| Στην παρούσα διάλεξη δίνεται έμφαση στην έρευνα της Κριτικής Παιδαγωγικής της Ειρήνης εστιάζοντας στο πεδίο, στις ερευνητικές τεχνικές και στις μεθόδους ανάλυσης που αυτή εφαρμόζει.: Είχαμε πει σε προηγούμενη συνάντησή μας, μια και αναφερόμαστε στην έρευνα πλέον της κριτικής παιδαγωγικής της Ιρήνης, ότι η αυτή έρευνα είναι κριτική, κριτική χειραφεδιτική και μετασχηματιστική. Πώς αντιλαμβάνεστε αυτόν, κριτική, κριτική χειραφεδιτική και μετασχηματιστική. Ας πάμε μία μία τις έννοιες που προσδιορίζουν την έρευνα της κριτικής παιδαγωγικής της Ιρήνης. Τι λέτε, κριτική. Μαρίσα, θες να μιλήσεις. Σημαίνει ότι έχει σκοπό την ρύσηση της κριτικής σκέψης του μαθητή, την κριτική συνειδητοποίηση, την κριτική συνειδητοποίηση του μαθητή, το να αντιληφθεί ποια πράγματα πιέρχονται μέσα στην κοινωνία του. Προκαλούν βία. Του μαθητή ηθικά. Ο μαθητής διεξάγει την έρευνα. Και η μαθήτρια. Ο ερευνητής θα... Πώς μπορεί δηλαδή αυτή η έρευνα να έχει τα αποτελέσματα της έρευνας. Να έχουν συνέπειες στην πράξη. Και άρα λοιπόν να λειτουργήσουν κριτικά για τον μαθητή και την μαθήτρια. Το αντικείμενο της έρευνας είναι ο μαθητής και η μαθήτρια. Ναι. Αλλά πρώτα από όλα θα έχουν συνέπειες στον ίδιο τον ερευνητή και την ερευνητρια. Γιατί. Αν δηλαδή εσύ, Στέφανε, στο πλαίσιο αυτό διεξάγεις μια έρευνα. Αντιλαμβάνεσαι τι λέω ε. Τι συνέπειες θέλεις εσένα αυτή η έρευνα. Εξετάζοντας πίχη το ρατσισμό στο σχολείο. Πρώτα από όλα θα έχεις τη γνώση του πράγματος. Αν κάνεις έρευνα σε κάτι, μπορείς να γνωρίζεις τα βασικά τη θεωρία. Τι είναι ο θέμας σου. Τι είναι ο ρατσισμός. Το ρατσισμό στο σχολείο κοινικό δεν είναι σχεδημένη θεματική. Αλλά επίσης κάνοντας την έρευνα μαθαίνεις παραπάνω πράγματα. Ελέγχοντας καινούργια γνώση ή ίσως αντίληψη. Ίσως θα αλλάζεις νόμι. Γιατί το πήγω αρχικά μίστευες. Δεν κάνεις την έρευνα. Βάζουμε και μια βασική έννοια και για τον ίδιο τον ερευνητή. Πώς το λέμε αυτό το πράγμα. Διεξάγω έρευνα, παρατηρώ, παίρνω συνεντεύξεις. Δηλαδή τι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή που διαξάγω την έρευνα. Αναστοχασμός. Αναστοχασμός και τι είδους αναστοχασμός. Κριτικός αναστοχασμός. Λειτουργώ σε ένα σπυράλ συνέχεια. Επανέρχομαι, ξανασκέφτομαι και αυτό σημαίνει ότι και εγώ αλλάζω μέσα μου. Είναι κριτική και ραφητητική και για μένα τον ερευνητή. Δεν ξέρω αν το έχετε βιώσει αυτός ερευνητές και ερευνητές, αν έχετε τέτοια εμπειρία. Εγώ τουλάχιστον είχα. Συμμετέχοντας σε έρευνες, τέτοιου είδους έρευνες, έβλεπω πώς άλλαζα και εγώ ο ίδιος. Απελευθερώνω και εγώ ο ίδιος σε σχέση με διαστρεβλώσεις που είχα στο μυαλό μου. Είναι λοιπόν κριτική και ραφητητική και για τον ερευνητή την ερευνήτρια αλλά και για αυτούς που αποτελούν συμμετέχοντες και συμμετέχουσες της έρευνας, αντικείμενος εισαγωγικά της έρευνας. Το κριτική έτσι όπως το εννοεί κριτική παιδαγωγική γενικότερα. Και σημαίνει και χειραφετητική βέβαια. Να το λίγο να το προσδιορίσουμε και αυτό. Έχουμε απότελος σκοπός της πραγματικής χειραφέτησης. Χειραφέτηση. Να πούμε και άλλες λέξεις. Απελευθέρωση. Απελευθέρωση από ποιο πράγμα. Κυριερχές συντολογίες. Κυριερχές συντολογίες από διαστρεβλώσεις. Από διαστρεβλώσεις που έχουν γίνει κοινός τόπος για μας. Τις έχουμε φυσικοποίηση στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης μας από παιδιά ως σήμερα. Και είναι και μετασχηματιστική. Εδώ πάμε στον απότελον στόχο της έρευνας αυτής. Έχει ο στόχος την αλλαγή. Την αλλαγή των δομών του σχολείου. Αφού της εκπαίδευσης της οικογένειας. Ανάλογο με το που διεξάγουμε την έρευνα. Γιατί κάνει πρόταση για αλλαγή. Μέσα από την έρευνα προκύπτει και η ανάγκη για αλλαγή και τι είδους αλλαγή. Και βέβαια ο απότελος απότελος στόχος, ο τελικός στόχος είναι η αλλαγή της κοινωνίας. Τώρα λίγο να συζητήσουμε ποιο μπορεί να είναι το αντικείμενο αυτής της έρευνας. Που είναι η κριτική χειρακτητική και μετασχηματιστική της κριτικής έρευνας. Ποιο μπορεί να είναι το αντικείμενο. Ποιο μπορεί να είναι το αντικείμενο. Έχουμε συζητήσει σε προηγούμενες συναντήσεις μας τι είναι η κριτική έρευνα της ηρήνης. Ποιες βασικές έννοιες η σύλλαγε, τι είναι η κριτική παιδαγωγική της ηρήνης. Άρα λοιπόν αυτή η κριτική παιδαγωγική της έρευνας την οποία γνωρίσαμε ως τώρα. Θεωρητικά κυρίως. Τι αντικείμενο θα είχε. Και σε τι θα διέφερε το αντικείμενο της ποιχή από την σχολική παιδαγωγική ή από την εμπειρική παιδαγωγική να το πω αλλιώς ή από την ερμηνευτική παιδαγωγική. Το δικαίωμα της είναι η βία, όχι μόνο η άμεση, δηλαδή αυτή που φαίνεται, αλλά τόσο και η δομική και η πολιτισμική βία που λαμβάνει χωράς το σχολικό περιβάλλον στην εκπαίδευση. Σωστά λοιπόν. Η βία, οι διάφορες μορφές της βίας, όπως πολύ ωραία το είπες, άμεση, προσωπική, έμεση, δομική και πολιτισμική, στην αγωγή και στην εκπαίδευση. Και πάνω-πάνω από την οικογένεια, την προσχολική αγωγή, εκπαίδευση, σχολική και συνεχιζόμενη εκπαίδευση. Όλο το φάσμα λοιπόν της αγωγής και της εκπαίδευσης. Η βία που στην εκπαίδευση, λίγο να το εξητικεύσουμε, Στην εκπαιδευτική διαδικασία, πολύ ωραία, αλλού. Στην σχολική ζωή. Στην σχολική ζωή. Στην οργάνωση. Διοίκηση, οργάνωση, σχολικής μάναγος. Στη διοίκηση, για λίγο μπορείς να το αναπτύξεις αυτό. Πώς το σκέφτεσαι, στη διοίκηση και στην οργάνωση. Η σχέση εξουσίας ανάμεσα στα μέλη ενός συλλόγου, Λείψη αποφάσεων και διαδικασία για τη λείψη αποφάσεων. Η ιεραρχία. Η ιεραρχία, έτσι, ναι. Ποιος έχει λόγο. Η διαδικασία λείψη αποφάσεων είναι δημοκρατική. Σύλλογος των νέων, η δαιμόνη, δεν πάει στην οργάνωση σχολική μορφή, Μπορούσαμε να το μελετούσαμε. Μπορούσαμε