| σύντομη περιγραφή: Σήμερα, παιδιά, θα δούμε μια έννοια που είναι κεντρική, για την κατανόηση αυτών των πραγμάτων που συζητάμε. Μιλάω για την έννοια του πολιτισμού ή της κουλτούρας. Είναι ένα από τα συνθετικά της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, της πολυπολιτισμικότητας. Ωραία, οπότε είναι μια έννοια που είναι καλό να κάνουμε μια εισαγωγή. Δεν θα εξαντλήσουμε εδώ πέρα τη διερεύνησή της, αλλά θα κάνουμε μια εισαγωγή έτσι ώστε να σας είναι πιο εύκολα κατανοητά ορισμένα πράγματα. Είναι και μια έννοια πολύ επίκυρη γιατί συζητάμε τώρα ανταλλαγές πολιτισμών, επιδράσεις πολιτισμικές. Και διερωτώνται αρκετοί και αρκετές αν θα πρέπει κάποιοι πολιτισμοί να παραμένουν ανεπηρέαστοι από κάποιους άλλους, σε ποιο βαθμό πρέπει να δέχονται επιρροές και ούτω καθεξής, αν υπάρχουν καθαροί πολιτισμοί και όλα αυτά. Ωραία, που δεν είναι άσχετα και με τη φοβία που αναπτύσσει μια μερίδα του κόσμου, όχι όλοι, για τους μετανάστες και τις μετανάστες. Γιατί τώρα, αυτή την περίοδο, στην Ευρώπη έχουμε στην επικαιρότητα το ζήτημα της μετανάστευσης. Δεν ξέρω αν παρακολουθείτε τι κατά πόσο ιδήσεις, αλλά χθες πνίγηκαν πολλοί συνάνθρωποι μας στην προσπάθειά τους να πάνε στην Ιταλία. Δεν τα κατάφεραν, έπισε το πλοίο, πήγαν από μια μεριά, τρομοκρατήθηκαν, πήγαν από μια μεριά και πνίγηκαν. Και είναι ένα ζήτημα που είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης από κάποιους που θεωρούν ότι έχουν εύκολες λύσεις, δεν είναι και τόσο εύκολα τα πράγματα. Αλλά η φοβία των πολιτισμών έχει να κάνει με τη συνολικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου και της μετανάστευσης, αλλά και των διαφορετικών πολιτισμών. Οπότε θα προσπαθήσουμε λίγο εδώ πέρα, είπαμε, να κάνουμε μια εισαγωγή στην έννοια αυτή του πολιτισμού και στις διαστάσεις της. Καταρχήν να πούμε ότι ο πολιτισμός είναι ένας φακός που βλέπουμε τα πράγματα. Με βάση σε αυτό καθορίζουμε, με βάση στον πολιτισμικό μας πλαίσιο, καθορίζουμε αποφάσεις και αντιλήψεις και δράσεις που στηρίζονται στις ηθικές μας επιλογές. Ο πολιτισμός μας έχει σχέση με τις επιλογές μας ιδιαίτερα τις ηθικές, έτσι. Τώρα, άμα θέλουμε να κάνουμε μια διάκριση των στοιχείων του πολιτισμού, θα ξεχωρίσουμε στα υλικά και στα μη υλικά, στα υλα όπως θέλετε πείτε. Τα υλικά έχουν να κάνουν με όλα αυτά τα πράγματα που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος στην πορεία τόσων χιλιάδων ετών που βρίσκεται σε αυτόν τον πλανήτη και που έχουν να κάνουν με την καθημερινότητά του. Μιλάμε για κτίρια, μιλάμε για τεχνολογικά επιτεύματα, μιλάμε για αντικείμενα στις καθημερινές μας ζωής, δηλαδή με τι τρώμε, ποιες είναι οι συσκευές που χρησιμοποιούμε τώρα, ποιά πράγματα που εξελίσσονται, εντάξει. Αυτά λοιπόν είναι τα υλικά στοιχεία ενός πολιτισμού. Τα μεταηλικά στοιχεία, δηλαδή αυτά που δεν έχουν άμεση χειροπιαστεί, πώς θα το πούμε, έννοια, είναι το πώς χρησιμοποιούμε αυτά τα αντικείμενα, τα υλικά, αλλά και πώς εμείς έχουμε διαμορφώσει τη ζωή μας για να επικοινωνούμε μεταξύ μας να ζούμε, να διαδρούμε, να ζούμε δηλαδή. Είναι η γλώσσα, πρωτίστως, ένα στοιχείο μεταηλικό, το σημαντικότερο στοιχείο για τη διάκριση ενός πολιτισμού είναι η γλώσσα. Τώρα, σε αυτή την περίοδο που ζούμε, οι πεποιθήσεις μας, οι αξίες μας, οι συμπεριφορές, οι τρόποι με τους οποίους επικοινωνούμε, τα έθιμα και οι γνώσεις, αυτά είναι τα μεταηλικά, δηλαδή τα μη υλικά στοιχεία ενός πολιτισμού. Τα υλικά είναι από τα πυρούνια μέχρι τα επιτεύγματα της τεχνολογίας ή τα κτίρια, κτλ, κτλ. Ωραία, πρόσφατα, μέχρι πριν από 4-5 μήνες, θυμάστε ότι είχαμε ένα μεγάλο μέρος της επικαιρότητας, μεγάλο μέρος του πληθυσμού, να απασχολείται με τον τάφο που βρέθηκε στην Αμφίπολη. Είναι και αυτό ένα στοιχείο του πολιτισμού, δηλαδή και από δομή και πως τι κτερίσματα υπήρχαν, πως η θάλαμη και ούτω καθεξής, τι βρέθηκε μέσα εκεί και όλα αυτά. Εντάξει, αυτά είναι τα υλικά, δηλαδή τι χρησιμοποιούσαν θα φανόταν αν δεν είχε συλληθεί ο τάφος, θα φανόταν τι είχαν αυτοί οι άνθρωποι, δηλαδή πως τρώγανε, τι φοράγανε. Τον τύνανε τον νεκρό, τέλος πάντων, με ένα συγκεκριμένο τρόπο που θα έβηχνε τι φοράγανε, πως κατασκευάζαν τα κτίρια τους, πως διαμορφώνανε τις ταφικές της συνήθειας και ούτω καθεξής. Εντάξει, κάθε τάφος, όπως η κάθε κλήση, όπως κάθε κτίριο που σώζεται, έχει μια διαφορετική τεχνοτροπία. Αυτά είναι τα υλικά μέρη του πολιτισμού, το ξαναλέω, τα μεταηλικά, είπαμε, το σημαντικότερο είναι η γλώσσα τώρα. Το που έχει επικρατήσει γλώσσα, θρησκεία, ήθη και έθιμα, πεπιθύσεις, όλα αυτά είναι τα μεταηλικά στοιχεία του πολιτισμού. Είπαμε το σημαντικότερο στοιχείο, αυτή την περίοδο είναι η γλώσσα. Γιατί λέω αυτή την περίοδο, γιατί σε κάποιες άλλες ιστορικές περιόδους βάρινε ως στοιχείο περισσότερο από τη γλώσσα, παράγγευμα, η θρησκεία. Σε κάποιες περιόδους βάρινε περισσότερο. Όταν έγινε ανταλλαγή των πολιτισμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, το στοιχείο που βάρινε ήταν η θρησκεία, όχι η γλώσσα. Δηλαδή, ήρθαν άνθρωποι εδώ που δεν ξέραν ελληνικά, ήταν όμως χριστιανοί ορθόδοξοι. Αντιστοίχως, πήγαν στην Τουρκία κάποιοι άνθρωποι που δεν ξέραν τουρκικά, αλλά ήτανε μουσουλμάνοι. Πιο λίγη αυτή η κατηγορία. Λοιπόν, η γλώσσα είναι ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει όλα τα μέρη της κοινωνίας. Είναι δηλαδή ένα διακριτό στοιχείο που συνιστά μια συγκεκριμένη κοινωνία. Ξαναλέω με τα σημερινά δεδομένα, έτσι όπως τα έχουμε καθορίσει, είναι το στοιχείο αυτό που δίνει το χαρακτηρισμό μιας κοινωνίας. Λέμε ελληνική κοινωνία και κύριο στοιχείο αναγνώριστης της είναι η γλώσσα που μιλούν κάτι και αυτοί. Άρα άλλα στοιχεία είναι οι αξίες, τα πρότυπα, οι κανόνες, οι ποινές, οι ηθικές αργίες. Τώρα, οι κανόνες, θα τα περάσω πιτροχάδινα αυτά τα πράγματα, είναι ο τρόπος της συμπεριφοράς μας, όμως καθορίζεται από μια συμφωνία που κάνουν τα μέλη της κοινωνίας και χωρίζεται σε τυπικούς κανόνες που είναι συστηματοποιημένοι και καταγεγραμμένοι σε ένα κώδικα, ας πούμε, έχουμε το νομικό κώδικα. Εκεί έχουμε καταγραφεί το πώς θα συμπεριφορώμαστε για να μπορούμε να επιβιώνουμε, δηλαδή ότι δεν πρέπει να σκοτώσεις, είναι μέρος του νομικού κώδικα, είναι και του ηθικού, όμως. Έχουμε λοιπόν το τυπικό μέρος των κανόνων, έχουμε και τους άτυπους κανόνες, δηλαδή αυτά που δεν είναι γραμμένα αλλά τα τηρούμε όλοι. Τώρα, παράδειγμα ότι εγώ μιλάω και εσείς κάθεστε και μ' ακούτε, είναι άτυπο, δεν είναι γραμμένο κάπου. Όταν ήρθατε εδώ δεν σας βάλαμε να υπογράψετε και ένα χαρτί που να λέει ότι κοιτάξτε, θα έρχεστε εδώ, θα κάθεστε, θα μιλάει ο καθηγητής, νομικά δεν είστε υποχρεωμένοι, είστε τυπικά, δηλαδή δεν σας βάλαμε κάποιο χαρτί, είναι όμως άτυπο. Άτυπος κανόνος, ότι έτσι γίνεται, έτσι διεξάγεται η διαδικασία της μάθησης με τύπο διάλεξης. Τώρα κάνουμε μια διάλεξη, έτσι δεν κάνουμε πολύ διάλογο, είμαστε πολλές και πολλοί και τέλος πάντων είπαμε ότι όταν χρειαστεί παρεμβαίνουμε, αυτό και σας έχουμε ενθαρρύνει κατεπανάληψα να το κάνετε, όταν δεν καταλαβαίνετε κάτι, όταν θέλετε κάτι να συζητήσουμε κλπ. Ηθική κανόνες είναι απαραίτητη για την έυρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και για τις καθημερινές μας σχέσεις. Ωραία, οι κανόνες τώρα, όμως και τα υπόλοιπα πολιτισμικά στοιχεία, ένα κεντρικό ερώτημα που πρέπει να το έχουμε ξεκάθαρο, είναι το αν μεταβάλλονται ή παραμένουν απαράλλαχτα, δηλαδή, αυτό που λέμε, ας πούμε τώρα εμείς σε αυτό αναφερόμαστε, γιατί αυτό γνωρίζουμε πιο καλά, αυτό που λέμε ελληνικός πολιτισμός, είναι κάτι αμετάβλητο, αδιαπέραστο με την πάρδο των ετών ή είναι κάτι που μεταβάλλεται. Τι λέτε εσείς, παιδιά, αυτό που λέμε ελληνικός πολιτισμός. Ας πούμε μερικά στοιχεία για να το κάνουμε πιο απ' το, όπως τα προσδιορίσαμε πριν, είπαμε ότι κάθε πολιτισμός έχει τα υλικά στοιχεία και τα μεταηλικά. Τώρα, για σκεφτείτε λίγο, τα υλικά παραμένουν ίδια θαλασσινή, προφανώς