέξεις έχουν αι όπως η μητέρα λέξη παιδί. Είδαμε, λοιπόν, παιδιά, πώς δημιουργούμε μια οικογένεια λέξεων μέσα από την παραγωγή και τη σύνθεση. Χάρηκα πολύ! Σας χαιρετώ! |