και αυτό βέβαια. Υποστηρίζουμε το στόχο μας. Να δούμε τις μορφές βίας σε αυτά τα θέματα που μελετούμε. Όχι απλώς ο σύλλογος γονεών και οι σχέσεις σχολείου και γονεών. Τις συλλόγου γονεών. Αλλά, οι μορφές βίας που υφίστανται μέσα στους θεσμούς, Στους οποίους διαξάγουμε έρευνα. Δηλαδή, ουσιαστικά αυτό έτσι προστοθέτεις εις να δεις τη δομική βία. Αν υφίσταται δομική βία μέσα στις ιεραρθήσεις αυτές. Αν, για παράδειγμα, μια γυναίκα εξαιτίας της δομικής βίας που δέχεται, Δασκάλα ή εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Δύσκολα ανεβαίνει στην ιεραρχία και γίνεται διευθύντερη. Δύσκολα γίνεται σχολική σύμβουλος και γιατί. Και πόσο γίνει μπορεί να μην τη σέβονται, να μην υπάρχει σεβασμό λόγω του ότι είναι γυναίκα. Και αυτό. Η λογοκρασία. Και άλλου είδους σχέσεις που μπορεί να δημιουργούνται μέσα στις ιεραρχήσεις. Και βλέπετε ότι μπορείς να βρίσκονται τόσο πολύ και μπορεί να χαθορίζουν τη σχολική του και τη δύσκολη. Ωραία. Χρηματοδότηση. Χρηματοδότηση. Και αυτό. Αν για παράδειγμα ένα σχολείο δεν χρηματοδοτείται. Σχολείο σε μια υποβαθλημένη περιοχή, σε έναν δήμο που δεν έχει αρκετά χρήματα και δεν λαμβάνει χρήματα από το κράτος και δεν μπορεί να λειτουργήσει το σχολείο. Όλα αυτά είναι μέσα στο πλαίσιο της έρευνας που κάνουμε. Γιατί πλέον υπάρχουν σχολεία τα οποία λειτουργούν άρτια γιατί έχουν πολύ καλή δηματοδότηση από το δήμο και υπάρχουν σχολεία στα οποία δεν μπορεί ο δήμος να διαθέσει χρήματα οπότε λοιπόν μπορεί να μην έχουν και θέρμαση. Και αυτό είναι πλαίσιο για μας. Όταν διαξάγουμε έρευνες με το σχολείο είναι μια μορφη βία σκεφτή. Άλλο. Φιλετικές και κοινωνικές διακρίσεις που υπάρχουν στο σχολείο. Μπορείς να τα αναπτύξεις λίγο παραπάνω. Ναι. Ανάμεσα στους μαθητές πώς περιφέρονται μεταξύ τους και πώς δέχονται ή όχι παιδιά που έπρεπε να βάλουν φιλή ή από άλλο πολιτισμό ή ακόμη και κοινωνική τάξη. Αυτό κατά πόσο περιάδεται τη διαδικασία. Πώς τους περιφέρονται και οι δικτυραστικοί στους παιδιά και δεδίματα δικαιοσυντρικής οργάνωσης. Και κατεπέκτευση ενδοσχολική βία ίσως είναι. Ναι, μπορείς. Και ενδοσχολική βία, ναι. Και η ενδοσχολική βία αποτελεί αντικείμενο της κριτικής χειραφητικής έρευνας της κριτικής παιδαγωγικής της Ιρήνης. Αλλά η ενδοσχολική βία έτσι όχι όπως εννοείται σήμερα μόνο. Συμβαίνει και το μελετούμε. Αυτό το οποίο μας ενδιαφέρει σε αυτή την περίπτωση ποιο είναι όταν κάνουμε τέτοια έρευνα. Όταν εξετάζουμε την ενδοσχολική βία και την ανέφαρε, Στέφανε. Ίσως να δούμε πιο, να μην δούμε την αλτηριανή σημεία. Να δούμε ίσως τομικοί, πολιτισμικά στοιχεία. Ακριβώς, ναι. Να μην μείνουμε στην επιφάνεια. Να μην μείνουμε στην επιφάνεια και στο κάφαρο αυτό το πρωτοκίνητο για αυτόν τον λόγο. Να δούμε για ποιον λόγο στην ουσία. Σωστά. Να μην μείνουμε, δηλαδή, ακριβώς όπως το είπε ο Στέφανες και το λες και εσείς στην επιφάνεια του πράγματος. Και να μην ψυχολογικοποιήσουμε αυτή τη βία και να την αποδώσουμε στο παιδί. Αλλά να ψάξουμε τις πραγματικές αιτίες. Να δούμε αν υπάρχει δομική βία από πίσω. Ποιο είναι το θύμα και ποιος αιθήτης. Και ποια δομική βία υπάρχει. Και ποια πολιτισμική βία υπάρχει και στην άλλη περίπτωση. Και θα δούμε, βέβαια, στις επόμενες συναντήσεις θα συζητήσουμε αν έχουμε το χρόνο. Πώς λειτουργούμε από εκεί και πέρα. Γιατί εδώ, σε αυτή την περίπτωση, η κρητική ρεαναγωγική της δε μένει μόνο απλώς στην διαπίστωση. Θέλει να προχωρήσει και στην αλλαγή. Οπότε, λοιπόν, εκεί χρειαζόμαστε να κάνουμε και παρέμβαση. Και πώς θα γίνει αυτή η παρέμβαση και από ποιους θα γίνει θα το δούμε σε μια άλλη συνάντησή μας. Άλλα θέματα. Το κατά πόσο το προγράμμα τα δω και το υλικό που χρησιμοποιείται στη δευτική διαδικασία, δημιουργεί κάποια βία δομική, κυρίως. Πολιτισμική βία. Πολιτισμική βία. Κατά πόσο περιορίζει τους καθηγητές. Στο να δημιουργήσουν ακόμα και την ατμόσφαιρα που θα ήθελα να εστιτάξει. Το υλικό, ποια στερεότυπα θα ήρθαν από το υλικό, τα βιβλία. Λιβλία λοιπόν, προγράμματα σπουδών, λιβλία, διακόσμιση του χώρου, εκπαιδευτικό υλικό, η παιδαγωγική πόρη γενικότερα, ο ίδιος ο εκπαιδευτικός, ο λόγος του εκπαιδευτικού, κατά πόσο εμπεριάχουν στοιχεία πολιτισμικής βίας, πόσο νομιμοποιούν τη δομική βία. Για πείτε κάποια παραδείγματα που μπορούμε να σκεφτούμε, μπορούμε να διερευνήσουμε, που να νομιμοποιούν το πρόγραμμα σπουδών, να το δούμε ως ένα πόρο που εμπεριέχει πολιτισμική βία και νομιμοποιεί τη δομική βία ή και την άμυση βιακών. Η ύπαρξη των προσκεφτικών στους προγραμμούς σπουδών και το πρώτο, πώς εχειρίζεται αυτό μέσα από το πρόγραμμα τους καθηγητές. Σε συνάντηση με παιδιά τα οποία είναι αντιφρατικής της θρησκείας και πόσο όλο αυτό επηρεάζει το πλήθος. Ακόμα έχει σημεία σε ένα βιβλίο, στη ιστορία σπουχή γενικότερα και της λόσης, μπορεί να δείχνουν πολύ δυνατά, 47 σημεία πολιτισμικής κατοδίγησης βίας, που οδηγεί σε νομικίδια στην ουσία. Νομιμοποιεί. Το νομιμοποιεί. Νομιμοποιεί. Γιατί το περνάει λες και αυτό είναι έτσι είναι, επειδή σαν αυθεντία. Δηλαδή αυτό είναι και το μαθαίνουμε έτσι. Πείτε κάποια παραδείγματα από την εμπειρία σας, για να δείξετε και εσείς τώρα ότι μπήκατε στη λογική και είστε σε μια διαδικασία που απελευθερώνεστε, διότι σαφέστατα τα βιβλία που είχαμε όλα αυτά τα χρόνια, και εγώ και εσείς και στη δική σας γενιά, υπήρχαν τέτοια στοιχεία. Παρόλο που μπορείς το πρόγραμμα να μην δηλώνονταν ως σκοπή και στόχοι, ως περιεχόμενα, λειτουργούσαν έτσι σαν κρυφό πρόγραμμα και υπήρχαν αυτά τα στοιχεία που μας νομιμοποιούσαν τη δομική βία. Τα κορίτσια πηχεί. Ας πάρουμε το φύλλο. Ναι. Είμαστε