όχι, έτσι, αλλάζουν. Είπαμε, παράδειγμα, ταφικές συνήθειες, μιλήσαμε, μιλήσαμε για αρχιτεκτονική, τα λοιπά. Το μικρό σας, αν θέλετε. Γιώργο. Είναι μεταβλητός ελληνικός πολιτισμός. Όχι αποκλειστικά ελληνικός, τον ελληνικό το πιάσαμε ως παράδειγμα. Εκτός κι αν το διορίσουμε σε κάποια περίοδο. Σε κάποιο περίοδο, δηλαδή, λέτε κάποια στοιχεία, χρειάζεται κάποιος χρόνος για να εξελιχθούν, κάποια στοιχεία, έτσι. Ωραία, άρα λοιπόν, εδώ τώρα θέλω να είναι εξεκάθαρο αυτό, να μην φύγετε από το τοίμα και να έχετε την ψευδέστηση ότι ο πολιτισμός είναι κάτι που παραμένει αδιαπέραστο. Έτσι, προσέξτετε αυτό. Γιατί είναι κεντρικό για να κατανοήσουμε το πώς οι άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς έρχονται σε επαφή μαζί τους. Έρχονται σε επαφή. Και πώς τα στοιχεία του ενός πολιτισμού, μερικές φορές, δανείζονται κάποια στοιχεία από έναν άλλο. Εντάξει, και συνδιαμορφώνονται. Ωραία, ξαναλέω, ένας πολιτισμός δεν είναι αδιαπέραστος και απαράλλαχτος στο χρόνο. Δέχεται μεταβολές. Δέχεται μεταβολές με δύο τρόπους. Ο ένας, ήδη τον ανέφερα, είναι εξωτερικές μεταβολές. Δεν είναι εξωτερικές, δηλαδή δανειζόμαστε κάποια στοιχεία από τον πολιτισμό, την κουλτούρα άλλων λαών. Ας πούμε, ένα παράδειγμα. Τι χοροχορεύουμε τώρα, εμείς, το μικρό σας? Μαρία, τι χοροχορεύουμε? Ναι. Τόσο πάνω. Δεν είπα ότι είστε χορεύτεροι, αλλά... Λάτιν. Λάτιν. Άλλος χορεύει, λάτιν. Ωραία. Ναι, αλλά παλαιότερα, στην Ελλάδα, όταν δεν είχαμε τη δυνατότητα να... Πολλοί, όταν δεν είχαμε πολλοί, γιατί κάποιοι είχαν τη δυνατότητα, αυτοί που ταξιδεύαν, να γνωρίσουν άλλους πολιτισμούς. Όμως, τώρα έχουμε τη δυνατότητα πολλοί και πολλές να τον κάνουμε αυτό το πράγμα, ε? Πώς ερχόμαστε εδώ σε επαφή με πολιτισμούς, πιο εύκολα από την παλαιότερα. Το μικρό σας. Ωραία. Άλλο. Πολύ ωραία. Να έχουμε κύλιους δυο τρόπους. Έτσι. Ας πούμε τώρα, εμείς που είμαστε και φαν του Game of Thrones, ε, έχω ανακαλύψει κάποιους που είναι. Τώρα που θα αρχίσει ο πέμπτος κύκλος, θα το παίζει το Νόβα, ταυτόχρονα με το Νιου-Γιόρκ. Τώρα θα μου πεις τι σχέση έχει γι' αυτό. Τι θέλω να πω. Ότι τα στοιχεία τώρα ταυτόχρονα πάνε παντού. Μια ταινία παίζεται ταυτόχρονα παντού. Ένας ποδοσφαιρικός αγώνας... Μετά στο διάλειμμα, ρε παιδιά, θα το συζητήσετε. Λοιπόν, ένας ποδοσφαιρικός αγώνας έχει θεατές, ή ένας αγώνας μπάσκετ ή ένας αγώνας τέννης, οτιδήποτε. Έχει θεατές και θεατές, δέσφα, αυτοί που το παρακολουθούν, σε όλον τον κόσμο. Έτσι. Ένα παράδειγμα. Ένα hit της Madonna, να πω τώρα Madonna. Είναι λίγο old fashion, για να βρω κάτι πιο καινούργιο. One direction. Ούτε σε αυτό σας κάνει, τέλος πάντων. Λοιπόν, αυτό πάει global, πάει παγκόσμια. Όλοι γίνονται κοινωνίτες, ταυτόχρονα. Άρα, λίγο πολύ διαμορφώνεται ένα κοινό στυλ. Άρα διαφοροποιούνται τα πράγματα. Άρα, έχουμε επιρροές εμείς, έχουμε επιρροές εμείς, και οποιοςδήποτε άλλος πολιτισμός, από άλλους πολιτισμούς. Έτσι. Πριν από πενήντα χρόνια, χορεύανε εδώ, κυκλοτικούς χορούς. Τώρα, χορεύουμε όλοι αυτά που κουνάμε το κεφάλι μας, κτλ κτλ. Αυτά που βλέπουμε και στη τηλεόριση. Ωραία. Το ίδιο και με τον τύσιμο. Παλιότερα, στην Ελλάδα, είχαν κάποιο διαφορετικό τύσιμο. Χωρίσανε τις φουστανέλες. Έτσι, αλλού φορούσανε κελαιμπίες. Κάποιοι τις κρατάνε τις κελαιμπίες, κάποιοι τις βγάλανε. Τώρα, βέβαια, μπαίνουν και άλλα ζητήματα, αν επιτρέπονται, αν απαγορεύονται, και το καθεξής. Ωραία. Άρα, λοιπόν, έχουμε ένα μέρος επηρεασμού στοιχείων του πολιτισμού, απ' έξω. Ωραία. Εντάξει. Δηλαδή, το πώς θα αντιθείτε εσείς. Ένα μέρος επηρεάζεται. Βλέπετε τις επιδείξεις μόδας και αναλόγως προσαρμόζεται το ντύσιμό σας. Έτσι, τι φοράει η τάδε ηθοποιός, πώς έχει κάνει τα μαλλιά της, επηρεάζει το κάντηκες. Υπάρχει μια άμεση επιρροή. Ένας άλλος τρόπος, όμως, είναι με τη φαντασία, με την εξέλιξη των τεχνικών. Είπαμε, παράδειγμα, τα κτίρια. Έτσι. Βλέπουμε όπως ήταν κατασκευασμένη η Ακρόπολη. Τώρα έχουμε πάει σε άλλα κτίρια. Διαφορετικά και σε εμφάνιση αλλά και σε τρόπους θεμελίωσης και στους τρόπους που τα δένουν τα κτίρια. Ωραία. Όλα αυτά, λοιπόν, εξελίσσονται. Εξελίσσονται τα στοιχεία του πολιτισμού και εξελίσσονται με δύο τρόπους. Δεχόμενα επιρροή από άλλους πολιτισμούς και εσωτερικά με τη φαντασία των ανθρώπων και με την εξέλιξη της ικανότητας για τη μιουργία. Τις αλλαγείς. Υπάρχει μια ανάγκη για αλλαγή, έτσι, επινοεί κάποιους κάτι, το επεξεργάζονται συλλογικά και το μεταβάλλουν. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, μεταβάλλονται. Αυτό θέλω να το θυμάστε. Δεν υπάρχει πολιτισμός αδιαπέραστος. Δεν υπάρχει κανένας πολιτισμός που να λέμε ότι έμεινε απαραάλλακτος 100 χρόνια, 30 χρόνια, 50 χρόνια. Αυτό βέβαια, τώρα εσείς το βλέπετε πάρα πολύ έντονα, διότι είπαμε ότι είναι τα δεδομένα διαφορετικά. Παλιότερα ήταν πιο αργόσυρτη η διαδικασία επιρροής, διότι οι επαφές, είπαμε, υπήρχαν όμως πάντοτε επαφές. Όμως υπήρχε πάντοτε και μετανάστευση, που λέγαμε στην αρχή. Δεν είναι το ορεινό φαινόμενο. Πάντοτε οι άνθρωποι μετακινούνταν. Θα θυμάστε από τα σχολικά βιβλία που περιέγραφαν τις μετακινείς στη Μεσόγειο των Ελλήνων. Αργότερα πήγαν και στην Αμερική. Δεν είναι μόνο οι Έλληνες που πήγαν. Όλοι οι λαοί μετακινόντουσαν, ψάχνανε. Πάντοτε ψάχνανε ένα καλύτερο αύριο. Γι' αυτό μετακινούνται άνθρωποι. Δεν μετακινούνται γιατί δεν αγαπάν τον τόπο τους ή γιατί θέλουν να πάρουν το δικό μας τον τόπο. Προσέξτε το αυτό τι λέω. Υπάρχει αυτή η παραφυλλολογία ότι θα έρθουν κάποιοι να πάρουν το δικό μας τον τόπο. Κανένας δεν φεύγει να ξεσπιτωθεί αν δεν έχει κάποιο ζόρι. Εμείς τώρα αν είχαμε, παράδειγμα, κάποιον θανάσιμο εχθρό εδώ και κινδύνευε η ζωή μας, θα κοιτάγαμε να φύγουμε, να πάμε αλλού. Γιατί το πρώτο που θα μας ενδιέφερε είναι επιβίωση. Όπως έφυγαν κάποιοι Έλληνες, αρκετοί Έλληνες, φύγανε την περίοδο της Κούντας. Κούντα, 7 αιτία, 67 με 74 που είχαμε μια περίοδο δικτακτορίας στην Ελλάδα και φύγανε οι πολύ Έλληνες γιατί τους κινδυνούσαν. Άρα κινδύνευε η ζωή τους, έφυγαν. Αυτοί οι άνθρωποι αν δεν γινόντουσαν δεκτοί σε ξένος τόπος, δεν θα είχαν στον ηλιομείρα. Έτσι. Αυτό είναι το φαινόμενο της μετανάστησης, το οποίο πάντα γινόταν και εξακολουθεί να γίνεται. Δεν χρειάζεται να έχουμε καμιά φοβία απέναντι σε άλλους πολιτισμούς γιατί λέμε ότι πάντοτε οι πολιτισμοί είχαν επιρροές ο ένας από τον άλλο. Τώρα, θα σας δώσω τώρα δύο ορισμούς και εσείς θα επιλέξετε ποιος είναι πιο συνδεδεμένος με αυτά που είπαμε. Διαβάστε, λοιπόν, το πρώτο ορισμό, αν θέλετε. Να σας το διαβάσω κι εγώ μετά. Βλέπεις, Νικολέντα, από εκεί. Θα βάλουμε έναν καθρέφτη. Μα γιατί δεν καθίσετε εδώ. Λοιπόν, εδώ έχουμε ένα ορισμό που μας λέει ότι ο πολιτισμός είναι ένα σύνολο ιστορικά διαμορφωμένων διακριτών συλλογικών συμπεριφορών. Προσέξτε, εδώ περιοριζόμαστε σε ποια στοιχεία του πολιτισμού που λέγαμε πριν. Θα σας το αναλύσουμε μετά. Ένα σύνολο ιστορικά διαμορφωμένων διακριτών συλλογικών συμπεριφορών, δηλαδή ένα σώμα μετάβλητων στοιχείων, τα οποία μεταφέρονται παθητικά από γενιά σε γενιά σαν στατικές περιφραγμένες ενότητες, των οποίων η αυθεντικότητα πρέπει να διατηρηθεί ή να επινοηθεί και να προστατευτεί όπως τα σπάνια είδη. Πρώτος ορισμός. Πάμε στον δεύτερο. Ο πολιτισμός είναι μια μορφή διαρκώς εξελισσόμενης επινόησης προς επιβίωση που βασίζεται στην προσαρμοστική αλλαγή, η οποία καθιστάει ικανές τις κοινωνικές ομάδες να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα της επιβίωσης σε ένα συγκεκριμένο φυσικό περιβάλλον. Διαβάστε το και μόνοι σας και μετά μου λέτε ποιος νομίζετε ότι θα τέρχιζε καλύτερα με αυτά που ήδη περιγράψαμε για τα στοιχεία του πολιτισμού. Ποιος ορισμός, δηλαδή, καλύπτει πληρέστερα αυτά που λέγαμε πριν ή ποιος έρχεται σε αντίφαση με κάτι που λέγαμε πριν. Ωραία. Δήμητρα. Δέσποινα. Όλα αυτά είναι συγχωρηματικά. Δεν μιλάει για την ενωτικότητα, είναι αρκετή. Ωραία. Δεν μιλάει για την ενωτικότητα, είναι