όταν, για να μην γνωρίζουμε το σχολείο, που ας πούμε αυτό που σχολιάζουμε ήταν ότι στα μαθήματα μεθυματικά και φυσική, οι περισσότεροι φιλικά στη φυσική, οι περισσότερες εικόνες των παιδάκων που έκανε διάμορτα, ήταν αγόρια. Και βγήκε το στελό το πως τα αγόρια είναι πιο εύκολα, πιο καλά σε αυτά τα μαθήματα, ενώ οι κοπέλες μπορούν να το κάνουν καλύτερα στη γλώσσα. Είδες λοιπόν, νομιμοποιούνταν μέσα από αυτές τις εικόνες, νομιμοποιούνταν δομική βία. Ή έβλεπες στα βιβλία του Δημοτικού για παράδειγμα, ή και βλέπεις ακόμη τα αγόρια να είναι στην εξωτερικό χώρο, τα κορίτσια στον εσωτερικό χώρο, τα αγόρια να σκαρφαλώνουν στα δέντρα, τα κορίτσια από κάτω να κοιτάζουν τα αγόρια όπως σκαρφαλώνουν στα δέντρα και να τα θαυμάζουν. Τα κορίτσια να κρατούν κούπλα ή να κάνουν βουλιά στο σπιτιού, τα αγόρια να παίζουν έξω ποδόσφαιρο. Στη γλώσσα του Δημοτικού υπήρχαν εις όλες τις τάξεις τέτοια κείμενα και εικόνες που έδιναν, ας πούμε, το κοριτσάκι να βουβάται, να το αγόρακι να είναι αντρόμετο να συμμετέχει κλπ. Άρα λοιπόν και τέτοια θέματα μελετώμε, όταν παίρνουμε το εκπαιδευτικό υλικό τους παιδαγωγικούς πόρους, εξετάζουμε τέτοια θέματα και όχι μόνο σε σχέση με το φύλλο, με τη φυλλή, με ποιά άλλα, ας σκεφτείτε λίγο, με την κοινωνική τάξη, πολιτικά θέματα, με τη σεξουαλικότητα. Άλλο, άλλο, προγράμματα σπαιδαγωγικής πόρων, προγράμματα σπουδών, σχολικά βιβλία, εκπαιδευτικό υλικό, διακόσμιση του πόρου, λόγος του εκπαιδευτικού, εκπαιδευτικός ο ίδιος μέσα στην τάξη αυτά τα οποία λέει είναι πολύ σημαντικά, μπορεί και να νεομοποιεί δύο. Και εκπαιδευτικές μετακτημίσεις ίσως, δηλαδή άμα βάλεις την πολιτική, παίζει όλο, όταν με κάνεις έρευνα εκπαιδευτική, είσαι… Πεφαίως θα μπορούσας να τις εκπαιδεύεις και μέσα σε μια ιστορική διάσταση να τις εκπαιδευτικές μετακτημίσεις. Συνολικά ή το ενός μαθήματος. Μεταρρύθμιση ενός μαθήματος ή των προγραμμάτων σπουδών, αλλά και συνολικά την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, έτσι όπως την ενόησες μάλλον εσύ. Και εκπαιδευτικές πρακτικές όμως, για παράδειγμα επικοινωνώσεως στον Άριστο, γιατί στην άλλη στιγμή αφήνεται η εχθή να χρησιμοποιούν το κυσιολόγευμα. Να είναι υπεύθυνος όχι και στις δραστηριότητες που δεν είναι εκεί πλέον καλύτερα να βρουν, ή ότι που δίνουν μέχρι τη σημεία. Δηλαδή ότι οι ξεχωρισμένοι που δίνουν επιτεχθή, είναι στους οποίους με κάποιο τρόπο τους έχουν βάλει έναν φορτίο εσάγωτος. Και διαφοροποιεί και τους μαθητές το πράγμα, ή όταν δίνουν τα αριστεία. Ή έχουν στιγματίσει με την αριστεία, αλλά τι νόημα δίνεται σε αυτήν. Οι ξεχωριστοί, οι εκλεκτοί και αυτοί οι οποίοι θα έχουν και μια υψηλότερη θέση στην κοινωνία, διότι διακρίνονται σε αυτήν την μικροκοινωνία του σχολείου που είναι μια κοινότητα. Διακρίνονται αυτοί, είναι οι ανώτεροι, καλύτεροι, τους εχωριστούμε, τους επαινούμε και λοιπά. Και οι άλλοι είναι... Και οι κανείς αναλάβουν ευθύνη. Περιβόλως. Άρα λοιπόν, μπαίνουμε και σε τέτοια θέματα και μπαίνουμε να τα μελετήσουμε και να τα αναλύσουμε, να τα διερευνήσουμε και να τα αναλύσουμε. Οι αξιολόγοι. Οι αξιολογίες των μαθητών, δηλαδή, παραπέμπει. Οι αξιολογίες διακρίνονται στους μαθητές τους. Οι μαθητές μεταξύ τους κάνουν διακρίνηση. Δηλαδή, πολλές φορές και ο καλός μαθητής μπορεί να είναι παθητικός. Ή μπορεί να είναι συμφακτικός, δηλαδή, ανάλαβα την κοινωνική ομάδα. Άρα πώς αξιολογίζεις από μόνος σου. Ναι, αλλά αξιολόγηση ως την προέρχεται συγκεντρωτικά. Δηλαδή, είναι κοινό για όλη την Ελλάδα. Δεν έχουν σύστημα που είναι έλεγχος. Οπότε, φεύγει λογοδομονάδο. Ναι, φεύγει. Δεν ήθελες να πας να ασχολείς, δεν μπορείς να το δεις μόνος σου. Μπορείς να δεις το θέμα αξιολόγηση, έλεγχος και αξιολόγησης συνολικά. Και ειδικά ίσως, αλλά και συνολικά. Και ειδικά να το δεις σε ένα μάθημα ή σε ένα σχολείο που μπορεί να διαφοροποιείται. Μπορεί υπ'χει ένα πρότυπο πειραματικό σχολείο να διαφοροποιείται σε σύστημα της αξιολόγησης. Είναι πιο αυστηρό γιατί έχει στόχο την αριστεία, αλλά μπορείς να το δεις και συνολικά σε όλη την Ελλάδα. Ο έλεγχος επίσης, ο έλεγχος στο σχολείο, όχι μόνο μέσω της αξιολόγησης, γενικότερα ο έλεγχος. Άλλα θέματα που σχετίζονται με αυτές οι μορφές της βίας. Αναφορικά με τις διακρίσεις των μαθητών και των μαθητριών, ιδιαίτερη η μεταχείριση που έχουνε οι υγεία εκπαιδευτικών, που είναι μαθητές στο σχολείο, δεν ξέρω αν το έχετε συναντήσει, ή διευθυντών, που βοηθούν στο ίδιο σχολείο, τουλάχιστον στην αξιολόγηση. Μάλιστα. Θα μπορούσαν να είναι μικροφύλοι. Μια διάκριση, είμαι σίγουρο. Μια διάκριση, ναι. Κατά πόσο θα μπορούσαν να επηρεαστούν οι ιδιοπροσωπικές σχέσεις των μαθητών, να υφτιαστεί η κρίση και να ακολουθήσει ακόμα και ο ζουρικός εμπορισμός. Η σχέση του ιδιοπροσωπικού μέτρου αυτήν, να μην υπάρχει βία ή να μην υπάρχει... Ωραία, ναι. Βασικά είναι τεράστιμα. Έγινε εδώ. Έχει να κάνει λεπτό. Και όχι μόνο. Είναι και μια σχέση εξουσίας, μια σχέση ιαρχίας είναι αυτή. Ναι. Τι είδους σχέση... Μπορεί να είναι και άμεση βία, που πλέον δεν θα μπορούσε να είναι τόσο, δεν ξέρω. Μπορεί να είναι λεκτική βία, που είναι άμεσο. Μπορεί να είναι ψυχολογική βία και λεκτική. Αν και στην τελευταία έρευνα που είχαμε κάνει, είχα να αφερθεί σε αυτήν, σε προηγούμενη συνάντηση, κάποιοι μαθητές μας είπαν στη συνεντεύξη, ότι υπάρχουν εκπαιλευτικοί, οι οποίοι χτυπούν και μαθητές. Οι επόμερες. Και αυτό, ναι, όλα αυτά είναι στο σύστημα της πεινές, στις πεινές, οι πεινές, σωστά, ναι. Οι πεινές στο σχολείο, η πειθαρχία στο σχολείο. Και εδώ αν πάμε έτσι και σε μια έτσι πιο μεταδομιστική προσέγγιση, γιατί έχει και μια τάση τέτοια τα τελευταία χρόνια, θα μπορούσε να έχει η κρητική παιδαγορική της ίδινης, το ζήτημα της πειθαρχίας του σώματος. Να είναι λίγο φουκοϊκή, να είναι λίγο φουκοϊκή η ανάλυσή μας, η πειθαρχία. Επιτήρηση και τιμωρία, ε, σας λέει κάτι αυτό το, αυτή η έννοια, αυτός ο τίτλος από το βιβλίο του Φουκώ. Επιτήρηση και τιμωρία. Άλλα, ο χώρος και ο χρόνος και βία. Στο σχολείο και βία. Η χρήση συμπόρων, δηλαδή από το πόσο αυστηρώνει ένα σχολείο στο να χρησιμοποιούν τη σημαία ή την πρωινή προσευχή ή τις εικόνες μας, εντάξει, ή τη ρώνει, τις σκεφτικές και όσο άλλα αυτά. Ωραία. Θα ήθελα τώρα να σκεφτείτε για λίγο, αναβίω, και να γράψετε ένα θέμα που θα μπορούσατε να διερευνήσετε σε αυτό το πρίσμα που συζητούμε. Θα μπορούσατε να διερευνήσετε, θέμα κανονικό, να διερευνήσετε στην ελληνική εκπαίδευση. Ή σε ένα θεσμό που προσφέρει αγωγή και εκπαίδευση. Σε μια δομή που έχει συνεχιζόμενης εκπαίδευσης. Για σκεφτείτε αναβίω ένα θέμα. Αντικείμενο έρευνες. Αντικείμενο έρευνες, το θέμα που θα μπορούσατε να είναι το θέμα της μεταπτυκιακής σας εργασίας. Να το προσδιορίσετε ακριβώς. Ακριβώς. Ναι. Σαν να καταθέτατε τώρα υπόμοινο μεταπτυκιακής εργασίας και να μας δίνετε τον τίτλο. Αναδείω. Και να τεκμηριώσετε στη συνέχεια προφορικά για ποιο λόγο είναι θέμα της κρητικής πελαγωγικής της Ιρήνης. Μετά από τη συνεργασία που είπατε. Να ακούσουμε λίγο τις σκέψεις σας. Εγώ μια σχέμα με το χώρο των γυναικείων σπουδών θα προσεκίσαμε το θέμα με μια κρητική θεμινιστική οπτική. Το δικό μας θέμα είναι η έφυλη διάσταση στα βιβλία της Τρίχης Δημοκρατίας. Και γιατί να μην ήταν το θέμα σε τι θα διέφερε από μια ερμηνευτική προσέγγιση και εμπειρική προσέγγιση όπως το θέσατε. Δηλαδή για ποιο λόγο είναι η κρητική πεδαγωγική και για ποιο λόγο είναι η κρητική πεδαγωγική της Ιρήνης. Γιατί ο σκοπός μας θέλει να βούμε πίσω από κείμενα μια κρητική ανάλυση λόγου σαν μέθοδο για παράδειγμα. Να αναλύσουμε κάποιες ιδεολογίες και να τις ξεσκεπάσουμε. Και πως αντιλαμβάνει και τα παιδιά αυτό. Άλλο θέμα τώρα. Εσείς λέτε στα βιβλία είπατε. Τα παιδιά τώρα πως αντιλαμβάνουν δεν το ξέρετε. Πρέπει να κάνετε άλλη έρευνη. Πρέπει να πάτε στα παιδιά. Δεν μπορείτε. Εσείς θα υποθέσετε. Θα υποθέσετε πως αντιλαμβάνουν τα παιδιά. Άρα θέλετε να δείτε. Εσείς τώρα πάτε σε ένα πιο μετακριτικό παράδειγμα. Και λέτε πως θέλετε να δείτε την κατασκευή της γυναικείας ταυτότητας, της έμφυλης ταυτότητας στα βιβλία. Μέσα από κρητική ανάλυση λόγου. Πως επιδρά. Πως επιδρά. Πως μπορεί να το ξέρετε. Το δείγμα της έρευνης μπορεί να αποτελούν τα ίδια τα παιδιά. Άρα δεν είναι τα βιβλία τώρα. Τι είναι το ειδικό της ερευνάσης. Η αρχική έρευνη να είναι τα βιβλία και είναι ένα δεύτερο επίπεδο. Θα μπορεί να δημιουργήσει ένα ώσμα για άλλη ανατζήτηση, ένα άλλο επίπεδο. Μάτιστα. Και πού ξέρεις ότι αυτά τα οποία θα σου λένε τα παιδιά, δεν είναι αποτέλεσμα της επίδρασης από το διαδίκτυο ή από την τηλεόραση, από τι βλέπεις το σπίτι του στην αιτία της ή από το λόγο του αποδεκτικού και είναι μόνο το βιβλίο. Άρα για λίγο να το δούμε λίγο στον δικό μας πλαίσιο και να μην ξεφεύγουμε στη συζήτησή μας. Εσείς θέλετε να δείτε το βιβλίο έτσι ένα πολιτισμικό προϊόν, το οποίο μπορεί, θα δείτε αν το βιβλίο είναι πολιτισμικό προϊόν, τύχη της λογοτεχνίας, της γλώσσας κλπ, νομιμοποιεί, δομικεί ή και άμεση βία απέναντι στη γυναίκα. Ναι. Ή σε μια άλλη προσέγγιση όπως είπαμε με κριτική ανάλυση λόγου, να δεις πώς κατασκευάζει ο λόγος του βιβλίου, τη γυναικεία μέσα από τη γλώσσα, τη γυναικεία ταυτότητα, και ποια ιδολογία υπάρχει μέσα αυτή την κατασκευή. Ναι. Ωραία. Το ξεκαθαρίσα. Βγάλαμε θέμα. Εδώ, οι κυρίες. Λοιπόν, μορφές βίας στα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, απόψη των παιδευτικών και μαθητών μαθητριών. Δηλαδή. Θα εξετάσουν τις μορφές βίας που υπάρχουν, είτε άμεση, είτε δομική, είτε πολιτισμική, στα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, τόσο μεταξύ των εκπαιδευτικών και των μαθητών μαθητριών, όσο και μεταξύ των μαθητών μαθητριών. Δηλαδή, ποιες μορφές? Κι τις τρεις μορφές, αλλά φαντάζομαι θα δώσουμε και ιδιαίτερη βαρύτητα στην πολιτισμική ιδεία. Πού θα ψάξουμε, δηλαδή? Πού θα ψάξουμε? Ναι, τι θα είναι αυτό το υλικό σας για να φανεί η πολιτισμική ιδεία, που θα τη διαιρευνήσει αυτήν την πολιτισμική ιδεία. Αυτό το κάνω τώρα για να δω πόσο κατανοούμε αυτά που λέμε, γιατί ναι. Αν μπορούμε να σχεδιάσουμε μια έρευνα σε αυτό το πλαίσιο, εντάξει. Μάλιστα. Πού θα διαιρευνήσουμε την πολιτισμική ιδεία? Το που τώρα μου το λέτε, μέσα προφανώς από τις συνεντέχεις που θα κάνουμε και τα λοιβόμενα που θα γίνουν, θα εξετάσουμε ποιες είναι οι θέσεις των μαθητών, μαθητήρων για παράδειγμα, απέναντι στους άλλους μαθητές. Δηλαδή, αν έχουμε ένα μαθητή ο οποίος είναι ένας Έλληνας, 50 ετών τέλος πάντων, και ένας Αλλοδαπός, μέσα από τις απόψεις του Έλληνα μπορούν να βγουν κάποια στερεότυπα που μπορεί να υπάρχουν και που εντάχονται στην πολιτισμική ιδεία. Και τώρα που λες τα στερεότυπα που μπορεί να έχει κάποιος Έλληνος απέναντι στον Αλλοδαπόητας, τι είδους βία είναι, πού θα το ελέτασες αυτό το τρίγωνο της ιδείας που συζητάμενες. Αυτά τα στερεότυπα είναι φυσικοποιημένες διαστρεβλώσεις στο μυαλό του, τις οποίες τις αποκτήσαμε, θεωρούμε ότι είναι έτσι, φύση ότι είναι έτσι, ότι είναι κοινός τόπος για μας. Αυτές τις διαστρεβλώσεις αποκτήσαμε στην κοινωνικοποίηση μας, από την οικογένεια, από τα μέσα μας και συνημέρωση, από γνητυσία, από τα βιβλία, από το σχολείο, από το λόγο του εκπαιδευτικού και λέμε ότι έτσι είναι. Δηλαδή, λίγο να το ξεκαθαρίσεις, λες θα πάρω συνεντεύξεις από αυτές οι συνεντεύσεις, τι θα προκύψει, τι θα αναλύσει εκείνη τη στιγμή. Όταν σου μιλά ο Έλληνας μαθητής, ενήλικος εσύ, τότε σχολείο δεύτερος ευκαιρίες, όταν σου μιλά και μπορεί να είναι ο λόγος του να το πω σε εισαγωγικά ρατσιστικός, τι προκύπτει από αυτό. Τι βγάζεις εσύ, τι διέρετε. Το πώς καταρχήν του δημιουργήθηκε αυτή η προκατάληψη που έχει απέναντι στον συμμαθητή του. Πώς θα το μιλητήσουν αυτό. Τα βαθύτερα δηλαδή έτια που τον αντίγησαν σε αυτό. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα για παράδειγμα της οικονομικής κρίσης, μπορεί κάποιος να θεωρεί. Πώς αυτό όμως. Εσύ θα πάρεις συνέντευξη από τον Έλληνα ανήκο, ο οποίος εκφράζει χεία αντιθύψηση. Με το πώς θα αναλύσω μετά τον λόγο του. Α, εσύ θες να αναλύσεις τον λόγο του και ύστερα μέσα από τον τρόπο τον οποίο θα αναλύσεις θα θέλεις να ξεσκεπάσεις τις αιτίες αυτού του λόγου. Α, ωραία τώρα δεν κατανοηθώ. Στην αρχή είναι η διαρρέμιση των απόψων και μετά σαν να τα θεωρούμε είναι η κατασκευή μιας παρέμβασης. Δηλαδή στην αρχή αναλύουμε το πώς το βλέπουμε το δικό τους λόγο και μετά να σχεδιάσουμε μια παρέμβαση για μια αρχαία θρητική βράση. Α, τώρα έγινε κατανοητό, κάθεθεν είναι ποιος Στέφανος. Δηλαδή, εσείς παίρνετε συνέντευξη από ενήλικους μαθητές του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας και στη συνέχεια έρχεστε και αναλύετε με τέτοιο τρόπο, θα δούμε με ποιο τρόπο. Με ποιες μεθόδους πλέον αναλύουμε τη συνέντευξη για να ξεσκεπάσουμε εμείς την ιδεολογία που υπάρχει, που μπορεί να είναι η ρατσιστική ιδεολογία, μπορεί να είναι η θρηκιστική ιδεολογία, μπορεί να είναι ποια ιδεολογία να την ξεσκεπάσεις εσύ και με αυτό το κατανοητό. Με ποια μέθοδο θα δούμε. Ωραία. Μπορεί να κάνεις, βέβαια η τεχνική που θα χρησιμοποιείς μπορεί να είναι παρατήρηση επίσης. Ναι. Ωραία. Θα δούμε και άλλα παραδείγματα και σιγά σιγά θα σχεδιάσουμε και τη δική μας έρευνα που θα διαξάγουμε στη συνέχεια στο σχολείο, οπότε και τα πράγματα θα γίνουν πιο σαφή. Παιδιά, εσείς. Στέφαν και Μαρία. Εμείς θα μπορούσαμε να δούμε το ρόλο των εθνικών ορτών και των παρελάσεων στην εκπαίδευση, το πόσο εθνικές γιορτές ενισχύουν τον εθνικισμό που υπάρχει σε ολόκληρη κοινωνία, κατά πόσο καταπιέζει τα παιδιά υποχρεωτική συμμετοχή στην παρέλαση. Τη διαφορετική συμμετοχή. Μπορούσα να είναι μια ωραία μελέτη περίπτωσης ένα πολυπολιτισμικό σχολείο, εθνική σχολική, που έχει πολλές προεκτάσεις, διαστάσεις θεματικές και μπορεί να είναι και έρευνα δράσης. Ένα ενδιαφέρον. Τώρα, να μην το αναλύσουμε περισσότερο, θα το δούμε όμως σε κάποιο άλλο στιγμό, γιατί το θέμα έχει πολλή ενδιαφέρον. Και μπορεί εν ευθέτω χρόνου να σας παρουσιάσω και μια έρευνα σχετική, που διεξήγαγα εγώ, πώς αυτό το θέμα. Κυρίες εσείς. Να μη σκεφτείτε με τη βία και τη κοινή μου, με τέσσερις σχολικών στιγμών, με όλα τα πράγματα, με όλα τα συγγραφή. Μα τέσσερις σχολικών στιγμών με βία, θα μου δώσουν ακόμα και τα τρένια. Θα μη σκεφτείτε με τη βία και τη κοινή μου. Μη βία, τάνε στα βία. Ευχαριστώ. Λίγο δυσκολεύει το θέμα, αλλά... Θα αντίδρασε ο σύστημα. Η προκατάληψη. Μάλλον στη γενικότητα. Ίσως η δία που ασχούν τα λιμνία στους μαθητές και στο τέλος ανακάλυψε, εισαγωγικά, οριμούν τους μαθητές. Και οι μαθητές ασχολούν τα λιμνία. Στο τέλος. Είναι αντίδραση. Ναι, το θέμα, λίγο να το καταλάβω, να το κατανοήσω εγώ, ίσως θέλετε να ψάξετε για ποιο λόγο οι μαθητές σκίζουν τα βιβλία ή τα κέντρα στο τέλος της πολιτικής χρονιάς. Για ποιο λόγο, που σημαντικά είναι μια αντίδραση απέναντι σε ένα αντικείμενο, το οποίο τους έχει καταπιέσει για κάποιον λόγο. Έτσι φαίνεται. Και δεν θέλω πλέον να το πλεγματιστεί και όλες οι πολιτικές. Είτε περίπτωση. Ναι, είναι προφανώς η αποστίχθηση, είναι η πίεση που δέχονται μέσα από το περιευτικό σύστημα, είναι οι εξετάσεις, όλα αυτά μπορούμε να τα αντιερευνήσουμε. Όλα αυτά μπορούμε να τα αντιερευνήσουμε. Λοιπόν, με μείνει και ανέτειο. Α, έτσι, για αντίγραφη ας πούμε. Για ποιο λόγο. Ανέτειο, αντίγραφη. Λοιπόν, συνεχίζουμε. Λοιπόν, με ποια μεθοδολογικά εργαλία, με ποια συμμεθόδους και με ποια τεχνικές θα γίνουν αυτές οι έρευνες, αυτές που προτείνεται, αλλά και γενικότερα όλα αυτά τα θέματα που προτείναμε προηγουμένως, που συζητήσαμε προηγουμένως, πώς θα μπορούσα να τα αντιερευνήσουμε χρησιμοποιώντας ποια τεχνικές και ποια συμμεθόδους. Αρχικά θα προσυγγίσουμε τα ζητήματα αυτά με χρειωτικές μηθόδους, με ποια έρευνα. Ήταν η συνέντευξη, την επανατήρηση, γιατί μας ενδιαφέρει περισσότερο να ανακαλύψουμε, να εζητήρουμε τα περίπτωση και οπτικές ο οποίες δεν έχουμε σκεφτεί ως ερευνητές. Και αντίστοιχα και τα λύσεις μας θα είναι το σκοπό της χειραφέτησης και αυτή την αποκάλυψη κάποιων βαθύντων οδημάτων. Ή θα χρειαστούμε κυρίως και έναν άλλο συλλόγο. Άρα λοιπόν εσύ κρίστης την πινήση προς την ποιοτική έρευνα και θα είναι μια συγκεκριμένη πρόταση και όλας. Να τα δούμε συνολικότερα. Βέβαια μπορεί η έρευνά μας να είναι και ποιοτική ή ποιοτική, ποσοτική, είναι και συζέρεξη αυτά τα δύο. Βέβαια η έρευνα της κριτικής παιδαγωγικής της ΕΕ στα τελευταία χρόνια και γενικότερα της κριτικής παιδαγωγικής κλείνει περισσότερο προς την ποιοτική. Αλλά δεν αποκλείουμε και την ποσοτική. Και θα δούμε όμως πώς η μία και πώς η άλλη και ποια μέθοδος στην μία και ποια μέθοδος στην άλλη. Λοιπόν, άρα λοιπόν, αν η έρευνά μας είναι ποιοτική, τότε συζητούμε για ποιες τεχνικές και ποιες μεθόδους. Σε αυτή την περίπτωση, Στέφανε. Μετά την περίπτωσης, βιορατική μέθοδος, ποιοτική