αρκετή. Ωραία, ωραία. Ακόμα και για τα υλικά στοιχεία του πολιτισμού και τα κτίρια, τους ταφικές συνείσεις που λέγαμε, όλα αυτά εξυπηρετούν την ανάγκη προς επιβίωση. Παλιά τα σπίτια ήταν με αυλές, είχαν τα ζώα τους και ούτω καθεξής. Όταν όμως μαζεύτηκε τόσος κόσμος στην πόλη, δεν μπορούσε να ήταν έτσι. Από την Κωνσταντινούπολη παλιά, της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αστροκρατορίας μέχρι τώρα γίνονται πολυόροφες οικοδομές για να μπορέσει να στεγάσουν αυτά το πολύ κόσμο μαζεύεται στα αστικά κέντρα. Ωραία, είναι λοιπόν μια ανάγκη για επιβίωση που οδηγεί τους ανθρώπους να δημιουργήσουν νέες τεχνικές για να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν σαν ανάγκες συγκεκριμένες. Δηλαδή, ήρθαν οι άνθρωποι εδώ στη Θεσσαλονίκη, γιατί εδώ είχε δουλειές, έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος να μείνουν. Που θα μείνουν, απλώθηκε η Θεσσαλονίκη, πού θα πήγαιναν, ή υπήρχε και πρόβλημα μεταφορικό, πώς θα έρχονταν να βλέψουν εδώ ενώ μέναν εκεί, βρήκαν λοιπόν να φτιάξουν κτίρια μεγάλα, ψηλά, πολυκατοικείες. Εκεί έπρεπε να βρουν τρόμους, να φεύγουν τα νερά, να είναι δομημένο στερεά το κτίριο και ό,τι ο καθεξής, ήταν ανάγκη για επιβίωση. Το ίδιο, εξυπηρετούν, άλλες καθημερινές υλικές συσκευές, οτιδήποτε που χρησιμοποιούμε, έτσι. Τώρα, ας δούμε λίγο αυτό τον ορισμό. Αυτός ο ορισμός, το εγγράφει το πολιτισμό σε μια στατική ενότητα που δεν ισχύει. Βέβαια, περιορίζεται στα στοιχεία του πολιτισμού, πώς κάναμε μια διάκριση, σε ποια κατηγορία των στοιχειών, από τις δύο που... Το μικρό σας, Μαρία. Στα μεταηλικά, πολύ ωραία. Στα μεταηλικά στοιχεία εδώ, προσανατολίζεται και προσπαθεί να μας πει ότι, κοιτάξτε, τα δικά μας δεδομένα, τα μεταηλικά, οι πεποιθήσεις μας, οι αξίες μας, παραμένουν αμαντάβλητες. Το οποίο, όμως, άμα λίγο φέρετε κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά στο μυαλό σας, πάρτε, παράδειγμα, την ηθική, έτσι, πώς βλέπετε όλοι σας και όλες σας, φαντάζουμε, ελληνικές ταινίες. Ωραία, τα βλέπετε? Ποιο να μη βλέπετε, τώρα κάποια στιγμή θα είδα. Εκεί, αυτές τις παλιές σας πρόμαυρες ταινίες του 50 και του 60, περιγράφουν τα ήθη της εποχής. Αυτά είναι πλέον πολύ μακρινά για εσάς, έτσι πιστεύω, έτσι, δηλαδή, ότι παντρεύονταν ο, πώς τον λέγανε αυτόν, ο Κωνσταντίνο, που έπησε το σπίτι με την Καταρίνα, πώς το, μπράβο, μάρω κοντού και του πάτησα το πόδι και χώρισα και τα, αυτά είναι αδιανόητα τώρα, νομίζω, έτσι, έχουν παρέλθει πολλά αίτη από εκεί, αλλά δείχνει πώς ακριβώς αυτό το παράδειγμα, στο στιγμό, για να δείτε από μόνοι σας, σκεφτόμενοι και άλλα αντίστοιχα, που έχει να κάνει τη θέση της γυναίκας, το ρόλο του άντρα και τις πεποιθήσεις, τις αξίες, την, ας πούμε, τη σεξουαλική συμπεριφορά και όλα αυτά που μπορείτε να τα δείτε, πώς ήταν παλιά, θα δείτε και την εξέλιξη, έτσι, δεν είναι σταθερά, δεν είναι, δεν είναι περίκλειστα, δεν είναι περιοχή που δεν μπορεί να πλησιάσει κάποιο ξένο στοιχείο, όπως διατείνονται αυτοί που έχουν κάποια συμφέροντα να υποστηρίζουν τέτοιες απόψεις. Ωραία. Λοιπόν, τώρα, ένα σημαντικό το ερώτημα, που πρέπει να το έχουμε ξεκάθαρο στο μυαλό μας, έχει να κάνει με το αν όλοι οι πολιτισμοί είναι αξιοσέβαστοι και αξιόλογοι. Προφανώς σας βρίσκεται, προετοίμαστες να απαντήσετε αυτό το ερώτημα. Υποθέτω εγώ τώρα, Νικολέτα, τι θα λέγατε εσείς. Παρακαλώ. Εδώ τώρα θα τον τονίσω δυο-τρεις φορές αυτό. Όλοι οι πολιτισμοί είναι αξιοσέβαστοι. Εντάξει. Και η ιεράρχηση που γίνεται είναι λάθος. Δηλαδή, είσαι τόσο καλός γνώστης που ξέρεις όλα τα στοιχεία του κάθε πολιτισμού και κάνεις ιεράρχηση. Είναι λάθος. Και εμπεριέχει ένα στοιχείο ιμπεριαλιστικό που λέγαμε παλιά. Δηλαδή, πώς θα το περιγράψω τώρα για να το κατανοήσετε. Ένα στοιχείο ότι θα είσαι εσύ να επιβληθείς, να πεις ότι είσαι μέλος ενός ανώτερου πολιτισμού, άρα είσαι καλύτερος, καλύτερη. Ωραία. Προσέξτε. Αυτό είναι ένα. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να κάνουμε συγκρίσεις μεταξύ πολιτισμών ως ολόιδης. Είναι εύκολο όμως να συγκρίσουμε, και πρέπει να το κάνουμε, στοιχεία του πολιτισμού. Και εκεί πρέπει να παίρνουμε θέση. Ωραία. Εκεί πρέπει να παίρνουμε θέση για ορισμένα στοιχεία του πολιτισμού. Παράδειγμα, που σας ανέφερα πριν, η θέση της γυναίκας σε μια κοινωνία α, ή η θέση του άντρα. Το πάρουμε και έτσι. Ωραία. Το άντρα πρέπει να συμπεριφέρεται με έναν τρόπο έτσι. Έχουμε, εμείς οι άνθρωποι, έχουμε την κριτική ικανότητα, έχουμε δεδομένα για να τροφοδοτήσουμε τη λογική μας ικανότητα και να κρίνουμε. Επαναλαμβάνω, κρίνουμε όμως στοιχεία του πολιτισμού. Στοιχεία, όχι συνολικά του πολιτισμού. Δηλαδή, επειδή, παράδειγμα, ένας πολιτισμός, λέμε τώρα, έτσι, μπορεί στο χωριό μας, ας πούμε, λέμε τώρα, να κυνηγάνε τις σκότες. Θα πούμε ότι αυτοί αυτοί του χωριού είναι βάρβαροι, απολύττιστοι ή τιδήποτε. Έτσι. Ενταλαβαίνετε. Άλλο ένα στοιχείο, να πεις ότι είναι καταδικαστέο, ότι είναι αναορθολογικό, ότι είναι οπιστοδρομικό, μπορεί να το χαρακτηρίσεις. Να κάνεις μια κρίση για στοιχεία του πολιτισμού. Για να πεις ότι κάποια δεδομένα στοιχεία είναι εμφανώς ανώτερα. Για στοιχεία όμως. Ξανατονίζω τη διαφορά, θέλω αυτό να το κρατήστε. Είναι άλλο πράγμα να κρίνεις στοιχεία και άλλο να κρίνεις έναν πολιτισμός ως όλο, ως ολότητα και να αποφαίνεσαι και να κάνεις κατηγοριοποιήσεις. Να λες, πρώτος πολιτισμός, ποιον θα πούμε τώρα, εμείς Μαρία, ποιον θα πούμε πρώτος πολιτισμός, να κάνουμε μια κατηγοριοποιήσει, άμα ήμασταν Βούργαροι ποιον πολιτισμός θα λέγαμε πρώτος. Άμα ήμασταν Ρώσοι, άμα ήμασταν Αμερικάνοι, άμα ήμασταν Βρετανοί. Εντάξει, το καταλαβαίνετε. Άλλο να πάρουμε τα στοιχεία και να δούμε με το μυαλό μας. Να πούμε ναι, γιατί αυτό το στοιχείο του Βουργάρικου είναι καλύτερο από το... έτσι κρίνω εγώ. Αλλά το στοιχείο άλλο συνολικά να κρίνω, έτσι, ή να πω, θέλετε εμείς ως κοινωνία, σε αυτό το σημείο εδώ, θεωρώ εγώ ότι αυτό το στοιχείο του δικού μας πολιτισμού είναι καλύτερο από εκείνο εκεί, παράδειγμα της Μεγάλης Βρετανίας ή της Γαλλίας ή οτιδήποτε. Αυτό είναι άλλο και άλλο να κρίνω συνολικά το πολιτισμό. Αυτό θέλω να το κρατήσετε, να το θυμάστε. Εντάξει. Τώρα, ένα άλλο ερώτημα είναι, αν υπάρχουν οικουμενικές αξίες που θα πρέπει να γίνουν σεβαστές. Οικουμενικές, θα λέμε, που αφορούν όλη την οικουμεία, όλον τον κόσμο, όλο τον πλανήτη. Υπάρχουν τέτοιες αξίες που θα πρέπει να γίνονται σεβαστές. Τι λέτε? Λέω, υπάρχουν στοιχεία, υπάρχουν αξίες που θα πρέπει να είναι σεβαστές από όλο τον κόσμο. Το μικρό σας, Γιώργο. Το ξανά πάτε, αλλά είναι τώρα η αλλαγή του καιρού. Μας πήγε ζέστη, μας ξαναγυρνάει κρύο. Είναι και αυτό, ναι. Αλλά είναι ο καιρός, τώρα. Λίγο μας ταλαιπωρία. Υπάρχουν δύο αξίες που θα πρέπει να καταλήξουν την οικογένεια. Πολύ ωραία. Άλλες. Θα ξεκινήσω με πιο βασικές. Σανατικής ποινής. Σανατικής ποινής. Ωραία. Πάμε και ένα κλικ πιο μπροστά. Τα της γυναίκας. Πολύ ωραία. Άλλο. Η ανθρώπινη ζωή, το πρώτο. Αλλού σκοτώνουν μέχρι να πεις τρία. Και εμείς, μάλλον, μεταξύ μας κάνουμε θέμα. Αν μας σκοτωθεί κανένα γατάκι ή κανένα... Έχει μπει στον ποινικό κώδικαν και είναι σωστό. Μπορείς να σκοτώνεις εσύ τώρα ή να συμπεριφέρεις σε βάναυσα. Θυμάστε ένα ταβερνιάρι πότε ήταν, πέρυσι, που είχε κακοποιήσει ένα σκυλάκι και τον βγάζαν και έγινε θέμα μεγάλο. Έτσι, πόσο μάλλον το λόγο ήταν να έχει να κάνει με άνθρωπο. Ωραία. Και το ένα σωστό και το άλλο πολύ σωστό. Πρώτη παν' ανθρώπινη αξία έχει να κάνει με τη ζωή. Μια αξιοπρέπεια όλων των ανθρώπων. Το δικαίωμα στην εργασία... Ήθελες κάτι να πεις... Τι τα λες με τη φίλου σου. Δεν μας τα κοινοποιείς εδώ. Τα ανθρώπινα δικαίωματα γυναιικά. Αυτά είναι οικουμενικά. Δηλαδή, θα πρέπει όλοι οι άνθρωποι να τα υιοθετήσουν. Έχουν μια διάσταση οικουμενική. Τώρα, να θέσω ένα άλλο ερώτημα. Αν εμείς θα πρέπει να αποδεχόμαστε πρακτικές άλλων κοινοτήτων, τις οποίες δεν αποδεχόμαστε ποτέ στη δική μας. Ας σκεφτείτε