συζήτηση, είτε μη τοδημμένη συζήτηση, ομάδα συζήτησης, εστίασης, συνεπτωτική παρατήρηση και έρευνα δράσης. Έρευνα δράσης ποιού είδους, επειδή είναι τρία της έρευνας δράσης, θα αναφερθούμε στις επόμενες συνάντησεις μας ποιο από τα τρία της έρευνας δράσης. Τη χειρακτηρική έρευνα δράσης, λοιπόν. Τώρα, στις μεθόδους ανάλυσης, ποιες είναι κριτικές. Δηλαδή συλλέγουμε το υλικό μας με αυτές τις τεχνικές, σε αυτό το πλαίσιο που μελέτη περίπτωσης, μπορεί να είναι έρευνα δράσης, είναι βιορατική μέθοδος, απήγηση ζωής, ιστορία ζωής και λοιπά, ποιοτική συνέντευξη, όλα αυτά που είπαμε. Συγγνώμη, με ποιες είναι οι μεθόδους, ποιες είναι κριτικές μέθοδοι. Να θυμόμαστε μία λέξη κλειβή εδώ, μία τεχνική, μία μέθοδο που είναι κλειβή στην κριτική παιδαγωγική και κυρίως στην παραδοσιακή κριτική παιδαγωγική ιδρωϊκοκριτική. Ήτε διαξάγουμε ποιοτική έρευνα ή ποσοτική έρευνα, προσεκίζουμε τα δεδομένα μας, το υλικό μας, τις αναλύσεις μας με την ιδρωϊκοκριτική. Οπότε μπορεί να έχουμε ποιοτική ανάλυση περιεχομένου αλλά οι αναλύσεις μας να ενέχουν και το στοιχείο της ιδρωϊκοκριτικής ή να έχουμε μία κριτική ερεμηνευτική ως μέθοδο στην ανάλυση μας, κριτική ερεμηνευτική. Ή και νεότερες μεθόδους όπως είναι η κριτική ανάλυση λόγου, κοινωνική σημειωτική. Αν η έρευνά μας είναι ποσοτική, πώς συλλέουμε το υλικό μας, τα δεδομένα μας και πώς τα αναλύουμε. Ερωτηματολόγιο, συνέντευξη, δομημένη συνέντευξη, παρατήρηση επίσημου ενδομημένου όργανο, θα μπορούσε να είναι και πείραμα. Και στο τέλος πώς αναλύουμε τα δεδομένα μας. ΜΕΣΠΙΕΣΕΣ. ΜΕΜΕΝΑ ΠΑΣΤΑΝΤΙΣΤΙΚΟ ΠΑΚΕΤΟ. Όταν όμως εδώ έχουμε πίνακες, ποσοτικά δεδομένα, στο δικό μας πλαίσιο, της κρητικής παιδαγωγικής της Ήρηλας, ή έχουμε πάλι με την ποσοτική ανάλυση περιεχομένου ποσοτικά δεδομένα, τι είναι αυτό που θα διαφοροποιήσει τη δική μας έρευνα από μια εμπειρική ποσοτική έρευνα, μια έρευνα της εμπειρικής παιδαγωγικής. Η μέθοδος ανάλυσης φαντάζομαι, δηλαδή στη κρητική παιδαγωγική θα χρησιμοποιήσουμε κρητική ανάλυση λόγου. Ποσοτική είναι, έχουμε πίνακες, γραφήματα σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να έχουμε ποσοτική έρευνα μόνο. Τι γίνεται όμως, τι θα διαφέρει από μια εμπειρική έρευνα. Πηγαίνει η συνέντηση που μπορώ να φανταστώ, τις ερωτήσεις. Θα είναι κατευθυνόμενες έτσι ώστε να μας βοηθούν εμάς να το κάνουμε. Να βάλουν τις περάσματα που θα έχουν ως στόχο τη γραφέτηση. Όχι, όχι αυτό. Νομίζω πως όχι αυτό. Βέβαια, τα ερωτήματα που θέτουμε σχετίζονται με τα θέματα που μελετούμε, με τις μορφές βίας σε κάθε περίπτωση, αλλά δεν είναι κατευθυνόμενες οι ερωτήσεις. Απλώς, όταν αναλύουμε εμείς τα ποσοτικά δεδομένα, τα προσεγγίζουμε και αυτά τα δεδομένα με την ιδεολογικοκριτική. Τα προσεγγίζουμε από τέτοιο πρίσμα, από το πρίσμα της κριτικής παιδαγωγικής συνήσης. Θέλουμε να διαβάσουμε τα δεδομένα σε σχετικό τρόπο. Τι μας λένε? Στη διαδικασία της ανάλυσης, ναι. Τι μας λένε σε σχέση με αυτά που εμείς μελετούμε, σε σχέση με αυτά που εμείς, με το θεωρητικό πλαίσιο που έχουμε εμείς της κριτικής παιδαγωγικής συνήσης. Είναι κατανοητό. Αν, για παράδειγμα, πάρεις ποσοτικά δεδομένα και βλέπεις ότι στο Δεντροπόταμο, όχι, που είναι παιδιά ρωμά και λοιπά, ότι η επιδόσεις είναι τάδε. Δεν σταματάς εκεί στην διαπίστοση και θα πεις ότι το έχουν δείξει και άλλες έρευνες και επιβεβαιώνεται. Θα πας να δεις γιατί τα παιδιά αυτά έχουν πολύ χαμηλές επιδόσεις. Δεν κάνεις μόνο υποθέσεις μετά. Όχι, εδώ πλέον θα ψάξεις να δεις για ποιο λόγο θα διερευνήσεις, θα το ερμηνεύσεις κριτικά για ποιο λόγο τα παιδιά αυτά έχουν χαμηλές επιδόσεις. Θα ψάξεις να βρεις τις αιτίες και βέβαια από εκεί και πέρα ο στόχος θα ήταν να οδηγήσεις και σε μια αλλαγή της κατάστασης. Αυτός είναι ο απότελος στόχος. Ναι, αλλά πόσο μπορείς να περάσεις να του χεπεί με δομή ποσοκοπική μέθοδο από τη στιγμή που εσύ θέλεις τις μεταβλητές. Δηλαδή, να προσπαθήσεις να προσεγγίσεις κριτικά κάποια ποσοτικά δεδομένα, αλλά δε στιγμή που εμείς ως ερευνητές θέτουμε τις μεταβλητές, θα αναλύσουμε σε ένα σπιεσέση που θα κατασκευάσουν ένα ρετματολόγιο, χάνουμε τις ποσοκοπικές αφηγήσεις. Αν είναι επιλογή του ερευνητή να κάνει ποσοτική έρευνα, αυτό δεν μπορείς να το αποκλείσεις. Το θέμα είναι ότι όταν κάνει ποσοτική έρευνα έχει ένα συγκεκριμένο θεωρητικό υπόβαθρο, αυτό της κριτικής παιδαγωγικής της ειρήνης, και τα ποσοτικά δεδομένα έρχεται και τα ερμηνεύει με βάση σε αυτό το θεωρητικό υπόβαθρο που έχει. Δεν υπάρχει τόσο που πέτυχε αυτό το πράγμα. Πέτυχε, τι σημαίνει πέτυχε. Ναι, υποτίθω ότι έρχεσαι από ένα θεωρητικό, κριτικό υπόβαθρο. Αυτό είναι το δικό σου υπόβαθρο, μπορεί όμως να υπάρχει και ένας άνθρωπος ο οποίος αποδέχεται την ποσοτική έρευνα. Ναι, αλλά κατά τα άλλα προσβαίνει την κριτική ή παιδαγωγική. Ναι, γιατί όχι. Στην δεκαετία του 60 και του 70 γίνονταν και η κριτική έρευνα της Ρύς μας έχει δώσει πάρα πολλές ποσοτικές έρευνες οι οποίες όμως προσέγγιζαν τα δεδομένα με ένα με το χύ τρόπο. Δεν τα άρθναν, δεν τα περιέγραφαν μόνο και δεν απέβλεπαν μόνο στην παραγωγή μιας θεωρίας, έρευνα για τη θεωρία. Συνέδεσαν τη θεωρία αυτή με την πράξη και με την αλλαγή. Και εγώ θα συμφωνούσα με αυτά που λες. Αλλά δεν μπορώ να αποκλείσω και την επιλογή κάποιου άλλου να κάνει ποσοτική έρευνα. Εξαρτάται το θέμα. Κάποια θέμα έβαλα. Και ούτως ή άλλως η κριτική παιδαγωγική τα τελευταία χρόνια έτσι όπως εξελίσσεται πλέον κλείνει προς την ποιοτική, αποκλειστικά προς την ποιοτική έρευνα. Αλλά τα πρώτα χρόνια στη τεκαετία του 60 και του 70 δεν απέκλει την ποσοτική έρευνα. Η διαφορά καταλάβαμε ποια ήταν όμως από την εμπειρική, από την αποκλειστικά εμπειρική ποσοτική έρευνα. Τι καταλαβαίνουμε την διαφορά είναι σαφές. Και μπορεί βέβαια η έρευνα αυτή να συζευγνεί και τα δύο παραδείγματα και το ποσοτικό και το ποιοτικό. Κατανοητό και αυτό δηλαδή να έχουμε ταυτόχρονα σε μια έρευνα και ποσοτικά δεδομένα και ποιοτικά. Επιλογή του ερευντή και της ερευνήτριας είναι και βάση των επιστημολογικών παραδοχών του πάντοτε. Είπαμε λοιπόν ότι στην παραδοσιακή κριτική πελαγωγική και στην κριτική πελαγωγική της ΕΡΙΝΙΣ βασική έννοια, βασικός τρόπος ανάλυσης, κύριος τρόπος ανάλυσης είναι η ειδωλικοκριτική. Ως μια στοχαστική πρακτική, η οποία ανάγηται στο χάμπερ μας, ο οποίος αναφέρεται σε τέσσερα επίπεδα ανάλυσης. Στο πρώτο επίπεδο περιγράφουμε και ερμηνεύουμε την κυστάμενη κατάσταση. Στο δεύτερο επίπεδο προχωρούμε σε μια κριτική αποτίμηση της κατάστασης αυτής. Αναλύουμε τις αιτίες, τους σκοπούς, τα συμφέροντα και τις ιδεολογίες και την ομοιμότητά τους. Στο τρίτο επίπεδο σχεδιάζουμε ένα πολιτικό πρόγραμμα που θα επιφέρει την αλλαγή. Και τέλος αποτιμούμε τις επιδόσεις της κοινωνικής κατάστασης στην πράξη. Κατανοητά είναι? Να δούμε λίγο αναλυτικότερα την ιδεολογικοκριτική. Κατά την ανάλυση μας λοιπόν συλλέχουμε το υλικό μας. Μπορεί να έχουμε για παράδειγμα ένα σχολικό δουλειό που αναλύουμε, όπως είπατε εσείς. Μπορεί να έχουμε συνεντεύξεις. Είδαμε ποια ήταν οι τεχνικές συλλογής, στο τέλος ουσιαστικά αναλύουμε κείμενο. Μπορεί να παρατηρούμε και να καταγράφουμε συζητήσεις, λόγο κλπ. Στο τέλος προκύπτει ένα κείμενο το οποίο ερχόμαστε να το αναλύσουμε. Κατά την ανάλυση μας λοιπόν επιχειρούμε μέσα από μια σειρά ερωτημάτων αναφορικά με τη δημιουργία της ψευδής συνείδησης, όπως λέει η κρητική θεωρία, ή των διαστρεβλώσεων και με βασική θέση ότι οι διαστρεβλώσεις αυτές δεν είναι ατομικό λάθος, αλλά είναι δημιούργημα των κοινωνικοοικονομικών σχέσεων και διαδικασίων. Κατανοητάω σε αυτό. Έχοντας αυτή την παραδοχή στο μυαλό μας, επιχειρούμε την αποκάλυψη των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων και των συγκεκριμένων συμφερόντων, των συμφερόντων που οι ιδεολογίες τους εξυπηρετούν. Εντάξει, ως εδώ. Επιχειρούμε την κατάδειξη του τρόπου με τον οποίο οι ιδεολογίες αυτές ισχυροποιούν και νομιμοποιούν αύξεις δομές εξουσίας και διαχέονται από τις κυρίαρχες κοινωνικές οδομές και επιχειρούμε την κατάδειξη της πρόσληψης αυτών των ιδεολογιών ως αληθών από τους καταπιεσμένους με στόχο τον αυτοπροσδιορισμό των καταπιεσμένων και τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας. Δεν ξέρω αν είναι κατανοητό αυτό. Να το αναλύσουμε, θέλετε? Άρα ουσιαστικά δηλαδή προσπαθούμε να δούμε πως δημιουργείται η διαστρέβλωση. Ποια διαστρέβλωση υπάρχει? Αυτό που έλεγε η κριτική θεωρία ψευδής συνείδηση. Αυτό που λέμε στη νεότερη ολολογία φυσικοποίηση της διαστρέβλωσης. Ποια διαστρέβλωση υπάρχει, ποιους εξυπηρετεί αυτή η διαστρέβλωση, τι ιδεολογία υπάρχει πίσω από αυτήν. Ξεσκεπάζουμε την ιδεολογία και την ομάδα που εξυπηρετεί, τα συμφέροντα που εξυπηρετεί και προσπαθούμε να δείξουμε τελικά με ποιον τρόπο αυτές οι ιδεολογίες καθίστανται ως φυσικές τους καταπιεσμένους και με ποιον τρόπο μπορούν να απελευθερωθούν από αυτές οι καταπιεσμένοι. Ναι, θέλετε να πείτε κάτι πάνω σε αυτό, όχι. Εξετάζουμε λοιπόν κατά τη διαδικασία αυτής της ανάλυσης, εξετάζουμε την αλήθεια που παρουσιάζεται, σε εισαγωγικά την αλήθεια, τι παρουσιάζεται ως αλήθεια, ως δεδομένο, ως φύση. Μελετούμε την ιδημιουργία ιστορία των ιδεολογιών. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρούμε να αποκαλύψουμε μια σειρά από λάθη, από ψεύδι. Τις ερμηνείες που παρουσιάζονται ως γεγονότα. Συγκεφτείτε, εσείς παίρνετε συνεντέφιξες από μαθητές ενηλίκους, δίνουν ερμηνείες και τις παρουσιάζουν τις ερμηνείες αυτές ως γεγονότα. Τις αξίες που αποδίδονται σε γεγονότα, πρόσωπα και πράγματα ως φυσικές ιδιότητές τους. Σκέφτεστε εσείς τώρα. Τις ιδέες που εμφανίζονται να λειτουργούν ανεξάρτητες από τα πράγματα. Παρανοούμε τι λέμε τώρα. Τις δηλώσεις που εκκινούνται από λανθασμένη αφετηρία. Από την αρχή τους είναι λάθος, αλλά γίνεται δήλωση. Στη βάση βρίσκεται το λάθος, αλλά από εκεί πέρα το χάνουμε τη βάση, την αρχή. Και μένουμε στο τέλος, αυτό που λέγεται. Το φαύλο κύκλο τους αναπόδεικτους, δηλαδή όρους που καθίστανται αποδεκτοί. Αποδεικτοί. Τα εσφαλμένα συμπεράσματα. Τις θέσεις που παρουσιάζονται ως φύση δεδομένες. Την καταδίκη του μη επιθυμητού ή τη θεώρησή του ως λάθος μέσω ηθικής κρίσης. Πήχει κακός επιβλαβής. Καταδικάζει εκ των προτέρων και δίνεται μια ηθική διάσαυτη την καταδίκη. Εντάξει ως εδώ. Στη συνέχεια προχωρούμε κατά την ανάλυση αυτή και ελέγχουμε μέσω μιας κοινωνιολογικής κριτικής τα εξής σημεία. Τα ενδιαφέροντα που κρύβονται πίσω αυτής της ιδεολογίας. Τα ενδιαφέροντα ποιον. Ποιον ενδιαφέροντα. Συμφέροντα. Τα ενδιαφέροντα των καταπιεστών. Την απόκλειση διαφορά που υφίσταται μεταξύ των δηλώσεων, αυτού που μας δίνει συνέντεξη των δηλώσεων στα κείμενα, στα σχολικά προγράμματα, στα σχολικά βιβλία κλπ. Των δηλώσεων που εμείς αναλύουμε και τη συμπεριφορά στων φορέων που φέρουν την ιδεολογία. Τις αντιφάσεις μεταξύ των ιδεολογικών δηλώσεων. Τις φανερές και κρυφές συνέπειες των δηλώσεων. Είδατε λοιπόν σε πώς προχωρούμε, σε τι βάθος προχωρούμε στην ανάλυση αυτή. Και στο τέλος βέβαια προχωρούμε σε προτάσεις για αλλαγή. Και αν έχουμε τη δυνατότητα δοκιμάζουμε αυτά τα οποία προτείνουμε. Μέσα από αυτή την ανάλυση προκύπτουν όλα εκείνα τα θέματα που πρέπει να αλλάξουν, όλες εκείνες οι πτυχές, οι