λίγο. Αύριο είστε δασκάλες, άσκαλοι. Και μπορεί να αντιμετωπίσετε τέτοια πράγματα. Σκεφτείτε λίγο και πείτε μου και παράδειγμα. Λίγο να σκεφτώ με Μαρία όλες και όλοι μας. Και να το συζητήσουμε. Λοιπόν, τι λέτε? Επί του τελευταίου ερωτήματος. Για να δω. Είπαμε το μικρό σας, Χριστίνα. Αυτό είναι άλλο. Αυτό είναι δικαίωμα από τον νόμο. Τα δικά μέσα θρησκευτικά θα κάνω, αφού τα θρησκευτικά είναι μάθημα κατήχησης. Άμα ήταν ένα μάθημα θρησκευολογίας θα το έκανα. Πρέπει να ειδοχτούμε, λέτε εσείς. Το μικρό σας, Καλλιορόι. Ωραία. Εσείς τι θα λέγατε, το μικρό σας, Μαρία. Δικαιωματικά, δηλαδή. Ναι. Άλλοι γνώμοι. Αυτό είναι από τα πιο δύσκολα ζητήματα. Τώρα θα πρέπει να αποδειχθούμε. Εγώ θα συμφωνήσω με την Καλλιορόι, ότι όταν είναι ζητήματα που έχουν να κάνουμε ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά προσέξτε τώρα και με το ποινικό δίκαιο, δίκαιο κάθε χώρας και την κοινή λογική, τότε, εντάξει, αν είναι τώρα κάποιο ζήτημα, όπως αυτό με τη μαντήλα που έθιξε η Χριστίνα, αυτό είναι δύσκολο ζήτημα, πολύ δύσκολο. Εντάξει. Όμως, αν έχει να κάνουμε ένα ζήτημα, ότι λέμε τώρα υποθετικά, ότι σε ένα πολιτισμό, που συμβαίνει, τα αγόρια δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή με τα κορίτσια. Άρα, λοιπόν, έρχεται μια μαμά και σας λέει, εσάς που είστε δασκάλα street stacks, εγώ το παιδί μου, δεν θέλω να το βάζεις με τα κορίτσια εργασίας. Τι θα κάνετε? Σας ευνηδίασω τώρα, αλλά δεν πειρέθηκε. Εγώ, επειδή έπιασε άνοιξο τώρα, να... Σε ένας μου δίκτρος θα συμφωνώ ότι δεν εστουφόνιζε, θα ελευθέρωνα για μια απογλήθη, αλλά θα συμφωνώ ότι, δηλαδή έπαθα η ποιομάτια μου πόνο... Ωραία. Εγώ σας συμφωνώ. Είναι, σας πω, κάτι πιο ακραίο. Αν υποθέσουμε ότι σε ένα πολιτισμό X, χ, που λέμε ελληνιστή, ή ψή. Σε ένα πολιτισμό χ, τα κορίτσια δέρνουν τα αγόρια. Έχετε αποθυμένα. Λοιπόν, λέω, τα κορίτσια δέρνουν τα αγόρια. Τώρα, εμείς στην τάξη πρέπει να το αποδεχθούμε. Έχουμε τρία αγόρια που είναι και μία ψηφία, όπως βλέπετε. Καλά, εδώ εντάξει. Αλλά και σε πολλά σχολεία, γιατί τα κορίτσια είναι παραπάνω. Θελικά σε όλοι, σε όλα τα είδη είναι παραπάνω, για ευνόητος λόγος. Λοιπόν, πρέπει να αποδεχθούμε, επειδή αυτούτος εδώ, ας πούμε, στην ομάδα του, στην οικογένειά του, στο ΣΟΙΤΟ, χτυπάει, ή μάλλον αυτούτοι εδώ, χτυπάει τα αγόρια, πρέπει εμείς να το αποδεχθούμε στην τάξη, ή όχι, έτσι. Λοιπόν, να το έχουμε και αυτό ξακάθαρο, ότι κάποιες πρακτικές, κατά περίπτωση, δεν μπορούμε να δώσουμε μια συγκεκριμένη απάντηση. Κάποιες πρακτικές, οι οποίες δεν έρχονται σε αντίθεση με το νόμο, με τα ανθρώπινα δικαιώματα πάνω απ' όλα, στα οποία είναι το νομικό μας δίκιο εδρεωμένο, να τις αποδεχτούμε. Δεν έρχονται σε αντίθεση. Δεν έρχονται σε αντίθεση. Δεν θα τις αποδεχτούμε, έτσι. Εντάξει. Εμείς, εξάλλου, θέλουμε να πάμε την κοινωνία μπροστά. Θέλουμε να ομπιστοχωρήσουμε. Δεν κάνουμε τώρα διαχωρισμό αγωριών με κοριτσιών. Ξέρετε ότι κάποτε τα σχολεία ήταν χωρισμένα. Αρένων και θηλαίων. Πιθανόν κάποιες ή κάποιοι από εσάς, να πηγαίνετε στη σχολή, όπου να λέει πρώτο λύκειο Αρένων, να έμεινε ο τίτλος από τότε. Δεν θα γυρίσουμε εκεί τώρα, βάζουμε χώρια. Ακόμα και στις εκκλησίες, ο γυναικονίτης έχει καταργηθεί. Ξέρετε, είναι ο γυναικονίτης Μαρία. Αυτή η σχολεία είναι διάχωρισμένα. Διαχωρισμένα. Ναι. Πού? Ξέρω, αλλά είναι αρκετές. Μήπως είναι ιδιωτικό. Όχι, είναι γνώσεις. Είναι κόμμα Αρένων. Άρα, σε ευχαρίσεις, δεν έχω να πω τίποτα. Συγγνώμη. Άλλο στο τίτλο, τι λέει, είναι ο σχολείο μόνο ο Αρένων. Ναι, είναι μόνο, το πιο ξέρω, δεν υπάρχει μία κοπέλα από τις χώρες της πέρας, είναι μόνο και κορίτσια. Δεν το είχα υπόψη, αλλά μου το πείτε για να το χαρτογραφίσω. Λοιπόν, εδώ λέμε ότι προχωράμε παραπέρα, έτσι, δεν θα γυρίσουμε τώρα. Ξαναλέω ότι μέχρι και στις εκκλησίες του γυναικονίτης, ξέρετε τι είναι ο γυναικονίτης, ξέρετε. Αυτό πάνω πήγαιναν οι γυναίκες να είναι χώρια με τους άντρες, αυτό καταργήθηκε. Κάτω πάνε οι γυναίκες τώρα, έτσι, πιάνουν και τα πρώτα στα σίδια, δίπλα στον ψάλτη, εντάξει. Θα λέω ότι καταργήθηκε, δεν θα γυρίσουμε τώρα πίσω. Ωραία, κατανοητό, πολύ ωραία. Λοιπόν, είναι ορισμένα πράγματα, θα το τονίσω για ακόμη μια φορά, γιατί είναι σημαντικό, ορισμένα πράγματα που δεν έρχονται σε αντίθεση με τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και με το δίκαιο, τη νομοθεσία τη δικιά μας, θα τα δεχτούμε. Αλλά αν είναι κάτι που έρχεται σε προφανή αντίθεση με αυτά εδώ πέρα, προφανώς και δεν θα τα δεχτούμε. Αλλά, ξαναλέω, αυτά είναι ζητήματα που απασχολούν, κατά περιόδους κάποια θέματα, όπως η μαντήλα που έφεξε τη Χριστίνα, απασχολούν διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και είναι επίμαχα. Δηλαδή, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις, ισχυρές. Ας πούμε στη Γαλλία, πήγε και ο νόμος που να απαγορεύει τη μαντήλα στις δημόσια κτίρια. Παλαιά, στην Τουρκία, ο Κεμάλ είχε εισαγάγει στη νομοθεσία της χώρας αυτής, ότι δασκάλες και όλοι αυτοί στα πανεπιστήμια δεν μπορούσαν να φορούν μαντήλα. Τώρα που επέστρεψε ένα κάπως μισουμανικό κόμμα, ο Ροτογάν, την επέτρεψε. Δηλαδή, είναι ζητήματα επίμαχα. Βέβαια, δεν έχουν να κάνουν όμως με ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν είναι και τόσο πολύ σημαντικό αν θα φοράς ή δεν θα φοράς τώρα αυτό το πράγμα, έτσι, μέχρι εδώ. Βέβαια, κάποιοι άλλοι διατείνονται ότι είναι υποτιμητικό για τη γυναίκα, ότι κρύβει το πρόσωπό της και δεν θα πρέπει να γίνεται αυτό. Γι' αυτό λέω ότι παραμένουν επίκαιρα και επίμαχα. Ήδη, με όσα συζητήσαμε την περασμένη ώρα, μπορούμε να αντιληφθούμε τις έννοιες που έχω γραμμένες σε αυτή τη διαφάνεια. Είναι πολιτισμικός οικουμενισμός, δηλαδή η αντίληψη που προωθεί μια οικουμενική διάσταση στις αξίες. Πολιτισμικές αξίες. Ενώ ο πολιτισμικός σχετικισμός είναι η αντίληψη που υποστηρίζει την ξέχωρη, την αυτόνομη αξία που παίρνει ένα στοιχείο σε κάθε πολιτισμό. Δηλαδή, που υποστηρίζει ότι κάθε πολιτισμός δεν θα πρέπει να αναμυγνείται με άλλους πολιτισμούς, θα πρέπει να έχει τις δικές του ξεχωριστές αξίες. Ενώ ο οικουμενισμός, ο πολιτισμικός οικουμενισμός, είναι η αντίληψη που υποστηρίζει ότι κάποιες αξίες θα πρέπει να είναι οικουμενικές και θα πρέπει να οδηγηθούμε σε έναν οικουμενικό πολιτισμό. Σε αντίθεση με το σχετικισμό που λέει αυτά είναι τα δεδομένα, ας τα αφήσουμε όπως είναι. Δεν γίνονται μεταξύ των πολιτισμικών στοιχείων αναμύξεις. Άρα, ερμηνεύουν τη διαφορετικότητα ως διατήρηση των στοιχείων του κάθε πολιτισμού όπως αυτά είναι, χωρίς δηλαδή να επιδιώκουν, χωρίς να θέλουν, χωρίς να βλέπουν, χωρίς να επιθυμούν την ανάμυξη των στοιχείων, την επιρροή. Που δεν γίνεται το, το είπαμε αυτό. Δεν υπάρχει τέτοια τέτοια ανδεχόμενα. Μην έχουμε επιρροές. Και ο πολιτισμικός ιμπεριαλισμός, ειδικά που σας το περιέγραψα και αυτό, η προσπάθεια επιβολής κάποιων στοιχείων του πολιτισμού, που δεν θα μπορούσαν να συμπεριλευθούν στα οικουμενικά στοιχεία, σε άλλους πολιτισμούς. Έτσι, ο πολιτισμικός ιμπεριαλισμός, αυτό σημαίνει. Προσπάθεια επιβολής του δικού μας πολιτισμικού πλαισίου, εναντί κάποιων άλλων ομάδων ή ανθρώπων. Τώρα, να μην ασχοληθούμε πολύ με αυτά, ένα βασικό, όμως, στοιχείο που παλιότερα ενήχε μεγαλύτερη σημασία από τη τώρα και μεγαλύτερη καθαρότητα, ή τουλάχιστον έτσι περιγραφότανε, ως ιδεότυπος, είναι αυτός μεταξύ της υψηλής κουλτούρας, όπου η υψηλή κουλτούρα ή υψηλός πολιτισμός, χαρακτηρίζονται εκείνα τα στοιχεία του πολιτισμού, που προάγουν θεωρητικά τον άνθρωπο, έτσι, όπως είναι η γνώση, η εκπαίδευση, οι δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με τις λεγόμενες κλασικές τέχνες, ας πούμε η κλασική μουσική, κλασικό θεάτρο, το μπαλέτο, η όπερα, η λογοτεχνία, αυτά συμπεριλαμβάνονται σε αυτό που, ξαναλέω, παλιότερα υπήρχε περισσότερο σχήμα, τα στοιχεία της υψηλής κουλτούρας, high culture, όπως λέγεται στα αγγλικά, ενώ της μαζικής κουλτούρας τα στοιχεία είναι