δομές που πρέπει να αλλάξουν, τα σημεία που πρέπει να αλλάξουν. Και αν μπορούμε να προχωρούμε σε αλλαγή, στη συνέχεια αξιολογούμε τι αλλαγές έχει επιφέρει, έχουν επιφέρει, τι συνέπειες έχουν οι αλλαγές αυτές στις οποίες προχωρήσαμε, που προτείναμε και προχωρήσαμε. Αναλλάζουν τη δομή. Αν μπορεί να οδηγήσουν σε αλλαγή, σε χειραθέτηση των συμμετεχών των συμμετέχουσων, αν μπορεί να οδηγήσουν σε αλλαγή του σχολείου πυχή ή του θεσμού της οικογένειας ή και σε αλλαγή της κοινωνίας μακροπρόθεσμα. Το πανεξετάζουμε, ναι. Για αυτό όπως θα δούμε, όχι σήμερα δεν θα προλάβουμε, όπως θα δούμε ιδιαίτερη θέση στην έρευνα της κριτικής πελαγωγικής της Ιρήνης, έχει η χειραθέτητική έρευνα δράσης, διότι μας δίνει αυτή τη δυνατότητα. Να λειτουργούμε με μια σπειροειδή πορεία να ερχόμαστε, να επανερχόμαστε και να ξαναδοκιμάζουμε με στόχο συνέχεια να αλλάζουμε. Να αλλάζουμε εμείς, να αλλάζουμε δομές, να αλλάζουμε σχέσεις, να αλλάζουμε εντέλει το θεσμό. Κατανοητό, θα τη δούμε, θα αναφερθούμε εκτενώς στην χειραθέτητική έρευνα δράσης. Δεν ξέρω αν έγινε κατανοητή η ιδεολογικοκριτική ανάλυση. Σε τι διαφέρει από την ερμηνευτική μέθοδο? Η ερμηνευτική δεν προσπαθεί να ξεσκεπάσει κάποια ιδεολογία. Απλά προσπαθεί να ανινεύσει κάποια γεγονότα, κάποια γεννόμενα. Να εντάξει αυτό το οποίο μελετά μέσα στο πλαίσιο του, στο ιστορικό πλαίσιο. Να το εντάξει και να το κατανοήσει ο ερευνητής και η ερευνητρία. Εδώ όμως στο επίκεντρο βρίσκεται η ιδεολογία. Προσπαθεί να ξεσκεπάσει την ιδεολογία και τι συνέπεια έχει αυτή η ιδεολογία στα άτομα και στην κοινωνία. Ξεκινώντας από την έρευνα που διεξήγαγε η Φραγκουδάκη στα τέλη της δεκαετίας του 70, στα αναγνωστικά της περιόδου 54-74, την οποία εξέδωσε με τον τίτλο «Τα αναγνωστικά του Δημοτικού Σχολείου ιδεολογικός πιθαναγκασμός και πραδαγωγική βία», η οποία εντάσσεται σε αυτή τη λογική που εμείς εξετάζουμε και δεν έχει το διαθερατικό πλαίσιο, αλλά είναι στη λογική της κριτικής παιδαγωγικής και σε μεγάλο βαθμό και της κριτικής παιδαγωγικής της ειρήνης. Έτσι πολύ συνοπτικά, θα δούμε την επόμενη φορά και εμείς κάποιο παράδειγμα, κάποια κείμενα θα αναλύσουμε εδώ με την ιδεολογικοκριτική. Συνοπτικά τώρα, εξετάζει την αλήθεια που παρουσιάζεται, μελετά τα βιβλία και διακρίνει τις ιδεολογίες. Προκειμένη της ερευνήτρια, μελετά τα αναγνωστικά αυτά και διακρίνει την κυρίαρχη ελληνοχριστιανική ιδεολογία που υπάρχει. Αποδελτιώνει από αυτά ό,τι εντάσσεται στη θεματική της ανάλυσης του κείμενα, υπονογράφηση και τα ταξινομία αναλόγως. Εντάξει, πρώτο βήμα. Μελετά τη δημιουργία, ιστορία των ιδεολογιών. Εξετάζει στη λογική της κριτικής ερμηνευτικής, της ιδεολογικοκριτικής και μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση, το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε συγκεκριμένη ιδεολογία. Ποια είναι πατρίστριση και οικογένεια, ελληνοχριστιανισμός. Καταγράφει το περιεχόμενο των βιβλίων σε σχέση με το θέμα που μελετά. Περιγράφει το περιεχόμενο των αναγνωστικών, βάσει του τρίπτυχου πατρίστριση και οικογένεια, τεκμηριώνοντάς το με υλικό από τα αναγνωστικά. Εντάξει, μπαίνουμε στη λογική τώρα της έρευνάς μας, της ασθανάλησης. Στο πλαίσιο αυτό, επιχειρεί να αποκαλύψει μεταξύ άλλων τα ακόλουθα λάθη. Τις ερμηνίες που παρουσιάζονται ως γεγονότα, πηχεί στα αναγνωστικά. Η προσωπική επιτυχία είναι αποτέλεσμα της πίστης στο Θεό, του σεβασμού στην οικογένεια και της υπαγωγής τους ανωτέρος. Μέσα από τα αναγνωστικά προκύπτει, μπορεί να το τεκμηριώσει, να το αναλύσει, να παρουσιάσει παραδείγματα. Τις αξίες που αποδίδονται σε γεγονότα, πρόσωπα και πράγματα ως φυσικές ιδιότητές τους. Ο ερωισμός των Ελλήνων, ανδρών, είναι φυσικό χαρακτηριστικό της ελληνικής φυλής, όχι έθνους φυλής. Τις ιδέες που εμφανίζονται να λειτουργούν ανεξάρτητες από τα πράγματα. Η ελληνικότητα και ο χριστιανισμός συνιστούν ιδέες, ενιαίες και αδιέρετες. Τις δηλώσεις που οικινούνται από αναφασμένη αφετηρία. Οι κατώτερες τάξεις υποχρεούνται να αποδέχονται την κοινωνική και οικονομική ιεραρχία, διότι αυτή είναι έργο του Θεού ή αποτέλεσμα της φιλεργατικότητας των ανώτερων τάξων. Το φαύλο κύκλο, τους αναπόδεικτους δηλαδή όρους που καθίστανται αποδειδημένοι. Ο Θεός είναι φιλέλληνας και προστατεύει τους Έλληνες όταν εκδικείται τους εχθρούς τους. Τα εσφαλμένα συμπεράσματα. Η φτώχεια είναι αποτέλεσμα της τεμπελιάς. Η ιστορία ταυτίζεται με τους πολέμους των Ελλήνων αντίον των εχθρών τους. Αυτό είναι η ιστορία στα λογομαστικά. Τις θέσεις που παρουσιάζονται ως φύση δεδομένες. Οι ρόλοι, οι ιεραρχίσεις και η εξουσία στην οικογένεια, ανάγονται στη φύση των ανθρώπων ανάλογα με το φύλο. Η διάκριση σε κοινωνικές τάξεις είναι φυσική. Την καταδίκη του επιθυμητού ή τη θεώρηση τος λάθος μέσω ηθικής κρίσης. Οι Τούρκοι και οι Βούλγαροι καταδικάζονται ως απολύτηστοι και βάρβαροι. Το ανυπάκωπο παιδί χαρακτηρίζεται ως άτακτο και κακό. Κατανοήσαμε λίγο αυτό το οποίο λέγαμε προηγουμένως. Και βέβαια υπάρχει και το επόμενο στάδιο που είναι η πρόταση, η παρέμβαση θα λέγαμε για εμάς. Και η αποτίμηση της παρέμβασης, των ανάλογων που επιφέρει αυτή η παρέμβαση. Λοιπόν, την επόμενη φορά θα κάνουμε και κάποια άσκηση σε κείμενα των αναγνωστικών, μια και έτσι τα είδαμε αυτά και έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Και εγώ έχω μια ιδιαίτερη σχέση με αυτά γιατί ήταν κάποια από αυτά διβλία που είχα στο Δημοτικό. Λοιπόν, σε κάποια από αυτά τα κείμενα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ιδολικοπερτική, να τα αναλύσουμε και να συνεχίσουμε συγκεκτικά. Καλό βράδυ. |