αυτά που προκύπτουν από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, δηλαδή δεδομένα γνώσης, αλλά και αντιλήψεις που δεν προκύπτουν από εκπαίδευση, αλλά δίδονται έτοιμα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Παρακολουθείς τηλεόραση, ας πούμε, και παίρνεις ό,τι σου λασάρει η τηλεόραση. Δεν ψάχνεις, δεν αγωνίζεις να κατακτήσεις ένα αντικείμενο. Είναι μια διαφοροποίηση που νομίζω ότι είστε σε θέση να την κατανοήσετε. Ωραία. Τα σπόρ και διασκέδες. Τώρα βέβαια, παλαιότερα, ξαναλέω, αυτό το σχήμα θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι θεωρητικά είχε μια εγκυρότητα. Γιατί? Γιατί η λεγόμενη υψηλή κουλτούρα ήταν ταυτισμένη με την αστική τάξη, δηλαδή με αυτούς που είχαν χρήματα. Αυτοί, πριν από 100 χρόνια και, είχαν τη δυνατότητα να εκπαιδεύονταν παιδιά τους με γνώσεις που ξεφεύγουν από το πρακτικό επίπεδο, γιατί η εκπαίδευση δεν έχει να κάνει με αυτό τώρα, εμείς που θεωρούμε ως συνολογνώσου που παίρνουμε από το σχολείο, έχει να κάνει η εκπαίδευση και το να μάθεις, παράδειγμα, να δουλεύεις στη λαμαρίνα ή να σοβατίζεις. Κι αυτό είναι μια εκπαίδευση. Όμως, εκπαίδευση σε λογοτεχνία, σε θέατρο, σε μουσική, είχαν δυνατότητα ή σε κλασικές επιστήμεις, ή ακόμα και σε αυτό που λέμε σκληρές επιστήμεις όπως τα μαθηματικά, η φυσική χημία, είχαν δυνατότητα μόνο τα μέλη των ανώτερων οικονομικών τάξεων, παλιότερα. Άρα, λοιπόν, τα μέλη αυτά παλιότερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν φορείς και κάτοχοι της υψηλής κουλτούρας. Αντίθετα, η μαθητική κουλτούρα χαρακτήριζε τον υπόλοιπο κόσμο, ο οποίος δεν είχε αυτή τη δυνατότητα. Παλιότερα, και όχι πάρα πολύ παλιότερα, πριν από 50 χρόνια, το να βγάλει κάποιος ή κάποια. Το δημοτικό στην Ελλάδα ήταν μεγάλη πόδις. Μάλιστα μπορεί να το εξασφάλιζε και θέση δημοσίου υπαλλήλου. Γιατί? Γιατί υπήρχε μεγάλα ποσοστό αναλφάβητο. Άρα, λοιπόν, ο περισσότερος κόσμος, όχι μόνος στην Ελλάδα, σε πολλά κράτη, τα περισσότερα του κόσμου, ο περισσότερος κόσμος δεν είχε έρθει σε επαφή με αυτό που λέμε η υψηλή κουλτούρα, δηλαδή με τις τέχνες, με την κλασική μουσική, με το μπαλέτο, με την όπερα, με το θέατρο και το καθεξής. Ήταν διαφορεποιημένη η τρόπη διασκέδασης, αλλά και ψυχαγωγίας. Περισσότερο βέβαια διασκέδαση ήταν και όχι ψυχαγωγία, γιατί ψυχαγωγία θεωρείται κάτι ανώτερο, των ανθρώπων, των πολλών ανθρώπων, από τους λίγους που είχαν τη δυνατότητα να πάρουν εκπαίδευση. Εντάξει, υπήρχε αυτός ο διαχωρισμός. Αυτός ο διαχωρισμός σχηματικά χρησιμοποιείται και τώρα, αλλά είναι για περιγραφικούς όρους και δεν μπορούμε σήμερα να πούμε ότι κάποιος, παράδειγμα, ή κάποιοι από εσάς που κάνει πιάνο και έχει και πτυχία αρμονίας 10 χρόνια, ότι περιορίζεται μόνο σε αυτό που λέμε κλασική ή υψηλή κουλτούρα. Μπορεί και άλληστα, κάποια που κάνει πιάνο και που δίνει και συναυλίες πιάνο, κάποια άλλη στιγμή ακούει καρά, ας πούμε, ή πλούταρχο. Αυτός είναι έντεχνος από ό,τι ξέρω. Σκυλάς είναι? Δεν ξέρω, δεν το ξέρω. Θα τον μπερδεύω μάλλον. Κατανοητό? Μπορεί δηλαδή να είμαστε πιο μπερδεμένοι τώρα. Μπορεί κάποια κοπέλα ή κάποιος αγαπητός κύριος που παίζει στο θέατρο ή ύψε να, ας πούμε, ή σεξ πυρή και τα λοιπά, μπορεί σε άλλες πλευρές της ζωής του να αξιοποιεί και αυτός ή να μετέχει, να κοινωνεί της λεγόμενης μαζικής κουλτούρας. Δεν υπάρχουν αυτοί οι διαχωρισμοί στις μέρες μας με αυτόν τον τρόπο που ίσως υπήρχαν παλιότερα. Ίσως, ξαναλέω ίσως. Ο λαϊκός πολιτισμός τώρα είναι ένα σύνολο στοιχείων που έχουν διασωθεί τώρα, μπορούμε να πούμε, με την παράδοση και μεταβάζονται και διαμορφώνουν κάποια ταυτότητα. Έτσι, κάποια είδους σε ένα μέρος της ταυτότητάς μας έχουμε ορισμένα στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού. Ποια είναι αυτά λοιπόν? Ας πούμε, λαϊκή λογοτεχνία. Με τι έχει να κάνει λαϊκή λογοτεχνία? Με τα παραμύθια που μπορεί να έλεγε σε κάποια από εσάς η γιαγιά σας ή προ-ιαγιά σας, τους μύθους της δοξασίας, τα δημοτικά τραγούδια, τα ενήγματα, τις παρημίες, αυτά και τους γλωσσοδέτης τα οποία νομίζω οι περισσότεροι από εσάς τα γνωρίσατε μέσα από τα σχολικά βιβλία. Όλα κάποιοι και κάποιες πιθανόν να είχαν βιωματικές εμπειρίες, δηλαδή να είχαν κάποια γιαγιά που να τους έλεγε λαϊκά παραμύθια ή να μεγάλωσαν κάπου που υπήρχαν ακόμα δημοτικά τραγούδια και να βγαίνουν και καινούργια όσοι παράδειγμα στην Κρήτη. Στην Κρήτη δεν έχει σταματήσει η μουσική παράδειγμα να παράγεται, οι λεγόμενες μαντινάδες συνεχίζουν να υπάρχουν και βγαίνουν καινούργιες χωρίς να έχει αλλειωθεί τελείως ο τρόπος που παίζει η μουσική, δηλαδή δεν πήραν τις μαντινάδες να τις βάλουν. Έχει γίνει και αυτό, έτσι, με ηλεκτρική κιθάρα, δραμς και μπάσο, παίζουν με τα κλασικά όργανα τελ. που τα παίζανε πατ. Ωραία, το θέατρο σκοιών ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Τα αποκριάτικα έθιματα, τα οποία όλοι γνωρίζουμε και τρέχουμε σε διάφορα μέρη για να δούμε πώς κάνουν κάποιοι ή μεταφυεζόμαστε και εμείς αυτό έχει μείνει από παλιά. Τα θρησκευτικά έθιμα πρόσφατα τώρα που είχαμε και το Πάσχα και βάφαμε τα αυγά και τρώγαμε τις μαγειρίτσες και τα άλλα διάφορα δέσματα, τα νανουρίσματα, έχουμε τις παραδοσιακές στολές και ούτω καθεξής. Αυτά λοιπόν είναι στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού. Τώρα, σε παλιότερες εποχές η μετάδοση των στοιχείων του λαϊκού πολιτισμού γινόταν με την επίδραση που ασκούσα η καθημερινή τους δράση, η καθημερινή τους εκτέλεση. Ας πούμε, κάποια στοιχεία που είπαμε ήταν ενήκωστα υλικά, όπως αυτά που περιγράψαμε πριν, μεταβιβάζονταν μέσω της οικογένειας, της γειτονιάς, της τοπικής κοινότητας. Μετά το δεύτερον παγκόσμιο πόλεμο, όμως, άρχισε να αλλάζει ο τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας, οι ιδιαιτερότητες κατά περιοχή άρχισαν να εξαλείφονται, τα περιγράψαμε και πριν, και πριν είπαμε ότι έχουμε τώρα οδηγηθεί σχεδόν σε ένα παγκόσμιο τύπο κουλτούρας και αυτά μας φαίνονται κάπως μακρινά. Εν τούτοις, υπάρχει μια μερίδα του κόσμου που, όσον αφορά το λαϊκό πολιτισμό, διατηρεί τα έθιμα. Τώρα βέβαια, επειδή ζούμε σε εποχή εμπορευματοποίησης των πάντων, έχουμε μια σύνδεση στοιχείων του λαϊκού πολιτισμού, των παραδόσσεων, που λέγαμε πριν, κάποιων δρώμενων για εμπορικούς λόγους. Δηλαδή, αναβιώνονται κάποια έθιμα που είχαν πεθάνει, που λέει και το τραγούδι του Μητροπάνου, αν το έχετε υπόψεις. Ανάβουν φωτιές στις γειτονιές στα Ιγιάννη και λέει ο στοιχοργός, ήδη από το 80 πότε γράφει και αυτό, πόσα ξέρεις και μου λες που έχουν πεθάνει, ήδη τότε δηλαδή το 80 άρχισαν να πεθάνουν αυτά τα έθιμα. Όμως, τέτοια έθιμα που είχαν πεθάνει, αναβιώνονται για εμπορικούς σκοπούς. Γιατί? Εμπορικούς σκοπούς, δηλαδή, τι μπορεί να υπονοεί εδώ πέρα ο πηγητής, για ποιον λόγο είμαστε εμείς, παράδειγμα, στην Καστοριά, είναι κανένας από την Καστοριά από εδώ. Δεν είναι. Πιάσουμε άλλο μέρος. Την Άωσα, είναι καμία. Ούτε. Τι να πιάσουμε, να πιάσουμε τα γνωστά. Τώρα, πού πάτε εσείς τις αποκρίσεις, ας πούμε, Σαβίνα, πού πάτε τις αποκρίσεις. Τώρα, όμως, αυτά, όμως, έπιασα λάθος. Γιατί, στη Ξάνθη, τώρα που μου λέτε, στη Ξάνθη, δεν γίνεται αναβίωση κάποιο... Ωραία, εκεί λοιπόν γίνονται αναβιώση τοπικών εθήμων. Το σοχό, με τους Μπαμπόγερους, έτσι, δηλαδή, είναι ένα εθημό, οι αυτοί το κράτησαν. Αν, λοιπόν, αυτό κάποιο διάστημα, αν για κάποιο διάστημα, μια οικοσαϊτία, δεν υπήρχε αυτό το έθιμο, σταμάτησαν οι άνθρωποι να ενδιαφέρονται, να τύνονται με αυτές τις βαριές στολές, να κουβαλάνε τις κουδούνες. Δεν ξέρω αν έχετε υπόψεις τώρα, γιατί μιλάμε. Είναι κάποιοι άνθρωποι που τύνονται με βαριές στολές από ζώα, από δέρματα ζώων, που έχουν και τριχιές επάνω και φοράνε κουδούνες και γυρνάνε όλη μέρα στο χωριό και λένε διάφορα, αφού πιούν και μερικά τύπορα. Λένε διάφορα και γίνονται... Αναβίωσε, λοιπόν, αυτό το έθιμο, όμως αυτό δεν σταμάτησε. Αν κάπου, λοιπόν, έχεις σταματήσει ένα έθιμο και αναβιωθεί για υπορικούς λόγους, οι υπορικοί λόγοι ποιοι μπορεί να είναι. Είναι ότι με το που δημιουργείται ενδιαφέρον γι' αυτό το συγκεκριμένο έθιμο, θα πάνε κάποιοι άνθρωποι εκεί να το δούνε, όπως πήγατε εσείς στην Κοζάνη, κάποιοι άλλοι πάνε στην Καστοριά, κάποιοι άλλοι πάνε όπου μπορεί να πάνε. Ναι, ωραία. Ή τώρα, παράδειγμα, τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται στην Κέρκυρα αυτή η ρίψη των... Πώς στέλνουν αυτά τα... Στάμπες. Λοιπόν, πάει πολλούς κόσμος τώρα να δει αυτό το έθιμο. Λοιπόν, αυτά τι σημαίνει η σύνθεση με παραμορφηματοποίηση. Ότι οι ξενοδόχοι, οι εστιάτορες, οι ιδιοκτήτες των νυχτωρινών κέντρων και ούτω καθεξής προωθούν και χρηματοδοτούν αυτά τα έθιμα για να πάει κόσμος και να έχουν δουλειά. Ας πούμε τα πανηγύρια που γίνονται τώρα στο Σοχό που είπατε ή σε άλλες περιοχές εκεί της περιοχής μας, Μαρία, κάθε φορά που γίνεται το πανηγύρι πάει, ένας δίνει τόσα λεφτά, άλλος δίνει, γιατί τα δίνει, γιατί περιμένει να πάει κόσμος εκεί, να αυξηθεί ο εμπορικός τζύρος ή κάτι που θα φέρει κάποιος ένα φίλο του, κάτι θα πάει να φάνε, μπορεί κάποιος να πάει να κοιμηθεί αν έκανε ξενοδοχείο και το καθεξής. Γι' αυτό έχουμε τώρα μια αναβίωση πολλών εθήμων. Είναι όμως και άλλοι άνθρωποι που συστήνουν και έχουν στο παρελθόν αρκετούς τέτοιους συλλόγους και πολιτισμούς, που έχουν ω στόχο τη διατήρηση της λαϊκής παράδοσης, είτε σαν ένα χορευτικό μέρος ή συνολικά κάποιων δραστηριοτήτων παλαιωτέρων ετών, στη διατήρηση του τοπικού πολιτισμού μιας περιοχής, μιας πόλης, ενός χωριού, οτιδήποτε, για να μπορέσουν να γίνουν κοινωνίοι, κοινές γενιάς, χωρίς να αυτά λέμε τώρα, ότι ήτανε δραστηριότητες που είχαν να κάνουν τα προηγούμενα χρόνια πριν να έχουμε την εμπορρυματοποίηση. Τώρα, ήδη είπαμε για τις κατηγοριοποιήσεις των πολιτισμών και ότι πρέπει να τις αποφεύγουμε και τα λοιπά, αλλά αυτό είναι κάτι που έγινε συνείδηση και που περισσότερο προσπαθούμε να μεταβάλλουμε τη γνώμη των ανθρώπων και ειδικά των νέων ανθρώπων, μαζί με τις αλλαγές που συνέβησαν και στα σχολικά δουλειά, γενικά με την αντιμετώπιση που αφορά στο διαφορετικό πολιτισμό, διαφορετικούς ανθρώπους, διαφορετικές δραστηριότητες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε κάποιες άλλες κατηγορίες ανθρώπων, κάποιους άλλους πολιτισμούς, με κατηγοριοποιήσεις. Όμως, είπαμε ότι δεν ήταν έτσι σαν πράγματα πρώτης εισαγωγής της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Υπήρχε ρητά ένα συγκεκριμένο γραμμικό μοντέλο της εξέλιξης. Τι πάνω να πει αυτό το πράγμα, έτσι? Το μοντέλο αυτό υποστηρίζει ότι έχουμε μια ανάπτυξη του πολιτισμού με διάφορα στάδια. Ξεκινάμε, ξέρω, από τότε που άνθρωπος ήταν στις σπηλιές. Πάμε εκεί που έκανε τα… Έχετε δει στα σχολικά εβλία, τα ξυλόσπιτα, το ένα, το άλλο. Και πήγε προς την τελειότητα. Ο άνθρωπος πάει προς την τελειότητα. Όπου πιο κοντά τώρα στην τελειότητα, πάντοτε, όσο αυτό το μοντέλο, που είναι μοντέλο της ανθρωπολογίας και το δανειζόμαστε εμείς, για να γίνει πιο κατανοητό το πλαίσιο, το οποίο… Εδράζουμε τις αντιλήψεις μας για την διαπολιτισμική εκπαίδευση. Αυτός ο πολιτισμός που ήταν κοντά στην τελειότητα, πώς θα τον λέγαμε, αγάπη. Αγάπη, είπαμε? Καλά το θυμάμαι. Ποιος πολιτισμός, όπως ή περιγραφόταν, μπορεί να το βρείτε και σε πολλά βιβλία, ποιος θεωρείται ο ανώτερος πολιτισμός σας, να το πω έτσι. Ποιος θεωρείται ο ανώτερος πολιτισμός. Αφήστε τον αρχαίο ελληνικό τώρα. Ποιος θεωρείται ο ανώτερος πολιτισμός. Σε αυτό το γραμμικό σχήμα, άμα βάζαμε στη σειρά, μπορούμε να το βρούμε και ξαναλέω σε πολλά βιβλία αυτό. Ποιος πολιτισμός θα θεωρείται ο ανώτερος. Μπράβο. Και ευρύτερα ο δυτικός πολιτισμός. Γιατί στον Ευρωπαϊκό είναι και νέοι άπικοι που πήγαν στις ΗΠΑ, ο δυτικός πολιτισμός. Εκεί ήταν πάντα. Για αυτό ήταν και ένα σχήμα αυτό της εξέλιξης, ήταν ένα πολύ καλό σχήμα που εξυπηρετούσε την απικοκρατία. Δηλαδή αυτό το πράγμα που πήγαν οι Ευρωπαίοι και κατακτήσανε, εμείς δεν λέμε κατακτήσανε. Ας πούμε για την περίπτωση της Αμερικής τι λέμε. Πες το πάλι. Γιάννη, την ανακαλύψαμε εμείς στην Αμερική, το μικρό σας. Και εκεί. Εμείς στη Δυτική, την ανακαλύψαμε την Αμερική. Επίσης, το φανόσυκο δεν υπήρχε. Ναι, αλλά υπήρχε. Άρα, εμείς την ανακαλύψαμε για εμάς. Ή υπήρχαν κάποιοι εκεί που μέναν. Εντάξει. Ωραία. Ναι, αλλά η αντίληψη αυτή του πολιτισμού που σας περιέγραψα πριν, του γραμμικού, λέει ότι πάμε από τον Πρωτόγονο στο Δυτικό πολιτισμό και υποστηρίζει ακριβώς στις ενέργειες που κάναμε. Εντάξει, εμείς τώρα όχι, ως Έλληνες. Αλλά οι άλλοι Δυτικοί, ας πούμε, Πορτογάλοι, Ισπανοί, Άγγλοι, Γάλλοι, Γερμανοί. Γυρίσαν όλο τον κόσμο, ανακαλύψαν όλο τον κόσμο. Βέβαια, εκεί που ανακαλύψαν υπήρχαν πολιτισμοί, υπήρχαν οι ίγκας, υπήρχαν χρόνια δραστηριοτήτων. Αυτό είναι άλλο θέμα. Αλλά με το σχήμα αυτό που έλεγε ότι από τον Πρωτόγονο πάμε στο Δυτικό, δικαιολογούνταν να κάνουν καταστροφές και να προβένουν σε σφαγές και πολλές άλλες μη αποδεκτές σήμερα. Θέλουμε να πιστεύουμε πράξεις. Η εικόνα λοιπόν που υπήρχε ήταν, και πιθανόν υπάρχει ακόμα, είναι ότι έχουμε την εξέλιξη από τον Πρωτόγονο στον πολιτισμένο. Έτσι το λέμε. Πρωτόγονος πολιτισμένος. Δίνει ένα χαρακτηρισμό αυτό το πράγμα. Έτσι, πολιτισμένος. Άρα κι όσος δεν είχε πολιτισμό, είχε πολιτισμό, είχαν άλλα στοιχεία όπως το περιγράψαμε πριν. Εκείνο ο πολιτισμός. Τα στάδια που λέγαμε, υψηλή αγριότητα, άγριότητα, χαμηλή αγριότητα, υψηλή βαρβαρότητα, βαρβαρότητα, χαμηλή βαρβαρότητα, κατώτερος πολιτισμός, πολιτισμός, ανώτερος πολιτισμός. Είπαμε, ανώτερος πολιτισμός των δυτικών. Εντάξει. Τώρα, η ιδεολογία, η αμπικιοκρατική, θεωρούσε ότι η άμπικη ήταν το κέντρο του κόσμου. Γι' αυτό και λέμε, ανακαλύφθηκε η Αμερική. Ανακαλύφθηκε. Άλλο να πεις, εμείς οι δυτικοευρωπαίοι ανακαλύψαμε. Και πάλι, τι την ανακαλύψα, αφού εκεί ήταν. Τέλος πάντων, ανακαλύφθηκε η Αμερική, δεν ανακαλύφθηκε, ήταν εκεί και ζούσαν οι άνθρωποι πολλές χιλιάδες χρόνια. Λοιπόν, αν είμαστε εμείς στο κέντρο του κόσμου, μπορεί να χρησιμοποιούμε αυτές τις εκφράσεις. Εμείς, είμαστε το κέντρο του κόσμου, οι άλλοι, οι ηθαγενείς είναι το περιθώριο. Εμείς, ο εαυτός, οι άλλοι, αυτή η έκφραση, οι άλλοι, ο άλλος, διαφορετικός ο κατώτερος, είναι οι ηθαγενείς, αυτοί που βρήκαν εκεί όταν πήγαν οι άμπικοι. Εμείς, αυτοί, πολιτισμένοι, άγροι. Ωραία. Τώρα, ένα στοιχείο που πρέπει να συμπληρώσουμε εδώ πέρα στην διαπραγμάτευση και που ήδη έχουμε αναφερθεί, όταν μιλάμε για οικουμενισμό και για ανθρώπινα δικαιώματα, η αναφορά μας είναι στη Γαλλική Επανάσταση. Ήταν μια ιστορική στιγμή που έπαιξε καθοριστική σημασία στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Είχε πολλές θετικές επιτρέψεις, είχε και αρνητικές. Γινόταν η κατάταξη αυτή που λέγαμε πριν, με βάση την ομοιότητα με ευρωπαϊκές ιδέες, ιδεώδη και εμπειρίες. Έτσι, λοιπόν, κάναμε μια κατάταξη στον πρώτον κόσμο, όπου πρώτος κόσμος ήταν η Μεγάλη Βρετανία, η Ευρώπη, οι Ηνωμένοι πολιτείες της Αμερικής. Ο δεύτερος κόσμος ήταν η Λευκή Πληθυσμή του Καναδά, της Αυστραλίας, της Νέας Ιλανδίας, της Νότιας Αφρικής και των χωρών του πρώην Ανατολικού Μπλοκ. Δηλαδή, Ρωσία, Ουκρανία, Τσεχία, Σλοβακία, Βουργαρία και το καθεξής. Και ο τρίτος κόσμος ήταν αναπτυσσόμενα κράτη όπως η Ινδία, τα κράτη της Αφρικής, της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής και της Νότια-Ανατολικής Ασίας. Τώρα, αν θέλουμε να κάνουμε μια αναζήτηση σε ορισμένες σύγχρονες δυτικές αξίες, να δούμε πού θα πάει το μυαλό μας. Όταν λέμε σύγχρονες δυτικές αξίες, είναι αυτό που εμείς, ως δυτικοί, προτάσσουμε. Εντάξει, εσείς πού πάει το μυαλό σας τώρα, άμα σας ευνηδίως σας ρώταγα Μαρία, πού πάει το μυαλό σου. Το ξέρεις, το περίμενες, είδες. Για πες, πού πάει το μυαλό σου. Ναι, αλλά από μόνος ένα στοιχείο, άμα σου πω τώρα, τι σου έρχεται στο μυαλό, τι θα έλεγες. Ωραία, είναι, αλλά ένα στοιχείο εσύ που θα προέβαλες τώρα, πώς να το πω, που κυριαρχείς στη ζωή σου. Δυσκολεύεις. Εσύ, Αντιγόνι, ποιοι είναι αυτές οι αξίες, αυτά τα πράγματα δηλαδή που έχουν σημασία για εσάς, αυτό ρωτάω. Οικογένεια. Οικογένεια, άλλο. Αντιγόνι, εκπαίδευση. Νικολέτα. Τεχνολογία. Τεχνολογία, το μικρό σας. Αναστασία. Αναστασία. Οικογένεια για εσείς. Να πούμε κάτι άλλο, αν είναι εύκολο. Εσείς, στο μικρό σας. Μαρία. Μαρία. Κάτι άλλο. Ωραία, εσείς. Κάτι άλλο. Αγάπη, εργασία, άλλο. Εσείς. Υπάρχουν άλλες αξίες. Τα τα είπαμε. Κάτι άλλο. Δεν έχετε αυτό. Εσείς, το σύγχρονη σας. Για αυτό τώρα ρωτάω και εσάς. Είναι το styling, δεν είναι το styling. Ε, είναι ή δεν είναι η Λυδία. Το μικρό σας. Στέλο. Ωραία, επιτυχία. Εικονομική επιτυχία. Εσείς, άλλη. Άλλη αξία του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου. Το μικρό σας. Σοφία. Ωραία, άλλη. Άλλες αξίες. Ας τις δούμε τώρα εδώ πέρα, πώς τις έχουμε καταγραμμένες. Επαγγελματική επιτυχία. Τι θα προέτασες Μαρία, η οικογένεια ή επαγγελματική επιτυχία. Να είναι μια ερώτηση κρίσης. Είδες. Ας την ηλικία τώρα. Πρόσεξε τι εννοώ με αυτό. Αν αιτήθεται το ζήτημα να εγκαταλείψει την καριέρα σου, αν εξαρτήτως ηλικίας, για να αφοσιωθείς την οικογένεια, θα το έκανες. Όχι. Είναι κάτι γοηματική απάντηση. Αυτό που σας είπα ότι αλλάζουν οι επιπιθύσεις με τα χρόνια. Αν το ρωτούσαμε πριν από 30-40 χρόνια, σε κάποια γυναίκα μπορεί και να παρεξυρνευόταν. Τι μας λέει αυτός. Ποια καριέρα. Έτσι. Γι' αυτό και ακόμα και σήμερα, ενώ βλέπετε ζωή, αυτό το πράγμα που βλέπετε εδώ, στα αμφιθέατρα, δεν ξέρω τώρα πώς το αντιμετωπίζει στη σύστηση, αλλά έχουμε μία φαινομενικά, μία ποσοστία αναλογία, με το μάτι τώρα λέγα, δεν έχω δει τα δεδομένα, μπορεί κάποιος να πάει να πει στη γραμματεία να σας πει. Αλλά φαίνεται ότι η αναλογία είναι 70-30. Γυναίκες, άντρες, στο τμήμα. Αυτό είναι σ' όλα τα τμήματα. Άμα πάτε να δείτε την αντίστοιχη αναλογία τα διοικητικά στελέχη της εκπαίδευσης θα δείτε ότι είναι 80, 90, 10 υπέρ των ανδρών. Και αυτό το πράγμα τώρα, δηλαδή, καταρχήν κάποτε μέχρι το 84 υπήρχε, στην εισαγωγή υπήρχε ποσοστό, ανάλογα με το φύλλο, δηλαδή, τα αγόρια άντρες έπαιναν σε ποσοστό 75% και τα κορίτσια γυναίκες σε ποσοστό 25%. Αυτό καταργήθηκε όχι τόσο χρόνια. Παρ' ό,τι λοιπόν καταργήθηκε όχι τόσο χρόνια και βγήκαν γεννές διδασκαλισσών, εντούτοις τα στελέχη της εκπαίδευσης, δηλαδή, αυτοί που κάνουν καριέρα μακροχρόνια, δηλαδή, ανεβαίνουν και κάποια σκαλιά στην ιεραρχία, είναι άντρες στην μεγάλη τους πλευροψηφία. Είναι λίγες οι γυναίκες. Τώρα βλέπουμε ότι αλλάζουν αυτά τα πράγματα. Η Μαρία ήταν κατηγορηματική. Αν ρωτήσω κι εσάς, μπορεί και εσείς να είστε κατηγορηματικοί. Θα πείτε γιατί τώρα. Μπορεί κάποια στιγμή να κάνω πάσο. Αφού έχω το παιδί, ας πούμε, δεν θα κάνω αυτό, αλλά θα το κάνω λίγο αργότερα. Και έχουμε και παραδείγματα. Θα έχετε δει πολλές συμφιτήτριες σας εδώ, που είναι από εσάς αρκετά μεγαλύτερες. Είναι 20 χρονών παιδιά. Δεν θυμάμαι τώρα. Πέρις η πρόβληση ήταν μία μαμά και θήκαν τώρα μαζί. Μία ήταν στο ένα έτους, η άλλη ήταν στο άλλο. Κάπως έτσι. Συμβαίνουν τέτοια πράγματα. Γιατί? Γιατί οι γυναίκες διεκδικούν τώρα το δικαίωμα να σπουδάσουν. Που δεν μπορούσε κάποια γυναίκα, 18 χρονών, να σπουδάσει άμα έμεινε έγκαιος, αν παντρευόταν. Αλλάζουν αυτά τα πράγματα. Παραγματική επιτυχία. Ατομισμός. Βλέπουμε τώρα από την ομάδα. Εργασιακή δραστηριότητα έχει μειωθεί ο χρόνος της σχόλης. Πώς λέγεται, Λέιζο, πώς λέγεται αυτό. Δηλαδή, ο χρόνος που αφιερώνουμε στην ξεκούραση. Εντάξει, είναι ευνόητο ότι θα πηγαίνει η Λυδία στη σχολή το πρωί, το απόγευμα θα πηγαίνει το πιστήριο να κάνει γαλλικά και το βράδυ θα παίζει πιάνο. Λέμε τώρα. Έχουμε μείνει εκεί που λέγαμε το πιάνο και τα γαλλικά. Έτσι, λοιπόν, μας ενδιαφέρει αποτελεσματικότητα. Η επιστήμη και η τεχνολογία, το είπατε ήδη. Είμαστε πάντοτε υπέρ της πρόοδου. Της άνεσης θέλουμε την άνεσή μας. Ευνόητον είναι. Έχουμε όμως ανθρωπιστικές ευαισθησίες. Δηλαδή, στεναχωριόμαστε και γράφουμε tweets και πνίγεται στη θάλασσα, καλή ώρα, όπως θέσει οι άνθρωποι. Αλλά όταν έρθει η ώρα μας μπορεί να πούμε «Δεν τους θέλουμε», «Τι να τους κάνουμε». Δηλαδή, είμαστε λίγο μπερδεμένοι, τέλος πάντων, σε αυτό. Είμαστε υπέρ της ελευθερίας, της εκπαίδευσης, το τονίσαμε όλοι, της ισότητας έτσι, σίγουρα, δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του ρωματισμού. Είμαστε και λίγο της θρησκευτικότητας και της δυσηδαιμονίας, γιατί μια τελευταία έρευνα έδειξε ότι οι περισσότεροι Έλληνες, ένα μεγάλο που στο εντυπωσιακό, πιστεύουν στα ζώδια και στις καφεμαντίες και στις άλλες τέτοιες παραδοξότητες, έτσι. Ρατσισμό και αισθήματα ομαδικής ανατοιότητας, τα έχουμε αυτά, γιατί είναι η εκπαίδευσή μας, μας έχουν πει ότι ανήκουμε και εκεί στον αφέντη λαό, οπότε αυτό... και εκεί, δεν είπαμε? Καλά θυμάμαι. Λοιπόν, αυτό δεν μπορώ να το ξεπεράσουμε, θεωρούμε ότι είμαστε αφέντης λαούς, οπότε πρέπει να το... να το διατρανώνουμε. Φυσική υγεία μας ενδιαφέρει, δεν τρώμε για να πάμε στο γυμναστήριο, έτσι. Λοιπόν, θέλουμε να έχουμε νεανικό look, γι' αυτό και βάφουμε τα μαλλιά μας γκρίζα, εντάξει. Λοιπόν, έχουμε ενδιαφέρον για το περιβάλλον, είμαστε ζώοφιλοι, είπαμε ότι έχουμε και νόμους, είναι στοιχεία μας αυτά. Έχουμε νόμους που απαγορεύουν την κακοποίηση, όχι μόνο των ανθρώπων, για το ζώο. Λοιπόν, θα δούμε αν έχουμε κάτι άλλο σημαντικό να πούμε. Τώρα, τι σημαίνει τώρα όλα αυτά τα πράγματα? Ας πούμε μερικά πράγματα για την καθημερινότητά μας συντάξης. Σημαίνει ότι εμείς πρέπει να γνωρίζουμε καλά το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητριών και των μαθητών μας. Θα πρέπει να ξέρουμε, δηλαδή, κάθε παιδί από που προέρχεται, αν έχει κάποια στοιχεία ιδιαίτερα που θα πρέπει να τα σεβαστούμε. Δηλαδή, άμα έχουμε, παράδειγμα, πέντε Μουσουλμάνους μέσα, παράδειγμα λέω έτσι, δεν μπορούμε εμείς να καταφερόμαστε στις ισχυές της συγκεκριμένης, όπως αντιστοίχως, αν έχουμε πέντε χριστιανούς, δεν θα ήταν ωραίο να τα καταφερόμαστε, εφόσον εμείς είμαστε άλλοι στις ισχυές ή άθρησκοι. Δεν θα ήταν ωραίο να καταφερόμαστε κατά το συμβόλον της συγκεκριμένης θρησκείας. Δεν είναι το σχολείο ένας χώρος για να κάνουμε τέτοια πράγματα. Με βάση την καλή γνώση που έχουμε για τα πολιτισμικά στοιχεία των μαθητών και των μαθητριών μας, μπορούμε και να διαπραγματευτούμε καλύτερα τους κανόνες και τις αξίες σχολικής πραγματικότητας. Οπότε, δημιουργούμε ένα περιβάλλον που θα είναι ευνοϊκό σ' όλους τους μαθητές και σ' όλους τους μαθήτρες. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Θα παρέχει ασφάλεια σ' όλους τους μαθητές και σ' όλους τους μαθήτρες. Και θα είναι ευνοϊκό για να ακούγονται όλες τις φωνές, όλες οι αντιλήψεις, όλες οι απόψεις και να μπορεί το κάθε παιδί ελεύθερα να εκφράζεται χωρίς να φοβάται ότι θα χλεβαστεί ή ότι θα γίνει αντικείμενο αρνητικής συμπεριφοράς από τους μαθητές και σ' όλους τους μαθήτρες και πολύ περισσότερο από τον δάσκαλο και τη δασκάλα. Γιατί είχαμε... Άλλο να πεις κανέναν ανέκδοτο, αυτό είναι διαφορετικό, αλλά άλλο να χλεβαζεις τα παιδιά για το συγκεκριμένο πράγμα. Και στα ανέκδοτα χρειάζεται προσοχή, ιδιαίτερη προσοχή. Γιατί πολλά ανέκδοτα είναι εξόχως ρατσιστικά, όχι απλά ρατσιστικά. Ένα σημαντικό στοιχείο που πρέπει να τονίσουμε, να το προτάξουμε, είναι η ένταξη των μειονωτικών οικογενειών στη σχολική ζωή. Τι σημαίνει αυτό το πράγμα. Είπαμε και άλλες φορές ότι οι μαθητές και οι μαθήτρες που πρέπει να έχονται από άλλες οικογένειες έχουν γονείς οι οποίοι εργάζονται. Κατά κανόν έτσι ήρθαν εδώ για να δουλέψουν. Έχουν δυσκολία στην επικοινωνία με το σχολείο. Ίσως λόγω γλώσσας, ίσως γιατί θεωρούν ότι δεν είναι και τόσο φιλικό το περιβάλλον του σχολείου. Εμείς πρέπει να ανατρέψουμε αυτή την εικόνα. Πρωτίστως πρέπει να το κάνουμε αυτό για να φέρουμε τους γονείς αυτούς και τους κηδεμόνες των διαφορετικών που λέμε κοντά στο σχολείο. Θα πρέπει επίσης όταν βρεθούμε σε μια τάξη που έχουμε άτομα από διαφορετικά πολιτισμικά περιβαλλόντα να τα βοηθήσουμε να ξεπεράσουν αυτό το λεγόμενο πολιτισμικό σοκ που βέβαια λόγω της πολιτισμικής διαφοροπής που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια δύσκολα τώρα κάποιος παιδί να μπει σε αυτή την περίπτωση και να πούμε ότι υφίσταται πολιτισμικό σοκ στην γνωριμία του με κάποια παιδιά από άλλους πολιτισμούς αλλά μπορεί να υπάρχει. Εκεί λοιπόν πρέπει να είμαστε εμείς εκεί για να βοηθήσουμε να ξεπεραστεί η δυσκολία στην επικοινωνία της πολιτισμικής ομάδας. Θα πρέπει επίσης να με έναν τρόπο απλό και κατανοητό να δείξουμε στα παιδιά ότι αυτά τα στοιχεία που αποτελούν τον πυρήνα των πολιτισμικών δεδομένων της δικιάς τους ομάδας δεν είναι αδιαφέραστα ότι επιδέχονται μεταβολή και ότι δεν είναι και ασύμβατα με κάποια στοιχεία άλλων πολιτισμών και ότι μπορούν να δεχθούν νέα στοιχεία. Έτσι είπαμε ορισμένα παραδείγματα. Κάτι αντίστοιχο κάνουμε και με τα μικρά παιδιά εντός ώστε να κατανοήσουν ότι οι πολιτισμοί πάντοτε έχουν αλληλεπιδράσεις δεν είναι στεγανί. Ένα άλλο ζήτημα που το έχουμε τονίσει αλλά τώρα μια που είναι το τελευταίο μάθημα το ξανααναφέρουμε ότι θα πρέπει να παίρνουμε κάθε δυνατή ευκαιρία από την επικαιρότητα για να θύγουμε ζητήματα που προωθούν όχι μόνο την ομαλή συμβίωση διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων αλλά συνεργασία. Όχι μόνο να υπάρχουν στο ίδιο χώρο παράδειγμα μακριά αλλά να μπορούν να συνεργάζουν. Από την ύλη που έχουμε μπορούμε να προβάλλουμε τα διαφορετικά στοιχεία που υπάρχουν έτσι ώστε η διαφορετική προσέγγιση να περάσει στην καθημερινότητα των παιδιών. Πρέπει να προωθούμε την αλληλεγγύη και το σεβασμό. Τώρα θα πρέπει να ξέρουμε από ποιο πολιτισμικό περιβάλλον είναι οι μαθητές και οι μαθητριές μας. Τι γλώσσα μιλούν. Μπορούμε κάποιες λέξεις να τις χρησιμοποιήσουμε. Πρέπει να ξέρουμε τι βιβλία αγοράζουν, αν αγοράζουν. Να τα πάμε στη βιβλιοθήκη του σχολείου μας και να δώσουμε κάποια καλά βιβλία. Πιθανόν το ίδιο να κάνουμε και με παιδιά που δεν έχουν επαφή με το βιβλίο. Γιατί δεν είναι όλα τα παιδιά στην κατηγορία τη δικιά μας που μας πήγαινε η μαμά ή η νονά ή η θεία κάθε φορά που γιορτάζαν μας έφερναν βιβλία ή τα Χριστούγεννα και σε κάθε γιορτή μας δορίζανε βιβλία. Και έρχονται σε επαφή με τα βιβλία, γι' αυτό και βάρχουν οι βιβλιοθήκες. Σε αρκετά σχολεία έχουμε βιβλιοθήκες. Θα δείξουμε λοιπόν να διαβάσουν ορισμένα καλά βιβλία τους ώστε να καλλιεργήσουν τις γλωστικές δεξιοαίτητες αλλά και να έρθουν σε επαφή με ορισμένα από τα λογοτεχνικά αριστοργήματα της παγκόσμιας κληρονομιάς. Και τέλος πάντων μετά θα έχουν τη δυνατότητα να ανταποκρίνονται καλύτερα και στα άλλα τα μαθήματα. Θα πρέπει να γνωρίσουμε τις εμπειρίες τους. Τι κάνανε οι γονείς τους στην άλλη χώρα που ήταν. Ποια συνειγνώσεις τους. Τι κάνανε αυτά στο σχολείο. Πώς γεννόταν η διδασκαλία. Πώς ήταν σε εντάξειο. Πολλά ζητήματα μπορούμε να συζητήσουμε με τα παιδιά. Τι βλέπω στη τηλεόραση. Τι διαβάζουν. Αν διαβάζουν σε εφημερίδες τώρα αυτό είναι λίγο μπανάλος. Υπάρχει περίπτωση να διαβάζει παιδί εφημερίδα. Άμα ρωτήσω τώρα κάποιου να κάνω ένα πρόχειρο γκάλωπα. Διαβάζει καμία ή κανένας από σας εφημερίδα. Μπράβο. Από το ίντερνετ ή με το χαρτί. Μπράβο. Αυτό είναι σπάνιο όμως όπως βλέπετε. Γιατί υπάρχει ηλεκτρονική έκδοση και όσοι έχουν επαφή. Τα περισσότερα δεν έχουν επαφή. Διότι παίρνουν τις ειδήσεις από το τάδε κανάλι. Έτσι. Πλέπουν τις ειδήσεις και σου λέει καλυφτήκαμε ενημερωτικά. Δεν είναι έτσι. Καθόλου έτσι. Γιατί ειδικά τα ελληνικά κανάλια είναι ακραίο παράδειγμα αντικειμενικής κάλυψης στο γεγονό τους. Και πλουραλιστικής κάλυψης. Δηλαδή έχουμε περιπτώσεις όπου σε χώρες γινότανε πόλεμους. Σφαζόντουσαν άνθρωποι. Έγιναν πραξικοπήματα. Καταστροφές φυσικές. Δηλαδή λοιμή. Πλημμύρες και ούτω καθεξής. Και στην Ελλάδα ασχολούμεσταν με το... Αν έκανε... Δεν μπορώ να πιάσω. Κανένα επίκαιρο ζήτημα να το αξιοποιήσετε. Γιατί πάει το μυαλό μου τώρα στον προηγούμενο Παπανδρέο και τα κανάλια ασχολούντουσαν όλη μέρα με τον Παπανδρέο και τι έκανε με τη γυναίκα του. Πώς πήγε. Νέκανε νεύμα. Δεν την έκανε νεύμα. Τώρα αν πάμε σε καινούργια γεγονότα όταν δεν υπάρχει περιγραφή κάποιου γεγονότους και έχουμε περιγραφή του πώς δήθηκε... Πώς τη λένε αυτή να ξεχνάω. Τη που παντρεύτηκε το γιο του Κάρολου της Αγγλίας. Κατερίνα. Αυτή λοιπόν, πώς δίνεται, τι καμπέλο φοράει ή γίνεται ένα πολιτικό γεγονός, έρχεται κάποιος πρόεδρος. Προσέξτε το. Έρχεται κάποιος πρόεδρος. Εδώ. Δεν μας λέγανε τι συζητήθηκε. Μας έλεγαν. Αν έφαγε σολομό, αν έφαγε χαβιάρι, αν έπιανε το πιρούνι με ταριστορό ή το κουτάλι με το δεξί, αν είχε το γεύμα με τα υπιδόρπιο, το τάδε γλυκό από το τάδε ζαχροπλαστείο, αν είπιαν κρασία αυτό. Αυτό δεν είναι η κάλυψη γεγονών. Αν έχουμε δυνατότητα να δούμε πώς καλύπτουνε κάποια άλλα κανάλια, θα καταλάβουμε τι εννοώ. Τέλος φορά, στις εφημερίδες υπάρχει μια μεγαλύτερη και πιο πλουραλιστική κάλυψη. Τώρα. Συμμετοχή των γεγονών είναι σημαντική. Πάμε τώρα, μια που είναι τελευταίο μάθημα. Στέλνουμε ένα χαρτάκι. Το χαρτάκι μπορώ να μην το πάρω. Παίρνουμε ένα τηλέφωνο. Καμιά φορά, αν δεν σηκώνω και τηλέφωνο, θα χρειαστεί να πάμε και στο... Πάμε. Δίπλα είναι συνήθως τα σπίτια κάθε σχολείο. Συνήθως έχει παιδιά από τη γύρω περιοχή. Άρα, λοιπόν, αν κάποιος δεν εμφανίζεται, δεν θα πάθουμε τίποτα. Θα φυρώσουμε λίγο χρόνο και θα πάμε. Τώρα, πώς θα μιλήσουμε. Ένα ανάγκη, θα πάρουμε διερμηνεία. Όταν λέμε διερμηνεία, δεν νούμε ότι θα πληρώσουμε κάποιον επαγγελματία. Θα πάρουμε ένα παιδί της έκτης, που ξέρει δύο γλώσσες, να μιλήσουμε. Δεν είναι τίποτα δύσκολο. Το κάνουμε και κάθε μέρα. Όταν μιλάμε στους γονείς, επίσης, μπορούμε να μιλήσουμε στους γονείς, γιατί τα έχω πει πολλές φορές, αλλά τώρα πρέπει να κάνω το συγκεντρωτικό μάθημα, που κάτι να μας μείνει, έτσι. Λοιπόν, μπορούμε, εάν βρεθεί μια ομάδα, είναι πτυχή συγκυρία, και βρεθούμε μια ομάδα ανθρώπων που με ενδιαφερόμε στο σχολείο, να εξοποιήσουμε και να δάξουμε και την ελληνική γλώσσα στους γονείς ή σε άλλους ενήλικες μέσα στο σχολείο. Θα τους βοηθήσουμε να καταλάβουν πώς δουλεύει το σχολικό σύστημα στην Ελλάδα. Οι προσδοκίες, τι ρόλο πέσουν, έτσι. Θα πέσουν σημαντικό ρόλο. Τι θα περιμένουμε εμείς, τι θα περιμένουν και οι γονείς. Δεν πρέπει και οι γονείς, επειδή τα παιδιά είναι σε άλλο περιβάλλον, να ρίχνουν τους προσδοκίες. Δεν το κάνουν αυτό. Όχι, δεν το κάνουν. Λοιπόν... Αν, λοιπόν, μπορέσουμε να αντιληφθούμε τις διαστάσεις αυτές που προσπαθήσαμε να δώσουμε ορισμένα αιρίσματα σήμερα και που έχουν να κάνουμε το πολιτισμό του κάθε ανθρώπου, θα είναι πιο εύκολο να επικοινωνήσουμε με μαθητές και μαθήτρες που ανήκουν σε άλλο πολιτισμικό υπόβατο. Για να καταστρέψουμε. Για να καταστρέψουμε ένα πρόγραμμα με βάση στο οποίο θα τους προσεγγίσουμε και θα τους βοηθήσουμε να έχουν καλύτερη σχολική πορεία. Όχι μόνο να ενταχθούν. Αυτό είναι ένας πολύ, πολύ, πολύ χαμηλός στόχος. Να ενταχθούν τα παιδιά στο σχολείο, αλλά να έχουν και καλή σχολική πορεία. Τα παιδιά μας δεν θα είναι χαμηλές. Θα πούμε ότι αφού καταβέραμε και τα εντάξαμε, τα παιδιά δεν είναι απομονωμένα, είμαστε πετυχημένοι. Όχι, δεν είναι αυτός ο στόχος μας. Στόχος μας είναι να έχουμε μία προσδοκία ότι τα παιδιά αυτά θα έχουν καλή σχολική πορεία. Να μπορέσουν να εξοπίσουν τις δυνατότητές τους και να μορφωθούν για να γίνουν δημιουργικά άτομα στην κοινωνία, έτσι? Τώρα, επόμενη φορά δεν θα υπάρξει. Πριν να σας ευχαριστήσω για τις πολλές φορές που ήμασταν μαζί, εκτός από μία την προηγούμενη που είχατε κάτι πρακτικές και κουραστήκατε, να ρωτήσω αν έχουμε κάτι που θέλουμε να συζητήσουμε. Έχουμε κάποια αφορή, οποιαδήποτε. Είτε έχει να κάνει το σημερινό μάθημα είτε με κάτι άλλο που θα θέλατε. Όχι, ούτε από εδώ. Σας ευχαριστώ, να έχετε καλή συνέχεια και να παρακολουθείτε να κάνετε ό,τι θέλετε. |
